Hạt bụi to hơn đang đi về đâu?
Tôi có một quá khứ không lấy gì làm hãnh diện, nhưng về mặt trải nhgiệm giang hồ, cả tốt và xấu, tôi có “số má”, nói theo từ ngữ mà các bạn đã từng qua trường trại như chúng ta đang ở trung tâm này thường dùng.
Lúc 10 tuổi, tôi đã trải qua một cơn chấn động của vòng xoáy lịch sử: bị quăng lên tàu để vượt biển sang nước ngoài.Nỗi đau đớn thê lương của một đứa trẻ lên 10 khi những nơron thần kinh đang phát triển trong não bộ bị bỗng dưng bị thương tích, gây nên những vết hằn ở độ sâu nào đó. Nhưng cuộc sống hiện thực gian khổ của tuổi thiếu niên và thanh niên đã nhanh chóng xóa đi sự vắng mặt của những thứ mà một người bình thường gọi là hạnh phúc. Tình cảm yêu thương chăm sóc có tính cách thiêng liêng huyết thống đã được thay thế và bù đắp phần nào bởi chính sách xã hội và tha nhân, những người có tinh thần vị tha nuôi nấng đùm bọc.Tôi vừa học hành, vừa trải qua một cuộc sống nhiều mặt. Do một sự cố, tôi không thể tồn tại ở nước ngoài và về lại Việt Nam.Tôi trở thành công dân Việt Nam nhưng có lẽ là một công dân chưa đầy đủ, bởi một ít vướng mắc tôi chưa tiện khai rõ. Tôi bị vướng vào ma túy mấy năm, bị nghiện đến thê thảm. Nhờ một bạn nghiện giới thiệu và bảo lãnh, tôi vào một trung tâm để cai. Ở Việt Nam, tôi không có người thân mà thuộc loại tứ cố vô thân. Gia đình tôi ở nước ngoài đã tuyên bố từ tôi, khi tôi trải qua giai đoạn ba chìm bảy nổi vì chứng nghiện.
Tôi đã làm nhiễu loạn cho bản thân mình trong quá trình điều trị 12 bước tại Trung tâm Làng Bình Minh.
Những kiến thức tôi có được từ trường học ở nước ngoài (trình độ trên cử nhân), vốn sống ở nước ngoài và trong nước thông qua một thời gian làm ăn của tôi khá là phong phú: về xã hội, về triết học, về kinh tế, về tôn giáo, còn về tiếng Anh của tôi thì khỏi nói. Những kiến thức và kinh nghiệm đó đã trở thành một thành trì kiên cố vây bọc lấy tôi, nó trang bị cho tôi nhiều loại khí giới và hỏa lực phòng thủ từ nội tâm tôi bắn ra, chống lại những gì mới mẻ mà tôi cần phải học tập. Người ta vẫn bảo hãy đổ loại nước hư thối trong lọ ra, mới cho vào được loại nước trong sạch. Tôi biết quá, nhưng tôi cưỡng lại, không làm. Loại nước thối đó đã gắn bó với tôi như một nỗi đam mê. Làm sao để đổ nước mới vào khi nước cũ hãy còn nguyên? Làm sao đủ can đảm và chịu đựng việc đổ dốc hết nước cũ ra để chấp nhận một sự “trống rỗng” trước khi kịp cho nước mới vào? Trạng thái trống rỗng đó quả là khủng khiếp. Sự dốc nước cũ ra phải chăng cần một sự can đảm? Nước cũ là ý thức/nhận thức cũ đã thành thói quen và nước mới là ý thức/nhận thức mới có thể biết nhưng chưa quen và biết chưa đầy đủ
 
Công việc thay nước trên đây là công việc phải học ở bước 1 của chương trình 12 bước.
Bắt đầu từ bước 1 và xuyên suốt 12 bước, có 3 phẩm chất mà học viên cần có và cần luyện tập: tự nguyện, trung thực, khiêm tốn. Bước 1 đòi hỏi người cai nghiện những gì?
Anh phải nhận thức được rằng anh hoàn toàn bất lực, không có khả năng đương đầu với ma túy nếu anh tiếp tục làm bạn với nó. Anh phải nhận thức rằng anh đã không thể kiểm soát được hành vi, cuộc sống của anh, nghĩa là anh rơi vào thế bị động và do nó sai khiến
Đó là bước khởi đầu cho công cuộc điều trị.
Tự nguyện
Nếu không có tự nguyện, anh không hiện diện ở trung tâm, dù ít hay nhiều. Ý thức tự nguyện đó có thể chỉ lóe lên trong giấy lát, đủ để đưa bước chân anh vào đây, vẫn có một giá trị lớn lao. Bao nhiêu phát minh, sáng chế của con người đã giúp nâng tầm cao và văn minh nhân loại lên một bước tiến vĩ đại, cũng bắt đầu bằng cái ý thức lóe lên?!
Cũng như những nhà phát minh trên, anh hãy nuôi dưỡng và theo đuổi cái ý thức lóe lên này để đưa nó đến thành công, đó là chưa kể việc anh cộng lại bao nhiêu lần đã ân hận sau khi chơi, bao nhiêu lần anh hứa hẹn với mình và với người thân. Anh hãy gom các ý thức đó lại thành một mảng sức mạnh, đừng để nó vắng mặt bất cứ lúc nào.
Trung thực
Anh đã tự dối mình quá nhiều và dĩ nhiên, anh cô đơn. Sự nói dối đưa anh đến cô đơn. Bây giờ là lúc anh trung thực vì điều kiện đã đủ để giúp anh làm điều đó: xung quanh anh là những người đồng cảnh ngộ, họ y như anh, trong một trung tâm chuyên biệt, kể cả người thầy đang hướng dẫn anh, cả sách anh đọc cũng do những người đã trải qua như anh viết nên. Anh trung thực với ai và vấn đề gì?
Anh trung thực với chính mình, anh sẽ không có gì phải dấu diếm người cùng cảnh ngộ, và những người cùng cảnh ngộ hệt như anh, biết rõ anh như chính họ. Họ sẽ chứng kiến được sự trung thực ở mức độ nào và cả những nghệ thuật che dấu mình. Họ giúp anh lột những vỏ bọc để anh tiến tới trung thực hơn
Trung thực về điều gì? Không đòi hỏi tất cả những việc của đời anh, mà về tình trạng nghiện của anh thôi, mà nó diễn tiến trong tư tưởng, trong hành vi của chính anh. Điều mà nó đích thực xảy ra chứ không phải anh tưởng tượng đặt điều cho có. Nói ra sự thật của mình, nếu có sự trung thực thì quá dễ. Nói ra thật kỹ sự thật đã diễn ra trong anh là để tiến tới sự trung thực của chính anh, là tự anh giải phẫu mình – đó là nguyên tắc để đưa đến điều trị - chứ chẳng ai thèm lưu giữ chuyện riêng của anh.
Nếu không trung thực thì chẳng có sự điều trị nào xảy ra được. Năm tháng sẽ qua đi trong sự lẩn quẩn rối rắm của sự tự dối mình.
Khiêm nhường
Cũng như tính tự nguyện, tính trung thực, khiêm nhường là đức tính cần cho tất cả mọi người, huống chi là người nghiện
Người nghiện Ma túy, thường mặc cảm, mặc cảm dẫn tới che dấu. Phải “phùng mang “ lên, để che dấu nỗi sợ hãi hay yếu kém của chính mình, điều đó đưa đến sự cô lập, làm mất sự giao lưu và cởi mở. Khiêm nhường để nhận được sự giúp đỡ. Cái khiêm nhường xuất phát từ tấm lòng thành chứ không phải là một loại nghệ thuật đắc nhân tâm dở hơi, ta không cần nói đến.
 
 
Thế là tôi chỉ mới đi vào bước một đã bắt đầu có quá nhiều trục trặc.
Tôi phủ nhận mình là người nghiện – tôi xác nhận tôi là người nghiện và tôi vào đây để cai. Nhưng bây giờ, tôi không còn nghiện nữa trong hai tháng đã trải qua. Vì sao? Tôi là người mạnh mẽ cả thể xác lẫn tinh thần – như quý vị đang thấy đây – tôi có nhiệt huyết, tôi có hoài bão, năng lượng sống đang sục sôi trong tôi. Tôi không giống mọi người, tôi vượt qua dễ dàng và tôi không thèm nhớ nó nữa. Tôi cần ra khỏi trung tâm càng sớm càng tốt để xây dựng lại cuộc đời. Có thể chương trình 12 bước không dành cho tôi.
Những cậu nhóc ấy không có học vấn cao và quá trình sống như tôi, nay đã trong sạch, đã học tập, đang đứng ở vai trò dìu dắt cho tôi, tôi cảm nhận một điều gì đó thật cay đắng, thật khó chấp nhận, nhưng đồng thời, thật khó nói, không thể không nể nang. Những lời lẽ các cậu ấy nói ra không màu mè sáo rỗng, lại đơn giản sát sườn sự việc: “Trong bài học có nói về trường hợp tương tự anh: Người bắt đầu cai, chưa thực sự hiểu, hay cho rằng mình là người khác biệt, là ngoại lệ…Anh đang là người từ chối điều trị…”
Tôi có tự tin tôi là người đặc biệt và ngoại lệ không? Tôi vừa tự tin vừa không tự tin. Cái nào thật, cái nào giả? Câu nói đó, tôi bỏ qua, lờ nó đi. Tôi tiếp tục khẳng định tôi không nghiện, hay đúng hơn là tôi đã hồi phục không nghiện nữa.
Trung tâm buộc tôi phải vào lớp, phải học tập như mọi người khác. Tôi tìm mọi lí do để thoái thác, tôi không hề - vì không thể - chống lại nội quy trung tâm. Tôi tìm nhiều cách đả kích có tính ẩn dấu – hay tôi thật sự chưa hiểu biết đủ? Tôi tìm kiếm một số điểm tôi cho rằng không ổn, không phù hợp của chương trình, như  niềm tin vào sức mạnh cao hơn mình, vấn đềtình dục phải giải quyết như thế nào trong thời gian ở trung tâm, tôi hứa rằng sẽ có thêm một số điểm nữa mà tôi sẽ trình bày. Bằng cách nêu lên những vấn đề có vẻ cao cấp như thế, tôi né tránh được phần nào cái quy chế lên lớp đều đặn, làm những bài tập, trả lời những câu hỏi tuy rằng rẩt sát sườn với chứng nghiện, nhưng có vẻ nó biến tôi thành một “học trò nhỏ”. Vì tôi đã từ lâu đứng trên bục giảng.
Với kinh nghiệm sống chìm nổi của tôi và một mớ kiến thức huê dạng đông tây kim cổ, tôi cũng tạo được một niềm tin nào đó với vài vị lãnh đạo, cộng thêm với hoàn cảnh đặc biệt của tôi, tôi được cho lờ đi quá trình học tập không nghiêm túc để được vào giai đoạn bán thử thách, và tiếp theo là giai đoạn thử thách cộng đồng ( được ra ngoài sống độc lập và vào trung tâm để làm việc - giai đoạn thử việc) rút ngắn hơn bình thường.
Ở giai đoạn học tập bước một, tôi thừa nhận sự bất lực đương đầu với ma túy, nghĩa là sự đầu hàng với ma túy.Tôi nghĩ rằng tôi đã từ bỏ được ma túy, tức là tôi đã chiến thắng, có nghĩa là tôi đã không còn là người nghiện.
Cậu nhóc sponcer của tôi đã đánh giá khả năng hồi phục của tôi là rất thấp, thậm chí cho rằng tôi chưa thông qua được bước 1, bằng một câu châm biếm cũng rất tình cảm: “Em không chơi với anh nữa, vì anh… “không phải” là người nghiện!”
Cái chiến thắng mà tôi tưởng tượng ra đã biến tôi thành người chiến bại nhanh chóng, chỉ trong một tuần lễ thử thách đầu tiên.
Vừa ra khỏi Trung tâm, tôi vội vàng, không để mất thời gian thêm nữa, hơn nữa phải bù lại thời gian đã mất vì phải giam mình trong trung tâm, sắm sửa lại bộ cánh sơ khởi nhất của mình: điện thoại di động loại khá, áo quần khá, giày vớ và các thứ,…tôi nối kết nhanh chóng mối quan hệ cũ. Điều mà bài học cai nghiện cấm kỵ. Có nhiều người không biết rằng tôi đã nghiện, và vừa trải qua một thời gian trong trung tâm cai nghiện. Họ đón chào tôi trân trọng ở nấc thang khá cao vào lúc mà tôi quan hệ với họ. Họ nói: “Hãy về lấy xe hơi đưa em đến vũ trường tối nay đi”. Tôi đứng trước một thực tế phũ phàng và không thể vượt qua. Tôi nhớ lại bài học, tôi biến đi không dám gặp lại. Vài hôm sau, tôi mang một ít bồ đà vào trung tâm chia sẻ với vài người khác. Bồ đà anh bạn nghiện cũ đã cho tôi – vẫn mối quan hệ cũ, điều bài học cấm kỵ. Tuy chút ít bồ đà chẳng nhiều nhặn gì, nhưng là một vi phạm lớn với trung tâm. Số người tin cậy ít ỏi trước đây, bây giờ cũng mất nốt, nhìn tôi với một đôi mắt như nhìn mà không thấy. Tôi thật sự thấy tệ hại.
Tôi lại tiếp tục vi phạm phẩm chất thứ 2 của bước 1 là tính trung thực. Vì tôi ra sức chống chế. Chống chế rằng bồ đà khác với heroin, rằng ở nước ngoài, bồ đà được sử dụng tự do và không có hại, nó chỉ gây hưng phấn lành mạnh,…Dù chống chế, tôi vẫn phải chấp hành quay lại giai đoạn cắt cơn – tức là trước cả bước một.
Tôi chấp nhận quay lại từ đầu, nhưng thâm tâm tôi không khỏi áy náy, và xấu hổ với mọi người. Tôi lại vi phạm khái niệm “chấp nhận thực tế”, muốn chối bỏ thực tế và tiếp tục biện hộ, nhưng lần này không dám biện hộ ở diện rộng, sợ bị phản bác, chỉ biện hộ ở vài người có thể gần gũi.
Ở giai đoạn này, tôi vẫn tỏ ra tôi không phải là tái nghiện vì thèm nhớ, mà chỉ vì khái niệm chưa rõ về danh mục bồ đà, chưa hiểu là Việt Nam xem bồ đà là ma túy, cho nên tôi thật sự không phải người nghiện, nói cách khác, người nghiện trong tôi đã thành quá khứ rồi. Tôi vẫn né tránh được chừng nào hay chừng ấy việc vào lớp. Nếu có vào lớp, tôi cũng làm một điều gì đó khác hơn, tỏ ra hiểu biết hơn. Tôi nhen nhóm trong suy nghĩ về một số vấn đề cần bổ sung cho chương trình. Nếu chân thật thì cũng tốt thôi, ai cũng có thể đưa sáng kiến bổ sung chương trình. Nhưng tôi có thật hiểu cặn kẽ chương trình chưa? Hay chỉ là một loại phản ứng chống chế, biện hộ bằng vẻ ngoài để che lấp một cõi lòng tan nát, hay tôi đang ở trạng thái một tâm trí rối loạn?
Tôi rất nôn nóng cho xong giai đoạn cắt cơn tái phạm để sang giai đoạn giáo dục điều dưỡng. Tôi không ngừng xây dựng kế hoạch của mình trong giai đoạn bán thử thách và thử thách sắp tới. Nhưng không phải là kế hoạch cho sự hồi phục theo chỉ dẫn, mà là kế hoạch tái lập toàn diện cuộc đời. Dĩ nhiên là kế hoạch cho một cuộc đời hoành tráng: xe hơi, veston, cravat, việc làm cao cấp,…Dĩ nhiên theo sau đó là các dịch vụ ăn chơi, hưởng thụ đàng hoàng, sau đó nữa là một cô vợ, một gia đình. Để bắt đầu kế hoạch này, tôi phải bắt đầu một kế hoạch nhỏ bé hơn, cụ thể hơn,…
Tôi đang tư duy, không phải với tư cách một người nghiện, mà là tư cách của một người thường, người thường có “số má”.
Những người khác lắc đầu, cho rằng tôi đang tư duy mơ mộng, kiểu một người đang bị chứng nghiện nặng, thậm chí là hoang tưởng của người nghiện bồ đà lâu năm.
Tôi cương quyết cho rằng, tôi không giống người khác, không thể áp dụng vào một khuôn khổ để đánh giá. Tôi khác biệt. Tôi có nhiệt huyết, có ý chí. Năng lượng sống vẫn chảy cuồn cuộn trong tôi. Tôi có sức làm việc liên tục, tôi không hoài phí, bình thản để chảy qua tháng ngày học tập chương trình điều trị này.
Thế nhưng tôi suy nghĩ lại và tự hỏi, tôi đã có bao nhiêu lần xây mộng và vỡ mộng, sau bao lần tôi thống kê và cả quyết, và cái lần mới nhất này thì sao? Và thời điểm này, có phải là thời điểm thuận lợi nhất hay khó khăn nhất cho tôi khởi sự một tương lai? Đây là thời điểm mà tôi không có gì trong tay ngoài chứng nghiện, thời điểm mà những người thân có thể giúp đỡ tôi trong quá khứ, đã từ chối không còn ai nữa.
Hay là thời điểm tốt nhất cho tôi chiến đấu triệt để với chứng nghiện để đi đến hồi phục. Nếu tôi thành tâm với mục tiêu này, tôi tin sẽ được sự giúp đỡ từ đâu đó.
Ngoài sự khác biệt trên đây, tôi còn nổi cộm lên một vấn đề về tác phong sinh hoạt ăn, sống trong trung tâm, thường xuyên trục trặc, không trơn tru như mọi người.
Cái gì là nó đây?
Trong kinh doanh, người ta cần cạnh tranh, quảng cáo về hàng hóa của mình, về cách làm việc của mình, về con người đi tìm việc của mình, thường hay nói đến “sự khác biệt”, “tạo sự khác biệt…” Ví dụ: cách cài cái nút áo, cách cắt một mái tóc, cách đội một loại nón, mang một đôi giày, hay một cái nịt ngực.
Môi trường điều trị - đặc biệt là chứng nghiện này – thật sự không cần thiết để tạo “sự khác biệt”, vì không để làm gì cả.
Nơi đây cần sâu lắng, cần hòa đồng, cần chia sẻ, cần khiêm nhường, cần trung thực. Những con người cùng cảnh ngộ như nhau về đau khổ và khát vọng, cùng nhau kết vòng tay thân ái.
Tôi có cố tình tạo ra sự khác biệt này không? Tôi không rõ nữa, hay từ trong tiềm thức, hay từ trong quán tính? Sự khiêm tốn dạy cho tôi khái niệm rằng, tôi chỉ là một hạt bụi trong vũ trụ này, trong cộng đồng xã hội này, cũng như những người khác, hạt bụi khác, bình đẳng và thân ái.
Phải chăng tôi đang cố làm một hạt bụi to hơn?
Sẽ không có ai cạnh tranh với hạt bụi to hơn để mình trở thành hạt bụi to hơn, mà sẽ có người tự hỏi: hạt bụi to hơn ấy, sẽ dạt về hướng nào, hay xoay vòng tại chỗ? Và khi nào?
Nên chăng tôi cần làm một cuộc tổng xét nghiệm về bản thân, từ đầu đến chân, cả tim gan phèo phổi của mình?
Thông điệp của một Học viên
H.Đ.N.                  
( tháng 7-2010)