Ba Ông Nhạc Sĩ Trên Xe Tôi Bích Xuân 
Tôi nhận được điện thoại nhà văn Việt Dương Nhân vào một buổi tối với lời dặn dò: Nghe nói ba nhạc sĩ Lê Dinh, Phạm Mạnh Cương và Trường Sa từ Canada sang Paris để thâu hình cho Trung tâm Thúy Nga, mình « lấy » mấy ổng trước, chậm là mấy ổng không có thời giờ cho tụi mình đâu! Ba « chàng » chỉ có một tuần ở Paris thôi!
Điện thoại kế tiếp là nhạc sĩ Lê Mộng Nguyên tác giả « Trăng mờ bên suối » giao phó công việc cho tôi : Chuẩn bị xe đưa đón ba nhạc sĩ …
Tôi mail nhạc sĩ Lê Dinh : Tôi cũng lập lại nguyên văn lời Việt Dương Nhân: Xin « lấy » ba ông trước khi nào đến Paris. Việt Dương Nhân cũng lạ, đặt bút hiệu cho mình Việt Dương Nhân tên như đàn ông…
Nhạc sĩ Lê Mộng Nguyên, nhà văn Việt Dương Nhân, nhà thơ Hoàng Minh Tâm rất vui khi chị Kim Quyên bạn đời của nhạc sĩ Lê Dinh cũng sang Paris lần này để có dịp chúng tôi bày tỏ tâm tình với chị đã dành nhiều ưu ái khi chúng tôi khi ghé thăm Montreal. Dự tính là bốn anh em nghệ sĩ ở Paris, sẽ đón ba nhạc sĩ tại phi trường, sau đó trả họ lại cho Trung tâm Thúy Nga.
Ngày đón ba nhạc sĩ cũng đã tới. Nhưng phút cuối, chỉ mình tôi trong chiếc xe với bó hoa ra phi trường đón anh chị Lê Dinh và Phạm Mạnh Cương. Nhạc sĩ Trường Sa đi chuyến bay kế tiếp. Sau 15 phút chuyện trò, tôi chụp hình với hai nhạc sĩ tại phi trường rồi tạm biệt ra về …
Đang ăn cơm, tôi được điện thoại anh Lê Dinh : « Đói quá rồi! đến chở anh chị tìm món gì ăn… » Tôi đến khách sạn, leo lên phòng gõ cửa nhưng không có ai. Chạy xuống dưới phòng đợi dáo dác tìm kiếm, thì gặp nhà văn Nguyễn Ngọc Ngạn từ cửa bước vô, anh khựng lại khi nhìn thấy tôi. « Chào anh Ngạn ». « A, Bích Xuân, nhìn mái tóc vàng của Xuân, tôi nhận không ra! ». « Làm vài cọng màu để che tóc bạc đó anh ». Nghe tôi nói Nguyễn Ngọc Ngạn cười xòa. Tôi hỏi : « Ba ông nhạc sĩ Lê Dinh, Phạm Mạnh Cương và Trường Sa hẹn tôi ở đây, sao không thấy? ». « Mấy ổng ngồi kia kìa » Nghe tiếng tôi ở ngoài hành lang, ba nhạc sĩ ngồi trong góc phòng đợi bước ra. Ba nhạc sĩ nghe Paris cái gì cũng đắt đỏ, nhà cửa chật hẹp. Nhà hàng cũng nhỏ. Nhưng khi thức ăn đem ra, dĩa nào cũng to, anh chị dùng không hết. Chị Lê Dinh nói « Trăm nghe không bằng mắt thấy, tiếng đồn đôi khi không hẳn là đúng ».
Tôi đưa anh chị đi coi thắng cảnh bằng xe. Nếu có thời gian đi bộ vẫn thú hơn. Ngồi phía trước với tôi là chị Kim Quyên, băng sau Phạm Mạnh Cương, Lê Dinh và Trường Sa. Tôi lượn xe một vòng trong khu Latin St - Michel,dọc theo sông Seine cạnh nhà thờ Đức Bà để anh chị ngắm nghía…Chiều nay có nắng, dân địa phương ùa ra khỏi nhà để dạo chơi. Năm giờ chiều tan sở, đường phố tấp nập. Người qua kẻ lại, tạo cho bầu không khí nhộn nhịp, tươi vui đầy sức sống .
Xe đang tà tà bỗng tắt máy giữa đường! Trời, chiếc xe trở chứng. Xe cộ rần rần, giờ « cao điểm » nó nằm ì ra đây thì kẹt xe cả cây số! Chiếc xe nằm ì thật, phía sau có người bóp kèn inh ỏi. Ba ông nhạc sĩ phía sau bắt đầu lo. Tôi bình tĩnh đề máy. May quá! tiếng máy xe rú lên, tôi sang số, đạp mạnh ga. Chiếc xe dọt chạy lẹ. Hú hồn!
Xe chạy một mạch xuống parking an toàn. Tôi trấn an các nhạc sĩ, đi chơi suông sẻ thì đâu có gì để nói, có sự hồi hộp vì một cảm giác lạ mà vui. Nghe mớ triết lý ba xu của tôi anh chị cười hả hê làm quên đi những giây phút căng thẳng vừa qua. Tôi đưa các nghệ sĩ đi vòng thành phố bên cạnh sông Seine để chụp hình, và ngắm 32 hai chiếc cầu ngang dòng sông trữ tình thơ mộng …
Tưởng là chiếc xe tắt máy một tí rồi thôi, nào ngờ lúc trèo lên dốc dưới parking, nó lại tắt máy làm đứng tim tôi. Tôi thắng tay, cả thắng chân, để chiếc xe khỏi bị tụt dốc, và bật đèn báo động. Trong khi đoàn xe nối đuôi nhau phía sau. Tôi bình tĩnh cho chiếc xe nghỉ xả hơi vài phút, rồi mở máy lại nó nổ bành bạch nhẹ nhàng êm ái, chứng tỏ đầu máy xe còn chạy được ngon lành. Tôi thở mạnh nhẹ nhõm, vượt qua con dốc trong hầm tối, trườn được ra phía ngoài. Mỗi lần biết chiếc xe sắp « buồn ngủ » là tôi lại đạp ga, thúc nó chạy nhanh, để lợi được một khúc đường về đến khách sạn. Các ông nhạc sĩ ngồi trong xe cứ hồi hộp từng phút, lúc nào cũng chuẩn bị tinh thần bước xuống đẩy xe vô lề. Tôi nhấn ga cho chạy qua mặt xe khác. Đến được bến taxi, nhờ chú tài hộ tống « phái đoàn » về đến khách sạn . Tôi lái xe quanh năm, mà chẳng biết ất giáp gì về xe, hư đâu sửa đó…
Qua ngày hôm sau, tôi mượn được chiếc xe ngon lành của người bạn, đưa các nhạc sĩ dạo chơi vài ngày phù du nơi kinh đô hoa lệ. Xe chạy ngon lành, nhưng vẫn làm chị Kim Quyên ngồi bên cạnh tôi hồi hộp. Đường phố chập hẹp, xe nườm nuợp, nhất là vào trong bùng binh Khải Hoàn Môn và Place Concorde, xe lớn xe nhỏ tứ phía tuôn ra ào ào, như cơn lũ lụt, nếu không lanh tay lẹ chân, luồn lách bên này, né tránh bên kia, khuya mới về đến nhà. Chị Kim Quyên và ba ông nhạc sĩ thấy tôi lái xe lạng qua, lạng lại mà ngán.
Khi tìm được chỗ đậu xe, tôi nhẹ nhàng đẩy chiếc xe trước, ủi xe sau, để đủ chỗ đưa xe vào. Nếu không « hôn » xe kiểu này, thì làm sao mà có chỗ đậu? Ba ông nhạc sĩ đều le lưỡi, lắc đầu, hết ý. Nhìn không thấy ai, tôi mới « ủi » trước, « ủi » sau xe. Lái xe ở Paris mà không nhanh tay không được …
Xe chạy đến Khải Hoàn Môn. Tôi nói : « Anh chị chuẩn bị máy ảnh để chụp hình ». Tôi ngừng xe, đậu ngay ngắn trong lề, (nơi dành riêng cho xe taxi và xe buýt) . Cũng cái kiểu đậu xe ngang tàng (có tính toán). Sau khi ngó trước, dòm sau, không thấy phú lít đâu, tôi nhảy vội ra xe đạo diễn anh chị đứng chụp hình. Xe qua lại vù vù. Nhạc sĩ Lê Dinh đứng chụp hình mà nép nép bên lề, cứ sợ xe phía dưới phóng lên đụng vào chân mình. Vài phút hối hả chụp hình cho xong để thấy hình bên Khải Hoàn Môn trong hồn khách du, rồi lại hối hả bước lên xe, chỉ sợ đam mê phong cảnh, bị cái giấy phạt đậu xe thì vô duyên lắm! và cũng nhờ có chút ít kinh nghiệm đậu xe…vô trật tự, nên ngày về cố quận, anh chị có vài tấm hình Paris để kỷ niệm…
VỚI CA SĨ LỆ THU, CAO THÁI , BÍCH THUẬN, THU HƯƠNG
Ngày kế tiếp là buổi họp mặt tại tư gia anh chị Thắng, rất hào hứng vì có câu chuyện tiếu lâm nhờ lối kể chuyện duyên dáng của Cao Thái và ca sĩ Lệ Thu. Cao Thái dặn dò tôi phải đưa ba « chàng » ngự lâm vùng Ivry có con sông Seine phía trước nhà. Bích Thuận, và ca sĩ Thu Hương muốn diện kiến, nhạc sĩ Phạm Mạnh Cương, Lê Dinh đã sinh hoạt văn nghệ chung trên đài phát thanh Sài gòn trước năm 1975.
Sau cái bắt tay, ca sĩ Thu Hương ngồi bên nhạc sĩ Phạm Mạnh Cương, xầm xì to nhỏ chuyện ngày xửa ngày xưa. Bích Thuận bên cạnh nhạc sĩ Lê Dinh, vừa nói chuyện vừa pha câu vọng cổ, không đàn, không phách. Tôi để ý Bích Thuận đi tới đâu cũng có thể ca vọng cổ, hoặc ngâm thơ.
Ca sĩ Thu Hương cái duyên vẫn còn. Chị cười với tôi : « Ông chủ đài phát thanh ngày xưa của chị là Phạm Mạnh Cương, ổng khó lắm! hát mà lạng quạng là đừng hòng…lên đài ». Tôi quay qua nhìn Phạm Mạnh Cương, ông nhạc sĩ này…hiền khô, bình thản là khác, thấy ông an nhiên tự tại quá! Lúc nào cũng có nụ cười dính trên môi, nói năng từ tốn, nhỏ nhẹ. Người Huế có khác.
Lần đầu tiên, tôi đối diện với ca sĩ Lệ Thu, một thời tôi rất ái mộ về giọng hát tròn ấm mặn mà của chị. Ngoài đời chị trẻ trung, vui vẻ hơn tôi tưởng. Chị có cái gì biểu hiệu lên sự chân thật, thẳn thắn dễ gây cho người đối diện sự cảm mến.
Ca sĩ Cao Thái một thời của bài nhạc Mexico vẫn còn phong độ, với bộ râu mép không thua gì tài tử Charles Bronson. Ca sĩ Cao Thái chưa bao giờ lên xe …hoa, và cũng chưa bao giờ « mê si cô » bao giờ. Chỉ có bài nhạc Mexico là muôn đời mà thôi. Cao Thái ăn chay thường, siêng năng tập thiền mỗi ngày, làm thơ về Đạo, chúng tôi ngồi nghe Cao Thái đọc thơ Đạo, và nói về những qui luật thiên nhiên. Lâu lắm rồi không gặp Cao Thái, hôm nay gặp lại, tôi thấy Cao Thái trong những phương thức về giáo lý Phật pháp, tìm hạnh phúc, đổ dồn vào một triết lý nhân sinh quan cuộc đời, còn tôi vẫn nặng nợ cuộc đời, đi tìm một ý nghĩa mà chẳng hiểu để chứng minh. Cao Thái nói rằng : Mỗi năm tìm mua chim bị nhốt trong lồng, đem về để phóng sinh, cho nó được tự do dưới nền trời sâu rộng …Ca sĩ Lệ Thu bỗng cắc cớ : « Cao Thái đi mua chim người ta đem về phóng sinh. Cớ sao « chim » nhà anh không thả, nhốt ở trỏng chi dzậy…? ». Mọi người đồng thanh tương ứng, hả hê với câu hỏi của Lệ Thu.
ĐÊM TAO NGỘ VỚI VĂN NHẠC SĨ PARIS
Thứ năm hội họp tiếp theo. Hai 20 bạn văn nghệ Paris chờ đợi gặp gỡ ba nhạc sĩ Lê Dinh, Phạm Mạnh Cương và Trường Sa ở nhà hàng Asia Palace. Chúng tôi đến nơi đã có mặt nhà báo Từ Nguyên, nhạc sĩ Lê Mộng Nguyên, vợ chồng nhạc sĩ Mạnh Bích, Anh Huy, vợ chồng nhà văn Bình Huyên, Trần Song Thu, nhà thơ Đỗ Bình, Việt Dương Nhân, Hoàng Minh Tâm, nhạc sĩ Quỳnh Hạnh, Nguyễn Ngọc Tuấn, ông bà thương gia Trần Cẩm Hoà và anh Nguyên Vy.
Sau khi giới thiệu ba nhạc sĩ với mọi người nghe tên mà chưa biết mặt, rồi bên phe Paris cũng giới thiệu lại các nghệ sĩ tại đây để ba nhạc sĩ biết…tài và biết mặt. Cuối cùng, mọi người chờ tôi « phát biểu » vì tôi là người « sáng tạo » ra khu « vườn tao ngộ » hôm nay. Tôi nói : « Hát, em ngâm thơ nghe còn nghe được, nói ngọng nghịu, vì lưỡi em cứng,. Em chỉ có nhiệm vụ đưa rước các nhạc sĩ khi các « ngài» đến đây. Em xin hỏi nhạc sĩ Phạm Mạnh Cương một câu, vì em thấy nhạc sĩ cười cười. Cớ chi mà « ngài » tủm tỉm hoài vậy? Paris ra làm sao hả nhạc sĩ? ». Bằng một giọng Huế đặc sệt nguyên chất, không pha. Nhạc sĩ trả lời không suy nghĩ, không dài dòng ê a văn tự. Phạm Mạnh Cương nói có bốn chữ: « Pa-ris âu yếm »! Vậy thôi sao? Paris âu yếm …Đúng là ông giáo sư triết hà tiện chữ nghĩa. Người với người mới âu yếm, Paris làm sao âu yếm? Ông nhạc sĩ cười : « Paris âu yếm ở đây, tức là con người, với tất cả những gì đẹp đẽ nhất của con người, cái khung đẹp đẽ tự do bên ngoài, nhưng hết sức dễ thương bên trong » …
STUDIO THUÝ NGA PARIS
Tối thứ bảy, tôi đến Studio thâu hình của Trung tâm Thúy Nga Paris. (buổi thâu hình trực tiếp có bán vé với giá 45 Euros). Đúng giờ, mọi người sắp hàng để vào. Tất cả không được mang xách tay, kể cả áo khoác lạnh bên ngoài. Ai cũng bất bình, tôi cũng bất bình, tự nhiên cái bóp cầm tay cấm không cho đem vào. Điện thoại cầm tay và ngân phiếu để ở trong xách, không lẽ lấy ra cầm trong tay! Tôi cằn nhằn với người soát vé thì được biết. Lần thâu hình tuần trước, bà con cô bác không tuân theo lời yêu cầu của ban Giám đốc, họ đem thức ăn và máy ảnh vào chụp hình trong lúc ca sĩ đang hát. Giấy kẹo ăn xong vất dưới ghế. Lần sau làm ơn xin để ý dùm, chứ không tự dưng sao họ cấm khán giả mang bóp (xách) vào. Cũng vì sợ đi trễ, không có chỗ ngồi tốt, (vé đồng hạng, không sắp chỗ, chương trình 9 giờ kéo dài đến gần 1 giờ khuya) ngại ngồi lâu (4 tiếng lận) đói bụng, nên bà con mang thức ăn theo để dằn bụng
Buổi thâu hình trực tiếp có khoảng ba trăm khán giả, lần. Trước khi mở đầu chương trình, người xướng ngôn viên trong ban thâu hình yêu cầu tất cả khán giả đứng lên vỗ tay. Một lần, rồi hai, đến ba lần vỗ tay. Trong khi thâu hình, khán giả không được ho, không được xầm xì, không được tự động đứng dậy đi ra . Chao ôi! đi coi văn nghệ chi mà khổ. Khán giả vào đây dõi mắt chăm chú nghe ca sĩ trình diễn, và có bổn phận phải vỗ tay, kèm theo nụ cười tươi mát rạng rỡ trên môi.. Trong thời gian bốn tiếng đồng hồ, khán giả từng có kinh nghiệm, không bao giờ uống nuớc trước khi vào đây. Tôi chưa có kinh nghiệm, nên có nín gì đi nữa thì cũng đến 12 giờ khuya là tức bụng rồi, nên đánh liều, khom người, cong lưng, băng qua hàng ghế khán giả để chạy ù ra ngoài, thiệt là nhẹ nhõm tâm hồn. Nhưng đói bụng nên cái ruột nó kêu liền tù ti!
NGUYỄN NGỌC NGẠN VÀ KỲ DUYÊN
Đêm thâu hình của Trung Tâm Thúy Nga, vinh danh ba ông nhạc sĩ đã từng làm rung động không biết bao nhiêu trái tim với những dòng nhạc như có chất bùa, làm mê hoặc lòng người. Nguyễn Ngọc Ngạn và Nguyễn Cao Kỳ Duyên vẫn cái duyên của con bướm giỡn hoa trên sân khấu Thúy Nga Paris trên 15 năm nay, với nhiều cố gắng để thích ứng với khán gia. Trông Nguyễn Ngọc Ngạn và Nguyễn Cao Kỳ Duyên họ có cái gì vui vẻ sống động, dùng bí quyết đàm thoại để dẫn dụ khán giả. Kỳ Duyên điệu bộ uyển chuyển, mỉm cười cố gắng đặt mình làm tròn công việc, cùng người dẫn dắt chương trình, có chủ đề, có mục đích, có sáng kiến…Nguyễn Ngọc Ngạn với nét ôn tồn, điềm đạm, tự nhiên. Miệng thỉnh thoảng mỉm cười không tán thành, khi có tiếng xì, tiếng trề môi, nguýt mắt của Kỳ Duyên. Họ đã thành công lôi cuốn, thu hút được người nghe trong nghệ thuật dẫn dụ trong « miếng nhà nghề » .
Chương trình được mở đầu là nhạc sĩ Phạm Mạnh Cương, tiếp đến Lê Dinh, Trường Sa. Nam nữ ca sĩ vũ công lần lượt trình bày những nhạc vũ của ba nhạc sĩ . Rồi phỏng vấn các tác giả v.v…
NHẠC SĨ PHẠM MẠNH CƯƠNG
Phạm Mạnh Cương trên sân khấu vẫn điềm đạm, mực thước, rất vững lập trường khi trả lời những câu hỏi của Nguyễn Ngọc Ngạn, bằng một sự tự tin không cần che giấu, cùng với nụ cười tươi bưởi hiền hoà dễ mến trên môi. Nhìn ông còn phảng phất nét tình tự, gợi cảm vấn vương trong những bài: Thung lũng hồng, Thương hoài ngàn năm, Mắt lệ cho người tình, Mắt lệ xanh, Tình yêu đã mất, Mắt em chưa úa nắng hè, Một lần yêu …
NHẠC SĨ LÊ DINH
Lê Dinh gốc người Gò Công, nhìn ông dưới ánh đèn, không khác chi mặt nước ao hồ trong xanh, bên con đường làng rớt nắng. Ông thổ lộ tâm sự chỉ thích sự tĩnh mịch của rừng núi Cao nguyên, dưới mặt trời hắt qua những cơn mưa, làm đề tài để sáng tác theo bóng dáng đời mình xuống dòng nhạc, một cách đơn giản và chân thành: Chiều lên bản Thượng, Nỗi buồn sơn cước, Nỗi buồn Châu Pha, Đường về khuya, Linh hồn tượng đá, Chữ tình…
Mặc dầu rất sinh động trong các dòng nhạc bên rừng xanh hoang dã, nhưng anh chưa bao giờ sáng tác được bài nhạc nào nói về Biển, mặc dầu với hai tay anh, rất thích khỏa nước xập xòe xanh nõn, mênh mông bốn phía…
NHẠC SĨ TRƯỜNG SA
Nhạc sĩ bề ngoài có vẻ như thụ động. Mọi người tìm thấy nét trầm tư, u uẩn trên khuôn mặt ông, có điều gì ngoài ý muốn cho số phận. Nguyễn Ngọc Ngạn hỏi về nhạc, ông trở nên nhiệt hứng, bộc phát trong cõi lòng thâm sâu của mình, ông nói mạch lạc, dễ tìm thấy con người chân thật trong bản tánh ông. Trước ba trăm khán giả tại Paris, với những lời xúc động, còn vướng víu nỗi buồn xưa cũ, ông lặp đi lặp lại đến năm lần cho sự cô quạnh ấy là từ ngày vợ ông mất, ông vẫn ở độc thân cho đến nay.
Mỗi lần nghe ca sĩ hát những bản nhạc do ông sáng tác: Rồi mai tôi đưa em, Xin còn gọi tên nhau, Hành trang giã từ, Mùa thu trong mưa, Một lần xa bến v.v…là ông nhớ đến người vợ đã chia sẻ ngọt bùi cay đắng cùng ông đã từ giã cõi đời một cách đột ngột mà không có ông bên cạnh chăm lo an táng. ông phát biểu cảm tưởng mình về người phụ nữ VN dễ dàng làm cho ông xúc cảm vẫn là người phụ nữ có mái tóc dài.
Khi chấm dứt chương trình, Việt Dương Nhân đến bên cạnh nhạc sĩ Trường Sa, lấy tay chỉ trên mái tóc ngắn của mình với đôi mắt bồ câu: « Từ nay em để tóc…dài, em để tóc…thề ». Câu nói đỏng đảnh của chị như : Động gió trổ hoa, tỏa hương theo suốt dọc đường ong bay…Nhạc sĩ Trường Sa cười bằng mắt. Nè, nhạc sĩ đừng tưởng bở, bắt chước ông Nguyễn Bính đi dan díu với kinh thành nghe duyên thiên hạ, xem tình người ta…Coi chừng nha! ở đấy có bao nhiêu nụ cười là có bao nhiêu nước mắt đó…Còn chị, Việt Dương Nhân phải thùy mị, đoan trang nữa cơ!.
Ngày về lại Toronto nhạc sĩ Trường Sa thơ thẩn thế nào mà bị đánh mất cái xách tay. Tất cả tiền bạc, giấy tờ passport vé máy bay mất hết. Ở đâu có người là ở đó có bước chân của các anh chị em « đạo chích » Trung tâm Thúy Nga làm lại được giấy tờ để nhạc sĩ về lại Canada. Chúc nhạc sĩ thảnh thơi tâm hồn, trong những ngày sắp tới, để tiếp tục sáng tác những lời nhạc hay, làm hạnh phúc cho đời…
Trên con đường trở về nhà, tôi nhìn bầu trời với những âm thanh thiên nhiên, trong buổi văn nghệ thâu hình do Trung tâm Thúy Nga Paris. Với cảnh trí, với ánh sáng âm thanh, cũng như ban nhạc và các vũ công dưới ánh đèn huyền ảo hồng hoang, làm tôi nhớ đến ba khuôn mặt nghệ sĩ : Phạm Mạnh Cương, Lê Dinh, Trường Sa. Mỗi người mỗi vẻ, khác nhau bằng một dòng nhạc, chỉ phẩy lên vài nét mà lột được hết hồn vía tính cách.
Họ là những con người không rắc rối, không có những lý tưởng cao xa, nhưng cùng cảm giác muốn mang lại hạnh phúc thật sự bằng chính sự đam mê trên nốt nhạc. Với tôi, bằng tất cả tâm hồn chiêm ngưỡng ba nhạc sĩ, cũng như toàn ban nam nữ ca nhạc kịch Trung tâm Thúy Nga Paris với niềm rạng rỡ kiêu hãnh, mến phục những công trình hoạt động thành công tốt đẹp qua bước đường nghệ thuật có vị trí đặc biệt.
Bích Xuân