NHIẾP ẢNH VÀ GÓC NHÌN
(bài viết nhiều kỳ)

Nếu hội họa và nhiếp ảnh là hai bộ môn của nghệ thuật tạo hình ảnh thì ta thấy nhiếp ảnh gia là người ghi lại hình ảnh bằng sự tác động của ánh sáng với phim hay thiết bị nhạy sáng, cụ thể là qua ống kính của máy ảnh. Còn họa sĩ là người tạo hình ảnh qua tư duy của cá thể mà trung gian là hình ảnh của vũ trụ, vạn vật chung quanh, được thể hiện bằng sự phối hợp màu sắc. Họa sĩ phản ảnh thực tại nhưng thực tại không có nghĩa là bản sao của vũ trụ mà thực tại có dấu vết của cá thể, của cái tôi.
Tóm lại nghệ thuật trong hội họa là phi thực. Phi thực không phải là không thực mà là biến đổi thực tại, "l’ art est irréel". Còn nhiếp ảnh phản chiếu thực tại, hình ảnh nhưng thực tại, hình ảnh đó có thể không giống nhau mà khác nhau khi nhìn từng góc độ. Bởi vì sự vật hiện ra với ta dưới muôn ngàn khía cạnh, tùy thuộc vào góc nhìn, tùy thuộc vào nội giới của cá thể. Trong ý nghĩa đó J.P. Sartre gọi sự vật là vô cùng, « une chose est infinie ».
Mỗi tấm ảnh tuy rằng chỉ là một tấm ảnh nhưng ai đâu biết rằng nó có thể làm thay đổi trật tự của cả thế giới. Chúng ta lưu ý các phóng viên chiến trường, cụ thể qua chiến tranh VN đã bỏ mạng vì muốn có được những tấm ảnh ghi lại những khoảnh khắc. Nhiều người bây giờ nói rằng Mỹ đã muốn sắp xếp hậu kết cho ván bài VN đã dùng những tấm ảnh dạo đầu. Tấm ảnh tướng Nguyễn Ngọc Loan bắn trực diện một cán binh CS hay ảnh cô bé bị bom na pan cháy như ngọn đuốc sống chạy trên đường đã gây nhức nhối cho thế giới chẳng phải là sự chuẩn bị cho màn kết cuộc chiến VN ?
Gạt phắt ra mọi mưu đồ xấu xa, lợi dụng nghệ thuật nhiếp ảnh cho những mưu toan chính trị, …chúng ta hãy nhìn nhiếp ảnh qua sắc thái đẹp nhất …
Nhiều người đam mê nhiếp ảnh đã mang ba lô, xách máy ảnh lên đường đi phiêu lưu nhằm ghi lại những khảnh khắc đẹp, bất kể gian khổ, … rất nhiều người, nhiều người đã nổi danh...
Ở đây, tôi muốn nói đến những người bình thường nhưng ham thích chụp ảnh. Chỉ là một cảnh chiều hôm hay sớm mai làm họ xúc động. Thế là họ thu vào ống kính. Mê hình ảnh đẹp không có nghĩa là trở thành nhiếp ảnh gia. Nhưng mê hình ảnh đẹp làm họ trở thành người đam mê cái đẹp và họ thích bấm máy. Với sự phát triển của khoa học kĩ thuật, sự ra đời của máy ảnh kĩ thuật số, máy ảnh hiện đại Canon, Nikon, …ta thấy chụp ảnh trở thành phổ biến. Bất cứ ai cũng có thể là người chụp ảnh và có cơ hội biến thành nhiếp ảnh gia. Như bé Nam Hân nhà tôi, công việc bề bộn ở sở làm. Thế nhưng đi đâu cũng xách theo máy ảnh : Du lịch, Sinh nhật bạn, đi xem chợ hoa, hay mùa xuân, … tất cả đều làm cô bé ngứa ngáy đôi tay. Thế là cầm máy và bấm…



Nhiều người mê nhiếp ảnh vì sự cuốn hút của vũ trụ ngoại giới. Trong một khoảnh khắc, trong một tình huống nào đó, người ta chợt nhận ra vẻ đẹp của một chậu hoa, một cây sống đời bên góc vườn, một cành mai vừa nở, một cảnh đẹp chiều tà trên Phá Tam Giang hay Cù Lao Chàm, .… và …ống kính chớp lấy hình ảnh đó, vẻ đẹp đó. Nếu không, sẽ không còn nữa. Chỉ là khoảnh khắc.
Quan điểm của Vương Dương Minh, hoa hồng chỉ đẹp, chỉ hiện hữu với tôi khi tôi nhìn ngắm nó. Hoa hồng ở trên góc núi, nó không tồn tại với tôi. Nhưng nó tồn tại với anh vì anh đã chiêm ngắm nó. Như vậy sự vật chỉ hiện hữu khi tâm tôi có nó. Vật tại tâm.
Quan điểm của hiện tượng luận mà đại biểu là Husserl đã xem ý thức như là một « sự chọn lựa, sự cắt xén ». Người xạ thủ khi đưa nòng súng chĩa về một đích điểm nào đó để nhắm bắn kẻ thù, có nghĩa là tiêu điểm mà y nhắm tới chỉ hiện hữu với y, còn vũ trụ, các phương hướng còn lại đều bị y ném vào hư vô, « la conscience est la conscience de quelque chose ».
Người cầm máy khi trực giác vẻ đẹp của một đối tượng nào đó bằng sự cảm xúc mà Bergson gọi là một đà sống, Họ đưa ống kính về đối tượng theo góc nhìn của mình, và chộp lấy. Như vậy trong khoảnh khắc đó, vũ trụ chung quanh đều bị họ ném vào hư vô, chỉ còn đối tượng đó và họ.
Cây sống đời, còn có tên là bông đá, với những nụ hoa giản dị, chơn chất, khiêm tốn, ít ai quan tâm tới nó – Nó không hiện hữu với tha nhân. Nhưng nó thực sự hiện hữu với một cái tôi nhỏ bé – một cá thể, như hôm nào, Nam Hân bàng hoàng trực giác được vẻ đẹp của nó, những cánh hoa nhỏ xíu, màu đỏ, ẩn dấu, khiêm tốn bên những cánh lá dày màu xanh mạ.



Màu xanh của lá, màu đỏ của hoa phối hợp với ánh sáng nền tạo cho hình ảnh sống đời vẻ đẹp lung linh, hư ảo, xui khiến ta nghĩ tới sự vô thường của đời sống, sự thất bại của ý đồ chiếm hữu.
Nghệ thuật ghi hình ảnh của người cầm máy nói lên tư duy, nội giới mà người cầm máy muốn thể hiện – Đó là cá thế - sự phủ định cái ta, chúng ta.
Đón chào ngày mới bằng nụ cười trong trắng : Xanh lá mạ non từng mảng mờ ảo của táng lá chen lẫn mảng sáng của ngày ôm lấy, che chở lấy màu trắng tinh khiết của cánh hoa 6 cạnh, nhô lên như nở nụ cười vui tạo không gian lãng mạn.



Không có niềm vui nào bằng sự khai mở mùa xuân bằng sắc vàng của hoa mai, cho dù là muộn màng nhưng bạn hãy xem kìa những giọt mưa mùa xuân đọng lại trên lá non như sự gợi mở mối tình đầu.



Đã 3 mùa Xuân, hoa Trà câm nín, tịch lặng! có nỗi buồn nào bằng. Thế nhưng, rồi một hôm, Trà đã nở nụ cười. Ôi! màu trắng đáng yêu, tinh khiết!