Giới thiệu chung
NGHIEÄN VAØ ÑIEÀU TRÒ NGHIEÄN
Hieän nay, coâng chuùng Vieät Nam chöa hieåu roõ tính chaát cuûa beänh nghieän ma tuùy theo caùch khaúng ñònh môùi nhaát cuûa y hoïc, töø caùc nhaø hoaïch ñònh chính saùch, caùc cô quan chöùc naêng veà quaûn lyù vaø ñieàu trò cho ñeán gia ñình ngöôøi nghieän vaø ngöôøi nghieän. Nhieàu thaäp nieân qua, ngöôøi nghieän ñöôïc goïi laø “Con nghieän”, ñöôïc goùi trong phaïm truø “Teä naïn xaõ hoäi”, ñöôïc coâng chuùng sôï haõi, khaùi nieäm veà con nghieän gaàn gioáng khaùi nieäm veà toäi phaïm. Ñieàu naøy khoâng sai nhöng goïi nhö theá chöa ñuùng teân. Naêm 2003 khi Thaønh Phoá Hoà Chí Minh môû cheá ñoä taäp trung Tröôøng lôùn (gaàn khaùi nieäm Ñaïi traïi), ngöôøi nghieän ñöôïc goïi laø “Hoïc vieân”. Caùch goïi naøy coù muïc ñích xoùa maëc caûm cho ngöôøi nghieän, nhöng vaãn khoâng ñuùng teân goïi (Chæ moät saùng thöùc daäy ngöôøi nghieän heát beänh, trôû thaønh “ngöôøi ñi hoïc”). Phaûi ñôïi 2008, Quoác Hoäi nhaân dòp baøn boå sung veà Luaät Phoøng choáng teä naïn (trong ñoù coù teä naïn laïm duïng ma tuùy) môùi khaúng ñònh teân goïi ngöôøi nghieän ma tuùy laø “Beänh nhaân”, laàn naøy goïi ñuùng. Goïi chöa ñuùng teân neân quaù trình toå chöùc chöõa trò khoâng theå ñuùng caùch, hieäu quaû khoâng coù, coâng chuùng hieåu nhaàm, ñieàu trò ma tuùy chæ gom laïi thaønh CAÉT CÔN hoaëc CAÙCH LY XAÕ HOÄI vaø thöïc haønh LAO ÑOÄNG, DAÏY NGHEÀ,… theo moät moâ hình coá ñònh. Naêm 2008, Quoác Hoäi cuõng ñaõ thaùo gôû theâm moät maûng: phaûi ña daïng hoùa caùch ñieàu trò beänh nghieän, khoâng nhaát thieát phaûi goùi trong moät moâ hình nhaát ñònh. Vieäc baét buoäc lao ñoäng, baét buoäc hoïc ngheà (duø khoâng thaønh coâng maáy) cuõng ñöôïc hieåu moät caùch linh hoaït, phuø hôïp hôn, thôøi gian caùch ly xaõ hoäi cuõng ñöôïc quan nieäm laïi, hôïp lyù hôn. Nhaø nöôùc (Thaønh Phoá Hoà Chí Minh) duy trì moät hình thaùi CAI NGHIEÄN BAÉT BUOÄC daønh cho moät thaønh phaàn ngöôøi nghieän troäm caép, quaäy phaù khoâng chòu ñi chöõa beänh baát cöù nôi naøo, cuõng laø chuû tröông caàn thieát, hôïp tình hôïp lyù. Noùi nhö treân, khoâng coù nghóa laø vieäc ña daïng hoùa moâ hình cai nghieän laøm xuaát hieän moâ hình toát nhaát hay hieäu quaû nhaát. Nhìn sang caùc nöôùc khaùc, chöa coù vaø khoâng theå coù moät moâ hình toát nhaát daønh chung cho taát caû moïi ngöôøi nghieän. Noù tuøy thuoäc vaøo ñaëc ñieåm phong tuïc, taäp quaùn, vaên hoùa, daân trí vaø möùc soáng cuûa moãi quoác gia, moãi ñòa phöông vaø tuøy thuoäc vaøo nhöõng nhaø hoaïch ñònh chính saùch cuûa nôi ñoù. Ña daïng hoùa cuõng khoâng ñöôïc hieåu theo kieåu laøm tuøy tieän cuûa caùc ñôn vò ngoaøi Nhaø nöôùc, bieán ngöôøi nghieän thaønh ñoái töôïng kinh doanh voâ nhaân ñaïo. Trong boái caûnh naøy, cô quan quaûn lyù cuûa Nhaø nöôùc seõ theo doõi, giuùp ñôõ vaø ngaên chaën nhöõng vi phaïm ñöôïc qui ñònh theo nhöõng tieâu chuaån caên baûn vaø hôïp lyù, khoâng ñi quaù saâu vaøo chi tieát khoâng caàn thieát theo caùch hieåu rieâng (vaø haïn cheá) cuûa ngöôøi caùn boä ñaïi dieän coâng quyeàn, boùp ngheït moïi saùng taïo cuûa cô sôû gaây trôû ngaïi cho chính saùch xaõ hoäi hoùa. Caùc daïng cai nghieän ñöôïc söï cho pheùp cuûa Nhaø nöôùc ñaõ ñöôïc phoå bieán: caét côn taïi nhaø, ñieàu trò vaø caét côn taïi coäng ñoàng, caét côn ñieàu trò taïi caùc Trung taâm (Nhaø nöôùc vaø ngoaøi Nhaø nöôùc), chính saùch haäu cai vaø choáng taùi nghieän baèng thuoác thay theá. § Caét côn taïi nhaø, ñöôïc Nhaø nöôùc cho pheùp ñoàng thôøi laø quyeàn quyeát ñònh cuûa ngöôøi beänh, duø hieäu quaû raát khoâng ñaùng keå (Khaúng ñònh cuûa y hoïc: caét côn chæ laø baét ñaàu cho chöông trình ñieàu trò). § Caét côn vaø ñieàu trò taïi coäng ñoàng ñöôïc aùp duïng taïi noâng thoân, laáy UÛY BAN XAÕ laøm ñôn vò cô sôû, coøn ôû thaønh thò khoâng ñöôïc ñeà caäp ñeán trong luaät Söûa Ñoåi – Coù theå hieåu laø ñang thaû noåi hoaëc chöa trieån khai, hoaëc khoâng trieån khai. Veà maët coâng chuùng Hieåu ñöôïc beänh nghieän moät caùch coù heä thoáng laø ñaõ khoù, do taùc ñoäng cuûa caùch laøm maáy chuïc naêm qua, laøm cho coâng chuùng caøng khoù hieåu hôn, trôû neân maát nieàm tin veà caùc kieåu theo töøng hoài. Lao ñoäng, hoïc ngheà, caùch ly daøi haïn, thaû veà vaãn nghieän. Ñieàu trò nghieän thu laïi chæ coøn ôû khaâu “caét côn”. Nay coâng chuùng laïi nuoâi hi voïng vaøo “Thuoác” thay theá hay “Thuoác” choáng taùi nghieän moät caùch ñôn giaûn, goïn gaøng. Nieàm tin ñang ñoàng haønh vôùi noãi baát haïnh. Moïi coá gaéng gioáng nhö söï noã löïc chöõa ñaùm chaùy, ôû phaïm vi caù nhaân – gia ñình vaø xaõ hoäi. Gia ñình ngöôøi Vieät Nam phaàn lôùn coù thu nhaäp khoâng cao vaø khoâng oån ñònh. Vieäc nuoâi moät ngöôøi nghieän trong nhaø khoâng deã daøng. Nhöng neáu so saùnh toång chi cuûa moät ngöôøi nghieän cho moãi ngaøy laø lôùn hôn vieäc ñöa hoï ñi cai, kieåu “caét côn”. Nhöng caét côn nhieàu laàn vì taùi ñi taùi laïi thì lôùn hôn vieäc döùt khoaùt ñöa vaøo Trung taâm vôùi thôøi gian daøi töø 6 thaùng, 1 naêm hay 2 naêm. Thöïc hieän phöông thöùc cai nghieän ñoàng thôøi nhö Luaän chöùng khoa hoïc ñaõ chæ daãn: Thuoác coù vai troø hoã trôï, Ñieàu trò taâm lyù cuøng vôùi Chuyeån ñoåi moâi tröôøng laø quan troïng, bao truøm, xuyeân suoát quaù trình ñieàu trò. Neáu khoâng chuyeån ñoåi moâi tröôøng, vieäc Ñieàu trò taâm lyù khoâng thaéng noåi caùc quaùn tính vaø haønh vi cuûa ngöôøi nghieän. Taâm lyù ñieàu trò khoâng phaûi laø söï goùp nhaët caùc maûng taâm lyù phoå thoâng, rôøi raïc ca dao tuïc ngöõ, do saùng kieán cuûa ai ñoù, hay moät nhoùm ai ñoù, chaép vaù linh tinh, khoâng kieåm nghieäm thöïc teá, khoâng traûi qua thôøi gian thöû thaùch. Heä thoáng taâm lyù ñieàu trò cho ngöôøi nghieän laø moät giaùo trình chuyeân bieät, daønh rieâng cho ngöôøi nghieän vaø caùch vaän haønh cuûa noù. Trong quaù trình töøng böôùc thöû thaùch, ngöôøi nghieän coù theå “teù” laïi moät soá laàn, khoâng phaûi laø vaán ñeà lôùn. Söï “teù” laïi khoâng gaây trôû ngaïi cho vieäc hoài phuïc, neáu khoâng boû cuoäc. Noù seõ boå sung cho kinh nghieäm caù nhaân vaø nhaän thöùc ñöôïc chín muøi hôn veà baøi hoïc. Noù laø voøng xoaùy oác höôùng leân theo chieàu töø ñænh ñeå ñi ñeán hoài phuïc. Baûn thaân ngöôøi nghieän coù xu höôùng töø choái vieäc ÑIEÀU TRÒ THAÄT SÖÏ. Hoï chæ muoán “CAÉT CÔN” trong voøng 5 – 10 ngaøy cho qua traïng thaùi khoù khaên vaø quay laïi con ñöôøng cuõ. Baûn thaân hoï bò kheùp chaët trong voøng vaây caïm baãy cuûa noãi baát haïnh, laøm sao hoï töï ra ? Hoï phaûi ñöôïc daét dìu theo töøng böôùc nhoû. Gia ñình, ngöôøi ñôõ ñaàu phaûi coù ñuû söùc maïnh, yù chí, quyeát taâm vaø söï hieåu bieát, tình caûm khoâng thoâi, chöa ñuû. Nhöõng cô quan, ñôn vò, Trung taâm ñang maéc nôï söï kyø voïng cuûa gia ñình, vì chöa laøm cho hoï hieåu caùch ñaët kyø voïng ñoù ôû ñaâu vaø nhö theá naøo. Tröôùc heát, laøm cho hoï hieåu tính chaát cuûa beänh nghieän, nôi chöõa beänh laøm gì ? Hoï laøm gì ? Vaø ngöôøi nghieän phaûi chòu söï kham nhaãn, hoïc taäp ra sao ? Haï Ñình Nguyeân
Thaùng 10 naêm 2010
www.langbinhminh.com/gioithieu-1