Hương quê 7
Trong nhiều năm gần đây, có lẽ giới mỹ thuật và người thưởng lãm VN không ai không biết đến “thương hiệu” tranh xé dán Lâm Chiêu Đồng. Đã có nhiều bài báo và đoạn phim giới thiệu về anh cùng với công việc sáng tạo nên các tác phẩm tranh xé dán không nhầm lẫn với ai khác được. Một số hãng du lịch lữ hành cũng đề nghị anh như là một “dư địa chí” của tỉnh Vĩnh Long để giới thiệu với khách tham quan bốn phương. Thật lòng anh cũng khoái chí nhưng không nhận lời vì hơi ngán, cứ lo tiếp khách lấy đâu ra thời gian để mà sáng tác?
Các bài báo và phim truyền hình giới thiệu về anh cũng muôn hình muôn vẽ, qua nhiều khía cạnh, tựu trung là khen ngợi, nhưng cũng có khi không chính xác. Hỏi, anh chỉ cười khà khà, ai nói sao cũng được, miễn là người ta thương mình.
Tôi không phải là người của giới mỹ thuật, khả năng thẩm mỹ lại hơi bị yếu kém nên sẽ là ngốc nghếch vô cùng nếu cứ đâm đầu vào tranh của HS Lâm Chiêu Đồng mà tán hươu tán vượn. Chỉ cảm thấy may mắn được ngồi nhâm nhi với anh ly cà phê đen tại nhà hàng nổi nằm trên nhánh sông Tiền một sáng tháng năm. Trong giới hạn vài người bạn người em chân tình anh cũng chẳng cần ý tứ hay tiết kiệm lời nói. Câu chuyện lan man về tranh, về duyên, về những dự định đang còn phía trước…
Cũng giống như khi sáng tác tranh, cái suy nghiệm của HS Lâm Chiêu Đồng không giống như những người bình thường (không có ý nói anh là người “cỏi trên” à nghen), hình như anh đã phải nghĩ ngợi rất nhiều trước khi đưa ra ý kiến. Nhiều người đã biết, Lâm Chiêu Đồng làm tranh không cần phác thảo, cứ dán đến đâu hình ảnh hiện ra đến đó, cuối cùng là một tác phẩm sinh động hoàn chỉnh. Chớ nên lầm mà bắt chước! “Công phu” nghiêm chỉnh chứ chẳng phải chuyện đùa. Nên tôi cứ băn khoăn hoài khi anh nói, gọi Chân Thiện Mỹ là theo thói quen hay qui ước gì đó, với anh, trong Chân, Thiện đã có Mỹ, có nghĩa là, riêng Mỹ đã hàm chứa Chân, Thiện, nên chỉ Mỹ thôi đã là đầy đủ… Thảo nào suốt ngày cứ thấy anh đau đáu với cái đẹp (sắc màu), ăn cơm uống thuốc như là một nghĩa vụ phải hoàn thành…
Hương quê 6 Như trên đã nói, tôi không am hiểu gì về mỹ thuật. Về Vĩnh Long thăm HS Lâm Chiêu Đồng vì có nhỏ em mê tranh xé dán, muốn được “mục sở thị” và thọ giáo đàng hoàng, tôi đi với nó cho có bạn. Cứ nghĩ HS Lâm Chiêu Đồng chắc sẽ có nhiều học trò, té ra chả có ai. Hỏi thì anh cười khà khà nói cũng có chớ. Rút điện thoại ra anh gọi cho một ông phụ huynh, hỏi thằng nhỏ (lớp 6) có dán được gì chưa? Khuyến khích nó đi ha…
Nói vui vậy thôi - anh Đồng kể - cách đây khoảng năm, thằng bé này đâu học cuối cấp 1, cũng có năng khiếu vẽ lắm, tình cờ vào internet đâu đó thấy mấy bức tranh xé dán, lại thấy tên họa sĩ ở Vĩnh Long, vậy là gần nhà mình, nằn nì ba nó tìm cho được để xin theo học. Năm lần bảy lượt vị phụ huynh kia mới mở lời. Tôi nói trước giờ có biết dạy là gì đâu, nhưng nếu cháu nó thích quá thì cứ chở nó tới đây chơi, cho nó xem, rồi muốn hỏi gì thì tôi sẽ giải thích cho. Thằng bé cũng tới chơi mấy hôm, nhưng nhìn vui vậy thôi chứ còn bé quá mà. Bây giờ thỉnh thoảng tôi cũng gọi thăm hỏi để khuyến khích cháu vậy thôi. Biết đứa nào có chút năng khiếu cũng thiệt mừng...
Thì ra đối với HS Lâm Chiêu Đồng, đây là một thể loại “nghệ thuật” đúng nghĩa. Cũng có vài người đến ngắm nghía rồi rút lui, không đủ cam đảm để dấn thân vào lĩnh vực cực nhọc này, dĩ nhiên phải theo đúng “tiêu chuẩn” xé dán của Lâm Chiêu Đồng. Tôi không biết gốc tích nghệ thuật tranh xé dán (Collage art) ra sao. Vào google tìm thì thấy giới thiệu tranh xé dán Nhật Bản, thấy cũng hay hay, nhưng hình như chỉ dừng lại như một kỹ năng thẩm mỹ.
Một số tranh xé dán Nhật Bản Chợt nhớ hồi còn trẻ sinh hoạt cộng đồng, có trò chơi “xé giấy dán tranh”, mỗi đội nhận số vật liệu (giấy màu) như nhau, sau đó đội nào xé dán tranh đẹp nhất sẽ thắng… À… và tôi chợt vỡ ra, hiểu ra, HS Lâm Chiêu Đồng đã quyết định phải làm gì đó để tranh xé dán nằm vào danh sách các bộ môn “mỹ thuật” một cách đàng hoàng chứ không dừng lại ở lĩnh vực giải trí hay khéo tay.
Viết tới đây chợt nhớ có ý kiến cho rằng “
Theo nhận định của nhiều họa sĩ, tranh xé giấy dán của Chiêu Đồng thuộc dạng tranh trang trí, không có nhiều sáng tạo về mặt hình họa (ở nghĩa đóng góp cái mới cho mỹ thuật) nhưng là sự kỳ công của người nghệ sĩ làm ra chúng…” Dĩ nhiên ý kiến trong bài viết này nhằm khen ngợi, nhưng nói như vậy thì quả tình chưa thấu hiểu… Tuy không mích lòng nhưng mỗi khi có ai “xếp loại” tranh xé dán của mình vào nhóm “mỹ nghệ” như tranh cát, tranh lửa, tranh khảm xà cừ, đá quí… HS Lâm Chiêu Đồng không tránh khỏi chút chạnh lòng.
Tìm đọc lại một số bài viết trước đây, anh em báo chí vẫn trìu mến gọi anh Lâm Chiêu Đồng là “họa sĩ đồng nát”, họa sĩ gàn”… và tôi hiểu anh Đồng cũng không buồn phiền gì về các “tên gọi thân thương” này. Nhưng tôi thì có buồn! Vì tôi thấy anh không “đồng nát” hay “gàn” một chút nào. Cái mà ta gọi là “đồng nát” ấy có khi anh phải bỏ ra nhiều triệu đồng để tìm mua cho được một màu ưng ý (thời còn dùng giấy lịch), hay như bây giờ giấy do anh tự sáng chế ra là kết quả của biết bao công sức tìm hiểu, mày mò và không ngừng bổ khuyết theo thực tế công việc. Cũng như trước giờ người Nhật làm tranh xé dán bằng loại giấy truyền thống Washi, Lâm Chiêu Đồng hiện đang sở hữu cách chế tạo loại giấy riêng của mình mà ta có thể tạm gọi là giấy LCD (chà, đọc lên sao giống nhãn hiệu TV quá, hì hì)… Đó là chưa nói anh rất công kỹ trong việc làm khung tranh. Với anh, khung tranh cũng là yếu tố quan trọng, làm tôn vẻ đẹp của tác phẩm lên một bậc. Có thể nói không quá lời, trong giới hoạ sĩ hiện nay anh là một trong ít người dám "xài sang" cho khung tranh như vậy...
Về chuyện “gàn” cũng vậy, tôi chả thấy anh có chút gàn nào, có khi anh lại là người quá "nghiêm khắc” nữa là đàng khác, dĩ nhiên là chỉ đối với bản thân mình thôi. Anh là người rất hiếu khách, mỗi khi có bất kỳ ai đến thăm anh đều rất niềm nở và vui mừng. Và nếu có điều gì làm cho khách cảm thấy bất tiện anh cứ ray rứt mãi không yên. Ví dụ như vừa rồi huynh muội tụi tôi đến thăm nhà, nhỏ em liếc nhìn thấy nhà có 3 phòng mà chỉ mỗi 2 vợ chồng anh ở nên ngỏ ý được ở lại theo kiểu 3 cùng. Anh bối rối và đề nghị ra ở khách sạn cho tử tế. Té ra anh chỉ sử dụng mỗi một phòng làm phòng ngủ, 2 phòng kia chứa tranh và vật liệu, lại không có cửa sổ. Anh trầm ngâm nói chắc là phải tính tới chuyện sửa sang lại một căn phòng để dành cho khách… Hay như chuyện anh không hề đi ra ngoài vào buổi tối. Phải là người chí tình và kỷ luật lắm mới có thể thực hiện được nguyên tắc này. Tôi gọi là “chí tình” bởi người bạn đời của anh suốt ngày bận bán buôn ở chợ, đi khi mờ sáng và về lúc phố đã lên đèn. Chút thời gian ít ỏi buổi tối để kề cạnh bên nhau là một nghĩa cử đẹp mà không phải kẻ hời hợt nào cũng có thể nghĩ đến. Nhỏ em nói, nhìn hình ảnh những người phụ nữ trong tranh của anh thấy có dáng dấp tần tảo của chị. Anh Đồng chỉ cười.
Tiếng rao trưa 
Bóng ngã chiều làng 
Chợ quê Trong vốn liếng trên dưới 100 tác phẩm tranh xé dán của HS Lâm Chiêu Đồng, có thể thấy một số chủ đề chính: tranh tĩnh vật, tranh phong cảnh và tranh thiếu nữ, trong đó phong cảnh là thể loại anh thực hiện nhiều nhất. Tranh thiếu nữ của anh có:
Xuân ca, Hạ ca, Thân phận và 3 bức chủ đề
Tuổi thần tiên hoa mộng:
Tuổi thần tiên hoa mộng 
Tuổi thần tiên hoa mộng 2 
Tuổi thần tiên hoa mộng 3 
Thân phận 
Hạ ca 
Xuân ca Thật ra thì tôi chỉ tạm thời làm công việc thống kê cho dễ tìm hiểu vậy thôi chứ có thể nói hình ảnh người phụ nữ chính là hình ảnh chủ đạo xuyên suốt trong hàng loạt tranh của anh. Ta có thể dễ dàng bắt gặp người phụ nữ quang gánh, chèo ghe, múc nước hay làm vô số những công việc không tên khác trong tranh của anh. Có khi khiêm tốn như một chút điểm xuyết xanh xanh đỏ đỏ, nhưng nếu chịu khó quan sát kỹ không thể không dấy lên trong ta những man mác ngậm ngùi.
Hương quê 5 
Hương quê 3 
Hương quê 2 (người phụ nữ áo nâu đang bới tóc và người áo vàng đang loay hoay gì đó) 
Người phụ nữ mặc áo xanh bé tí tẹo đang múc nước trong bức tranh này 
Người phụ nữ quang gánh trong PHỐ VẮNG 
Và người phụ nữ lớn tuổi mặt xám trong PHỤC SINH Nghệ thuật tranh xé dán không chỉ đòi hỏi sự tỉ mỉ và kỳ công cùng hàng ngàn hàng ngàn mảnh ghép bé nhỏ. Nó đòi hỏi trước hết cái tư duy sáng tạo của một họa sĩ “thứ thiệt”. Trước khi chọn tranh xé dán làm “bến đậu” để trải lòng, Lâm Chiêu Đồng đã từng sáng tác qua nhiều thể loại như tranh thủy thái họa, thủy mặc, sơn mài, sơn dầu v.v… Và dễ dàng nhận ra ở các thể loại này anh không hề kém cõi:
Sông trăng 
Tỉnh vật 
Tỉnh vật (tranh thủy thái họa) 
Nghiệp chướng (tranh sơn dầu) 
Tranh thủy mặc Thực tế, cũng có một số tranh của Lâm Chiêu Đồng bị sao chép, từ sao chép ý tưởng cho đến chép nguyên 1 tranh xé dán thành tranh sơn dầu. Kể chuyện anh cho biết không buồn phiền gì về việc này, ngược lại còn thấy vui, vì cái đẹp được nhân ra cho nhiều người cùng thưởng lãm. Hỏi anh có sợ bị ngộ nhận "ngược" hay không anh nói hoàn toàn an tâm, vì chỉ có thể chép từ tranh xé dán sang sơn dầu chứ không thể nào copy một tranh sơn dầu thành tranh xé dán được
Nói đến tranh xé dán của Lâm Chiêu Đồng không thể không đề cập đến dòng tranh tỉnh vật. Đây cũng là một nét riêng của anh, độc đáo và sống động trong từng chi tiết nhỏ. Tôi nghĩ nếu không có được đức tính cần cù và siêng năng của một "con ong chăm chỉ" thì chắc chẳng thể nào thực hiện được:
Hiện nay, HS Lâm Chiêu Đồng đang còn dang dở việc thực hiên một serie tranh về chủ để HƯƠNG QUÊ. Anh thực hiện loạt tranh này cùng một khổ 60x60 với ý định dành tặng cho mấy đứa cháu gọi anh là cậu đang sống ở xa quê. Có lẽ anh muốn gởi đến một thông điệp tình yêu cho các cháu của mình, ấy là dù xa quê nhưng hãy đừng bao giờ quên một quê nhà tảo tần mà ấm áp. Hiện anh đã làm được 7 trên dự tính là 9 bức tranh về đề tài này. Anh tạm thời gác lại để chuẩn bị cho một đề tài khác sửa soạn tham gia cuộc triển lãm tại địa phương.
Hương quê Hương quê 2 Hương quê 3 
Hương quê 4 Viết đến đây chợt nhớ một chuyện cũng khá thú vị, nói lên phần nào cái tính cách phóng khoáng của HS Lâm Chiêu Đồng. Số là trong thời gian làm loạt tranh về đề tài HƯƠNG QUÊ, cứ xong tấm nào là anh cẩn thận chụp lại rồi tải lên mạng để bạn bè gần xa chia sẻ. Có một người hâm mộ rất thích một trong số tranh này, đề nghị anh ra giá để mua lại. Cảm kích trước tấm lòng hâm mộ của người khách chưa quen, anh cẩn thận làm khung đóng gói và gởi xe đò đến tận tay người nhận. Xin phép được trích ra đây phần comment của Anh Lâm Chiêu Đồng:
"Để việc Cho và Nhận diễn ra một cách tự nhiên và trọn vẹn đúng với ý nghĩa của hai từ đó, anh đừng làm thêm bất kỳ điều gì anh nhé! Theo một nghĩa nào đó thì người làm ra tác phẩm cho dù có bán lấy tiền hay hiến, tặng thì cũng chỉ là Cho thôi anh ạ! Không biết tôi có đủ tư cách để nói như vậy không nhưng điều này vẫn là sự hiển nhiên đó anh! Vì vậy sau khi nhận quà anh đừng nghĩ rằng tôi sẽ thiệt thòi và tìm cách bù đắp, bởi chính điều này mới là nỗi bận tâm của tôi, hẳn anh sẽ không mong điều đó chứ!? ...
Tôi vẫn hằng nghĩ Cho chính là Nhận và Nhận là Cho! Khi sự cho nhận diễn ra đúng với tinh thần của nó thì cả người nhận và người cho đều có được niềm vui sướng như nhau, và vì vậy chúng mình không hề nợ gì về nhau, hay cũng có thể nói chúng mình cùng nợ nhau..." Với hiểu biết hạn hẹp của mình, có lẽ tôi không nên nói gì thêm nữa. Phía trước vẫn là con đường và người hâm mộ, bạn bè vẫn còn kỳ vọng vào anh nhiều lắm. Chợt nhớ đến ca khúc "Sắc màu" của NS Trần Tiến. Tự nhiên thấy nó "hợp" với anh một cách lạ lùng:
Một màu xanh xanh, chấm thêm vàng vàng
Một màu xanh chấm thêm vàng cánh đồng hoang
Một màu nâu nâu, một màu tím tím
Màu nâu tím mắt em tôi ôi đẹp dịu dàng...
...Một đường cong cong, nối bao đường vòng
Họa người dưng nhớ khuôn mặt bắt hình dong
Rồi một đêm chơi vơi, làm sao vẽ bóng tối
Làm sao vẽ cánh hoa đêm không màu
Một đêm nhớ nhớ, nhớ ra mình một mình
Một đêm nhớ nhớ ra mình đã ở đâu đây
Một đêm trong đêm thâu, một vầng sáng chói lóa
Một đêm nhớ nhớ ra ta vô hình Sài Gòn, ngày 4 tháng 6 năm 2012
HẢI PHỐ
<bài viết được chỉnh sửa lúc 07.06.2012 11:55:48 bởi hai1957 >