1
Sân trường đại học Sư phạm Huế đã đông ngợp sinh viên, gồm đủ các khoa: Sư phạm, Khoa học, Luật khoa,Y khoa, Văn khoa, Nông Lâm, Cao đẳng Mĩ thuật.
Mấy đứa quen Tân như đều đã có mặt, đứa nào cũng đồng phục  kaki vàng, giày ba ta trắng. Bỗng Trung úy Hoàng, phụ trách quân sự học đường, cầm micro, giọng ông  oang oang :
- Sinh viên lưu ý, trong 30 phút nữa, đoàn xe camion sẽ  đưa sinh viên lên đường về thụ huấn quân sự hè một tháng tại Trung tâm huấn luyện Đống Đa Phú Bài. Tôi yêu cầu anh em sinh viên hãy lên xe. Sau một tháng học Quân sự, cuối khóa sẽ có khảo sát thực hành cũng như lý thuyết. Bạn nào đủ điểm sẽ được cấp giấy chứng nhận tốt nghiệp khóa thụ huấn quân sự giai đoạn 1 tương đương với binh nhì. Giấy chứng nhận này sẽ được kèm theo trong hồ sơ hoãn dịch vì lý do học vấn của các bạn. Bạn nào không có, xem như hồ sơ không hợp lệ, sẽ bị gọi nhập ngũ, theo luật Tổng động viên. Tôi xin nhắc lại, giấy tốt nghiệp một tháng quân trường tương đương với một chứng chỉ về văn hóa, Sinh viên nào không đi học, xem như bị đánh rớt và phải nhập ngũ. Đó là nội dung QĐ của trung tướng Bùi Đình Đạm, phụ trách  Nha Tổng Động viên.
10 phút, 15 phút rồi 20 phút, …Sinh viên lần lượt lục tục lên xe. A ! Tân ngạc nhiên và buồn cười: Huyên, chủ tịch Tổng hội Sinh viên Huế, người đầu tiên lên xe trước.
Có bàn tay vỗ nhẹ vai Tân :
- Ê ! mi coai vui chưa ? Thằng Huyên linh hồn chống đối Quân sự Học đường, người tố cáo QSHĐ là chính sách Việt Nam hóa chiến tranh của đế quốc Mỹ, bây giờ lại là kẻ tiên phong leo lên xe đi thụ huấn đầu tiên. Ha!  ha!
Tân mĩm cười  nhìn lui, là Diên, dân sư phạm. Tân nheo mắt:
- Thói đời vẫn thế ! mà mi nhìn kĩ đi, có cả Thọ, Sen, Ta nữa kìa, là dân cư xá ở Hội Quảng Tri Huế, mấy ông chuyên tranh đấu.
Chẳng mấy chốc 5 xe GMC đầy nghẹt người. Tiếng trung úy Hoàng lại cất lên : Hoan hô anh em sinh viên ! Sinh viên rất nhiệt tình trong việc học quân sự, ủng hộ chủ trương của chính phủ VNCH.
Tân và Diên lên xe camion sau cùng. Văng vẳng Tân nghe bài hát quân hành, một bài hát quen thuộc, hình như là bài gì mà Tân vẫn nghe bọn quỷ sứ sinh viên hát đổi lời : Đường trường xa, con chó nó tha con mèo, …
Đã gần 10 giờ, xe chạy bon bon trên quốc lộ 1, qua Hương Thủy, đến Truồi, Tân nhìn sinh hoạt hai bên đường, những người buôn thúng bán bưng, những xe nhà binh chở lính Việt Nam Cộng hòa, lính Mỹ, lính MP, xen kẻ những chiếc xe khách đi Đà nẵng : xe traction đen của hãng An lợi, xe buýt của hãng Phi Long, ... Chẳng mấy chốc Tân thấy thị trấn Phú Bài đã hiện ra. Diên nói : Gần tới rồi. Có tiếng hát của sinh viên ở xe đằng trước : Dậy mà đi hởi đồng bào ơi ! Bao nhiêu năm qua dân ta sống không nhà, bao nhiêu năm qua dân ta chết xa nhà. Dậy mà đi, dậy mà đi hởi đồng bào ơi !
Cổng Trung tâm Huấn luyện Quân sự Đống Đa hiện ra. Xe dừng lại. Trung úy Hoàng bước xuống. Ông xuất trình giấy với người lính gác cổng. Một chốc sau, trung úy Hoàng cầm loa đưa lên miệng. Tiếng ông vang vang : Kính mời anh em sinh viên rời xe, sắp hàng hai, đối mặt với tôi, chúng ta điểm danh trước khi vào Trung tâm.
Sinh viên lục tục bước xuống. Tân quan sát, nhiều đứa buồn xo, mặt mày ủ rũ. Mấy đứa trong nhóm tranh đấu, đứa nào cũng uể oãi. Chẳng mấy chốc sinh viên thẳng hàng, sau khi điểm danh, trung úy Hoàng hô lớn :
- Khóa sinh sinh viên đằng trước ! Bước !
Sinh viên lệt bệt tiến bước trong đoàn. Tân mĩm cười, nói với Diên :
-  Về đây học quân sự, bọn mình thay đổi không khí ! Biết đâu mi và tau sẽ lên kí lô ?
Diên lạc quan :
- Đương nhiên.
Đường từ cổng Trung tâm đi vào thẳng tắp, hai bên đường là những hàng cây dương cao vút, xen kẻ là những trụ xi măng sơn trắng chắn giây kẻm gai của Mỹ. Hai bên, đằng xa, phía trước là những doanh trại bằng tôn, có sân rộng, được bao quanh bằng những hàng dương. Trung tâm rộng bát ngát, không biết bao nhiêu là nhà trại. Nhiều trại, Tân thấy lính  đang ngồi thẳng hàng. Hẳn là họ đang theo lớp thụ huấn. Tất cả mọi người sau khi học ở đây ra trường đều là lính binh nhì. Tân nói với Diên :
- Bọn mình thụ huấn quân sự,  tiếng là binh nhì (lính) nhưng dù sao vẫn là sinh viên. Mấy ông sĩ quan huấn luyện nể mặt vẫn sướng như thường, không đến nổi nào.
- Cũng chưa chắc nhưng tau nghĩ là bọn mình nên có thời gian thế này để trãi nghiệm đời lính cũng hay.
Mắt Tân chăm chú nhìn mấy cái bảng paneau ghi những câu nằm lòng của quân đội : Thao trường đổ mồ hôi, chiến trường bớt đổ máu , Kỉ luật là sức mạnh của quân đội, …
11 giờ, sinh viên tập trung tại sân phòng Quân trang quân dụng để nhận áo quần, giày, nón, bal lô, súng, các vật dụng như ca men, bi đông nước, …
Chốc sau, trung úy Hoàng cho sinh viên nghỉ tại chỗ, chờ ăn trưa tại sân, vì chưa chuẩn bị để báo cơm nhà bàn. Tân quan sát thấy một số sinh viên đang chen lấn để lấy đồ ăn. Tân nhìn mấy thùng cơm. Cơm được nấu trong mấy cái thùng phuy. Dụng cụ lấy cơm là cái xẻng của thợ hồ mà mấy ông vẫn dùng để trộn ciment. Và ghê gơn nữa là mấy cái chổi xương được thả trong thùng cơm để quét cơm. Ôi chao ! khiếp ! Sao dơ thế. Tân chắt lưởi kêu :
- Răng dễ sợ ri ?
Ấn nói :
-  Thì tất cả chỉ để dùng cho việc nấu ăn thì nhớp chi ! 
Sinh viên sắp hàng để lấy đồ ăn. Một chốc sau, cảnh mất trật tự bắt đầu. mấy đứa xô nhau để múc canh.
Lộc - máy cày la lên :
- Tau bị rớt cái gương trong thùng canh. Mấy đứa bây để tau vớt lên đã. Lộc dùng cái vá dài quậy nhẹ tìm gương. Sau cùng, Lộc múc lên được. Cái gương cận gọng đen, dính đầy canh,
Trai cười khà khà :
- Lần này này ăn cơm ngon nhờ có món gương cận tẩm mồ hôi của Lộc - máy cày !
Ấn chửi thề :
- Mẹ kiếp, đói thì ăn chi cũng ngon !
Tân lấy đồ ăn đầy camen, đi về phía góc sân, dừng lại ở bên thành giếng, cạnh cây dương. Chẳng bao lâu Diên đến. Và ngạc nhiên chưa ? Tân thấy Huyên đang ngồi đằng sau bên kia thành giếng, cầm camen cơm, nước mắt ràn rụa. Tân sững người, sao lại có người yếu đuối thế. Có gì mà khóc ? Ôi ! con trai. Vậy mà là Chủ tịch Tổng hội SV Huế.
Tân hỏi Diên :
- Ê ! cơm răng vàng khè ? có thuốc phải không mi ?
- Là vitamine C đó. Về đây lúc đầu chưa quen nhưng tau nghĩ là sau này đứa mô cũng sẽ mập vì ăn nhiều do vận động. Vã lại trong thức ăn có thuốc, tốt lắm ! Mi uống nước chưa ? tau uống một ngụm, chịu không nổi vì mùi javel nồng quá. Ôi ! trời nóng thế này mà nước lại khó uống !
Tân an ủi Diên :
- Có chi, rồi sẽ quen, mình có thể uống thêm Coca lon. Mấy ông lính ở trại gia binh đạp xe đi bán dạo trong trại nhan nhãn. Khát nước uống coca ngon tuyệt.
Ăn cơm xong, sv nghỉ chưa đầy tiếng đồng hồ đã bị tiếng xíp-lê củaTrai thổi tập họp anh em : trung úy Hoàng chia đại đội và giao phòng trại. Tiểu đoàn Sinh viên có 4 đại đội, trong đó Tân thuộc đại đội 1 gồm Văn khoa và Luật khoa và một nửa là sư phạm. Đại đội trưởng là trung úy Đạm, trung úy hoàng được trả về để huấn luyện, đại đội  phó là Hồ Văn Trai, sinh viên năm ba Anh văn khoa Sư phạm.  Tân, Diên, Huyên, Ấn, Lộc máy cày,Trai, …cùng chung một đại đội và ở doanh trại gần Câu lạc bộ.
Sau hai ngày chuẩn bị mọi việc từ chỗ ngủ, nơi ăn, sinh viên đã đi vào nề nếp, bộ máy chạy đều. Các cụm từ như « Phạn xá », « nhà bàn », « Chà láng », « nhảy xổm » dần dần trở nên quen thuộc.
Sinh viên về quân trường 100% từ giã tóc dài, người nào cũng « sạch rừng », tóc tai bây giờ nhẵn nhụi, khỏe mạnh. Có mấy ông tự nhiên thấy lạ với cái đầu, tay cứ đưa lên xoa xoa rất buồn cười.
Ban ngày, sau khi học quân sự, bị quần tơi tã, nhất là những giờ học địa hình, chiến thuật, thực nghiệm ngụy trang, tập xử dụng la bàn, rà tìm dấu vết địch, hay đi đoạn đường chiến binh, …Tân thích thú tìm thấy hạnh phúc ở những giờ phút được rổi rãnh, nhất là về đêm, Tân nằm ngủ giường dưới, khỏi trèo, bên cạnh là Vinh-cố vấn, Tân thả hồn suy nghĩ vẩn vơ, có khi Tân nghĩ bụng, nếu bây giờ có một quả đạn pháo kích đưa tới trúng ngay doanh trại mình đang nằm thì thế nào ? – Nếu chết ngắc thì đâu biết gì. Chỉ sợ không chết mà sống què quặc, …Chiều tối hôm trước, một người lính bán dạo cho biết ngay doanh trại Tân ở, trước ngày sinh viên về đã bị trúng đạn pháo kích của CS và một tân khóa sinh binh nhì đã chết ! Tân lạnh người nhưng Tân nghĩ như vậy thì tốt vì ít khi pháo kích trở lần nữa lại trúng chỗ nầy !
Những lúc đại đội học đêm, bọn Tân chia đội hình thực tập tại sân tập trong Trung tâm. Mùa hè, tiết trời tháng sáu oi bức, chịu không nổi, khát nước vô cùng. Tân mua lon coca lạnh được bán từ mấy ông lính đi xe đạp, uống vào, rất khoan khoái, nhưng rồi lại khát trở lại, …
Buổi sáng đang ngon giấc, tiếng xíp-lê của đại đội trưởng Đạm làm Tân và cả bọn vùng dậy, 5 giờ sáng. Cả bọn được 15 phút để chuẩn bị. Thằng nào chậm trễ sẽ bị quần tơi tã, ngán nhất là bị nhảy xổm.  Đại đội phó Trai dóng hàng đâu vào đó, báo cáo quân số, trình diện đại đội trưởng Đạm. Sau vài phút giới thiệu buổi học ngoài bãi xa, đi 3km, tới đồi C, bài học : ngụy trang, tàng ẩn trong lá rừng, truy kích địch. Thế là đại đội lên đường…
Đại đội sinh viên ra khỏi cổng trung tâm, đi khoảng vài trăm mét, rẽ trái, trực chỉ, Tân nhìn từng đứa một, thằng nào cũng quân phục nghiêm chỉnh, đồ lính, mủ sắt, gôn quần, mang súng AR15, ba lô sau lưng, …đố ai biết đây là đoàn quân sinh viên quen thói ăn chơi, quậy phá. Quan sát kĩ từng sinh viên một, Tân thấy có thằng rất hài hước như Trọng-Thượng đế hay Đạt-Karaté.
Buồn cười nhất là Trọng, cậu ta đang lội trong bộ đồ nhà binh, áo bỏ vào quần không chuẩn, chỗ cao, chỗ thấp, có chỗ, vạt áo rơi ra ngoài. Mủ sắt Trọng đội không thẳng, nghiêng về một bên. Nhìn Trọng làm Tân nghĩ đến anh hề Charlot. Còn Đạt thì ngược lại áo quần chuẩn mực, bước đi hùng dũng, nhưng khuôn mặt Đạt nhỏ thó, cái mủ sắt lại quá to trùm lên đầu Đạt làm ta cứ lo sợ mủ sẽ rơi. Mặt khác khuôn mặt Đạt lại toát ra phong thái uy nghi, kiểu làm dáng, trông thật đáng thương…
Tân vừa đi vừa hát khe khẻ một bài hát : « Hỏi đá xanh rêu bao nhiêu tuổi rồi. Hỏi gió vi vu qua bao đỉnh trời. Hỏi những đêm thâu đèn vàng heo hắt. Ái ân bây giờ là nước mắt. Suối hồn một thoáng nhớ mong manh. Thuở ấy tôi như con chim lạc đàn, …».
Diên đi bên cạnh nghe Tân hát, Diên nói nhỏ :
-  Mi hát nữa đi Tân ! Tau thích bài ni.
Tân nói :
- Tau hát bậy bạ không biết có trúng trật chi không ?
- Cũng được, kệ, nghe cho đỡ buồn !
Tân hỏi Diên :
- Ê ! mi nhớ nhà chưa ?
Diên bật cười :
- Mới có tuần lễ mà đã bày đặt nhớ với nhung. Có mi nhớ bồ thì đúng hơn.
- Bồ tau mô có ở Huế mà nhớ ?
Diên nói :
- Nhưng mà không gian, hoàn cảnh làm mi nhớ ? Đúng không ?
Tân cười :
- Mô có như rứa mi !
Diên nói :
- Tau buồn ngủ. Cả đêm bọn nó quậy quá. Lại dậy sớm.
Tân đùa :
- Thì mi ngủ đi !
- Ngủ lúc ni?
Tân nói chắc nịch :
- Mi vừa đi trong hàng vừa nhắm mắt ngủ. Sẽ dễ chịu cho mà coai ! tau nghe nhiều người nói như rứa rồi đó !
- Thôi đi mi ! Hát cho tau nghe còn vui hơn !