07.2016  -trầndatrâu sưu tầm
 
THƠ HAIKU Nhật Bản
*****
Chủ đề : ĐỒNG VỌNG BỐN MÙA
*****
 
Haiku là thể thơ nổi tiếng của Nhật bản và ngắn nhất thế giới, không có vần và thường không có nhan đề. Nội dung chỉ là những miêu tả đơn sơ hoặc chấm phá về thời gian, thiên nhiên, cảnh trí, nhưng ẩn đằng sau là những rung động và liên tưởng sâu xa về con người, tâm trạng, cuộc đời … Có thể nói Haiku là tranh thủy mặc bằng ngôn từ của người Nhật.
*****
Matsuo Basho (1644 – 1695),
Yosa Buson (1716 – 1783)
và Kobayashi Issa (1763 – 1828)
là 3 thi sĩ trụ cột về thể thơ Haiku của thi ca Nhật bản xưa.
Basho là người đầu tiên thổi hồn vào Haiku và đưa nó lên đỉnh cao nghệ thuật. Thơ ông bàng bạc mùi thiền và là khuôn mẫu cho các thi sĩ Haiku về sau.
Buson là người có công lớn giúp Haiku thăng hoa nhờ những nét chấm phá độc đáo và không khí lãng mạn bay bổng.
Issa lại khiến Haiku trở nên nhân bản nhờ những quan sát và miêu tả gần gũi với cảnh ngộ và tâm tình vạn vật.
 
*****
Hạ
 
1/ natsukawa o
kosu ureshisa yo
te ni zouri
Buson
( Tung tăng hài rạ
trên tay
qua sông mùa hạ ).
2/shizukasa ya
iwa ni shimi iru
semi no koe
Basho
( Yên ắng
thấm vào đá vắng
tiếng ve )
3/ cha no hana ni
kakurenbo suru
suzume kana
Issa
( Mải chơi ú òa
dưới bóng hoa trà
lũ sẻ )
4/ hototogisu
wagami bakari ni
furu ame ka
Issa
( Cúc cu bay
chiều rây mưa ướt
còn mình ta hay )
5/ yoi yami no
ippon take ya
naku kawazu
Issa
( Đêm xa trăng
bờ tre cô lẻ
tiếng ếch giăng )
6/ kusabukino
yo outsukushiki
mushi no koe
Basho
( Bãi hồng gai
côn trùng rả rích
vẻ đẹp đêm dài )
7/ nan no ki no
hana to wa shiraz u
nioi kana
Basho
( Ngẩn ngơ
Hoa nào chẳng biết
một làn hương đưa )
8/ yama arashi
sanae o nadete
yukuhe kana
Busson
( Mải miết phương nao
vờn qua mạ biếc
gió từ núi cao )
9/ nashi no ki ni
yotte wabishiki
tsukimi kana
Busson
( Dưới tán lê suông
một mình một bóng
trăng buông )
10/ shizukasa
ya iwa ni shimiiru
semi no koe
Basho
( Im lặng
tiếng ve kêu
thấm vào đá )
11/ mijikayo no
yo no ma ni sakeru
botan kana
Buson
( Đêm ngắn
hoa mẫu đơn
đã nở rộ )
12/ furu ido ya
ka ni tobu uo no
oto yami shi
Buson
( Trong cái giếng hoang
con cá phóng mình bắt muỗi
trong đêm thâu )
13/ shiro hasu wo
kiran tozo omou
sô no sama
Buson
( Sắp cắt
1 nhánh hoa sen trắng
nhà sư lưỡng lự )
 
*****
Thu
 
1/ furu ike ya
kawazu tobikomu
mizu no oto
Basho
( Ao xưa
ếch bung mình xuống
nước khuya )
2/ kesa hodoya
kosori to ochite
aru hitoha
Issa
( Từ lê minh
có chiếc lá
vừa rơi một mình )
3/ kiku no tsuyu
ukete suzuri no
I inochi kana
Busson
(Đài cúc sương quăn
rỏ xuống nghiên cằn
tươi nhuận )
4/ nishi fukuba
higashi ni tamaru
ochiba kana
Busson
( Từ tây lùa sang
qua đông chất đống
lá vàng )
5/ kogarashi ya
iwa ni sakeyuku
mizu no koe
Busson
( Gió lộng
lùa nứt đá trơ
nước động )
6/ nanimo nai ga
kokoro yasunayo
suzushisa yo
Issa
( Chẳng có thứ gì
chẳng lụy phiền chi
thanh bạch )
7/ kono michi ya
yuku hito nashi ni
aki no kure
Basho
( Tạnh bóng lữ du
trên con đường ấy
một chiều mùa thu )
8/ furu ike ya
kawazu tobikomu
mizu no oto
Basho
(  Cái ao hoang
con ếch phóng xuống nước
tạo tiếng động )
9/ kono aki wa
nande toshiyoru
kumo ni tori
Basho
( Mùa thu này
tại sao ta lại già đi ?
con chim bay trong mây )
10/ kono michi ya
yuku hito nashi ni
aki no kure
Basho
( Con đường mòn này
không còn ai đi
vào buổi chiều mùa thu )
11/ akikaze ya
mushiri ta gari shi
akai hana
Issa
( Dưới cơn gió lạnh mùa thu
những đóa hoa đỏ
sẽ được âu yếm ngắt bật đi )
12/ kesa hodoya
kosori to ochite
aru hitoha
Issa
( Sáng nay
không còn ngờ chi nữa
chiếc lá rơi một mình trong lặng im )
13/ inazuma ni
koboruru oto ya
take no tsuyu
Buson
( Ánh chớp
nghe tiếng động của 1 giọt sương
nhỏ giọt trên đám lá tre )
14/ soko no nai
oke kokeariku
nowaki kana
Buson
( Trong khoảng vũ trụ bao la
cuồn cuộn
cơn bão mùa thu )
15/ oborozuki
kawazu ni nigoru
mizu ya sora
Buson
( Mặt trăng đêm mù sương
bị quấy động bởi tiếng ếch kêu
mặt nước và bầu trời )
 
*****
Đông
 
1/ shimo no yo ya
mado kaite naku
kando neko
Issa
(Đêm sương
ngoài song rền rĩ
tiếng mèo kêu thương )
2/ uguisu no
naku ya achimuki
kochira muki
Busson
( Oanh ca
nhặt khoan thánh thót
khi gần khi xa )
3/ yuki no asa
omoya no keburi no
medetasa yo
Busson
( Sáng tuyết rơi
nhà trên khói tỏa
bồi hồi )
4/ shiogoshi ya
tsuru hagi nuretu
umi suzushi
Basho
( Biển lạnh rợi
hạc bì bõm lội
ngoài bãi Shiogoshi )
5/ ume ga ka no
tachinoborite ya
tsuki no kasa
Busson
( Hương mai
nồng nàn thêm mỗi ngày
quầng mờ ôm vầng nguyệt )
6/ yukiore mo
kikoetekuraki
yonaru kana
Busson
( Tiếng gãy giòn tan
thấu qua nền tuyết
đọng trong canh tàn )
7/ hasushigure
saru mo komino o
hoshigenari
Basho
( Mờ mịt buốt giá
mưa giao mùa
khỉ cũng cần áo lá )
8/ yukiore mo
kikoete kuraki
yonaru kana
Buson
( Tiếng cành cây gãy
do tuyết đè nặng
ta nghe trong bóng đêm qua )
 
 
*****
Xuân
 
1/ mizu nichitte
hana nakunarinu
kishi no ume
Busson
( Hoa tan trên sóng
nước loang xua bóng
cội mai bên bờ )
2/ hana ni kite
hana ni ineburu
itoma kana
Busson
( Tìm đến bên hoa
vòm thơm ru ngủ
nguôi mệt thân ta )
3/ samidare ni
tsuru no ashi
mijikaku nareri
Basho
( Cơn mưa tháng năm
cẳng bỗng ngắn lại
cò ngoài đầm )
4/ hana no kage
aka no tannin wa
nakari keri
Issa
( Dưới bóng đào hoa
cùng người khách lạ
chuyện giao hòa )
5/ haru same ya
mino fuki kaesu
kawa yanagi
Basho
( Sông xuân
ràn rạt gió qua
mưa pha rặng liễu )
6/ botan chirite
uchi kasanarinu
ni san ben
Busson
( Mẫu đơn một thuở
vài ba cánh úa
rụng lên nhau )
7/ yuku haru ya
shunjun to shite
osozakura
Busson
( Xuân đang qua
anh đào giấc cuối
lá đẩy dần hoa )
8/ kite mireba
yuu no sakura mi
tonari nu
Busson
( Từ trong kẽ lá
anh đào đậu quả
tự khi nào )
9/ nan no ki no
hana towa shirazu
nioi kana
Basho
( hoa trên cây to
không thể thấy được
nhưng có mùi hương đặc biệt )
10/ haranaka ya
mono nimotsukazu
naku hibari
Basho
( Giữa cánh đồng
và không có ai
chim hót )
11/ fuku tabi ni
chô no inaonu
yanagi kana
Basho
( Mỗi lần đập cánh
bướm rời chỗ
trên cây liễu )
12/ kane kiete
hana no ka wa tsuku
yûbe kana
Basho
( Tiếng chuông vừa dứt
hương thơm của hoa còn phảng phất
ôi ! một buổi chiều tuyệt vời )
13/ yuku haru ya
tori naki uo no
me wa namida
Basho
( Mùa xuân ra đi
lũ chim, lũ cá khóc thương
nước mắt đoanh tròng )
14/ uguisu ya
gozen he detemo
onaji koe
Issa
( A !  Con chim họa mi
ngay khi có cả vị hoàng tử
tiếng hót vẫn véo von như vậy )
15/ cha no hana ni
kakurenbo suru
suzume kana
Issa
( Trong những chùm hoa trà
bọn chim sẻ
chơi ú tim )
16/ chô tobu ya
konoyoni hozomi
nai yôni
Issa
( A !  Con bướm
Bay khắp chốn
như thể không có mục đích chi )
17/ nashi no hana
getsu ni fumiyomu
onna ari
Buson
( Hoa lê đang nở rộ
dưới ánh trăng
cô gái đọc lá thư )
18/ cha no han aya
shiro nimo ki nimo
obotsu kana
Buson
( Hoa trà
màu trắng hay vàng ?
khó nói được )
19/ kite mireba
yuu no sakura mi
tonari nu
Buson
( Đến xem hoa đào lần nữa
đêm nở hoa
để thành trái )
 
 
*****