Xin Bạn thử tự hỏi : Quy Tắc ta áp dụng có thuận lý hay không ?


Hiện nay có khoảng trên 3 triệu người Việt Hải Ngoại , sống rải rác trên toàn Thế Giới . Năm 1976 người Việt tại Mỹ có 170 ngàn , ngày nay có lối 1 triệu 700 ngàn . Trước ngày 30/04/1975 , chắc là con số người Việt trên toàn TG không quá 200 ngàn người , với tuyệt đại đa số sống ở Pháp .
Thử tưởng tượng , một đứa trẻ Na Uy gốc Việt gặp cousin ( anh chị em họ ) người Đức gốc Việt , làm sao chúng trò chuyện với nhau dễ dàng nếu chúng không biết tiếng Việt ? Thử tưởng tượng Ông Bà từ VN qua thăm cháu sinh trưởng tại Hoa Kỳ , làm sao trò chuyện nếu cháu không hiểu hoặc nói được tiếng Việt , dù chỉ bập bẹ ?
 
Có thể nói , tiếng Việt là mẫu số chung quan trọng và hữu ích nhứt của tất cả người Việt trên Thế Giới . Người Việt chúng ta có bổn phận bảo tồn và phát huy gia tài vô cùng quý báu nầy .
Tiếng Việt ngày nay , từ ngày Quốc Hận 30/04/1975 , đã có nhiều thay đổi , nhưng than ôi , trong chiều hướng xấu .
 
* * *


1 - Dấu-Giọng ( Dấu-Thanh ) : Đặt Ở Đâu ?


 



Cùng 1 nguyên âm ( vowel/voyelle , theo Google Traduction ) , nhưng giọng đọc khác . Do đó có người « gọi » những dấu « Sắc Huyền Hỏi Ngã Nặng » là « Dấu-Giọng » ( Accent Signs ? Pronunciation Signs ?  Signes de Prononciation ) . Có người gọi là dấu-thanh .
Nguyên âm chính là nguyên âm có dấu-giọng .
Có thể nói có 2 trường phái lớn trong cách bỏ dấu : phái đa số viết « hòa » , theo « lối viết thẫm mỹ ( ? ) » hoặc « chính thống » hoặc « cách cũ » .
 

 
Hình ▲ được lấy từ bài « Quy Tắc Đặt Dấu Thanh Trong Tiếng Việt » mà tác giả là một người chịu ảnh hưởng « văn hoá VC » ( viết thế kỉ , bác sỹ , hợp lí … ) và viết bài theo cách mà chính tác giả gọi là « cũ » .


Một số khác , ít hơn , viết « hoà » theo lối « ngữ âm » ( âm đâu dấu đó ) hoặc « cách mới » .
Và 1 số nhỏ có vẻ tuỳ hứng , khi nầy khi nọ . Có người viết « hòan » … Thậm chí còn có khi thấy viết « ngừơi » , có lúc thấy dấu huyền nằm trên chữ « i » như « ngươì » . Hoặc những từ với dấu-giọng đặt sai vị trí như « qúa suy thóai cuả bứơc ngọăc lịch sử » ...
 
Lối viết nầy theo quy tắc ngữ âm , nghĩa là âm đâu dấu đó , viết oà , hoà ... & dấu-giọng trên nguyên âm chính ( ở đây là a ). Quy tắc nầy bất di dịch và đưa đến kết quả là , với 2 nguyên âm dính nhau , vị trí của dấu không thay đổi . Cách bỏ dấu nầy còn được gọi là « cách mới » .
 
Quy tắc ngữ âm cũng là quy tắc được áp dụng trong quyển Việt Ngữ Chánh Tả Tự Vị của Lê Ngọc Trụ và bộ Việt Nam Tự Điển của Lê Văn Đức & Lê Ngọc Trụ .


Rất tiếc bộ Tự Điển nầy không được hưởng ứng đúng tầm mức , dù quy tắc rất đơn giản và chỉ có 1 quy tắc duy nhứt . Bạn thử gõ Google Search câu Việt Nam Tự Điển của Lê Văn Đức & Lê Ngọc Trụ , bạn sẽ thấy chẳng có bao nhiêu kết quả liên quan thực sự đến mục tiêu tìm kiếm .
 

 
▲ Bên trái là Bộ Việt Nam Tự Điển của Lê Văn Đức & Lê Ngọc Trụ do Nhà Sách Khai Trí ( 62 Đại Lộ Lê Lợi Sài Gòn ) xuất bản năm 1970 . Bên phải là 1 bộ được in lại tại Cali , không thấy ghi ngày xuất bản .
Ghi chú
Apple đang áp dụng cách viết « ngữ âm » nầy từ « OS 4.2 » ( operating system - ra đời ngày 22/11/2010 ) với software Unikey Option 2 .
 

 
◄ Hình được chụp với iPhone 3GS & « OS 7.1 » . Tôi viết Hò rồi thêm chữ a , máy tự động sửa lại là Hoà .


Hình ► được chụp với iPhone 3GS & « OS 4.1 » . Tôi viết Ho rồi thêm chữ à , máy tự động sửa lại là Hòa . Hình nầy do 1 ngẫu nhiên vô cùng hiếm hoi : ngay lúc tôi « chụp hình » ( bấm cùng lúc 2 nút Contact & Home ) chữ à chưa kịp đổi màu đúng lúc từ Hòa vừa thành hình ) .


Trước « OS 4.2 » , Apple áp dụng « lối cũ » & Unikey Option 1 ( option by default của Unikey ) .
Operating System mới nhứt hiện nay là « OS 8.1 » .
 
B - Trường Phái « Đa Số » & Lối Viết « chính thống » - « thẩm mỹ »


Phái nầy viết òa khóc, hòa bình hoàn toàn hoài mong … Nghĩa là với 2 nguyên âm loại 1 dính liền nhau , dấu-giọng được đặt ở nguyên âm đầu nhưng nếu có thêm 1 chữ nào phía sau , dấu đổi vị trí và nằm trên nguyên âm sau ( của 2 nguyên âm tiên khởi ) .
Thử gõ trong Google « Cách Bỏ Dấu Trong Tiếng Việt » , bạn sẽ gặp được rất nhiều bài , trong đó có 2 bài mà tôi nhận thấy rõ ràng và đầy đủ nhứt .
 
 
 
1 - Bài « Hai Cách Đánh Dấu Trong Chính Tả Tiếng Việt » của GS Trần Chấn Trí ( University Of California – Irvine – USA ) phân tích tỉ mỉ cả 2 phương cách « thẩm mỹ » & « ngữ âm » .
GS Trí đưa đến nhận xét chung là
- phương cách « ngữ âm » chỉ có duy nhất 1 định luật và không có ngoại lệ nào ;
- phương cách « thẩm mỹ » bao gồm 5 quy luật chính và 2 ngoại lệ .
Tuy trung lập đối với 2 phương cách , GS Trí đã viết bài theo lối ngữ âm .
 

 
2 - Bài kia tên « Cách Bỏ Dấu Trong Tiếng Việt » do ông Sỏi Đá ( Khách Qua Đường ) viết theo « lối cũ » ( chính thống - thẫm mỹ ) vì thấy ông viết « bảo tồn văn hóa » . Ông Sỏi Đá dựa theo bộ Việt Nam Tự Điển của Hội Khai Trí Tiến Đức .
 
Như vậy là ông Sỏi Đá nhấn mạnh đến tính cách « chính thống » của cách viết nầy : Các Cụ đã dạy như vậy . Sau khi phân loại nguyên âm ra làm 2 , Các Cụ đã đặt ra 5 quy tắc .
Đặc biệt là quy tắc 2 ( nếu có 2 nguyên âm cùng loại 1 , dấu được bỏ trên/dưới nguyên âm thứ  nhứt) . Quy tắc 2 nầy lại có thêm 2 biệt lệ .
Rồi thêm quy tắc 5 : nếu có phụ âm theo sau nguyên âm cuối , dấu được bỏ vào nguyên âm ngay trước phụ âm , nghĩa là dấu thay đổi vị trí .
 
« Cách Bỏ Dấu Trong Tiếng Việt » ( http://urlz.fr/4Sw )
Sỏi Đá – Khách Qua Đường 2010/01/23 ▼



 
Ngoài ra còn 2 biệt lệ ▼
 


 
▲ Bài « Cách Bỏ Dấu Trong Tiếng Việt » của Sỏi Đá ▲
 
C1 - Phương cách ngữ âm của « lối mới »
Chỉ có 1 quy tắc duy nhứt được tóm tắt với 4 từ âm đâu dấu đó .
 
C2 – Về tính cách « thẩm mỹ »
của cách viết « chính thống » ( lối cũ )
Về tính cách thẩm mỹ , với từ hòa thì đúng , có cân xứng . Với từ òa thì sao ? Tạm đồng ý đi . Nhưng tại sao từ hoàn lại không theo lô-gích của từ òa ?
 
C3 – Về tính cách « chính thống »
của cách viết « thẩm mỹ » ( lối cũ )
Theo Wikipedia ( http://urlz.fr/vxu ) cập nhựt ngày 2014/01/07 :  « Tiểu ban phụ trách soạn thảo ( bộ VNTĐ ) gồm các ông Phạm Quỳnh ( Chủ Bút ) , Nguyễn Văn Vĩnh , Trần Trọng Kim , Bùi Kỷ , Nguyễn Văn Luận , Phạm Huy Lục , Dương Bá Trạc , Nguyễn Hữu Tiến , Nguyễn Đôn Phục và Đỗ Thận » .
 
Các Cụ đã dựa vào bộ Từ Điển Pháp - An Nam ấn hành năm 1884 của đệ nhứt tiền bối Huỳnh Tỉnh Của .
Toàn là những bậc tiền bối có công lao lớn với chữ Quốc Ngữ .
 
Câu hỏi được đặt ra là ta có nên hoàn toàn noi theo Các Cụ , không thay đổi gì cả ? Dù cả trăm năm đã trôi qua …


Các Cụ và Quý Thầy Cô ta cũng đã dạy viết Hội-an , Quảng-nam , Trung-kỳ … Việt nam , Liên hiệp quốc … Nguyễn văn Mít , Trần thị Xoài … thay vì Hội An , Quảng Nam , Trung Kỳ , Việt Nam , Liên Hiệp Quốc … Nguyễn Văn Mít , Trần Thị Xoài …
 
Thử mở 1 trang của bộ VNTĐ của Hội Khai Trí , ta thấy chằng chịt những gạch-nối trong những từ ghép ( may mà phần lớn Quý Thầy Cô của ta đã bỏ bớt gạch-nối không cần thiết nầy ) ▼
 

 
Ngoài ra có điểm lạ là Lời Tựa ký tên Việt Nam Văn-Hoá Hiệp-Hội lại được viết theo cách ngữ âm & đầy rẩy dấu-giọng đặt không đúng vị trí .
 

 
C4 – Ảnh hưởng của những softwares viết tiếng Việt
 
Tuyệt đại đa số người trong nước ( với dân số lối 90 triệu ) dùng những softwares như Unikey mà sự chọn lựa mặc định ( by default ) là viết « hòa hoãn » chứ không phải « hoà hoãn » .
Trong khi tuyệt đại đa số ngoài Hải Ngoại ( với dân số lối 3 T ) dùng program VPSkey43 . Mời xem bài
« Hai Programs Thông Dụng & Miễn Phí Để Viết Tiếng Việt » .
 

 
Bên phải là option 2 viết « hoà hoãn »
Bên trái là option 1 « mặc định » viết « hòa hoãn » ;
Ngoài ra còn viết « qúa gìa » thay vì « quá già » .
 

 
* * *


Kết Luận 1
Giữa phương cách ngữ âm với quy tắc đơn giản « âm đâu dấu đó » ( còn được gọi là lối mới ) và phương cách chính thống với nhiều quy tắc rắc rối chẳng dựa vào một căn bản lý luận thuận lý nào cả , ta không nên khư khư bảo thủ , cứ ôm theo lối cũ chỉ vì … Các Cụ đã viết như vậy … cả trăm năm trước . Làm sao giải thích được một cách hợp lý cho con cháu tại sao dấu-giọng phải được đặt ở nguyên âm đầu … rồi lại phải thay đổi vị trí ?
Nên áp dụng quy tắc « ngữ âm » nghĩa là « Âm Dâu Dấu Đó »

Áp Dụng Thuận Lý Trong Cách Bỏ Dấu Tiếng Việt

 
Xin Bạn thử tự hỏi : Quy Tắc ta áp dụng có thuận lý hay không ?


Như đại đa số người Việt Hải Ngoại của thế hệ 1 , tôi đã lớn lên trong trường phái Pháp , với những dấu hiệu « ? » , « ; » , « : » và « ! » phải có space trước và sau , và với tất cả dấu hiệu khác chỉ có space phía sau , kể cả dấu « ... » mặc dù cùng cấu trúc với 4 dấu hiệu nêu trên .
 
Người Anh Mỹ không để space trước bất cứ dấu nào . Quy tắc đơn giản thật .
 
Không lẽ người Việt sống với văn hoá Pháp viết theo lối Pháp , và người Việt sống với văn hoá Anh Mỹ viết theo lối Anh Mỹ !
 
Có nên phân tích xem lối nào đúng và đúng đến mức độ nào ? Ngoài ra , ta có nên tự đặt câu hỏi : Tại sao có space sau dấu hiệu mà lại không có space trước dấu hiệu ?
Ta thử xem định nghĩa của « từ/word/mot » nói gì ?


* * *


Theo Dictionnaire de la langue française , « mot » ( từ , word ) được định nghĩa là « son ou groupe de sons ou de lettres formant une unité de sens » .
 

 
Gõ tìm trong Google ta thấy « http://www.thefreedictionary.com/word » ta thấy « word » được định nghĩa là « A sound or a combination of sounds, or its representation in writing or printing, that symbolizes and communicates a meaning and may consist of a single morpheme or of a combination of morphemes » . Morpheme là đơn vị nhỏ nhứt trong « word » .
 
Do đó ta có thể viết : « từ » là 1 « nhóm nguyên âm ( vowel/voyelle ) với dấu-giọng và phụ âm ( consonant/consonne ) họp lại thành 1 thực thể có ý nghĩa » .
Đã gọi là nhóm ( group ) hay thực thể ( entity ) tức là nhóm hay thực thể nầy riêng biệt với nhóm hay thực thể khác , nghĩa là « từ » nầy cách « từ » khác bởi « khoảng trống » ( space , espace ) .
 
Nói cách khác , tất cả dấu-hiệu và « từ » đều phải có khoảng trống trước và sau ( ngoại trừ 2 dấu « Gạch-Nối » và dấu Gạch-Chéo , sẽ bàn ở B1 ) . Kể cả những dấu-hiệu « Chấm & Phết » ( ngoại trừ những thực thể tin học hoăc khoa học ) mà tất cả chúng ta , Đông cũng như Tây , vẫn quen đặt cạnh « từ » .
 
Rõ ràng là theo định nghĩa của « từ/word/mot » , trong cấu tạo của « từ » không thể có dấu hiệu nào cả . Làm gì có những « từ. » hoặc « word, » hoặc « mot; » trong bất cứ tử điển nào ?
Tôi đoán là ngày xưa , vì nhu cầu tránh trường hợp những dấu chấm phết hoặc dấu ngoặc đóng nằm đầu câu , người ta đã đặt những quy định không thuần lý . Rồi theo thời gian quen mắt ...
Nhưng với sự ra đời của « unbreakable space / espace insécable » , ta tránh dễ dàng những trường hợp dị hợm nêu trên . Tại sao không không bỏ dấu một cách thuần lý , tránh mâu thuẫn với định nghĩa ?
 
Với bàn phiếm , ta gõ « ctrl + shift + space »
để « viết » « khoảng trống bất khả phân » .
 
* * *
 
Lạ lùng là hầu hết tài liệu Pháp , như « Règles de ponctuation et de typographie » ,  « Règles De Typographie Française » , « Conseils Pratiques Aux Auteurs » của Nhà Xuất Bản L'Harmattan ... đều xếp dấu Ba-Chấm ( points de suspension ) vào loại những Dấu-Hiệu-Đơn và áp dụng quy tắc đối với những Dấu-Hiệu-Đơn . Nghĩa là không có « khoảng trống bất khả phân » trước dấu-hiệu ba-chấm , khác với trường hợp 4 dấu-hiệu-ghép đầu của hình trên .
 
Ghi chú : Vẫn theo những tài liệu nêu trên , với người Anglo-Saxons , không có space trước bất cứ dấu nào .
 
Nhưng dù sao đi nữa , những quy tắc liên quan đến những dấu-hiệu nêu trong những tài liệu trên đều mâu thuẩn với định nghĩa của « từ/word/mot » .
Do đó , theo tôi , phải có khoảng-trống bất-khả-phân ( espace insécable ) trước tất cả dấu-hiệu và 1 khoảng-trống-thường sau tất cả dấu-hiệu , ngoại trừ những biệt lệ sau đây :
- khoảng-trống bất-khả-phân sau những dấu-ngoặc-mở ;
- áp dụng định nghĩa với hai dấu gạch-nối và gạch-chéo .
 
* * *
Dấu « gạch-nối » ( - ) dùng để tạo thành những « từ-ghép » như Hoàng-Sa , Trường-Sa ...
Khi nối 2 từ ( Trường-Sa ) hoặc 3 từ ( Liên-Hiệp-Quốc ) hoặc 4 từ (Hàng-Không-Mẫu-Hạm ) để tạo thành 1 từ ghép ► không có khoảng trống trước và sau . Dấu gạch-nối thường là không cần thiết , ta nên bỏ đi , ngoại trừ những lúc muốn nhấn mạnh về chi tiết đó . Như trường hợp ông Nguyễn Duy-An muốn nhấn mạnh tên riêng ( prénom / first name ) là Duy-An , hoặc ông Nguyễn-Xuân Nghĩa muốn nhấn mạnh tên gia đình là Nguyễn-Xuân …
 
Khi nối 2 từ-ghép ( Hoàng Sa - Trường Sa ) hoặc 2 đoạn văn ► phải có khoảng trống , trước và sau . Khi khoảng trống nằm ở đầu hàng , ta nên bỏ đi .
 
Có 2 loại gạch-chéo , xuôi và ngược , nhưng trong câu văn ta chỉ dùng gạch-chéo xuôi mà thôi . Dấu gạch-chéo thường được dùng để viết về ngày tháng ( 1974/01/19 ) ► không có khoảng trống , trước và sau . Hoặc đề cập đến một chọn lựa như « Có/Không » , « Yes/No » ...
 
* * *


Dấu-hiệu « ... » thường được dùng khi muốn bỏ lững 1 câu văn nào đó ... hoặc khi muốn thay thế « vân-vân , so on , etc » .
 
Bạn có biết là có 2 loại dấu « ba-chấm » ? Đây ( ... ) là dấu Ba-Chấm bình thường . Và đây ( … ) là dấu Ba-Chấm « lạ lùng » mà tôi đã cố tìm hiểu dấu nầy từ đâu ra . Hỏi bạn bè cũng chẳng ai biết dấu đó phát xuất từ đâu , làm cách nào viết được dấu đó ? Đọc đến đây , chắc là bạn chưa nhìn thấy điểm đặc biệt ? Sau khi đã copy 3 hàng nhỏ trên đây ra 1 trang Word , bạn thử bôi bỏ 1 dấu chấm trong 2 dấu Ba-Chấm trên . Với dấu Ba-Chấm đặc biệt kia ( dấu thứ 2 màu đỏ ) , bôi 1 dấu chấm là cả 3 dấu chấm đều biến mất . Hoá ra , thỉnh thoảng Word tự động thay đổi dấu ba-chấm ta gõ , bằng dấu ba-chấm đặc biệt . Mãi về sau , tôi mới biết được cách viết dấu ba-chấm đặc biệt đó ► alt0133 .
 
* * *


Những tài liệu nêu trên phân biệt « guillemets droits » , guillemets anglais » và « guillemets français » với quy tắc khác nhau . Với 2 loại đầu , không có « khoảng trống bất khả phân » sau dấu-ngoặc-mở và trước dấu-ngoặc-đóng . Riêng với loại guillemets français ( dùng cho toàn bài nầy ) thì có « khoảng trống bất khả phân » sau dấu-ngoặc-mở và trước dấu-ngoặc-đóng .
Rõ ràng là rắc rối và nhứt là có mâu thuẩn với định nghĩa của « chữ/word/mot » ( ngoại trừ dấu-ngoặc kiểu Pháp ) .
 
Viết dấu-ngoặc kiểu Pháp là thuận lý  , nhưng Word có điểm bất ổn là khi thì gõ được , lúc khác lại không được , dù cách đó vài chữ đã gõ được . Tài liệu dưới đây giúp ta cách gõ : ví dụ
- dấu-ngoặc kiểu Pháp : « alt + 174 » ► dấu-ngoặc-mở và « alt + 175 » ► dấu-ngoặc-đóng ;
- dấu-ngoặc kiểu Anh & Mỹ ( “ ” ) : “ alt + 0147 ” ► dấu-ngoặc-mở và “ alt + 0148 ” ► dấu-ngoặc-đóng ...
 
Tài liệu « Codes Numériques Pour Signes Typographiques » & link ( lien ) ► « http://mus.ulaval.ca/roberge/gdrm/08-codes.htm » giúp ta gõ hầu hết tất cả ký tự .
 
C - Những lối đánh dấu « không thuận lý » thường thấy


1 - Cũng như với những dấu-hiệu , xin đừng bao giờ ghi « 15km » hoặc tệ hại hơn « 15kms » , mà phải ghi « 15 km » , hoặc hay hơn « 15 KM » với « espace insécable » trước « KM » mà ta có thể nhập loại với những dấu-hiệu . Khi ta nói « 15 phần trăm » , hoặc « 15 cây số » , rõ ràng « phần trăm » và « cây số » hoặc đơn vị « EUR, USD, AUD ... » , không thể dính liền với con số 15 . Không lý nào , khi viết tắt , ta lại viết dính liền nhau .
 
2 - Với lỗi lầm thứ nhì : chấm dứt câu văn với dấu « ngoặc-đóng » . Chắc chắn đây là 1 lỗi lầm, cũng rất thường thấy trên sách báo Âu Mỹ , vì câu văn phải được chấm dứt bằng 1 trong 4 dấu : « dấu-chấm » , « ba-chấm » , « dấu-hỏi » và « chấm-than » . Xin trích dẫn nguyên văn  2 đoạn trong bài « Ai Đứng Sau Vụ Cấm Báo TN Tổ Chức Tri Ân Chiến Sĩ ? Định Nguyên , RFA 2012/03/20 » :
"Giỗ anh em hy sinh mà không dám tổ chức. Khóc anh em hy sinh cũng không được phép khóc!" Blogger Mai Thanh Hải cũng chán nản đặt câu hỏi “Tổ quốc có bao giờ Hèn như thế này không?”
« ... Việc tổ chức anh em làm rất kỹ, rất tốt, chu đáo và rất hết sức kềm chế chứ không làm gì quá đáng nhưng cuối cùng cũng không được."


Sau chữ « khóc! » và chữ « không? » của đoạn đầu không có dấu chấm câu . Dấu « ngoặc-đóng » không thể chấm dứt câu văn được . Phải viết : « Giỗ anh em hy sinh mà không dám tổ chức . Khóc anh em hy sinh cũng không được phép khóc ! » . Blogger Mai Thanh Hải cũng chán nản đặt câu hỏi «Tổ quốc có bao giờ Hèn như thế này không ? » .


Đoạn 2 phải được viết như : « ... Việc tổ chức anh em làm rất kỹ , rất tốt , chu đáo và rất hết sức kềm chế chứ không làm gì quá đáng nhưng cuối cùng cũng không được » . Ở đây , khác với trường hợp 2 dấu-hiệu trên , và dấu-hiệu « ... » , ta không nên giữ dấu-chấm trước dấu ngoặc-đóng , tránh lập lại .
 
3 - Ta thấy gì trong câu dưới đây, trích ở alinéa thứ 4 phần 1 của bài « Đại Nạn Thời Hậu Chiến » :
 
« Nếu Pháp đến xâm lăng lần nữa thì chúng tôi xin thề : không đi lính cho Pháp, không làm việc cho Pháp, không bán lương thực cho Pháp, không đưa đường cho Pháp. »[2] Các đảng phái theo chủ trương dân tộc và dân chúng rất chống đối hành động nầy của HCM.
Nếu không có tiết mục ghi chú , dấu-chấm phải nằm ngoài ngoặc-kép-đóng để chấm dứt câu đầu .
 
Nhưng với câu đầu trên đây , dấu-chấm dĩ nhiên phải nằm sau ghi chú số 2 ; ghi chú đó liên quan đến toàn câu trong dấu-ngoặc-kép và trước dấu-ngoặc-đơn phải có space .
Ta phải viết : « Nếu Pháp đến xâm lăng lần nữa thì chúng tôi xin thề : không đi lính cho Pháp , không làm việc cho Pháp, không bán lương thực cho Pháp, không đưa đường cho Pháp » [ 2 ] . Các đảng phái theo chủ trương dân tộc và dân chúng rất chống đối hành động nầy của HCM .


Ghi chú :
Nhân đọc bài ( version đầu ) « Xây Dựng Xã Hội Dân Sự Bằng Lý Trí Và Tâm Thức » thấy có câu « Nhóm chữ “Xã Hội Dân Sự” (XHDS),[1] là một thuật ngữ bao hàm nhiều nghĩa » , tôi có viết vài hàng gởi người bạn học cùng trường ngang lớp , như sau :
Bonjour , lưu ý toa là viết « Nhóm chữ “Xã Hội Dân Sự” (XHDS) [1], là một thuật ngữ bao hàm nhiều nghĩa » đúng hơn . Chú thích [1] liên quan đến phần đầu của câu văn . Have a nice day .


Anh « bạn » hằn học trả lời ngay cấp kỳ , với liên tiếp 4 , 5 emails , bảo tôi đọc « kỹ » một số bài mà tôi xin trích 2 câu sau đây :
 
The dagger is also used to indicate death,[21][22] extinction,[23] or obsolescence.[20][24] The asterisk and the dagger, when placed beside years, are used to indicate year of birth and year of death respectively.[21]
Überschreitet das Eröffnungs-Zeitfahren die vom Weltradsportverband UCI festgelegte Maximaldistanz von derzeit acht Kilometern,^[1] so wird es als erste Etappe bezeichnet.
Hoá ra những điều vô cùng vô lý như vậy đã được định chế hoá . Câu văn của bạn tôi được chia làm 2 phần bởi dấu-phết , ghi chú của phần đầu lại được đặt ở đầu phần 2 , sau dấu-phết . Và không có space sau dấu-phết .
 
4 - Dấu Ba-Chấm được tượng trưng với « ... » có nghĩa là « vân vân » , nhưng có nhiều người vẫn ghi thêm những dấu linh tinh khác như « v.v.. » , « ,v.v.. » hoặc « ….. » ...
Muốn viết tắt « vân vân và vân vân » ta nên viết « ... & ... » .
 
5 - Ta không nên viết « Hoàng Sa-Trường Sa » mà phải viết « Hoàng Sa - Trường Sa » . Chữ Sa của chữ kép Hoàng Sa không thể kết nối với chữ Trường của chữ kép Trường Sa .
 
6 - Viết « bôxít » , « đôla » … là sai . Phải viết « bauxite » , « đô la » hoặc « dollar » … vì tiếng Việt thuộc loại độc âm .
... & ... & ...


D - Cách viết « Ngày Tháng Năm »
Trên Internet , và trong sách báo , ta thấy có nhiều lối viết khác nhau . Đại đa số viết dài dòng như « ngày 19 tháng 1 năm 1974 » , có người thêm dấu phết giữa ngày tháng và năm, có người viết tháng 01 ... Một số lớn viết tắt , nhưng cách viết tắt cũng rất nhiều khác biệt . Ta có thể nhìn thấy ngày « 19-1-1974 » hoặc « 19-01-1974 » hoặc « 19 - 1 - 1974 » hoặc « 19 - 1, 1974 » hoặc « 19.1.1974 » hoặc « 19.01.1974 » hoặc « 01.19, 1974 » hoặc « 19/1/1974 » hoặc « 19/01/1974 » ...
 
[ Đặc biệt một số người Việt bên Mỹ có cách viết riêng biệt như ngày « 01/19, 1974 » . Với date nầy ta còn hiểu được nhưng nếu gặp những dates như « 01/03, 1974 » hoặc « 01.03, 1974 » thì chỉ còn nước đoán mò theo nội dung bài hoặc theo nơi cư ngụ của tác giả . Trong câu văn , người Mỹ ghi « January 1, 1974 » , không có gì để bàn cãi . Kẹt là một số người Mỹ gốc Việt lại áp dụng tập quán nầy để ghi date ] .
 
Nghĩa là để viết về ngày, ta thấy có rất nhiều hình thức .
Theo tôi, ngoài mục đích « câu » cho được nhiều chữ , cho bài dài ra , ta nên viết tắt , ngắn gọn và rõ ràng , chứ không lý do gì viết dài giòng , mỗi người mỗi cách hoặc mỗi nơi (trong bài) mỗi khác . Và ta chỉ nên bắt chước những gì hay mà thôi , không nên bắt chước những điều dỡm .
Viết « date » với dấu « chấm » có bất lợi là nhiều dấu « chấm » trong 1 câu . Ngoài ra khi viết câu « Ngày 29.11.1975 , xe công an đến ... » , dấu chấm nằm trước dấu phết . Trông không đẹp , không thuần lý ... Nếu tránh được , tại sao không viết cách khác ?
 
Theo tôi , viết « 19-1-1974 » hoặc « 19-01-1974 » hay hơn là viết với dấu chấm . Nhưng cách viết « date » nầy có một nhược điểm là cụm số « 19-1-1974 » hoặc « 19-01-1974 » không là 1 thực thể đơn thuần ( entity ) như là viết với gạch chéo « 19/1/1974 » hoặc « 19/01/1974 » . Với dấu gạch-nối , cụm số có thể tách ra và nhảy hàng , trái với lối viết với gạch chéo .
 
Giữa « 19/1/1974 » và « 19/01/1974 » ta nên chọn « 19/01/1974 » . Như vậy thực thể « date » luôn luôn được xác định với 1 « thực thể 8 số » , « tháng » được xác định với 1 « thực thể 6 số » và « năm » , với 1 « thực thể 4 số » . Ngày và tháng được xác định với 2 số một cách thuần nhứt . Những giấy tờ hành chánh thường theo khuôn khổ nầy JJ/MM/AAAA ( DD/MM/YYYY ) hoặc ( AAAA/MM/JJ ) hoặc ( YYYY/MM/DD ) .
 
Theo tôi , trong tương lai , cách viết « date » sẽ là « năm tháng ngày » như 2009/01/19 . Cái lợi của cách viết nầy là ta có thể sắp xếp thứ tự ( trier, sort ) dễ dàng . Nhìn link dưới đây , ta thấy rõ ràng cách sắp xếp là « ngày 2009/08/09 lúc 0829 ( giờ ) » ▼
 
www.bbc.co.uk/vietnamese/vietnam/2009/08/090829_viet_fishermen_held.shtml
E - Cách Ghi Giờ
Nhân dịp nhìn cái link trên đây , ta thử bàn về cách ghi giờ . Chẳng hạn , ta chỉ cần ghi « lúc 0829 » là quá rõ ràng . Cần gì phải ghi « AM » hoặc « sáng » . Nếu muốn rõ ràng hơn thì ghi thêm chữ « giờ » . Cũng như « lúc 1159 » , cần gì phải ghi « 1159 AM » hoặc « 1159 giờ sáng » ( 1 phút sau lại phải ghi « 12 PM » ) . Nếu là « lúc 1200 » thì ghi « lúc 12 giờ trưa » hay « lúc 12 giờ chiều » ? Ranh giới giữa « trưa » và « chiều » là lúc nào ? Thú thật, đến giờ nầy, tôi cũng không chắc chắn là ta phải viết 1200 AM hay 1200 PM .
 
Tóm lại , ghi giờ như trong ngành Hàng Không , Hàng Hải , với « thực thể 4 số » là chính xác và ngắn gọn nhứt .
 
Về cách ghi « ngày - giờ » , xin xem cách ghi tự động của FREE ( là 1 server về dịch vụ Internet bên Pháp ) :
 

 
Ta thấy gì :
- Nhóm 8 số , như 20100213 ... ghi Năm ( 4 số ) , Tháng ( 2 số ) và Ngày ( 2 số ) ; Giờ Phút Giây cũng được ghi gọn gàng , chính xác .
- Nhóm 6 số , như 214525 ... ghi Giờ , Phút và Giây ( từng cặp 2 số ) .
- Ngày tháng được sắp xếp theo thứ tự .
 
F - Vài Đề Nghị


F1 - Linh Tinh


- Nên viết hướng Bắc , hướng Nam , thay vì hướng bắc , hướng nam ; người Nam người Bắc thay vì người nam người bắc ... & ... vì lý do những chữ Bắc , Nam , Tây và Đông nầy được xác định rõ ràng , tựa như những danh xưng .
- Cùng lý do trên , ta nên viết Thứ Hai , Thứ Ba ... Chủ Nhựt ( Nhật ) và không nên viết Chúa Nhựt ( Nhật ) .
- Có lúc ta nên viết số , thay vì viết chữ dài dòng vô ích ( « Trong vòng 50 năm tới » , thay vì « Trong vòng năm mươi năm tới » ) …
- Ta không nên đảo lộn những dấu-hiệu dấu-phết dấu-chấm trong những con số như người Anh Mỹ thường làm . Ví dụ viết « 3,500 USD » thay vì « 3.500 USD » hoặc « 3.5 % » thay vì « 3,5 % » . Dù gì đi nữa , cũng có 1 tôn ti trật tư giữa dấu-chấm và dấu-phết ( còn được gọi là decimal ) . Ngoài ra ta nên viết « 3 500 » với khoảng-trống bất-khả-phân , như vậy con số không bị phân chia . Ta nên bắt chước những điều hay và hợp lý mà thôi , đừng bắt chước những điều dỡm . Như viết « $3,500 USD » … & 2 « dấu » cùng có nghĩa là dollar Mỹ …
- … & …
 
F2 - Viết Tắt


- Nên vứt bỏ dấu chấm với tất cả những từ viết tắt , như USA , HO , LHQ , Wash DC ,  JF Kennedy … vì hoàn toàn không cần thiết và có hậu quả là đặt nhiều dấu chấm trong 1 câu hoặc dấu chấm trước dấu phết . 
- Với những từ thông dụng , viết Asean , Nato , Otan ... cũng được mà viết ASEAN , NATO , OTAN ... cũng tốt thôi . Đặc biệt & những từ như Gulag ( gốc ngoại quốc , đã trở thành phổ thông ) ... ta không nên viết GULAG , mà phải viết GULag , nếu muốn viết tắt , vì là chữ viết tắt của « Glavnoye Upravlyeniye ispravityel'no-trudovih Lagyeryey i koloniy » ( chữ Nga , nguồn Wikipedia ) ...
 
* * *


Cùng mục đích nhấn mạnh tầm quan trọng của tựa đề hay đoạn văn , có 2 lối viết chữ Hoa :
Một thiểu số người lạm dụng « chữ hoa » . Nhứt là khi đề tựa . Trông không cân xứng . Chữ « block letter » quá to lớn , chỉ nên dùng để viết bích chương , bảng hiệu … Muốn nhấn mạnh phân đoạn nào , ta chỉ cần tô đậm , hoặc thay đổi kích thước … là quá đủ rồi .
 
Tin Học có dùng thủ thuật « capitalize » để viết những « titles , titres » với chữ đầu viết Hoa ( Người Tù Đặc Biệt ) để nhấn mạnh đó là 1 thực thể ( mời xem « Bên Đời Hiu Quạnh » ( alinéa 6 từ dưới lên trên ) , Tuỳ Bút của Khánh Ly ) và thủ thuật « uppercase » với tất cả ký tự đều được viết Hoa ( NGƯỜI TÙ ĐẶC BIỆT ) , cũng cùng mục đích như trên .
 
Người Việt hay dùng những từ ghép 2 , ghép 3 hoặc ghép 4 . Tên hoặc họ cũng thường là tên ghép .
Ta nên viết « hoa » những thực thể , những nhóm chữ như :
- Trần Văn Xoài , Nguyễn Văn Ổi , Đặng Vũ Mít , Tôn Thất Tình ... & ...
- Tổng Thống Obama , Linh Mục Nguyễn Văn Lý , Hoà Thượng Thích Quảng Độ , Tổng Thư Ký Ban Ki Moon , Thiếu Tướng Nguyễn Khoa Nam , Trung Sĩ Nguyễn Văn Xoài , Binh Nhì Nguyễn Văn Mít ... & ...

- Cờ Vàng Ba Sọc Đỏ , Việt Nam , Liên Hiệp Quốc , Ba Lan , Quốc Hội ... & ...
 
Không nên viết Việt nam , Cần giờ ... Hung gia lợi , Trần văn Xoài ... Tổng thống ... Thủ tướng , Liên hiệp quốc ... & ... & ...
 
Ta có thể viết Tổng-Thống , Linh-Mục , Thượng-Toạ , Liên-Hiệp-Quốc … nhưng chỉ rườm rà thêm , chẳng ích lợi gì . Nên bỏ dấu « gạch-nối » .
 
* * *


F5 - Về dấu « . » & dấu « , » trong những con số



Hiện tượng , dùng dấu « . » ( dot/point ) với những số lẽ và dấu « , » ( còn được gọi là decimal/décimal trong toán học và comma/virgule trong văn học ) với những con số lớn hơn số « ngàn » , càng ngày càng nhiều . Cũng như hiện tượng ghi date của 1 số người bắt chước dỡm kiểu Mỹ ( đoạn D trên đây ) .
 
Đây là cách viết hoàn toàn « tréo cẳng ngỗng » . Đề nghị dùng dấu decimal để ghi những số lẽ , như ta vẫn thường dùng xưa nay . Đối với đơn vị lớn , nên dùng khoảng cách bất-khả-phân thay cho dấu dot/point , tránh nhiều dấu-chấm trong 1 câu .
Ví dụ 1 234 567 hoặc 89 000 ...
 
Dân Việt trong nước càng ngày càng dùng danh từ VC . Đó là điều khó tránh được . Nhưng ta là người Việt Hải Ngoại , hoàn toàn tự do . Ngoài ra , chúng ta là những người tranh đấu chống chế độ ngu dân của VC , không lý do gì chúng ta dễ dãi chấp nhận những từ ngữ chói tai , dị hợm . Xin đọc bài « Có Nên Dùng Ngôn Ngữ Của VC » ?


Ở đây tôi muốn nhấn mạnh đến 1 khía cạnh khác của vấn đề . Khi ta chấp nhận và dùng 1 danh xưng , là ta đã đồng ý một phần nào .
 
Có những từ ngữ mà Người Việt Hải Ngoại , nhứt là những người mang danh « đấu tranh » , không nên dùng .
Xin nêu vài thí dụ thông thường :
- « Chính Quyền » khi đề cập đến bè lũ Việt Gian Bán Nước . Ngày xưa , và ngày nay cũng vậy , chúng gọi ta là « nguỵ » . Xin đề nghị dùng chữ « nhà cầm quyền » hoặc « nhà nước » ;
- « Thành Phố Hồ Chí Minh » hoặc « TP/HCM » . Ta nên giữ nguyên tên Sài Gòn , hoặc khi cần , gọi là « thành Hồ » để bày tỏ sự khinh bỉ . Giống như St Petersbourg , Sài Gòn sẽ hồi sinh .
- « Trung Quốc » . Bọn CS bán nước chấp nhận vai trò chư hầu , mặc kệ chúng . Người trong nước không có quyền chọn lựa . Ta , người Việt Hải Ngoại , nên dùng chữ TC ( Trung Cộng / Tàu Cộng ) hoặc China , hoặc nước Tàu . Gần đây thấy có xuất hiện từ ghép Tàu Quốc .
- Tên Việt Gian Hồ Chí Minh và bè lũ chủ xướng đổi ngược cách dùng những nguyên âm « i » và « y » ... Người dân Quốc Nội viết « lí do » , « bác sỹ » , Hoa Kì ...  Không lý do nào người dân Hải Ngoại phải viết dị hợm như vậy .
- ... & ...
* * *
Kết Luận