Đồng bạc trắng hay còn được gọi là bạc trắng hoa xoè từng có một thời gian dài sử dụng phổ biến ở nước ta. Thế nhưng nó đang ngày càng hiếm trên thị trường. Theo những người chơi đồng bạc này thì phần lớn nó đã được các nhà sưu tập nước ngoài săn tìm và mua hết.
Việc sử dụng đồng bạc trắng để trao đổi trong cuộc sống hằng ngày được coi là hủ tục.
Cuộc truy lùng những đồng bạc cuối cùng Theo thông tin từ các nhà sưa tập, một ngày đẹp trời trung tuần tháng 11, nhằm đúng ngày chợ phiên Cán Cấu, tôi xách theo một cục tiền mang lên với hy vọng mua được một mớ những đồng bạc trắng mang về. Nghe đâu mỗi đồng bạc trắng mang về thủ đô bán cũng lãi được 100.000đ.
Lần theo "bản đồ kho báu", tôi lùng sục khắp chợ Cán Cấu. Mấy bà, mấy chị người Mông, Dao, Tày... cứ lôi túi đựng tiền ra là tôi đứng nhìn trộm. Nhưng nhìn mãi, quan sát mãi cũng chẳng thấy ai lôi bạc trắng ra để thanh toán.
Tất cả đều dùng tiền VND. Chỉ có dãy bán hàng của người Kinh ở giữa chợ mới thấy bày bán những đồng bạc trắng.
Tôi mon men vào xem thì Cẩm Văn - một nhà sưu tập bạc trắng đi cùng tôi nháy mắt ra tín hiệu đừng động vào. Tay sưu tập bạc này đã rỉ tai tôi rằng: "Toàn bạc giả đấy. Dân buôn nó mang lên đây bán lừa du khách hiếu kỳ thôi". Tôi thất vọng thực sự. Cuộc truy tìm kho báu thất bại ê chề.
Theo lãnh đạo huyện Simacai, việc sử dụng đồng bạc trắng để trao đổi trong cuộc sống hằng ngày được coi là hủ tục. Nó đã được xoá bỏ từ khá lâu. Trước đây khi người ta thường thách cưới bằng bạc trắng thì đồng bạc này còn trong dân khá nhiều. Đến nay, gần như không còn nữa.
Vạch mặt những trò lừa đảo Do nhu cầu của người chơi ngày càng nhiều nên tình trạng buôn gian bán lận cũng từ đó mà xuất hiện. Nhà sưu tập Cẩm Văn sau nhiều năm đi săn bạc trắng ở vùng Đông Bắc và Tây Bắc, nhất là khu du lịch nổi tiếng Sa Pa - Lào Cai đã phải thừa nhận rằng có đến 80% đồng bạc trắng ở đây là bạc giả.
Người bán thường lừa du khách là họ mua được của người dân tộc hoặc đào được. Trước đây, Sa Pa là nơi tập trung nhiều đồng bạc trắng hoa xoè nhất nhưng thời đó đã qua rất lâu.
Đồng đầm bạc đúc năm 1890 bị làm giả nhiều nhất.
Anh Phạm Trung Kiên (Châu Khê, Hải Dương), một người chơi và sưu tầm đồng bạc trắng có nhiều kinh nghiệm cho biết, đồng bạc hoa xòe hiện nay bị làm giả khá nhiều. Muốn phân biệt thật giả phải dựa vào đường nét của đồng bạc.
Nếu là bạc thật thì các chữ khắc, hình khuôn mặt nữ thần tự do rất nét và rõ ràng. Đồng bạc giả hình mặt người không sắc nét. Đặc biệt hay bị thiếu dấu phẩy bên dưới chữ C đặc trưng của tiếng Pháp: "Piastre de Commerce - Indochine Francaise".
Còn có một số cách làm giả thô sơ khác là tiền giả được đúc bằng đồng hoặc chì rồi mạ bạc. Cách này dễ phát hiện vì trọng lượng khác nhau. Nếu là đồng bạc giả tiếng sẽ kêu leng keng còn bạc thật do hàm lượng bạc cao sẽ phát ra tiếng kêu lạch cạch.
Mới đây, dân chơi bạc còn phát hiện ra một số đồng bạc giả được làm bằng cách đúc hai mặt riêng sau đó ghép lại với nhau. Dân trong nghề bạc gọi đây là kỹ thuật Galvano. Để phân biệt một đồng bạc giả hay thật theo cách này cần kiểm tra xem cạnh đồng bạc có đường ghép Galvano không.
Trong những đồng bạc trắng thì đồng đầm bạc đúc năm 1890, trọng lượng 27,215g đúc ra rất ít. Do vậy, đồng này rất hiếm. Giá giao dịch hiện nay có thể lên tới 3.000USD/đồng tùy tình trạng. Do có giá nhất nên đồng 1890 cũng bị làm giả nhiều nhất.
Có nhiều cách làm giả đồng 1890, nhưng phổ biến nhất là sửa năm in trên đồng bạc khác thành năm 1890. Đa phần những đồng bạc hoa xoè giả được làm vào những năm từ 1891 - 1926. Các tay thợ kim hoàn lão luyện đã được những tay buôn bạc hoa xoè giả thuê sửa năm in trên đồng tiền thành năm 1890. Ví dụ như năm 1896 thành 1890.
Nói về cách phát hiện đồng bạc giả có giá tới hàng ngàn đô này, sưu tập gia Cẩm Văn (Đội Cấn, Hà Nội) tiết lộ: "Đa phần những đồng bạc giả này sai một yếu tố cơ bản là trọng lượng của đồng bạc các năm sản xuất khác nhau. Những đồng sản xuất trước năm 1895 đều có trọng lượng chuẩn là 27,215g.
Sau năm 1895 có trọng lượng là 27g. Vì vậy, nếu đồng bạc sản xuất năm 1890 mà có trọng lượng là 27g thì đích thị là hàng giả, hàng lởm. Dân mới chơi hoặc chơi không sành không mấy khi phát hiện được điều này".
Bác sĩ Nguyễn Anh Huy - một người có vốn kiến thức uyên bác hàng đầu Việt Nam về những đồng bạc cổ đã từng lưu hành ở Đông Dương cho biết, đây là một thú chơi đòi hỏi rất nhiều công phu. Ông đã từng gặp một đồng bạc "Piastre de Commerce - Indochine Francaise 1620".
Đồng này được đúc bằng công nghệ hiện đại nên rất chuẩn. Dân buôn giải thích là tiền thời Alexandre de Rhodes mang sang. Nếu nhà sưu tập không có kiến thức cơ bản về lịch sử cũng như lịch sử tiền tệ thì sẽ bị ăn quả lừa trong những trường hợp làm giả như thật này.
Ngày 21/1/1875, Tổng thống Cộng hoà Pháp Mac Mahon ban hành đạo luật cho thành lập Ngân hàng Ðông Dương. Năm 1885, Pháp tung ra thị trường đồng bạc ngoại thương PIASTRE DE COMMERCE. Ðồng bạc nặng 27.215g với hàm lượng bạc 900. Dân ta thường gọi là bạc đầm xoè hay bạc đầu hình.
Đồng bạc của Mexico một mặt in nổi hình con ó biển. Người miền Nam gọi nó thành... con cò và cho ra đời tên gọi "đồng bạc con cò"! Hơn nữa, người miền Nam còn gọi con TEM là CON CÒN. Có thể vì vậy mà họ gọi đây là đồng bạc con cò. Người miền Bắc lại có vẻ chú ý nhiều hơn đến hình đốm lửa như cánh hoa nở bung ở mặt thứ hai của đồng tiền và gọi nó là "đồng bạc trắng hoa xòe".