TÌM HIỂU THẾ GIỚI THI CA
trần minh hiền orlando ngày 18 tháng 5 năm 2012
Françoise Hardy - Träume
http://www.youtube.com/watch?v=2mT1h_OXBNI Bee Gees - Too Much Heaven (Video)
http://www.youtube.com/watch?v=nREV8bQJ1MA 1954 - 1975 by Elvis Phuong
http://www.youtube.com/watch?v=wTZPlQYD-CY Carnival of Venice - Jules Demersseman - Alto Saxophone and Piano Solo Peter Martin Jr.
http://www.youtube.com/watch?v=2mIUhiNL0b4&feature=topics Phan Thiết
http://www.youtube.com/watch?v=ftwMSuMv93c TÌM HIỂU THẾ GIỚI THI CA
trần minh hiền orlando ngày 18 tháng 5 năm 2012
Nói đến thi ca người ta nghĩ ngay đến sự lãng mạn, trau chuốt và nói đến vẻ lập dị, khác người của những người làm thơ, nói đến sự xa rời thực tế , sự nghèo túng về vật chất của các thi nhân mặc dù họ có thể rất giàu có tinh thần . NHiều người cười cợt coi thường thi ca và thi nhân vì cho là thứ vô bổ và chẳng ích lợi gì vì thi ca dường như không có đóng góp gì thực tế cụ thể cho đời sống ngoài sự ru ngủ và phi thực tế của nó . Có người bảo thơ ca chỉ có giá trị tương đối và tạm thời khi người ta còn trẻ, bồng bột và nông nổi chứ những người chững chạc không nên yêu thích thơ ca . Thực ra thì cũng có rất nhiều người yêu thích thi ca một cách thực sự, chân thành và có nhận định tích cực, đúng đắn , công bằng đối với thi ca. Nhưng nhìn chung xã hội hiện đại càng ngày càng coi thi ca là trò phù phiếm, vô bổ, vô ích, phi thực tiễn . Ngay cả sách truyện cũng dần dần bị rẻ rúng để người ta chạy theo những technology mới hơn, những thị hiếu, những giải trí mới hấp dẫn , sống động hơn . Một điểm khác nữa là thi nhân thường nghèo khổ, túng thiếu và lập dị không thức thời nên càng góp phần làm cho thi ca bị coi rẻ hơn . Dù vậy trong một chừng mực nào đó thi ca vẫn có 1 giá trị riêng mà ai nhận chân ra đều thấy thú vị, thích thú và tôn trọng . Trong bài viết ngắn này chúng tôi mời quý vị cùng chúng tôi tìm hiểu một cách khái quát nhưng tổng thể và toàn diện về thế giới thi ca, từ cổ chí kim, từ Đông sang Tây . Để xem thử thi ca có nên được đánh giá 1 cách công bằng đúng đắn chính xác hơn chăng .
***
Thi ca cũng như bất cứ 1 loại hình văn chương nghệ thuật nào đều xuất phát từ nhu cầu của sự diễn dạt của con người và có từ xa xưa đồng thời với sự xuất hiện của tư duy của con người . Dù có thể khác nhau về hình thức nhưng tất cả các quốc gia trên thế giới, tất cả mọi nền văn minh từ cổ chí kim từ Tây sang Đông đều có thi ca và đều trau chuốt, lắng đọng để diễn đạt ý thức, suy tư của con người . NHư trong dân ca, ca dao, văn chương bình dân của Việt Nam hay các hình thức tương tự của thế giới chúng ta thấy ai ai cũng muốn nói lên tâm tư của mình 1 cách khéo léo sâu sắc để chuyển tải tư tưởng, ý định, đến cho người khác, người nghe người đọc người thưởng ngoạn . Ngôn ngữ của thi ca là ngôn ngữ đặc biệt, vì nó không phải là ngôn ngữ của văn xuôi, của truyện của ký, nó cũng khác với ngôn ngữ nói bình thường . Cũng muốn nói lên cùng 1 ý đó nhưng thi ca nói một cách khác, ngắn gọn hơn và hàm chứa hàm súc hơn . Đôi khi người nghe, người đọc không hiểu hoặc hiểu sai đi . Ví dụ dân ca , ca dao Việt Nam có hai câu lục bát rất tình tứ rất hay :
" Hỡi cô tát nước nên đàng
Sao cô múc ánh trăng vàng đổ đi "
TRong ngôn ngữ bình thường người ta đâu có nói như vậy, trong ngôn ngữ kể chuyện, ngôn ngữ của văn xuôi đâu có ai nói vậy . Ý của tác giả muốn nói gì, muốn hỏi gì phải nghe kỹ đọc kỹ mới hiểu được . Sự phản chiếu của ánh trăng vào trong gàu sóng tát nước đã bị cô tát nước đổ đi . Nhưng có phải người hỏi chỉ hỏi vu vơ vậy không . Hay có ý gì sâu xa hơn ? Đó 1 đơn cử thôi .
Nếu Nguyễn Du viết :
" Cỏ non xanh rợn chân trời
Cành lê trắng điểm một vài bông hoa " để tả cảnh thì cũng bình thường thôi nhưng nếu chúng ta đọc trong 1 bối cảnh, ngữ cảnh của câu truyện thì nó hàm chứa, ẩn dụ ý khác . Ngôn ngữ của thi ca độc đáo ở chỗ đó .
Vị dụ thơ Trần Trung Đạo viết " Đổi cả thiên thu tiếng mẹ cười " là 1 minh chứng cho ngôn ngữ thi ca thật là độc đáo . Rất là sâu sắc và gây xúc động, ấn tượng lâu dài cho độc giả .
Hay khi Xuân Diệu viết
Làm thi sĩ , nghĩa là ru với gió
Mơ theo trăng, và vơ vẩn cùng mây,
Để linh hồn ràng buộc bởi muôn dây,
Hay chia sẻ bởi trăm tình yêu mến.
thì có nhiều người ngày nay phì cười và giễu cợt hay có người còn bảo nghệ thuật phải phục vụ nhân sinh . Thực sự ra nếu ta đọc kỹ, hiểu rõ ý của nhà thơ thì chúng ta mới thấy rõ sự cao quý của 1 công việc mà bị đánh giá thấp .
Nếu có ai hiểu rõ ràng vì sao Nguyên Sa viết
Trời hôm nay mưa nhiều hay rất nắng
Mưa tôi chả về bong bóng vỡ đầy tay
Trời nắng ngạt ngào tôi ở lại đây
Như một buổi hiên nhà nàng dịu sáng
Trời hôm ấy mười lăm hay mười tám
Tuổi của nàng tôi nhớ chỉ mười bạ
thì ai đó mới có thể hiểu hết ý nghĩa của thi ca . Thi ca có khi là tiếng lòng sâu thẳm, có khi là sự mênh mông của biển khơi là sự bao la của vô cùng vũ trụ nhưng có khi cũng nhỏ nhoi như lòng người vốn vẫn ích kỷ và vô cùng khiếm khuyết, vô thập toàn . Nếu có ai đó đòi hỏi nhà thơ phải thế này , hay phải thế nọ thì người ta sẽ chẳng bao giờ được toại ý , vì sự tự do là ý nghĩa tuyệt đối của thi ca . Có người thích thơ những có người ghét thơ, đó âu là chuyện thường tình . Nhưng có khi cũng 1 nhà thơ đó nhưng có bài thơ người ta thích đọc nhưng có bài lại không ai thèm đọc , vì cũng như những đứa con cùng mẹ sinh ra lại có kẻ là anh hùng có kẻ lại là tướng cướp . Bàn tay cũng có ngón dài ngón ngắn, trời cũng có lúc nắng lúc mưa thì huống hồ lòng người làm sao không thay đổi . Thi ca cũng chợt đến chợt đi, nàng thơ thì vẫn muôn đời ẻo lả, lẳng lơ và khiến biết bao người khổ ải .
Nếu Xuân Quỳnh viết " Chỉ có thuyền mới hiểu
Biển mênh mông nhường nào
Chỉ có biển mới biết
Thuyền đi đâu về đâu "
Thì độc giả thảy đều đồng ý nhưng khi Lưu Quang Vũ viết
"Giữa bao la đường xá của con người
Thành phố rộng, hồ xa, chiều nổi gió
Ngày chóng tắt, cây vườn mau đổ lá
Khi tàu đông anh lỡ chuyến đi dài
Chỉ một người ở lại với anh thôi
Lúc anh vắng người ấy thường thức đợi
Khi anh khổ chỉ riêng người ấy tới
Anh yên lòng bên lửa ấm yêu thương
Người ấy chỉ vui khi anh hết lo buồn
Anh lạc bước, em đưa anh trở lại
Khi cằn cỗi thấy tháng ngày mệt mỏi
Em là sớm mai là tuổi trẻ của anh
Khi những điều giả dối vây quanh
Bàn tay ấy chở che và gìn giữ"
thì nhiều người lại bảo ông này nịnh đầm quá đáng .
Âu cũng là lẽ thường tình của cảm nhận thi ca . THi ca là 1 món ăn kén người thưởng thức, 1 cảnh sắc kén người thưởng ngoạn . Khi ta đồng cảm, thì ta hiểu và ta khen hay còn khi ta không biết thì chỉ là đàn khảy tai trâu, nước đổ lá môn mà thôi .
KHi Puskin viết
Цыганы шумною толпой
По Бессарабии кочуют.
Они сегодня над рекой
В шатрах изодранных ночуют.
Как вольность, весел их ночлег
И мирный сон под небесами;
Между колесами телег,
Полузавешанных коврами,
Горит огонь; семья кругом
Готовит ужин; в чистом поле
Пасутся кони; за шатром
Ручной медведь лежит на воле.
Всё живо посреди степей:
Заботы мирные семей,
Готовых с утром в путь недальний,
thì thi ca đã được đưa đến 1 đỉnh cao của nghệ thuật tuyệt vời mà chỉ có những ai hiểu và yêu người Gypsies mới thấy hết vẻ đẹp tuyệt vời của đại thi hào Nga .
Khi Goethe viết
Wie froh bin ich, daß ich weg bin! Bester Freund, was ist das Herz des Menschen! Dich zu verlassen, den ich so liebe, von dem ich unzertrennlich war, und froh zu sein! Ich weiß, du verzeihst mir's. Waren nicht meine übrigen Verbindungen recht ausgesucht vom Schicksal, um ein Herz wie das meine zu ängstigen? Die arme Leonore! Und doch war ich unschuldig. Konnt' ich dafür, daß, während die eigensinnigen Reize ihrer Schwester mir eine angenehme Unterhaltung verschafften, daß eine Leidenschaft in dem armen Herzen sich bildete?
trong tác phẩm Die Leiden des jungen Werthers thì chúng ta khi đọc cảm nhận sự vô biên mầu nhiệm của tình yêu và sự rực rỡ của ngôn ngữ thi ca .
TRong thời cổ đại Homer đã viết trường ca Iliad và Odysse 1 cách xuất sắc và là trong những tác phẩm hiếm hoi còn lưu truyền đến muôn đời .
Và mời quý vị hãy đọc Walt Whiman và khoan vội chỉ trích và nhíu mày
A Woman Waits for Me
A woman waits for me, she contains all, nothing is lacking,
Yet all were lacking if sex were lacking, or if the moisture of the
right man were lacking.
Sex contains all, bodies, souls,
Meanings, proofs, purities, delicacies, results, promulgations,
Songs, commands, health, pride, the maternal mystery, the seminal milk,
All hopes, benefactions, bestowals, all the passions, loves,
beauties, delights of the earth,
All the governments, judges, gods, follow'd persons of the earth,
These are contain'd in sex as parts of itself and justifications of itself.
Without shame the man I like knows and avows the deliciousness of his sex,
Without shame the woman I like knows and avows hers.
Hãy đọc đi đọc lại và hiểu rõ thâm ý của tác giả . Thi ca độc đáo ở chỗ đó .
KHi ta đọc thơ haiku của Nhật ,
初しぐれ猿も小蓑をほしげ也
はつしぐれさるもこみのをほしげなり
ta nhận ra sự cô đọng của ngôn ngữ thi ca đến kỳ lạ .
Khi ta đọc thơ Lý Bạch
月下獨酌
...
花間一壺酒，
獨酌無相親；
舉杯邀明月，
對影成三人。
月既不解飲，
影徒隨我身；
暫伴月將影，
行樂須及春。
我歌月徘徊，
我舞影零亂；
醒時同交歡，
醉後各分散。
永結無情遊，
相期邈雲漢。
Nguyệt Hạ Độc Chước
...
Hoa gian nhất hồ tửu,
Độc chước vô tương thân.
Cử bôi yêu minh nguyệt,
Đối ảnh thành tam nhân.
Nguyệt ký bất giải ẩm,
Ảnh đồ tùy ngã thân.
Tạm bạn nguyệt tương ảnh,
Hành lạc tu cập xuân.
Ngã ca nguyệt bồi hồi ;
Ngã vũ ảnh linh loạn.
Tỉnh thì đồng giao hoan,
Tuý hậu các phân tán.
Vĩnh kết vô tình du,
Tương kỳ diểu Vân Hán.
Một mình uống rượu dưới trăng
(dịch: Tương Như)
Có rượu không có bạn,
Một mình chuốc dưới hoa.
Cất chén mời Trăng sáng,
Mình với Bóng la ba.
Trăng đã không biết uống,
Bóng chỉ quấn theo ta.
Tạm cùng Trăng với Bóng,
Chơi xuân cho kịp mà !
Ta hát, Trăng bồi hồi,
Ta múa, Bóng rối loạn.
Lúc tỉnh cùng nhau vui,
Say rồi đều phân tán.
Gắn bó cuộc vong tình,
Hẹn nhau tít Vân Hán.
Ta mới thấy hết giá trị đắc địa của ngôn ngữ thi ca . Thời nào cũng độc đáo, nước nào , ngôn ngữ nào cũng xuất sắc .
Khi chúng ta đọc thơ của nhà thơ Tagore bài Song VII of Gitanjali:
আমার এ গান ছেড়েছে তার
সকল অলংকার
তোমার কাছে রাখে নি আর
সাজের অহংকার।
অলংকার যে মাঝে প'ড়ে
মিলনেতে আড়াল করে,
তোমার কথা ঢাকে যে তার
মুখর ঝংকার।
তোমার কাছে খাটে না মোর
কবির গরব করা-
মহাকবি, তোমার পায়ে
দিতে চাই যে ধরা।
জীবন লয়ে যতন করি
যদি সরল বাঁশি গড়ি,
আপন সুরে দিবে ভরি
সকল ছিদ্র তার।
Amar e gan chheŗechhe tar shôkol ôlongkar
Tomar kachhe rakhe ni ar shajer ôhongkar
Ôlongkar je majhe pôŗe milônete aŗal kôre,
Tomar kôtha đhake je tar mukhôro jhôngkar.
Tomar kachhe khaţe na mor kobir gôrbo kôra,
Môhakobi, tomar paee dite chai je dhôra.
Jibon loe jôton kori jodi shôrol bãshi goŗi,
Apon shure dibe bhori sôkol chhidro tar.
My song has put off her adornments.
She has no pride of dress and decoration.
Ornaments would mar our union; they would come
between thee and me; their jingling would drown thy whispers.
My poet's vanity dies in shame before thy sight.
O master poet, I have sat down at thy feet.
Only let me make my life simple and straight,
like a flute of reed for thee to fill with music
Chúng ta mới thấy hết giá trị của ngôn ngữ dân tộc trong ngôn ngữ thi ca và khi tác giả diễn đạt hết tâm ý của mình , bài thơ bất tử nhưng cũng chỉ cho những ai có tấm lòng rộng mở và thông cảm .
KHi Lamartine viết Le Lac
Ainsi, toujours poussés vers de nouveaux rivages,
Dans la nuit éternelle emportés sans retour,
Ne pourrons-nous jamais sur l’océan des âges
Jeter l’ancre un seul jour ?
ông gởi gấm tâm sự của mình vào thi ca mà chỉ người am hiểu mới chia sẻ nổi .
Hay khi Appolinaire viết Le Pont Mirabeau
Sous le pont Mirabeau coule la Seine
Et nos amours
Faut-il qu'il m'en souvienne
La joie venait toujours après la peine
Vienne la nuit sonne l'heure
Les jours s'en vont je demeure
vẻ đẹp của thi ca diễn tả trọn vẹn và hoàn mỹ , không thể gì đẹp hơn . Tuyệt diệu .
***
Nói tóm lại, có đi sâu vào tìm hiểu thế giới muôn màu muôn vẻ của thi ca chúng ta mới có cơ hội chiêm ngưỡng vẻ đẹp tuyệt vời của thi ca và thông cảm chia sẻ với thi nhân . Cuộc sống có thể sẽ còn rất nhiều tai ương ách nạn nhưng thế giới của thi ca vẫn đẹp mãi muôn đời , dù người đời không nhận ra điều đó .
trần minh hiền orlando ngày 18 tháng 5 năm 2012
https://twitter.com/#!/hienminhtran http://www.facebook.com/profile.php?id=643665706 http://http://my.opera.com/hientrankhanhdo/blog/my.opera.com/hientrankhanhdo/blog/ http://www.lmstflorida.com/?1415 http://www.lmstflorida.com/?1416 http://hientran2012.multiply.com/ http://www.lmstflorida.com/?1418 http://www.lmstflorida.com/?1422 http://www.lmstflorida.com/?1423 http://hientrankhanhdo.wordpress.com/ http://www.lmstflorida.com/?1428 [image]http://diendan.vnthuquan.net/upfiles/104678/F0DE97FD351448B1801B6E189B6991D5.jpg[/image]
[image]http://diendan.vnthuquan.net/upfiles/104678/1DF99A8365BD4FEFB4BD2C763BCE28E6.jpg[/image]
[image]http://diendan.vnthuquan.net/upfiles/104678/9315F72C1C364BE686EB30C11601ADA5.jpg[/image]
[image]http://diendan.vnthuquan.net/upfiles/104678/72851ABAD4744210BC65459C0AA28D9A.jpg[/image]
[image]http://diendan.vnthuquan.net/upfiles/104678/54BED1A41E694F76A2FBBF6250262140.jpg[/image]