Mắm nhum Sa Huỳnh GIA LỘC Sa Huỳnh (huyện Đức Phổ, cực nam Quảng Ngãi) cách thị xã 60km là bãi biển đẹp, nổi tiếng ở miền Trung. Bãi biển Sa Huỳnh sát quốc lộ 1A, có ga xe lửa Sa Huỳnh, nên du khách thuận lợi dừng chân ghé lại. Sa Huỳnh viết đúng là Sa Hoàng: cát vàng, cát ở đây vàng óng ánh thật đẹp. Viết "Hoàng" thành "Huỳnh" vì chữ “Hoàng” trùng tên Chúa Nguyễn Hoàng thời Nguyễn.
Biển Sa Huỳnh là những bãi tắm lý tưởng đối với du khách.
Biển Sa Huỳnh thoai thoải, không có bãi đá ngầm, là những bãi tắm lý tưởng đối với du khách. Ngoài ra, Sa Huỳnh còn có thắng cảnh ghềnh đá Châu Me, Đảo Khỉ… thu hút du khách. Kết quả khai quật, nghiên cứu dải đất từ Đèo Ngang cho đến Đồng Nai (Nam Bộ) lên cả Tây Nguyên, từ sơ kỳ đồng thau cho đến sơ kỳ sắt đá cho thấy ở đây hiện diện một nền văn hóa độc đáo của nhân loại và được định danh là “văn hóa Sa Huỳnh”'.
Sa Huỳnh có đủ các món ngon đặc sản biển nhưng hấp dẫn nhất là món mắm nhum và cua huỳnh đế. Người Sa Huỳnh có câu: “Giàu chất của kho, nghèo lo hủ mắm”. Con nhum (cầu gai) đã hiếm và chỉ bắt theo mùa, mắm nhum còn hiếm hơn. Mắm nhum Sa Huỳnh nổi tiếng cả nước, thời nhân Nguyễn, vua Minh Mạng hạ lệnh hằng năm địa phương phải “tiến” về kinh đô 12 cân mắm. Mắm nhum thời đó trở thành “mắm tiến”.
¤
Du khách có thể bắt gặp những con cầu gai di chuyển dưới nước...
Mùa hè, đi tắm biển Sa Huỳnh, du khách có thể bắt gặp những con cầu gai di chuyển dưới nước. Cầu gai thường sống ở vùng biển cạn, nước trong, có nhiều rong rêu hoặc nhiều san hô và đá ngầm. Cầu gai được người Sa Huỳnh gọi là con nhum. Nhum có nhiều loại: nhum mỡ, nhum bạc, nhum ta... Khi nhỏ, con nhum tựa trái chôm chôm, mầu đen thẫm. Khi lớn có hình tròn dẹt, đường kính khoảng 8 - 10cm; dày 3 - 4cm. Có thể nhận ra chúng trong đám rong rêu vì thân nhum có nhiều gai, giương ra khỏi lớp vỏ để tự vệ. Nhum được khai thác từ tháng Ba cho đến tháng Sáu, tháng Bảy âm lịch. Càng gần cuối mùa nhum càng chắc thịt. Ngư dân dễ dàng dùng vợt hoặc móc sắt để bắt nhum. Thịt nhum ăn sống rất ngọt và bổ. Người "sành điệu" hay dùng thịt nhum tươi chấm với muối tiêu chanh kèm rau thơm... Thịt nhum có thể kho để ăn cơm, trộn trứng chưng cách thủỵ, nhưng ngon nhất là làm mắm. Mắm nhum sền sệt, mầu đỏ đục, thơm lựng...
Nhum bắt về có nhiều loại, nhưng chỉ mỗi loại nhum đen là làm được mắm nhum mà loại này thì rất hiếm gặp. Nhum đem về rửa sạch, bổ đôi ra cắt bỏ dạ dày, dùng nĩa múc lấy những khối thịt kết thành các múi màu trắng hồng, lược hết phân rồi cho vào chum, vại để muối, tuy nhiên ngon nhất là loại mắm được muối trong những ống tre già nút kín bằng lá chuối. Cho thịt nhum vào trước, sau cùng mới rắc một lớp muối mỏng bên trên. Thao tác này có thể xem là “nghệ thuật” của người làm mắm: lượng muối phải vừa đủ nhạt để mắm nhum nhanh chua sau khoảng hơn tuần hay nửa tháng là ăn được, nhưng cũng phải đủ mặn để mắm không bị hư. Khi mắm bắt đầu lên mùi chua và dậy màu đỏ tươi là lúc ta có thể đâm tiêu tỏi, thích ăn cay thì thêm quả ớt hay gừng, dùng mắm làm nước chấm rau, thịt hay ăn với cơm đều được, nhưng ngon nhất vẫn là bún tươi chan mắm nhum.
¤
Theo mùa nhum, người ta thường tính toán việc làm mắm cho đúng Tết Đoan ngọ (mùng 5 tháng 5 âm lịch) để đãi khách...
[image]http://diendan.vnthuquan.net/upfiles/2452/87D72ECF02CB4EC88F654018C3879A22.jpg[/image]