Chân dung nhà thơ Phương xích - lô

            ...Ngoài nghề đạp xích lô, v́ới cơ thể đàn ông đẹp, Phương thường xuyên được trường Đại học Nghệ thuật Huế mời làm người mẫu cho sinh viên học sáng tác. Cứ đứng một buổi được mấy chục ngàn, tuy có “nhột” chút đỉnh, nhưng không mồ hôi mồ kê như đạp xích lô. Có tháng Phương một buổi đạp xe, một buổi làm người mẫu, để có thêm tiền nuôi con. 

           Những ngày đó Phương ở gần nhà tôi, ngay trên dốc Bến Ngự. Phương có hai đứa con gái sinh đôi rất kháu khỉnh… 

           Cuộc đời Phương đang êm đềm “trên ba bánh xe lăn”, bỗng gặp một khúc quanh đến vực thẳm chết người. Phương có một người bạn thơ rất thân. Anh bạn hay đến nhà cùng Phương ngâm ngợi, chén tạc chén thù. Vợ Phương có tài đàn tranh. Phương làm thơ tặng vợ: Mười sáu bậc âm thanh kỳ diệu/ Đưa ta bay lên tận cung Hằng. Thế rồi người vợ mà Phương vô cùng yêu dấu, bỏ Phương, theo người bạn thơ ấy. 

           Nàng quyết liệt đ̣i Phương phải chia tay. Thế là Phương lủi thủi đạp xích lô về ở với mẹ ở phố Chi Lăng. Từ đó, ngày nào Phương cũng đạp xích lô đến thăm con, chở chúng nó đi ăn chè, ăn kem. Chia tay con, Phương lại về chỗ tôi uống rượu và khóc. Phương uống rượu v́ì buồn tủi, vì thương, vì giận. Phương bắt đầu nát rượu từ đó. Phương không đạp xích lô được nữa. 

           Thế rồi người vợ đi theo chồng mới vào Nam, mang hai đứa con gái của Phương gửi vào tu trong một ngôi chùa ở Bà Rịa Vũng Tàu (bây giờ hai đứa đã thành ni cô). Biết là vợ con đã xa ngàn dặm, thế mà ngày nào cũng đạp chiếc xe đạp cà tàng lên thăm lại hình bóng người thân nơi ngôi nhà xưa, rồi vào quán. 

           Có lần có đứa bé cạnh nhà tôi, hốt hoảng chạy vào lay vai tôi: “Bác Ngô Minh, cái chú gì mà hay vào nhà bác bị ngã trên đường tàu ngoài kia kìa!”. Tôi chạy ra, hoảng hốt thấy Phương đang nằm vắt ngang đường tàu hoả, chiếc xe đạp đè lên người. May chưa có chuyến tàu nào đi qua. Tôi đỡ Phương dậy, dìu vào nhà. Có lần đang đêm khuya khoắt, tôi đã ngủ say, bỗng nghe có tiếng ai gọi như từ âm phủ vọng lên: “Ngô Minh ơi…ơi!”. Tôi nổi da gà, ngỡ là “ma”. Định thần, mở cửa thì thấy Phương say đang ngã nhào trước cổng nhà tôi. Thì ra, Phương nhớ con, nhớ vợ, đang khuya cũng ngất ngưởng  lên thăm lại chốn xưa!

           Từ đó Phương như một người điên, đi lang thang ăn mày rượu của đời… Nhiều người ghét bỏ, xa lánh Phương. C̣òn với ai hiểu cảnh ngộ của Phương đều ứa nước mắt. Phương chỉ dở điên dở dại khi uống rượu. C̣òn khi làm thơ thì Phương lại trở lại là Phương xích lô dân dã, tinh tế và bản lĩnh. 

           Thơ của Phương làm trong thời gian cuối đời, đầy men rượu, nhưng cũng đầy đớn đau thân phận: Thưa em/Tôi đă khuyết rồi/ Đêm nao chú Cuội khèo rơi trái rằm (Thưa em). Hay: Ta say hề, đêm nay ta xỉn/ Đành mượn cỏ cây thế chiếu giường/ Ngạo nghễ gối đầu lên đỉnh Ngự/ Ngang tàng xuôi cẳng dọc sông Hương… 

           Ngày 2 tháng 6 năm 2001, Phương xích lô ra Thành cổ Quảng Trị thăm mẹ nhà thơ Nhất Lâm đang ốm nặng. Phương thấy trẻ con đang tắm trần truồng dưới mương Thạch Hãn. Thích quá, không biết mình đang ngất ngưởng rượu, Phương cũng nhào xuống tắm. Thế là Phương đi vĩnh viễn…! (51 tuổi). Trong cái túi xách cà tàng Phương để lại trên bờ có một vỏ chai đã khô rượu và hai bài thơ mới viết. Trong đó bài thơ "Chạng vạng" như là một lời cuối cùng: Chạng vạng đất/ Chạng vạng trời/ T́ình tôi chạng vạng trong thời xa em/ Mắt nhìn/ Chạng vạng hơi men/ Miệng đời chạng vạng/ Chê khen tiếng lời/ Tuổi tên chạng vạng/ Quên rồi/ Đường đi chạng vạng/ Biết nơi mô về...

           Những câu thơ linh ứng như Phương biết trước cuộc ra đi của mình. Thơ Phương tiên tri: Mình sống lang thang chẳng cửa nhà/ Chết không đất táng làm ma phiêu bồng...

                                                                                                                                     Nhà thơ Ngô Minh

XÍCH LÔ HÀNH
 
Ta xích lô hề! Người xích lô
Từ đây thôi phải đạp xe thồ
Trước chơi hai bánh chừ ba bánh
Trước chở một cô chừ bốn cô

Gác cẳng chờ hàng bên bãi vắng
Dựa lưng đợi khách dưới cây to
Dù sao cũng phải còng lưng đạp
Còn ở trong ngành vận tải thô.

Ngươi xích lô hề! Ta xích lô
Về đây sau những chuyến giang hồ
Thợ không ra thợ vì cô thế
Thầy không nên thầy bởi lỡ cơ


Trí dở dở khi say khi tỉnh
Hồn ương ương lúc thực lúc mơ
Rơi xuống cuộc đời không chao đảo
Vững vàng ba bánh đỡ: xích lô.

Ngươi xích lô hề! Ta xích lô
Cũng là thi sĩ cũng làm thơ
Thơ không giúp được ngươi cơm áo
Thơ chẳng giúp gì ta cháo hồ

Làm một trăm bài đều mộng mị
Đăng vài tờ báo cũng hư vô
May mà nhờ đạp xích lô ấy
Giàu không giàu nhưng chẳng xác xơ.

Ta xích lô hề! Ngươi xích lô
Ráng cho xong hết một đời phu
Chở bao đau thương về nghĩa địa
Chở những hạnh phúc đến tuổi thơ


Ngó xuống thua chi loài giun dế
Trông lên hơn hẳn lũ công cò
Dù sao mình cũng còn lương thiện
Ngươi xích lô hề! Ta xích lô.


















 
 
THƯ GỬI NGƯỜI KHÁCH NAM BỘ
 
Từ miền Nam anh ra thăm Huế
Gọi xích lô viếng lăng tẩm chùa chiền
Tính người Nam vốn thật thà cởi mở
“Đã từ lâu nghe danh đất thơ mộng
Trên báo đài, trong nghệ thuật văn chương
Sau bao năm chắt chiu dành dụm
Nay tôi thấy rồi núi Ngự sông Hương”

Đời đã từng trải qua nhiều nỗi khổ
Anh hiểu sâu về những giọt mồ hôi
Khi gặp dốc cao anh liền nhảy xuống
Chia sẻ cùng tôi chút nặng nhọc một thời
Đi nửa đường biết chân tôi đã mỏi
Anh thay tôi đạp một đoạn dài
Trong giây phút không còn ai khách chủ
Anh và tôi hòa nhập một con người.

Khi chia tay anh mời tôi đi nhậu
Nổi hứng lên tôi đọc tặng bài thơ
Đời có lúc không cần đeo mặt nạ
Anh bảo tôi:
“Ở Sài Gòn mình cũng đạp xích lô”.









 
 

GỞI BÁC XÍCH LÔ HÀ NỘI

Đêm trăng ấy bác xích lô Hà Nội
Chở tôi thăm ba mươi sáu phố phường
Bác đâu ngờ khách cùng nghề như bác
Cũng đời xích lô dãi nắng dầm sương

Tuy bác ở cách tôi ngàn dặm
Nhưng gần nhau trong những nỗi trầm thăng
Bốn mùa chuyển nhịp cùng mưa nắng
Đời quay tròn theo ba bánh xe lăn

Có những lúc gác xe vào quán rượu
Mượn Lưu Linh đuổi hết nỗi nhọc nhằn
Rồi đón khách nơi đầu ga cuối phố
Ngày có, ngày không lặng lẽ qua dần

Bác tuy già nhưng sức còn dẻo dai
Còn chở khách vào ra năm cửa ô
Một mai đây khi tôi già như bác
Sẽ còn lại gì ngoài mấy trang thơ? 

Những lúc về khuya còn ai thấy bác?
Người phu già lăn bóng dọc đường trăng
Bác chở tôi một lần rồi quên lãng
Nhưng riêng tôi chở bác suốt thời gian


TÌM 


Tôi đi tìm lửa trong đêm
Tìm ngọc trong đá
Tìm sen trong bùn
Tìm cao giữa đám thấp lùn
Tìm rồng giữa lũ giun trùng ngơ ngơ
Tôi đi tìm thực trong mơ
Tìm thanh trong tục
Tìm thơ trong đời
Tìm người giữa lũ đười ươi
Tìm tri âm
Giữa tiếng cười lời chê
Tôi đi tìm tỉnh trong mê
Tìm yên lặng
Giữa bốn bề phong ba
Tôi đi tìm Phật trong Ma
Tìm Thánh trong Quỷ
Tìm Ta trong mình. 

Mọi người biết Phương xích lô chứ ít người biết tên thật của anh. Người ta biết anh vì thơ anh hay, vì cuộc sống anh có lắm điều kỳ dị, kỳ quái, kỳ lạ.

Có người giận anh, rồi lại thương. Có người giận rồi xa lánh, hắt hủi. Tất cả bắt đầu từ sự say thơ, từ cú xốc đau đớn của số phận người đạp xích lô tài hoa, tài tử này.

Cách đây khoảng hơn 20 năm (tính từ năm 2207, theo bài viết của nhà thơ Ngô Minh-hai1957), hồi Tạp chí Sông Hương còn đóng gần cửa Thượng Tứ, một buổi sáng, có một chàng trẻ, đẹp trai, đạp chiếc xích lô đến toà soạn, rụt rè gửi lại mấy bài thơ chép trên những trang vở học trò nhàu nát, không đề bút hiệu, địa chỉ.

Nữ thi sĩ Lâm Thị Mỹ Dạ lúc này là biên tập thơ, hỏi tên thì chàng xích lô nói vọng lại: ”Em là Phương, dân xích lô”. Mỹ Dạ đọc thơ thấy hay, liền đề nghị in, ghi tên là Phương xích lô.

Thế là bút danh Phương xích lô lần đầu tiên xuất hiện trên một tạp chí danh giá của làng văn.

Năm 1992, Phương xích lô được bạn nghề góp tiền giúp anh in tập thơ "Những dòng sông" (in chung). Từ đó anh trở thành hội viên thơ của Hội Nhà văn Thừa Thiên Huế.

Trên xích lô của Phương bao giờ cũng nhét một cuốn vở học trò màu cháo lòng và cây bút bi. Khi nào tứ thơ chợt đến là Phương dừng xe bên đường cắm cúi viết.

Word Cup France 98, báo Văn nghệ Trẻ thi thơ ngắn về bóng đá. Phương có bài thơ tứ tuyệt "Đá bóng" giành giải thưởng:
Em đá vào ta một trái buồn
Còn ta đá lại trái cô đơn...…

Năm 1998, báo Văn TP Hồ Chí Minh thi thơ lục bát, bài thơ "Tím" của Phương đã được ban giám khảo xếp giải:
Trưa nay chợt nhớ trưa nao
Trước/ Nhà em/ Tím/ Một màu băng lăng
Ai trồng rào dậu cản ngăn
Cho chúng mình/ Tím/ Vết hằn chia ly...…

Phương tự giới thiệu về mình:
“Tôi tên là Nguyễn Văn Phương
Tám mươi kiệt một tại đường Chi Lăng
Vợ tôi Trần Thị Lệ Hằng
Đầu lòng sinh được hai nàng xinh xinh”

(Trích blog nhà thơ Ngô Minh)

Phương Xích Lô tên thật là Nguyễn Văn Phương, sinh năm 1951, mất ngày 2 tháng 6 năm 2002, quê tại Thừa Thiên Huế. Sinh thời là hội viên Hội Nhà văn Thừa Thiên Huế.

Tác phẩm: tập thơ “Có những dòng sông” in chung bốn tác giả năm 1992 do nhà xuất bản Thuận Hoá cấp phép; “Chở gió” xuất bản năm 2002, giấy phép của Hội nhà văn; “Xích lô hành” năm 2007. Tất cả những tập thơ ra mắt với bạn đọc đều do tấm lòng của anh em và bạn bè thân thiết xa gần của ông góp sức.

Xin được trích ra đây một số bài thơ của ộng:


BÀI THƠ BUỔI TRƯA


Tôi ngồi dưới mái nhà xưa
Nghe con nắng cháy trong giờ Ngọ thiêng
Nhìn qua am miễu láng giềng
Một vùng nhang khói u huyền tỏa quanh
Điệu Chầu Văn
Giục thúc nhanh
Âm hồn khắp nẻo về quanh bệ thờ
Hai bên nhập lại một bờ
Bên ni hoà điệu
Lời thơ đoạn trường
Tử sinh như một con đường
Người đi trước
Kẻ ngập ngừng theo sau
Về đâu? Ai biết về đâu?
Cũng tuỳ mầm nghiệp ban đầu lỡ gieo
Phận người – Trước gió đèn treo
Mong manh như đám bọt bèo trên sông
Hơn nhau chỉ một tấm lòng
Để đen muôn thuở hay hồng ngàn thu

(Tạp chí Sông Hương, số 161, 07-2002)



CHÂN DUNG TỰ HỌA


Ngồi buồn
vẽ cái thằng tôi
Thằng tôi vô định
mấy thời tỉnh điên
Tục chẳng tục
tiên không tiên
Lúc vui xuống phố
khi phiền lên non
Trang thơ mấy chữ cỏn con
Chảy bao năm tháng chưa mòn gian nan
Anh em bốn bể cưu mang
Chén cơm manh áo - cơ hàn cũng qua
Sống lang thang chẳng cửa nhà
Chết không đất táng làm ma phiêu bồng
Ra đi có
Trở về không
Những gì lỡ mượn
Trả cùng một giây.

(Tập thơ "Chở gió")



CHẠNG VẠNG


Chạng vạng đất
Chạng vạng trời
Tình tôi chạng vạng trong thời xa em
Mắt nhìn chạng vạng hơi men
Miệng đời chạng vạng chê khen tiếng lời
Tuổi tên chạng vạng
Quên rồi
Đường đi chạng vạng biết nơi mô về?
Tháng ngày chạng vạng cơn mê
Oán ân chạng vạng
Bốn bề đong đưa
Đôi khi chạng vạng vần thơ
Làm sao soi đến bến bờ tương lai
Xin trăng sáng trọn đêm dài
Vén
Màng chạng vạng
Phủ dày hồn tôi

(Tạp chí Sông Hương, số 161 - 07-2002)



GIẾNG TRONG QUÊ NHÀ


Cây khô
Chờ đợi giọt mưa
Tôi khô
Chờ đợi giọt thơ dịu dàng
Giữa trời đổ nắng chang chang
Đi trong sa mạc dối gian lọc lừa
Quý từ lời nói đơn sơ
Không ma mị
Chẳng đẩy đưa qua về
Đến trong tận tấm lòng quê
Bao giờ cũng giữ lời thề thủy chung
Đã qua sông tận núi cùng
Về bên em
Uống
Giếng trong quê nhà...

(Tập thơ "Chở gió")



GIỌT NƯỚC HƯƠNG GIANG


Hạt muối hòa tan trong ly nước
Tôi cũng hòa tan giữa cuộc đời
Làm tên phu xe qua ngày tháng
Chở bao tiếng khóc lẫn nụ cười

Vắng khách đôi khi về chở gió
Không tiền, không bạc vẫn cười vang
Dừng lại bên cầu nghe nước chảy
Chợt thấy mình: một giọt nước Hương Giang.

(Tập thơ "Chở gió")



TÔI CÒN CHÚT TÔI


Rong chơi bao độ mỏi mòn
Trở về quê cũ tôi còn chút tôi

Chút hoa nở cuối mùa vui
Chút trăng vừa khuyết cuối đồi hoang vu
Chút thông xanh giữa sương mù
Chút tiêu dao giữa sương mù nhân gian
Chút lửa trên đống tro tàn
Chút trong veo lọc qua ngàn cuộc say.

(Tập thơ "Chở gió")



THANH BÌNH


Ngã người
Trên chiếc xích lô
Lắng nghe
Bao tiếng xô bồ
Vây quanh
Nhìn lên
Một mảng trời xanh
Thấy mình
Còn chút thanh bình
Trong tâm.

(Tập thơ "Chở gió")



BẢY MÀU MƯA HUẾ


Anh dắt em về cơn mưa đầu hạ
Mưa đỏ bên đường hay ánh phượng soi?
Tóc em ướt mềm như từng ngọn lá
Chiếc nón bài thơ em để mô rồi?

Anh dắt em về ngang qua cầu Mới
Mưa đen trên trời, mưa tím dưới sông
Áo trắng em chừ như tranh lập thể
Ai đã tô lên những mảng mưa hồng?

Anh dắt em về ngang qua Đại Nội
Con đường tình yêu chạy dọc Hoàng thành
Những đám rêu xưa giật mình tỉnh giấc
Đắm hồn mình trong những giọt mưa xanh.

Anh dắt em về nhà xưa vườn cũ
Những đóa mưa vàng lấp lánh trên hoa
Chia tay trước nhà em vào với mạ
Riêng anh lang thang mưa trắng nhạt nhòa.




ĐỘC TÚY HÀNH


Ta say hề, đêm nay ta xỉn
Ngất ngưởng đi về giữa khói sương
Gõ nhịp ta ngâm bài Tống biệt
Vỗ chai ta hát khúc Hồ trường
Ba ngàn thế giới trong cốc rượu
Bao dung ta ôm trọn vui buồn …

Ta say hề, đêm nay ta xỉn
Chân thấp chân cao lạc phố phường
Ai có tài đàn như Tư Mã
Còn ai thổi sáo tựa Trương Lương?
Hãy đàn ta hát lời man dại
Hãy thổi ta ngâm giọng dị thường
Một kiếp làm người đầy khổ lụy
Mượn đôi cánh rượu đến thiên đường

Ta say hề, đêm nay ta xỉn
Đành mượn cỏ cây thay thế chiếu giường
Ngạo nghễ gối đầu lên đỉnh Ngự
Ngang tàng xuôi cẳng dọc sông Hương
Êm như cái nhịp không còn nhớ
Nhẹ tựa làn mây chẳng biết buồn

Ta say hề, bây giờ ta ngủ
Chiêm bao ta múa điệu Nghê thường …



THIÊN THU CA


Ta ngồi giữa cõi vàng muôn hoan khúc
Lắng nghe trời vỗ nhẹ cỏ xanh mơn
Nắng không chết khi đời đang nô nức
Ta quên ta như mây loãng trong vườn.

Trên đồi khói người vây quanh điệu nhạc
Có thấy ta thoáng hiện ở ven hồ
Hay hồn người bây giờ là Đà Lạt?
Thác vô tư chảy mạnh cuốn âu lo.

Ôi lá xanh trổ đầy trong ánh mắt
Người nhìn ta phút âu yếm xuất thần
Khoảnh khắc đó thông tình cao chất ngất
Chim thiên thu về đậu chỉ đôi lần.

Mai sau này người gặp ta lần nữa
Một thây ma tái sắc cạn linh hồn
Đã qua rồi một thời bừng ánh lửa
Còn thương ta xin người hãy giùm chôn.



BỎ


Tôi đi tìm lại vần thơ
Tôi đi tìm lại vần thơ cho đời
Giấc mơ đã chết lâu rồi
Từ khi văn nghệ ru chơi thị trường
Từ khi Phật chạy ra đường
Từ khi Chúa hết yêu thương loài người
Từ khi đất bỏ xa trời
Từ khi em bỏ xa tôi theo Mùn.



XIN LẠI


Qua Đại Nội chiều nay nghe réo rắt
Tiếng đàn ai ru hồn cố cung đình
Ta chợt nhớ mười ngón tay gầy guộc
Em bên trời còn gảy tiếng đàn tranh?

Mười sáu bậc thanh âm kỳ diệu
Đưa ta bay lên đến tận cung Hằng
Nay đã tắt giữa chợ chiều huyên náo
Quả ma nào che lấp một vầng trăng?

Cho ta xin hồn đàn tranh thủa ấy
Ta sẽ dâng mười sáu sợi dây lòng
Để em gảy khúc tình ca huyền ảo
Trăng phương Đông sáng lại giữa đêm hồng.



MẶN


Nhát dao nàochém xuống ta?
Vết thương hồn
Rỉ máu
Sa xuống đời
Hòa tan trong biển luân hồi
Kết tinh thành muối
Mặn
Lời thơ đau...



THƠ ĐỌC TRƯỚC TÒA


Em đến với ta trong thời lãng đãng
Khi em mơ mộng,
không nghĩ gì tiền
Qua bao năm cọ xát cùng cơm áo
Em bảo ta chính hẫu
Một thằng điên

Thế là em lôi ta
như lôi một con trâu
ra tòa ly dị
Tình yêu ta gặp buổi thiên tai
Trong khổ đau thơ ta càng vút dậy
Em bỏ ta....
Ta bỗng hóa thiên tài.



QUA ĐÒ THÁNG CHẠP


Ta đưa em qua đò tháng Chạp
Chiều nay hoa trắng rụng bên sông
Hoa có rụng mới biết đời dâu bể
Tình có xa rượu chuốc mới nồng.

Đi đi thôi, hỡi người yêu dấu
Mà chiều kia xám cõi trời tây
Dường như có cánh chim lẻ bóng
Bay giữa trời lộng tiếng heo may.

Còn gì không? Ừ, chẳng còn gì!
Nhớ gì không? Ồ, nhớ mà chi?
Có chăng mưa tạt bên bờ vắng
Hay buồn tình sông hát khúc phân ly.

Trong mắt em sầu lên tan tác
Người yêu ơi ngày mai xa rồi
Hát cùng ta hỡi người yêu dấu
Khúc tình sầu cho bạt tiếng mưa rơi.

Ta vẫn sống trọn đời trong hiu quạnh
Cây vườn ta vẫn rụng trái tình không
Những hoa trắng tay hồng em ve vuốt
Sưởi hương lòng mỗi tối mùa đông.

Còn gì không, hỡi chiều tắt nắng
Mắt của em, ta chưa uống đã nồng
Thì nói chi những ngày mưa tới
Ta một mình chuốc rượu với mênh mông!



HÁT VANG BÀI XÍCH LÔ


Người lên non ẩn dật,
Chuyên đốn củi đốt than.
Ta ẩn trong lòng phố,
Đạp xích lô lang thang.

Khi gặp khách ta chở,
Lúc vắng khách ta nằm.
Có tiền ta uống rượu,
Không tiền ta hát ngâm.

Mặc ai lùi xuống chó,
Mặc ai tiến lên voi,
Ta giữ lòng thanh bạch
Giữa hai vầng sáng soi.

Đã lâu rồi quên hết
Những thị phi giang hồ
Từng đêm ngồi gõ nhịp
Hát vang bài xích lô.

cám ơn bạn hai1957 cho đọc những bài thơ của nhà thơ "Phương xích lô " , những câu thơ thật hay...

Vắng khách đôi khi về chở gió
Không tiền, không bạc vẫn cười vang
Dừng lại bên cầu nghe nước chảy
Chợt thấy mình: một giọt nước Hương Giang.

(Tập thơ "Chở gió"- Phương -xích lô)


.. .và đúng là ứa nước mắt khi đọc cảnh ngộ của nhà thơ ....vô cùng cảm ơn bạn . Chúc vui !