Con đường dài về nhà Lương qua ba lối quanh co, nhiều khúc rẽ, nhô trũng như những bấp bênh cuộc đời mà anh từng chạm tới.
Tôi đến đấy trong một buổi chiều nắng cạn, gió chạy chơi rong ở một nơi xa nào đó không nhận thấy. Bầu trời thôi mây chỉ còn lại một nền xanh xa nhìn chao đảo. Tôi theo anh. Theo lối vào thật nhỏ. Nhỏ chẳng vừa hai đôi chân cùng đi bước song hành. Lương đi trước, tôi theo sau. Giày chạm lao xao vào bờ cỏ xanh nhô, mọc thưa theo bờ tường cao, theo những ổ gà đầy nước. Con đường còn sũng ướt, còn mềm sau cơn mưa đã dứt từ hôm qua. Quanh co lót dưới hai bờ tường cao vọi, dưới những căn nhà dựng đứng che. Đêm xuyên đêm, ngày nối ngày. Nắng trời không lọt tới làm đọng lại một quá khứ bùn lầy, một ngai ngái dằng dai.
Lương lặng lẽ đi trước.
Tôi ngó cái lưng còng của anh. Tôi tưởng tượng nó như dấu chấm hỏi đặt đằng sau những suy nghĩ trong những đêm dài, đêm Lương nằm gác tay lên trán ngó lên trần, nhìn ngoài sân. Mênh mang theo dòng chảy suy tưởng về quá khứ lạo xạo, chông chênh một tương lai khuất lè trước mắt. Một dấu hỏi luôn đặt sau những sự kiện của anh, của mẹ anh, của cha anh. Và lời giải đáp mãi thinh lặng ấy nối thành đau buồn. Đau buồn trường lâu đọng lại thành những hình khối bê tông của tri giác, đè mệt lên cái suy nghĩ xác xơ đượm màu cơm áo.
Tôi nhợt nhạt theo sau.
Tôi ngợp hẫng trong loãng khí giữa hai bức tường cao nghêu. Những hơi thở trôi ra dường như bị dựng lại, xốc rã rượi vào mũi. Và mùi tẻ nhạt đó cũng làm bóng Lương co lại, nhỏ bé giữa hai vách tường đông đặc, nghẹn thở. Ngó góc rêu xanh mọc hoang dưới bức tường vôi cũ. Tôi nghe một lắng đọng chìm dần, một im lặng trường dài kéo con đường xa mút. Tôi thấy mình đi thật lâu. Đích đến nặng mỏi mòn. Gót chân sắp tê đi, đầu gối gần mệt rã. Tôi thều thào hỏi anh sắp đến chưa, Lương cuối đầu đi chẳng quay lại, bảo rằng “sắp sắp”.
Tôi gặp Lương ngày hôm qua. Ngày tôi né mưa trong căn quán nhậu vĩa hè, quây quần những chiếc áo xanh đẩm mồ hôi sau một đêm dài bốc vác. Tôi chú ý đến Lương trong cái thế nâng ly rượu lên trong buổi sáng ngày đó. Một khuôn mặt rã rời. Một cái cầm ly gọn vô vọng. Một cái ngữa cổ cong hờn tủi. Một cái uống rộng đau đớn. Một cái nuốt trôi ngẹn ngẹn. Rồi tôi nhận ra Lương, nhận ra người bạn học cũ trong những tháng năm dài giữa Sài Gòn rồn rã.
Lương đây rồi! Lương bạn tôi. Lương của những ngày vất vả giữa giảng đường đại học. Làm thuê, vác mướn. Oằn nặng vai trong chợ đêm dài. Rệu rã chân sau chiếc xích lô giữa những con đường lớn Sài Gòn. Lương của những tháng ngày mõi mệt đọng thành cái hằn sâu trong hốc mắc, thành làn da sạm đen, thành những rụt rè xa cách. Lương của một quyết định rưng rưng chấm dứt giấc mơ học hành của mình, vì như anh nói không ai có thể cùng lúc đi trên hai con đường riêng biệt.
Lương đây rồi! Lương con của một người mẹ mù loà vì bệnh tật. Lương con của một người cha lẻn trốn đi vì không muốn cưu mang một người vợ sẽ mãi mẫm mò trong bóng tối. Lương của một mối tình dứt đoạn. Người vợ không muốn chăm sóc một người già đã mù, đương mù và sẽ mù. Một đêm đen, một đêm Lương bốc vác ngoài chợ đêm, có tiếng chân vội vàng dẫm lên tàn lá vú sữa giòn, lên những yêu thương nồng. Nàng ra đi. Nàng chạy tìm một tương lai khác.
Tay tôi xiết vào tay lương. Trong cái bắt tay, tôi nghe vết nhám mòn chay dựng chạm vào xót xa, chà xát tận ngậm ngùi. Cuối uống một ly rượu cay, tôi nghe một nhạt nhoà trong suy nghĩ: Có những điều mở ra, đôi khi, không thể nào kết thúc. Mơ ước và cố gắng chỉ là những gia vị của cuộc đời.
Tôi theo sau Lương.
Cây bàng khuyết lá mọc chơ vơ ngay góc quẹo. Nhà anh kia, mười năm qua vẫn nằm đó. Nhà khác lớn lên, hẻm nhỏ cao dần, bỏ lại nó thành căn hầm đi xuống. Tàn vú sữa mọc che mái ton xanh màu rêu, đầy lá ủ.
Chúng tôi bước xuống.
Nghe tiếng chân người lộp cộp. Bà mẹ Lương chống gậy lò dò bước ra. Thân người mỏng manh, hai má hóp gầy, tóc bạc màu trắng mây. Bàn tay chạm vào cánh cửa ván nghe từng âm sột soạt, bà húng hắng ho rồi hỏi: “Lương! Con về đấy à”, Lương đáp “dạ”.
Tôi đến gần cầm bàn tay bà, làn da mỏng và xương. Nhìn đôi mắt đựng một màn đêm đầy tối, tôi hỏi:
“Má còn nhớ con không?”.
“Ai đó? Bạn con đến chơi đấy à!”.
“Anh Hiến, bạn học con hồi trước”.
Hai tiếng “bạn học” như chạm vào một sâu thẳm buồn đau. Bà chơi vơi. Nước mắt rớt vào đêm, làn da nheo rúm lại. Tôi tưởng như sự sống và cái chết nơi bà đang cách nhau bằng một sợi chỉ mỏng. Đỡ bà ngồi xuống ghế, Lương rót ly nước mát cho bà và ra hiệu cùng tôi bước ra ngoài sân, ngồi dưới tàn cây vú sữa đỏ.
Chơi với ngó Lương dưới tàn vú sữa đang mùa đơm bông trái, mùi hương đọng trong chiều gió lặng khép. Tôi thấy dấu hỏi chấm đặt sau cuộc đời anh và câu trả lời thì vẫn trống và vẫn trắng.
-NGUYỄN VĂN HIẾN -