Gã ngồi lặng như thế hàng giờ. Trán gã khắc khổ.Mặt gã răn rúm. Gã điên cuồng muốn vò nát tờ thư mỏng trong tay. Gã có dáng điệu thiểu não của một tên lính chiến bại, một tín đồ bị phá sản cả một niềm tin duy nhất.
        Số là câu chuyện thế này:
        Từ bấy lâu nay gã yêu một cô gái có cái tên đèm đẹp : Diệu Vinh. Gã gặp Vinh trong một buổi tập kịch vào cái ngày mà gió chuyển từ ấm áp cuối xuân sang nồng nực hẳn. Cứ kể ra những dáng người như Diệu Vinh thì không hợp tí nào với tâm hồn gã , hơi nghệ sỹ đá chút gàn gàn. Gã thường tả Vinh như thế này : Nàng 21, 22 gì đó, cầm tinh con ngựa ( cái tuổi tốt nhất với người đàn bà).Nàng yêu đời hồn nhiên như tất cả mọi người tuổi hai mươi khác. Khuôn mặt Vinh tròn tròn, hai mắt đen thông minh ranh mãnh. Và đặc biệt, Vinh có một cái răng nanh hơi khểnh. Nhưng mà răng khểnh ở người nào thì xấu chứ ở đây nó tạo cho Vinh một cái duyên riêng. Đặc biệt hơn nữa ,Vinh hay cười , cái răng khểnh lại lộ ra trông càng có duyên tệ. Tóc Vinh phi-dê điển hình của các cô gái trăm phần trăm Hà Nội 1952. Rồi nói đến tài phóng xe đạp của Vinh thì gã là nam nhi cũng phải hàng. Nàng phóng nhanh như gió, bất chấp cả ngã tư, ngã năm, ngã sáu xe cộ,ô tô không như gã lóp ngóp trên chiếc xe đạp cà khổ , mỗi khi muốn rẽ sang đường đã phải thận trọng đếm đúng năm phút để quay nhìn đủ cả tứ phía !!
      Vinh không đẹp phấn son như các tiểu thư Hàng Gai, Hàng Đào ,không hồ ly mê hoặc như Diễm Ly, hoặc Nhuyễn Thương. Cái đẹp của Vinh là cái đẹp của một nhánh lúa đang vươn lên, hồn nhiên mạnh mẽ dưới ánh nắng chói chang.
      Kể một người con gái như thế thì không phải là đề tài mà gã thường làm thơ ca tụng.Gã thường ca tụng những kiểu khác cơ :một đôi mắt buồn như lệ, một dáng người thanh hơn liễu, một bước đi nhẹ như giấc mơ…
      Vinh trái ngược hẳn vậy mà gã đã mê, mê như điếu đổ. Tình yêu quả phức tạp trăm hang nghìn hốc ! Có lẽ vì gã đã chán những kiểu “người thơ”, hay Vinh có một sức quyến rũ vô hình nào chăng ? Cái đó xin nói kỹ ở dưới sau . Ta trở lại buổi đầu gặp gỡ đã. Hôm ấy tại nhà Trường Đạo , vở kịch tập là một vở kể về sự tích Đức chúa Giê-su. Vinh đóng vai Véronica, một con chiên ngoan đạo. Gã chú ý ngay đến Vinh vì khi thấy ra vai trò , con chiên chỉ ôm miệng cười khúc khích. Chiếc răng hơi khểnh duyên tệ bên cặp môi hồng hồng. Anh đạo diễn mấy lần cố làm mặt nghiêm nhưng Vinh cứ cười hoài. Cười luôn miệng, hồn nhiên ,yêu đời lắm. Đôi mắt Vinh long lanh trông hóm hỉnh tệ .Nhìn đôi mắt ấy gã bỗng nhớ đến những cô em gái họ gã cũng thông minh nghịch ngợm như thế. Những cô em gái họ, ở nhà vẫn thường trêu gã và bị gã trêu lại cho phát khóc.
        Ý nghĩ ấy xui gã thích gần Vinh.
       Còn bảo rằng gã đã để lòng rung động xâu xa ? Chưa chắc.
       Bởi vì đã năm sáu năm nay rồi, lòng gã tưởng rắn khô đanh lại với mọi hình ảnh đàn bà.Gã đã tự đặt ra hàng trăm hình dung tự để tả lòng ghét đàn bà của hắn. Nào là hồ ly, rắn độc, thuốc mê, bùa bả, cạm bẫy người, mồ chôn tuổi trẻ v.v…và còn nhiều tiếng ghê gớm khác nữa. Nguyên nhân : từ hồi từ giã mái trường để đi lập nghiệp,báo bổ gã đã chót mê một cô gái. Tất nhiên cô đó phải đẹp hiền ngoan,nết na đủ cả. Mà đẹp một cách rất tiểu thuyết, nghĩa là tóc thì sầu, mắt thì mơ dáng đi thần thoại…
       Thuở ấy, tình cảm gã trao tặng mạnh như một cơn lốc. Gã đã có những buổi uống rượu say để kể lể, đập bàn ghế hay gào thét một mình. Và gã đã có cả những buổi  quỳ dưới chân nàng khóc lóc như một tín đồ sám hối. Tình yêu của gã pha đủ cả : mồ hôi, nước mắt và máu (gã tức hộc máu mỗi lần lạy van mà nàng vẫn lặng thinh). Cho đến buổi, gã được nàng tặng lại một nụ cười. Gã sướng mê kéo bạn bè đi đánh chén một bữa say túy lúy. Rồi về xây rất nhiều mộng. “Ta sẽ cưới nàng”. “Ta sẽ cưới nàng”. 
       Thế rồi đùng một cái , một hôm gã gặp “nàng của gã” đi với một thanh niên khác. Quần áo sang hơn gã, xa xỉ phẩm nhiều hơn gã, và hơn đứt gã một chiếc tu-bin(ô-tô).Người con gái từng có buổi khóc trên vai gã ,bữa đó nhìn gã rất lãnh đạm ra đều ta có một anh nhân tình sang hơn “mi”!! Đời gã vì thiếu một chiếc tu-bin nên đành hậm hực quay về. Bữa đó gã đã đập vụn chiếc gương và thề một câu rất độc rằng : ” Nếu còn để lòng vơ vưởng về một người đàn bà nào nữa gã sẽ… chết như chiếc gương kia “. Lời thề ấy gã đã giữ được ít nhiều năm. Tim gã trơ ra đến nỗi về sau mỗi khi gặp những anh bạn nhăn nhó bỏ cả cơm nước vì những câu chuyện với người đẹp, gã đã sỗ sàng cười vào mũi, cho là điên tất.
       “ Tôi ấy à, gặp một cô nào  hay hay ngon mắt, tôi sẽ lại gần và nói toạc ngay ra : “ Tôi yêu cô, cô có yêu tôi không ?“ Nếu cô gật đầu thì đẹp cả , bằng nếu cô ả bĩu môi , tôi sẽ quay về đắp chăn ngủ rất bình tĩnh. Việc gì mà ấp úng đau khổ mãi “.
         Cái phương pháp“ Tôi yêu cô, cô có yêu tôi không ?“ rồi về đắp chăn ngủ khì , gã đã đem ra áp dụng với những cô gái mà chỉ cần dăm ba cử chỉ hào phóng giả tạo, gã đã chinh phục được. Nhưng đi đến giai đoạn như thế,thì tình yêu quả đã mất hết ý nghĩa thiêng liêng mà chỉ còn là một cuộc cò kè thương mại !
         Ấy thế rồi buổi gặp Diệu Vinh. Lòng gã đã cằn lại từ năm, sáu năm nay tất nhiên không thể mỗi chốc lại rung động một cách dễ dàng được ngay. Cho nên gã đã nhìn Diệu Vinh bằng cái nhìn hóm hỉnh của một sự trêu chọc. Vinh có cái răng khểnh. Vinh hay cười. Mắt Vinh thông minh. Vinh mang hơi hướng những cô em gái họ vẫn thường trêu chọc gã ở bên quê ngoại mỗi khi giỗ Tết về gặp nhau.
        Gã sắp dọn một vài câu bông đùa với Vinh,nhưng Vinh bỗng ngẩng lên,nhìn gã rất hồn nhiên , rồi hồn nhiên Vinh …cười với gã.Tất nhiên là một nụ cười hết sức trinh trắng, trong lành nhưng làm cho gã bủn rủn cả chân tay, nhào đổ cả mọi ý tưởng bông đùa.Nụ cười của Vinh vô tội quá và đẹp như một buổi nào đã xưa trong cuộc đời gã . Cái buổi mà mắt gã còn vô tư,trán gã chưa một vết hằn và lòng còn nguyên vẹn một mùi thơm trang giấy.
        Gã chết vì nụ cười của Vinh trời ơi ! Rồi gã yêu đến điên, đến khổ, đến đau. Chính gã cũng không hiểu vì sao lại cảm thấy bị lôi kéo về Vinh một cách đáng sợ như thế. Chứ thật ra thì tính tình và nhan sắc Vinh không hợp với sở thích thường ngày của gã tí nào. Vinh ríu rít như con chim non , còn gã trái lại đăm chiêu như một thầy giòng.
      Duy có điều này , gã cảm thấy rõ rệt nhất. Gần Vinh gã thấy yêu đời hơn, nhìn sự vật bằng con mắt khác. Tâm hồn gã như được tráng qua một lớp pha-lê.Nụ cười của Vinh làm gã cảm thấy hơi rượu, tàn thuốc và những vệt son là có tội. Trước kia gã sống không có một thời khóa biểu cho một ngày và không cả một chương trình kiến thiết cho mai sau.Nhưng từ dạo bắt gặp nụ cười trinh trắng của Vinh, lòng gã đã đổi khác, khác hẳn.
       Đã có buổi gã nghĩ đến kìm lại những bước chân cuồng dại. Đã có buổi, gã mơ đến một góc lò sưởi đầm ấm,một mái bếp đậm đà bàn tay nấu nướng.Gã rùng mình cảm thấy bụi cát nơi thành phố đã thay đổi đời gã nhiều quá. Bây giờ gã muốn trong lành,trật tự lại hơn. Từ khi biết Vinh, gã đã bớt được những tiếng cười bỏng cháy ,những ý nghĩ điên rồ. Gã bắt đầu nhìn những hồ ly tinh Hà Nội khắc khổ hết sức.
      Gã đã yêu Vinh vì một nụ cười, trời ơi! Gã nghiêng mình chào và tiếp chuyện.Vinh hồn nhiên trả lời gã không kiểu cách không khó khăn như những cô công chúa Hà Nội khác.Vinh nói nhiều.Gã nói một. Gã nói những mười. Gã ấp úng khó khăn để nói ra ba chữ “tôi yêu cô”,nhưng xong rồi gã cảm thấy không thể về đắp chăn ngủ khì như mọi bận. Trái lại, nói xong để gã càng thấy ray rứt khổ sở hơn.
      Gã khổ sở cảm thấy mình đã nầm, nhầm quá.Nụ cười Vinh tặng gã buổi nào, gã đã vội về làm bao nhiêu thơ, đinh ninh là sở hữu riêng của gã.Nhưng dần dần gã thấy rằng không phải như thế.Nụ cười kia,hỡi ôi, Vinh đã hồn nhiên ban phát cho tất cả thiên hạ xung quanh nàng, chứ riêng gì gã. Một buổi gã đi chơi với Vinh thì trong một lúc bắt chợt nụ cười của Vinh ban tặng cho một người ở bên kia hè phố. Gã ray rứt : “ Ai thế Vinh ? “
      Vinh chưa tắt nụ cười trên môi:
-          A! Một anh bạn cùng trường.                  
      Gã cảm thấy ghen hết sức vô lý:
-          Vinh nhiều bạn quá nhỉ ?
       Vinh vẫn hồn nhiên, đôi mắt càng hóm hỉnh tệ:
-          Ai, Vinh cũng coi như ai, nên Vinh có nhiều bạn.
      “Ai, Vinh cũng coi như ai” gã tưởng đang bị một gáo nước lạnh dội lên gáy.Tâm lý ích kỷ,gã muốn rằng nụ cười ấy, Vinh sẽ dè xẻn lại chỉ tặng mình gã , cho riêng một mình gã mà thôi.
        Mới đầu gặp Vinh, gã tâm niệm đời gã sẽ thanh thản hơn , sẽ đặt được một chương trình xây dựng, ai ngờ rồi Vinh lại làm rối loạn, cả một nếp sống quen thuộc của gã. Gã sống những phút vất vưởng mơ hồ như quên hẳn mình đang đi trên cái mảnh đất rất phức tạp Hà Nội này. Trước kia gã thường có buổi kênh kiệu đắc thắng trước một lời mời chào,thì giờ đây gã hoàn toàn biến thành một kẻ van xin không hơn không kém ! Gã làm thơ sấu nhớ, gã rót rượu một mình, gã lang thang buồn thảm trong đêm tối. Có những đêm gã vơ vẩn đi qua nhà nàng, đứng ở hè bên này nhìn sang cái riềm màn che kín cửa sổ căn gác nhà trước cửa, nơi mà “ Diệu Vinh  của gã” hẳn đang say sưa trong giấc bướm vô tư lự. Nhìn chán gã lại thở dài trở về. Trong cái thời mà giá trị của người đàn bà đang bị hạ từ trên bệ thờ vứt xuống bùn đen thì chính gã cũng cảm thấy cách tỏ tình  như thế là gàn và “lọ” lắm,nhưng biết làm thế nào ? Cái vơ vẩn dút dát của anh con trai si thì dù 1952 hay 1937 cũng vẫn là một.Cũng có lúc mắt đỏ ngầu, gã nẩy ra ý định rớm máu. Gã muốn gặp Diệu Vinh.Gã bắt Vinh trả lời dứt khoát.Nếu Vinh vẫn lững lờ như mọi bận, gã sẽ xông vào bóp cổ Vinh ằng ặc cho chết tươi.Phải rồi, thà rằng bóp chết Vinh còn hơn để Vinh  đem nụ cười- đã tặng cho gã – lại tặng cho người thiên hạ, uất lắm !
        Một chiều mưa. Hà Nội vắng, buồn như người có tâm sự. Gã đi bên cạnh Vinh, len lỏi dưới những mái hiên đen sẫm. Mưa rơi nặng, ảo não. Lòng gã cũng tơi bời gió mưa như thế. Gã riết chặt lấy bàn tay nhỏ nhắn của Vinh, nói như muốn hét lên:
       -  Vinh trả lời tôi đi chứ.Khổ quá, tôi yêu Vinh quá rồi. Tôi không thể sống xa Vinh được nữa 
       Vinh hơi nhăn mặt , rút tay ra :
       -  Anh Khôi làm gì mà dữ thế ?
       Rồi nàng lại cười như không hề bận tâm đến tâm tư gã .
       -  Vinh, sao em ác thế. Em có biết rằng vì nụ cười của em đã làm tôi khốn đốn thế này không ?
        Vinh cười ròn rã , chiếc răng khểnh hơi nhe ra duyên dáng tệ:
       -  Chết , sao Khôi lại đổ tội ác cho Vinh. Khôi làm Vinh lo quá.
        Gã kết tội rất vẩn vơ :
       -  Ai bảo hôm đầu Vinh cười với tôi ?
       - Thế những người khác , Vinh cũng cười, họ có làm sao đâu ? Họ có trách gì Vinh đâu ? Giời sinh ra Vinh hay cười, Vinh biết làm sao được ?
       Gã cứng lưỡi. Gã lại nhăn nhó :
       -  Vinh ơi. Tôi đối với em không giấu diếm, không dè xẻn. Đời tôi có gì, tôi đem tặng cho em hết, mà sao em vẫn không thành thực với tôi. Em hay tìm cách để tránh mặt tôi.
       Vinh mủm mỉm cười, giơ đốt ngón tay lên như tính:
       -  Vinh tránh anh bao giờ ? Hôm thứ hai anh đến thì Vinh đi bơi thuyền, hôm thứ ba Vinh đánh ping-pong nhà chị Thuần, hôm thứ tư Vinh đi học nhạc; hôm thứ năm Vinh đi ci-né với các chị ấy; hôm thứ sáu Vinh mắc bận tập kịch ở nhà anh Tâm, thứ bẩy Vinh phải theo học một lớp tiếng Anh. Anh Khôi xem, Vinh có thì giờ rỗi một lúc nào đâu ?
         Gã mỉa mai :
       -  Phải, tôi biết ,Vinh bận lắm ! Vinh nhiều công việc lắm ! Thế còn những lá thư tôi gửi cho Vinh…
        Vinh liến láu trả lời , đôi mắt to và đen lay láy :
       -  Từ rầy anh Khôi đừng gửi nữa . Muốn nói gì, anh Khôi nói mồm. Khiếp, anh Khôi viết gì mà dài thế .Giời nóng thế này , cứ trông thấy thư anh Khôi gửi cũng đủ toát mồ hôi .Vinh quên chưa đọc còn xếp gọn ở ngăn kéo ấy !
        Gã thấy đau nhói ở bên tim :
       -  Vinh ơi ! Em là kim chỉ nam của đời tôi. Em là lẽ sống xây dựng của đời tôi. Tôi sẽ cưới em . Nụ cười diễm tuyệt của em sẽ chỉ có riêng tôi được quyền hưởng. Em Vinh ơi ! Hình ảnh đã làm đảo lộn cả một cuộc sống bình thản của tôi bấy lâu nay. Em không biết rằng, một cử chỉ vô tình của em có thể làm tôi chết được hay sao. Vinh trả lời tôi ngay đi. Kìa khổ quá sao em cứ chỉ cười.
       Vinh cứ chỉ cười thật . Bời vì đời Vinh chưa thể tin được rằng một người quần áo lành lặn diêm dúa lại có thể chết được vì một chuyện bực trí cỏn con. Nhìn Vinh cười rất hồn nhiên, rất yêu đời , gã càng thấy tái tê :
       -  Vinh ơi ! Em không biết rằng, tối nào tôi cũng đi vơ vẩn qua cửa nhà em không ngủ được. Lắm khi cuồng nhớ nghĩ đến em tưởng muốn điên lên được, tôi lại phải đi qua nhà em để tưởng tượng rằng em đang nằm sau bức rèm nhung kia em cũng có nghĩ đến tôi…
        Vinh như chợt nhớ ra điều gì :
       -  Chết , anh đừng đi như thế . Gần phố Vinh có một cái đồn lính đấy. Nhỡ đến giờ thiết quân luật mà anh Khôi đi qua thì phiền lắm đấy.
       Gã đang mải nhăn nhó với Vinh thì bỗng hai chiếc xe đạp vụt qua, lao mải dưới trời mưa. Mắt sáng hẳn lên Vinh gọi với :
       -  Thuần , Quyên !
       Hai mái tóc phi-dê dừng lại . Vinh chạy băng sang, quên cả trời mưa. Những chuỗi cười hồn nhiên, rộn rã . Gã cũng muốn chạy theo Vinh sang, nhưng cảm thấy mình thừa thừa thế nào ấy. Cho nên gã chỉ thở dài đứng im. Gã thấy Vinh đang cười ròn rã nói thế này :
       -  “Các cậu” lúc tan trường đi đâu thế ? Mình tìm mãi không thấy. Mưa thế này thì bơi thuyền làm sao được , thôi hay lại đằng mình đánh ping-pong…À anh Khôi đấy mà ,người mà mình nói chuyện với “các cậu” hôm nọ. Không , anh ấy tốt nhưng phải cái gàn gàn thế nào ấy…
         Gã ngồi lặng như thế hàng giờ. Trán gã khắc khổ. Mặt gã răn rúm. Gã điên cuồng vò nát tờ thư mỏng trong tay.Gã có dáng điệu thiểu não của một tên lính chiến bại, một tín đồ bị phá sản cả một Niềm tin duy nhất.
           Số là câu chuyện thế này :
           Gã vừa nhận được của Diệu Vinh một lá thư. Nhìn nét chữ bên ngoài bì thư gã cảm động như muốn ngất đi. Gã thầm cảm ơn Trời Phật đã ban phúc lành cho gã. Mấy tháng rồi, bao nhiêu mồ hôi và nước mắt mới đánh đổi được một lá thư kiều diễn này. Diệu Vinh em ơi ! Em viết gì đây ! Phải rồi chẳng lẽ lòng thành si dại của ta như thế không làm em mủi lòng trong một phút được hay sao
          Và gã run run bóc lá thư . Và gã run run đọc :
         “ Anh Khôi .
         Từ rầy anh đừng gặp Vinh như thế nữa , phiền quá đi mất. Hôm qua mẹ Vinh trông thấy, về mẹ Vinh cứ mắng Vinh mãi. Mẹ Vinh bảo như thế là không đứng đắn.
         Anh Khôi bắt Vinh phải trả lời dứt khoát ư ?Vinh sợ quá chẳng biết anh Khôi định nói gì Vinh đối vóianh Khôi cũng qúy trọng như các anh khác thôi, không có gì khác cả. Gặp anh Khôi luôn, không có gì khác cả mà cứ phải nghe anh Khôi  phàn nàn đến ỉu cả tinh thần đi .Vinh dạo này đang mọc một cái răng khôn, đau ghê ,nhưng miễn là mình khôn lên là được rồi. À Vinh kể cho anh Khôi nghe chuyện này nhé. Một lần Vinh đến trường gặp cha Minh, cha Minh hỏi đùa: ”Bao giờ cô Vinh cho cha ăn cỗ đấy”. Vinh trả lời cha :“Cha để thư cho con vài chục năm nữa “. Anh Khôi nghe chưa ? “Vài chục năm nữa” chắc anh Khôi nghĩ rằng vài chục năm nữa thì Vinh già rồi , xấu rồi chứ gì? Càng hay. Cứ già đi, cứ xấu đi không ai lấy càng đỡ phải khổ. Chồng con là cái quái gì , phiền bỏ sừ đi ấy”.
       Nhưng nói thế cho là chưa đủ nên Vinh lại ghi thêm ở đoạn tái bút :
       -  Thời nay Vinh thấy thanh niên ai cũng hoạt động hăng hái cả; vậy mà anh Khôi cứ mộng mị vẩn vơ làm sao ấy. Anh Khôi không sợ họ cười cho hay sao. À để rồi Vinh có mấy cô bạn cũng “mơ” như anh Khôi . Vinh sẽ làm mối cho anh Khôi chắc là hợp đôi.”
      Hai mắt gã trừng lên một cách đáng sợ .Tờ thư xé tan vụn , rơi lả tả xuống nền đất. Lòng tự ái của anh con trai đã chồm dậy. Lâu lắm, lâu lắm, gã hét lên, thề rất độc:
       -  Vinh khinh ta quá ! Vinh coi thường ta quá ! Ta sẽ quên, sẽ quên hẳn ! Ta sẽ xa lánh, ghê tởm nàng như một con rắn độc . A ha đời chưa hết đàn bà đâu Diệu Vinh ạ .
        Nhưng nói xong , gã rớt ngay nước mắt cảm thấy mình đã tự dối lòng nhiều quá . Hỡi ôi….