BẠCH LIÊN TRƯƠNG KIM ANH

TIỂU SỬ

Henrik Johan Ibsen sinh năm 1828, ở Skien (Na Uy), qua đời ngày 25 tháng 05 năm 1906. Thời niên thiếu, ông theo học dược khoa, sau đó cũng có lúc làm phóng viên, rồi theo ngành kịch nghệ. Henrik Johan Ibsen đã sáng tác rất nhiều vở bi kịch nổi tiếng, như: Catilina, Samfundets støtter, Et dukkehjem, gengangere, En folkfiende, Vildanden và Per Gynt … (tên các vở kịch này được để theo tiếng Na Uy).

Ibsen viết kịch phẩm đầu tiên vào mùa đông năm 1848-49, vở kịch đầu tay của ông ”Catilina” được xuất bản dưới bút hiệu khác, Brynjolf Bjarme. Đề tài sáng tác vở này do ảnh hưởng các biến cố trong cuộc cách mạng tại Âu Châu.
”Căn Nhà Búp Bê” được xuất bản ngày 04 tháng 02 năm 1879, trong vòng vài tháng đã bán được 15.000 cuốn bằng tiếng Na Uy. Năm 1880, ”Căn Nhà Búp Bê” mau chóng được tán thưởng khắp nơi, từ các nước lân bang như Đan Mạch, Thụy Điển … cho tới tận Đức, Ba Lan và Nga. ”Căn Nhà Búp Bê” sở dĩ đưa ông lên địa vị kịch tác gia thế giới vì có những tư tưởng cấp tiến làm nền tảng cho tân kịch nghệ. Vào những thập niên 1860 và 1870, vấn đề nữ quyền là đề tài được tranh luận sôi nổi trong xã hội, cuốn ”The Subjection of Women” của Jhon Stuart Mill đã gây tiếng vang lớn trên toàn thể Âu Châu. Các nhà văn nữ Na Uy như Camilla Collett và Aasta Hansteen cũng gây ảnh hưởng đến Ibsen. Vì ông là bạn của Camilla Collett. Ông cũng từng đề xướng cho phụ nữ được quyền bầu cử.

Đề tài ”Căn Nhà Búp Bê” lấy từ một thảm kịch có thực của vợ chồng Laura Pettersen. Giữa năm 1866, khi Ibsen cho xuất bản kịch thơ ”Brand”, đã gây xúc động cho Laura Pettesen, một thiếu nữ Na uy, đến nỗi cô phải viết cuốn ”Brands Døtre”, đưa ra một nền giáo lý Thiên Chúa mềm dẻo, đã gây được sự chú ý của Ibsen. Cô gửi tác phẩm này cho kịch tác gia Ibsen và nhận được sự trả lời thân thiện của ông. Sau này khi liên lạc thư từ, ông thường khuyến khích cô tiếp tục viết văn. Lúc hai người gặp nhau, ông hay gọi cô là ”chim sơn ca”, vì cô có giọng nói trong cao, dáng điệu nhí nhảnh. Năm 1873, cô kết hôn với Victor Kieler, một giáo sư người Đan Mạch - Cuộc sống chung sớm gặp trắc trở. Người chồng bị bệnh lao phổi, Laura được bác sỹ khuyên, chỉ có cách đưa người chồng đi chữa trị ở những miền thuộc Địa Trung Hải mới cứu nổi. Cô dấu chồng, đi vay một món nợ với hy vọng sẽ thu được tiền trong sự sinh hoạt văn hóa để trả. Hai vợ chồng đến sống ở miền Địa Trung Hải, bệnh của chồng cô bình phục, nhưng cũng từ đấy, Laura phải lo trả góp vốn và lời cho món nợ. Cô đặt hy vọng vào cuốn sách mới viết, gửi bản thảo Ibsen để ông thẩm định, nhưng ông khuyên cô không nên cho in cuốn này.

Trong tình trạng khó khăn đó, Laura phải liều ký giấy tờ giả để vay tiền. Nhưng bị phát giác, người chồng biết được, ông nổi giận, xin ly dị. Không cho cô quyền nuôi các con, Laura bị khủng hoảng thần kinh, phải đưa vào bệnh viện. Thảm kịch này đã hủy hoại nhà văn nữ mà Ibsen có thiện cảm. Nhưng cũng giúp cho Ibsen thêm nhận định, ông dựa vào chuyện vợ chồng Laura và Victor làm đề tài viết vở kịch ”Căn Nhà Búp Bê”. Vai chính nhân vật nữ tên Nora, âm thầm giả mạo chữ ký trong giấy nợ để lấy tiền đưa chồng xuống miền Địa Trung Hải chữa bệnh lao. Sau đó vẫn giấu chồng, cô phải dè sẻn, dành tiền trả nợ dần. Mãi khi câu chuyện vỡ lở ông chồng mới biết. Điều này chứng tỏ ọng là người ”vô tâm vô tình”, còn kết án vợ ăn tiêu hoang phí, để rơi vào tình trạng phạm pháp. Nora bị mất quyền nuôi các con. Henik Ibsen đã có dụng ý gì khi đưa một sự thật trong cuộc đời vào lãnh vực kịch nghệ ? Câu hỏi đến nay không khó giải đáp, người ta thấy một cách khá rõ. Qua quan điểm của mình, Ibsen đã lên án nam giới đã đánh giá thiên tính của phụ nữ là thứ yếu và họ đã vin vào tôn giáo để bác bỏ nữ quyền. Nora, người phụ nữ từ khi còn ở nhà, cũng như sau khi đã lập gia thất, luôn luôn chỉ được cha và chồng, coi như một đứa trẻ thơ chưa trưởng thành. Nhưng vẫn phải nhận lấy trách nhiệm khó khăn về việc làm của mình.

Ngoài Nora và thảm kịch của nàng, vở ”Căn Nhà Búp Bê” còn đi vào kịch nghệ thế giới, vì quanh những nhân vật như: Linde, Krogstad, bác sỹ Rank … Đã biểu hiệu cho một nhân sinh quan về kịch nghệ mới: Là tình người đối với người, con người nếu không có thiện ác phân minh, tất cả đều đáng thương, đáng yêu, đáng trách như nhau. Bởi vậy, vở kịch rất ngắn, nhưng đãtrải dài ra cuôc đời của nhiều con người, nhiều cảnh ngộ …

Cũng xin lưu ý quý độc giả về bối cảnh của bản này vào cuối thế kỷ 19, ở Na Uy, vốn có nhiều điều không sát thực tế, như: chỉ người chồng được độc quyền có chìa khóa để lấy thư, nhung chúng tôi vẫn để nguyên, chỉ xin lưu ý bạn đọc về thời gian và không gian của kịch bản.


BẠCH LIÊN TRƯƠNG KIM ANH

Attached Image(s)