07.2016 –trandatrau sưu tầm.
 
CHINH PHỤ NGÂM
( THE SONG OF A SOLDIER’S WIFE )
*****
 
Song ngữ Việt – Anh của Vũ thế Ngọc Ph. D.
 
*****
 

 
I. Tác giả :
Đặng trần Côn ( 1715 – 1745 )
người làng Nhân Mục, huyện Thanh Trì, phía tây thành Thăng Long. Làm tri huyện Thanh Oai (1740) vài năm dưới thời vua Lê Cảnh Hưng, sau chuyển sang làm đại phu bên Ngự sử Đài trước khi mất.
Ông sáng tác không nhiều vì chết trẻ (30 tuổi) Tác phẩm chữ Hán, ngoài Chinh phụ ngâm, còn có 8 bài thơ Tiêu Tương bát cảnh (8 cảnh đẹp của sông Tương, hay Tương giang), bài phú Trương Hàn tư thuần lô (Trương Hàn nhớ canh cá Lô rau Thuần ), Trương Lương bố y (Trương Lương thuở hàn vi), Khấu môn thanh (tiếng gõ cửa).
Đặng trần Côn sinh ra, lớn lên trong thời tao loạn ở thế kỷ 16, giữa các cuộc chiến tranh Trịnh Mạc, Trịnh Nguyễn, giữa các nhóm nghĩa sĩ phù Lê chống Trịnh, nên ông viết Chinh phụ ngâm để thay lời người vợ trẻ có chồng đi chinh chiến xa, kể lể nỗi sầu đau, cô đơn, nhớ mong của chinh phụ xa chồng, cùng những giòng thơ thương cảm gợi nên thân phận của thanh niên trong thời chinh chiến.

 
 
II. Dịch giả tiếng Nôm
Đoàn thị Điểm (1705 – 1749)
người xã Hiếu Phạm, huyện Văn Giang, trấn Kinh Bắc. Gia đình dòng dõi thi thư. Thân phụ là Hương cống Đoàn doãn Nghi, thi Hội hỏng về quê dậy học, có 2 con là Doãn Luân và Thị Điểm. Bà có tài văn chương, kiêm chiêm bốc nhâm độn. Xinh đẹp, thông minh, tính tình trang nhã. Năm 25 tuổi, cha mất, bà về ở với anh. Rồi anh cũng mất sớm, bà phải làm nghề thày thuốc kiêm dạy học để mưu sinh nuôi mẹ già, chị dâu và bầy cháu. Năm 37 tuổi lấy tiến sĩ Thị lang Nguyễn Kiểu, góa vợ. Bà cũng mất sớm vào tuổi 44.
Ngoài Chinh phụ ngâm diễn ca bằng tiếng Nôm, phần lớn tác phẩm của bà bằng chữ Hán, và sách Truyền kỳ tân phổ kể chuyện thần thoại Việt Nam.
 
III. Chinh phụ ngâm, bản tiếng Nôm.
Chinh phụ ngâm bản Hán văn hiếm ai biết, ai đọc nữa. Bản dịch tiếng Nôm của bà Đoàn thị Điểm được phổ biến đã đưa thể thơ song thất lục bát lên mức hoàn thiện nhất. Đây là thể thơ gồm từng khổ thơ bốn câu: 2 câu bảy chữ đi theo sau là 2 câu lục bát.
Thí dụ :
Câu 7 chữ : Thủa trời đất / nổi cơn gió bụi,
Câu 7 chữ : Khách má hồng / nhiều nỗi truân chuyên,
Câu 6 chữ : Xanh kia thăm thẳm từng trên,
Câu 8 chữ : Vì ai gây dựng cho nên nỗi này.
***
*****
*******
 
CHINH PHỤ NGÂM
THE SONG OF A SOLDIER’S WIFE
 
1.
Thủa trời đất nổi cơn gió bụi,
Khách má hồng nhiều nỗi truân chuyên,
Xanh kia thăm thẳm từng trên,
Vì ai gây dựng cho nên nỗi này ?
1.
When all the earth and heaven rise dust storms,
How hard and rough a woman has to endure,
O heaven that rules in the blue sky afar above,
For whom you cause and make this deep sorrow ?
5.
Trống Trường thành lung lay bóng nguyệt,
Khói Cam tuyền mờ mịt thức mây,
Chín tầng gươm báu trao tay,
Nửa đêm truyền hịch định ngày xuất chinh.
5.
From the Great Walls, drums beat shaking up the moonlight,
On mount Cam, alarm-fire burns up the clouds,
The emperor leaning on his sword rises up,
At midnight, sends order to his generals and calls for war.
9.
Nước thanh bình ba trăm năm cũ,
Áo nhung trao quan vũ từ đây,
Sứ trời sớm giục đường mây,
Phép công là trọng, niềm tây sá nào.
9.
In the country, after three hundred years of peace,
Soldiers have don their battle gear once more,
At day break, the king’s messengers speed through the mists,
The law outweights what people may feel personally.
13.
Đường rong ruổi, lưng đeo cung tiễn,
Buổi tiễn đưa, lòng bận thê noa,
Bóng cờ tiếng trống xa xa,
Sầu lên ngọn ải, oán ra cửa phòng.
13.
The soldiers march with bows and arrows on their backs,
At the parting, their hearts are stirred by wives and children,
Far away, the flags and the sounds of drums resound all over,
Grief spreads at the mountain pass, resentment rises in the chamber.
17.
Chàng tuổi trẻ vốn dòng hào kiệt,
Xếp bút nghiên theo việc đao cung,
Thành liền mong hiến bệ rồng,
Thước gươm đã quyết chẳng dung giặc trời.
17.
My husband, descended from an heroic family,
Discards his brush and ink for sword and bow,
In hope of capturing the enemy’s citadels for the throne,
With his sword, he decides to spare no king’s enemy.
21.
Chí làm trai dặm nghìn da ngựa,
Gieo Thái sơn nhẹ tựa hồng mao,
Giã nhà đeo bức chiến bào,
Thét roi cầu Vị, ào ào gió thu.
21.
As his wish, he would die in a horseskin in faraway battle,
Even the mount Thai he could throw as the light feather,
He wears his army armour, saying good-bye to the family,
Cracking the horse whip and crosses the Vi bridge in the autumn wind.
25.
Ngòi đầu cầu, nước trong như lọc,
Đường bên cầu, cỏ mọc còn non,
Đưa chàng lòng dặc dặc buồn,
Bộ khôn bằng ngựa, thủy khôn bằng thuyền.
25.
Beneath the bridge runs the pure and clear tream,
Along the bridge, the green grass is still growing,
Sending you off my heart is filled with sorrow,
Why I could not become a horse or a boat to accompany you ?
29.
Nước trong chảy, mà phiền chẳng rửa,
Cỏ xanh thơm, mà dạ chẳng khuây,
Dặn rồi tay lại trao liền,
Bước đi một bước lại vin áo chàng.
29.
The clear running water could not clear away my grief,
The green grass is pleasing, but could not charm away my pain,
Goodbye then googbye, hands still hold hands,
Step by step, I keep pulling your coat.
33.
Lòng thiếp tựa bóng trăng theo dõi,
Lòng chàng toan băng cõi Thiên san,
Múa gươm rượu tiễn chưa tàn,
Chỉ ngang ngọn giáo vào ngàn hang beo.
33.
My heart likens the moon to follow your steps,
But you only think about the mount Thien afar,
The farewell is not finished you already dance with your sword,
Pointing your spear, you want to enter the cave of the panther.
37.
Săn Lâu Lan, rằng theo Giới Tử,
Tới Man Khê, bàn sự Phục Ba,
Áo chàng đỏ tựa ráng pha,
Ngựa chàng sắc trắng như là tuyết in.
37.
And said you want to follow Gioi’s steps to hunt the Lau Lan,
And go to Man Valley to discuss general Phuc Ba’s strategy,
Your robe is crimson red as the color of the twilight,
And your horse is white as if soaked with snow.
41.
Tiếng nhạc ngựa lần chen tiếng trống,
Giáp mặt rồi, phút bỗng chia tay,
Hà Lương chia rẽ đường này,
Bên đường trông bóng cờ bay bùi ngùi.
41.
The sound of the horse-bells mingles with the drums,
Face to face now and then we must part,
At Ha Luong we separate each other,
Beside the road, I could only watch the flags passing in grief.
45.
Xe trước đã gần ngoài doanh liễu,
Kỵ sau còn khuất nẻo Tràng Dương,
Quân đưa chàng ruổi lên đường,
Liễu dương biết thiếp đoạn trường này chăng ?
45.
The vanguard troop already reached willow camp,
The rear cavalry is still on the west of Trang Duong poplar field,
While the troops accompany you to depart,
Can willows and poplars knows my broken heart ?
49.
Tiếng địch thổi chừng nghe đồng vọng,
Hàng cờ bay trông bóng phất phơ,
Dấu chàng theo lớp mây đưa,
Thiếp nhìn rặng núi ngẩn ngơ nỗi nhà.
49.
When you left I still hear the sound of flute echoing afar,
And see the flags flying in the distance,
Watching the clouds in the sky, I see your image,
Watching the far mountain range, I mour in our home.
53.
Chàng thì đi cõi xa mưa gió,
Thiếp thì về phòng cũ chiếu chăn,
Đoái trông nhau đã cách ngăn,
Tuôn màu mây biếc phơi hằn núi xanh.
53.
You rush into the way filled with rain and wind,
I return to own old home, old bed,
Looking back we don’t see each other anymore,
Only the blue clouds and green mountains roll on.
57.
Chốn Hàm Dương chàng còn ngoảnh lại,
Cõi Tiêu Tương thiếp vẫn trông sang,
Khói Tiêu Tương cách Hàm Dương,
Cây Hàm Dương cách Tiêu Tương mấy trùng ?
57.
From Hàm Duong you still try to turn and head back,
From Tieu Tuong I still try to look forward,
The Ham Duong is shut off by the mists on Tieu Tuong river,
And the Tieu Tuong is covered by the Ham Duong’s trees.
61.
Cùng trông lại mà cùng chẳng thấy,
Thấy xanh xanh, những mấy ngàn dâu,
Ngàn dâu xanh ngắt một màu,
Lòng chàng ý thiếp ai sầu hơn ai ?
61.
We try to find but we couldn’t see each other,
We only see the green mulberry groves,
Green mulberries ! Green mulberries !
Your heart and my heart, which hurts the more ?
65.
Chàng thì đi vào nơi gió cát,
Đêm trăng này nghỉ mát phương nao ?
Xưa nay chiến địa dường bao,
Nhà không muôn dặm xiết bao dãi dầu.
65.
Since the time you left into the realm of wind and sand,
Where do you rest in this bright night ?
From the ancient time, the battlefield has been like this,
Always deserted with endless wastes.
69.
Hơi gió lạnh người rầu mặt rạn,
Dòng nước sâu, ngựa nản chân bon,
Ôm yên, gối trống đã chồn,
Nằm vùng cát trắng, ngủ cồn rêu xanh.
69.
The warriors’ faces are blasted with the cold wind,
Even the horses’ legs are distressed by the deep stream,
The warriors have to embrace their saddles and rest on their drums,
Lying on the white sand and sleeping by the green moss.
73.
Nay Hán xuống, Bạch Thành đóng lại,
Mai Hồ vào, Thanh Hải dòm qua,
Hình khe thế núi gần xa,
Dứt thôi lại nối, thấp đà lại cao.
73.
Today the Han’s army enters Bach Thanh,
Tomorrow the Hun’s troop threatens Thanh Hai sea,
The regions crawl into the layers of far-away mountains and valleys,
They roll on, break off and rise and fall.
77.
Sương đầu núi buổi chiều như giội,
Nước lòng khe nẻo suối còn sâu,
Não người áo giáp bấy lâu,
Lòng quê qua đó mặt sầu chẳng khuây.
77.
On the mountain tops, the evening cold dew drops like rain,
In the valley, the stream’s water is deep,
I feel sorry for those who’ve long worn their armors,
The grief of nostalgia appears on their faces.
81.
Trên trướng gấm thấu hay chăng nhẽ,
Mặt chinh phu ai vẽ cho nên ?
Tưởng chàng rong ruổi mấy niên,
Chẳng nơi Hãn Hải thì miền Tiêu Quan.
81.
Inside brocaded curtains, does the king know ?
Who can draw the hardship of those soldiers for him ?
I only imagine of where my husband has gone through all these year,
From far-away Han Hai sea to the lonesome Tieu Quan pass.
85.
Đã trắc trở đòi ngàn xà hổ,
Lại lạnh lùng những chỗ sương phong,
Lên cao trông thức mây lồng,
Lòng nào là chẳng động lòng bi thương ! 
85.
 You’re in the wilderness full of snakes and tigers,
Under the frosty drew, suffer with cold wind,
I climb up to watch these dark covering clouds,
Who is not untirred by the nostalgia at these scenes ?
89.
Từ chàng sang đông nam khơi nẻo,
Biết nay chàng tiến thảo nơi đâu,
Những người chinh chiến bấy lâu,
Nhẹ xem tính mệnh như màu cỏ cây.
89.
Since you left and moved toward the far southeast,
I don’t know where you are fighting now,
From the old times, the warriors who have gone to war,
Always considered their lives the lifeless leaves.
93.
Nức hơi ấm ơn dầy từ trước,
Trải chốn nghèo tuổi được bao nhiêu ?
Non Kỳ quạnh quẽ trăng treo,
Bến Phì gió thổi đìu hiu mấy gò ?
93.
Enthousiastic by the deep royal favor,
They go to the dangerous battles with little chance to live long,
Those are the graves under the dangling moon on the mount Ky,
And the lonesome tombs by the Phi river in the mournful wind.
97.
Hồn tử sĩ gió ù ù thổi,
Mặt chinh phu trăng dõi dõi soi,
Chinh phu tử sĩ bao người,
Nào ai mạc mặt, nào ai gọi hồn ?
97.
The wind blows and howls the deaths’ ghosts,
The haunting moon shines on the soldiers’ faces,
How many of those warriors will survive ?
Who will draw their faces and invoke their souls ?
101.
Dấu binh lửa nước non như cũ,
Kẻ hành nhân qua đó trạnh thương,
Phận trai già cõi chiến trường,
Chàng Siêu tóc đã điểm sương mới về.
101.
The traces of war still remain in those old hills and streams,
All passing soldiers fell squeezed at hearts,
Since the ancient time, all men grow old in the battlefields,
Young Sieu came home only when his hair streaked with frost.
105.
Tưởng chàng trải nhiều bề nắng nỏ,
Ba thước gươm một cỗ nhung yên,
Xông pha gió bãi trăng ngàn,
Tên reo đầu ngựa dáo lan mặt thành.
105.
I am thinking of you enduring many difficulties and pains,
Armed with a three feet long sword and a velvet saddle,
You rush through the battles on gusty shores and moonlit woods,
Riding under the flying arrow in front of your horse, and climb over the tall ramparts.
109.
Hội công danh trăm đường nhục nhã,
Những nhọc nhằn nào đã nghỉ ngơi,
Nỗi lòng biết ngỏ cùng ai,
Thiếp trong cánh cửa, chàng ngoài chân mây.
109.
The path of fame is full of tourments,
You endured all harships without time to rest,
To whom can you expose your feelings,
I am here at home and you are still there beyond the horizon.
113.
Trong cửa này đã đành phận thiếp,
Ngoài chân mây há kiếp chàng vay,
Những mong cá nước sum vầy,
Nào ngờ mây nước bỗng đâu cách rời.
113.
Inside this door I comply with my poor fate,
Beyond the horizon, however, it’s not what you want,
We only want to be joined like fish and water,
Instead, we’re split apart like cloud on the river.
117.
Thiếp chẳng tưởng là người chinh phụ,
Chàng há từng học lũ vương tôn,
Cớ sao cách trở nước non,
Khiến người thôi sớm thời hôm dãi dầu.
117.
I never thought to become a warrior’s wife,
And you did not learn to be rich vagrant,
Why should we be separated by seas and mountains,
And suffer all grief and sorrow day and night ?
121.
Kkhách phong lưu đương chừng niên thiếu,
Sánh nhau cùng dan díu chữ duyên,
Nỡ nào đôi lứa thiếu niên,
Quan san để cách hàn huyên sao đành.
121.
We are just an innocent couple in youngful bloom,
Getting married by the bonds of love,
Why is a young couple like us being apart,
Cut off by mountain and river without joys and cares ?
125.
Thủa lâm hành, oanh chưa bén liễu,
Hỏi ngày về, ước nẻo quyên ca,
Nay quyên đã giục oanh già,
Ý nhi lại hót trước nhà líu lo.
125.
I remember when you left, the orioles didn’t sing yet,
And you promised to come back when the cuckoos sang,
Now, the cuckoos left, orioles grown old,
And the swallows have returned to sing before our home again.
129.
Thủa đăng đồ mai chưa dạn gió,
Hỏi ngày về chỉ độ đào bông,
Nay đào đã quyến gió đông,
Phù dung lại nở bên sông bơ phờ.
129.
When you left, the plum buds were still wind-shy,
And you promised to come back at the peach blossom time,
Now the peach blossoms have fled with the east wind,
And the hibicus’ve already bloomed and wilted by the river.
133.
Hẹn cùng ta Lũng Tây nham ấy,
Sớm đã trông nào thấy tăm hơi,
Ngập ngừng lá rụng cành trâm,
Buổi hôm nghe dậy tiếng cầm xôn xao.
133.
You said you will meet at mountain Lung Tay,
I waited from the morning but never found your trace,
I only had a feeling the cold leaves falling on my hair,
And heard the zither playing from a lone village in the twilight.
137.
Hẹn nơi nao Hán Dương cầu nọ,
Chiều lại tìm nào có tiêu hao,
Ngập ngừng gió thổi áo bào,
Bãi hôm tuôn chảy nước triều mênh mông.
137.
You said we will meet under the Han Duong bridge,
I waited for you in vain till the nightfall.
I chocked back tears as the exausted wind blowing my gown,
And the tides kept rising on the distant shore.
141.
Tin thường lại, người không thấy lại,
Gốc hoa tàn đã trải rêu xanh,
Rêu xanh mấy lớp chung quanh,
Sân đi một bước, trăm tình ngẩn ngơ.
141.
The news comes, but you never come back,
I only find the green moss under the fading flowers trees,
Around many layers of green moss,
I wander lonely with hundred feeling tiring in my heart.
145.
Thư thường lại người chưa thấy lại,
Bức rèm thưa lần dãi bóng dương,
Bóng dương mấy buổi xuyên ngang,
Lời sao mười hẹn, chín thường đơn sai.
145.
Your letters have come home but you never come back,
Through the thin curtain the sun shines,
The sun stretches its shining through the curtain day after day,
Why your promises go wrong nine of ten ?
149.
Thử tính lạidiễn khơi ngày ấy,
Tiền sen này đã nẩy là ba,
Xót người lần lữa ải xa,
Xót người nương chốn Hoàng Hoa dặm dài.
149.
How many days are threre since the day you left ?
The lotus leaves like coins have changed their leaves thrice,
I feel pity for those who must keep on in the remote frontier,
I feel sorry for those must stay in faraway Hoàng Hoa battleground.
153.
Tình gia cất nào ai chẳng có,
Kìa lão than, khuê phụ nhớ thương,
Mẹ già phơ phất mái sương,
Con thơ măng sữa vả đương bù trì.
153.
Who doesn’t have his own family ?
Who doesn’t miss parents and wife lonely at home ?
Your parents whose hairs are now covered with frost,
Your child who‘s still at suck and ne eds care constantly.
157.
Lòng lão than buồn khi tựa cửa,
Miệng hài nhi chờ bữa mớm cơm,
Ngọt bùi thiếp đã hiếu nam,
Dạy con đèn sách thiếp làm phụ than.
157.
Leaning at the door, your old parents are waiting for you heartbrokenly,
The mouth of baby is always awaiting to be fed,
I take all sour and hardship like their son,
I teach your child like his father.
161.
Nay một than nuôi già dạy trẻ,
Nỗi quan hoài mang mễ biết bao,
Nhớ chàng trải mấy thu sao,
Xuân từng đổi mới, đông nào có xa.
161.
I feel the old and teach the young all alone,
Earnestly, I bear all the burden myself,
I yearn for you through many years,
The spring has passed and the winter almost comes.
165.
Kể năm dư, đã ba năm chẵn,
Mối sầu thêm nghìn vạn ngổn ngang,
Ước gì gần gũi tấc gang,
Giãi niềm cay đắng để chàng tỏ hay.
165.
Three full years have passed since the time you left,
A thousand threads of sorrows I endue has increased more and more,
I always wish to nestle by your side,
So I can reveal my bitterness for you to know.
169.
Thoa cung Hán thủa ngày xuất giá,
Gương lầu Tần thiếp đã soi chung,
Cậy ai mà gửi tới cùng,
Để chàng thấu hết tấm lòng tương tư.
169.
I still keep this Han hairpin from our wedding day,
And that Tan mirror in which we used to see together,
Who could send them to you ?
Hopefully you could understand how much I miss you.
173.
Nhẫn đeo tay mỗi khi ngắm nghía,
Ngọc cài đầu thủa bé vui chơi,
Cậy ai mà gởi tới nơi,
Để chàng trân trọng dấu người tương thân.
173.
I often admire this ring on my finger,
And that jade-comb on my hair from my childhood,
Could I put my trust in someone to send them to you ?
So that you could always feel to be with one you love.
177.
Tải mấy xuân, tin đi tin lại,
Tới xuân này, tin vẫn vắng không,
Thấy nhạn  luống tưởng thư phong,
Nghe hơi sương, sắm áo bong sẵn sang.
177.
Year after year news has travelled back and forth,
Till this spring no news gets back,
Seeing the wild geese, I hope they would bring the letters,
Feeling the frost, I want to get ready for your cotton coat.
181.
Gió tây thổi không đường hồng tiện,
Xót cõi ngoài, tuyết quyến mưa sa,
Màn mưa trướng tuyết xông pha,
Nghĩ thêm lạnh lẽo kẻ ra cõi ngoài.
181.
The west wind rises preventing geese to bring my mail,
Out there, you are still ewposed in rain and snow,
And keep rushing in the snowy and rainy battlefields,
The more I think the more I feel your cold in faraway frontier.
185.
Đề chữ gấm, phong thôi lại mở,
Gieo quẻ tiền, tin nửa còn ngờ,
Trời hôm tựa bóng ngẩn ngơ,
Trăng khuya nương gối, bơ phờ tóc mai.
185.
Writing an embroidered letter, I seal then unseal many times,
Tossing the coins for divination, I trust then doubt the prediction,
Throughout the moonlit night, I am still fling my ruffed hair on pillow.
189.
Há như ai hồn say bụng lẫn,
Bbỗng thơ thơ thẩn thẩn hư không,
Trâm cài, xiêm giắt thẹn thùng,
Lệch làn tóc rối, lỏng vòng lưng eo.
189.
I would feel like someone who can get drunk and lose his soul,
Unconsciously, I drift and wander in the empty space,
I am ashamed by my entangled head without hair pins and comb,
And mess with my awry hair or loose my waistband.
193.
Dạo hiên vắng thầm gieo từng bước,
Ngồi rèm thưa rủ thác đòi phen,
Ngoài rèm thước chẳng mách tin,
Trong rèm dường đã có đèn biết chăng ?
193.
On a lonesome veranda, I drift step by step with worry,
I raise and then drop the thin blind many times,
Outside the blind, no magpie brings me news,
Inside, does the lamp know my feeling ?
197.
Đèn có biết, nhược bằng chẳng biết,
Lòng thiếp riêng bi thiết mà thôi,
Buồn rầu nói chẳng nên lời,
Hoa đèn kia với bóng người khá thương.
197.
The lamp knows or not doesn’t seem important any more,
I must be alone, to bear my grief all alone,
So sorrowful, I could not express in word,
Only share it with a flower lamp and my pitiful shadow.
201.
Gà eo óc, gáy sương năm trống,
Hòe phất phơ, rủ bong bốn bên,
Khắc giờ đằng đẵng như niên,
Mối sầu dằng dặc tựa miền bể xa.
201.
In the foggy night, cocks crow at the fifth watch,
The sophora stream their leaves in the shadows around,
An hour passes as long as a year goes by,
My endless sorrow lies deep as the sea.
205.
Hương gượng đốt, hồn đà mê mải,
Gương gượng soi, lệ lại chứa chan,
Sắt cầm gượng gảy ngón đàn,
Dây uyên kinh đứt, phím loan ngại chùng.
205.
Reluctantly, I burn incense but only find m y soul bewitched,
Unwillingly, I look at the mirror with m y tears falling out,
I try to pluck the lute unenthusiastically,
Afraid to break its harmonious strings and dare not touch its frets.
209.
Lòng này gửi gió đông có tiện,
Nghìn vàng xin gửi đến non Yên,
Non Yên dầu chẳng tới miền,
Nhớ chàng thăm thẳm đường lên bằng trời.
209.
Could I send m y feeling through the east wind ?
I’d pay thousand taels of gold to send it to mount Yen,
I know it couldn’t reach the Yen mountain,
Alas, the way to you is hard as the way to the sky.
213.
Trời thăm thẳm, xa vời khôn thấu,
Nỗi nhớ chàng, đau đáu nào xong,
Cảnh buồn người thiết tha lòng,
Hình cây sương đượm tiếng trùng mưa phun.
213.
Heaven is far away and couldn’t understand my grief,
My yearning for you is always painful without cease,
As nature mourns, my heart is also full of sorrow and deeply regret,
Frost wraps up trees and insects cry in the rain.
217.
Sương như búa, đẽo mòn gốc liễu,
Tuyết dường cưa, xẻ héo cành ngô,
Giọt sương phủ bụi chim gù,
Sâu tường kêu vẳng, chuông chùa nện khơi.
217.
It’s foggy as if it hammers the willow,
It’s snowy as if it saws the platan,
Dews enclose trees and birds hide in the bush,
Insects cry by the lonely wall, the pagoda bell sounds from afar.
221.
Vài tiếng dế, nguyệt soi trước ốc,
Một hàng tiêu, gió thốc ngoài hiên,
Lá màn lay ngọn gió xuyên,
Bóng hoa theo bóng nguyệt lên trước rèm.
221.
In front of the house, crickets chirp under the moonlight,
Out of the veranda, the wind blasts at the banana leaves,
A gust of wind passes through the mosquito net,
The shadows of flowers move with the moon in front of the blind.
225.
Hoa giãi nguyệt, nguyệt in một tấm,
Nguyệt lồng hoa, hoa thắm từng bông,
Nguyệt hoa hoa nguyệt trùng phùng,
Trước hoa dưới nguyệt trong lòng xiết đâu.
225.
Flowers bask in the moonlight, the moonlight is smooth as silk,
The moonlight enframes the flowers, flowers glow one by one,
Moon and flowers, flowers and moon enclose each other,
Before the flowers under the moon, my heart hurts deeply.
229.
Đâu xiết kể, muôn sầu ngàn não,
Từ nữ công, tiểu xảo đều nguôi,
Biếng cầm kim, biếng đưa thoi,
Oanh đôi thẹn dệt, bướm đôi ngại thùa.
229.
I couldn’t tell you all m y sorrows and irritations,
I have neglected all routine chores and other woman’s skills,
I am too lazy to handle the needle, reluctant to throw the shuttle,
And hesistant to embroider butterflies or orioles in pairs.
233.
Mặt biếng tô, miệng càng biếng nói,
Sớm lại chiều, dòi dõi nương song,
Nương song luống ngẩn ngơ lòng,
Vắng chàng điểm phấn trang hồng với ai ?
233.
I don’t makeup my face and am lazy to talk,
Lost in thought, I just lean against the window day and night,
Leaning against the window, I always wonder,
In your absence, for whom do I want to embellish ?
237.
Biếng trang điểm, lòng người sầu tủi,
Xót nỗi chàng, ngoài cõi trùng quan,
Khác chi ả Chức chị Hằng,
Bến Ngân sùi sụt, cung Trăng não lòng.
237.
Lazy to makeup, my heart is pressed by my grief,
I grieve for you living in the faraway frontier,
I am not different with Miss Chuc or Sister Hang,
Who are weeping by the Milky Way and lamenting alone in the Moon Palace.
241.
Sầu ôm nặng, hãy chồng làm gối,
Buồn chứa đầy, ai thổi làm cơm,
Mượn hoa, mượn rượu giải buồn,
Sầu làm rượu nhạt, buồn làm hoa ôi.
241.
Embrace the sorrows, I want to stack them for my pillow,
Carry grief, I want to cook it for food,
I want to borrow flowers and wine to dispel my sorrow,
But sorrows only decayed the wine and griefs the flowers.
245.
Gõ sanh ngọc mấy hồi không tiếng,
Ôm đàn tranh mấy phím rời tay,
Xót người hành dịch bấy nay,
Dặm dài mong mỏi hết đầy lại vơi.
245.
I beat the jade castanets several times without creating a sound,
I embrace the lute but the frets fall off my hand,
I only feel pity for you whom duty sent away,
In the long march, your ration sack has been empty many times.
249.
Tiếng quyên kêu làm rơi nước mắt,
Trống tiều khua như đốt buồng gan,
Võ vàng đổi khác dung nhan,
Khuê ly mới biết tân toan dường này.
249.
The mocking cuckoo’s song makes my eyes fill with tears,
The beat of drum seems burning off my heart,
My figure has changed and wasted away,
Now I know the bitter taste of separation.
253.
Nếm chua cay tấm lòng mới tỏ,
Chua cay này há có vì ai,
Vì chàng lệ thiếp nhỏ đôi,
Vì chàng thân thiếp lẻ loi một bề.
253.
Tasting the bitterness makes me realize my heart,
From whom I have to take this bitterness ?
Because of you, my tears fall down,
Because of you, I am all alone.
257.
Thân thiếp chẳng gần kề dưới trướng,
Lệ thiếp nào chút vướng bên khăn,
Duy còn hồn mộng được gần,
Đêm đêm thường tới Giang Tân tìm người.
257.
My body cannot join you in your camp,
My tears cannot imbue your turban,
I only can come near you in a dream,
Night after night I prowl through all Giang Tân riverbanks for you.
261.
Tìm chàng thủa Dương Đài lối cũ,
Gặp chàng nơi Tương Phố bến xưa,
Sum vầy mấy lúc tình cờ,
Chẳng qua trên gối một giờ mộng mơ.
261.
I look for you on the old road to Duong tower,
I find you at the old harbor of Tuong river,
By chance, sometimes we get together,
However, it happens only in a spring night dream.
265.
Giận thiếp thân lại không bằng mộng,
Được gần chàng bến Lũng thành Quan,
Khi mơ những tiếc khi tàn,
Tình trong giấc mộng muôn vàn cũng không.
265.
I hate this real body is not equal with the one in dream,
In the dream, it was with you in Lung harbor or Quan pass,
I regret anytime when I wake up,
Loving in the dream, yet, is empty and unreal.
269.
Duy có một tấm lòng chẳng dứt,
Vốn theo chàng giờ khắc nào nguôi,
Lòng theo song chửa thấy người,
Lên cao mấy lúc trông vời bánh xe.
269.
Only my love is real and forever,
It follows you day and night and all the time,
My heart follows you but I cannot see you,
I only can climb high to watch after your cart’s wheels.
273.
Trông bến nam, bãi che mặt nước,
Cỏ biếc um, dâu mướt ngàn xanh,
Nhà thôn mấy xóm chông chênh,
Một đàn cò đậu trước ghềnh chiều hôm.
273.
Looking toward the southern bank, I see the river covered by the clover ferns,
Blue grasses and mulberries in faraway green field,
Some hamlets speckle the scene with tiny unstable houses,
A flock of storks comes by on the shore in the sunset.
277.
Trông đường Bắc, đôi chòm quán khách,
Rườm rà xanh cây ngất núi non,
Lúa thành thoi thóp bên cồn,
Nghe thôi ngón địch véo von bên lầu.
277.
Turning to the nothern path, I only find some lonely inns scattering the scene,
Trees flush with trees, peaks soaring to the blue sky,
Rice plants are dying by the devastated ramparts,
I hear the soud of a flute coming from a high terrace in the rain.
281.
Non Đông thấy, lá hầu chất đống,
Trĩ xập xòe, mai cũng nhởn nhơ,
Khói mù nghi ngút ngàn khơi,
Tiếng chim bạt gió lạc loài kêu thương.
281.
On the eastern mountain, the leaves pile in heap,
The pheasants stretch their wings and the plum trees dance,
In a far distance, the field smokes fly high in the gloomy sky,
I heard the frightened cry of a lost bird in the wind.
285.
Lũng Tây thấy nước triều uốn khúc,
Nhạn bay không, sóng giục thuyền câu,
Ngàn thông chen chúc khóm lau,
Cách ghềnh thấp thoáng người đâu đi về.
285.
On the Lũng Tây river, water flows along its curves,
Wild geese fly high in the sky and waves steer the fishing boats,
Thousand of pine trees crowd behind the reeds,
Across stream, I catch a dim sight of some fishermen returning home.
289.
Trông bốn bề chân trời mặt đất,
Lên xuống lầu thấm thoát đòi phen,
Lớp mây ngưng mắt ngại nhìn,
Biết đâu chinh chiến là vùng Ngọc quan ?
289.
Gazing over the sky and then down to the earth,
I go up and down many times,
Looking up hesistantly, I dare not to watch the clouds,
Is the battlefield at Ngoc Quan ?
293.
Gậy rút đất dễ khôn học chước,
Khăn gieo cầu nào được thấy tiên,
Lòng này hóa đá cũng nên,
E không lệ ngọc mà lên trông lầu.
293.
I didn’t have the magic wand that can shorten the path,
I didn’t meet a fairy to learn to transform m y scarf into a bridge,
With this heart I would change to stone,
I would have no tears to go upstairs to watch again.
297.
Lúc ngoảnh lại trông màu dương liễu,
Thà khuyên chàng đừng chịu tước phong,
Chẳng hay muôn dặm ruổi rong,
Lòng chàng cũng có như lòng thiếp chăng ?
297.
Turning back, I only see the green color of the willows,
It would be better if I had advised you to rebuff a noble’s rank,
I wonder when you proceed on your long march,
Does your heart feel alike with me ?
301.
Lòng chàng ví cũng bằng như thế,
Lòng thiếp đâu dám nghĩ gần xa,
Hướng dương lòng thiếp như hoa,
Lòng chàng lẩn thẩn e tà bóng dương.
301.
If your heart would feel that way like mine !
I would not dare to let my thought go wild,
Like flower, my heart always turns toward the sun,
I am only afraid that your heart would be inclined like the twilight.
305.
Bóng dương để hoa vàng chẳng đoái,
Hoa để vàng cũng tại bóng dương,
Hoa vàng hoa rụng quanh tường,
Trải xem hoa rụng đêm sương mấy lần.
305.
The sun sometimes reject flower and lets it fading,
The flower would be wilted because the sun won’t shine,
Wilted, the faded flowers drop down by the wall,
Many times I have seen the flowers falling in the foggy nights.
309.
Chồi lan nọ trước sân đã hái,
Ngọn tần kia bên bãi đưa hương,
Sửa xiêm dạo bước tiền đường,
Ngửa trông xem vẻ thiên chương thẫn thờ.
309.
The front garden’s orchids have been gathered,
The clover ferns scent all over the river’s banks,
Arranging my robe, I roam in our front terrace,
Looking at the sky and stars only makes me dazed.
313.
Bóng Ngân hà khi mờ khi tỏ,
Độ Khuê triền buổi có buổi không,
Thức mây đôi lúc nhạt nồng,
Trông sao Bắc đẩu thôi đông lại đoài.
313.
The Milky way is bright and sometimes turns pale,
The Stride appears and disappears,
The clouds now hide and then glow,
The Dipper shifts east then west.
317.
Một năm một, nhạt mùi son phấn,
Trượng phu còn thơ thẩn miền khơi,
Xưa sao hình ảnh chẳng rời,
Bây giờ nỡ để cách vời Sâm Thương.
317.
Year by year, the fragrance of powder and rouge keeps fading,
And my husband is still wandering far away,
Once we were each other’s shadow without apart,
Now, we’re apart like Morning and Evening stars.
321.
Chàng giong ngựa, dặm trường mây phủ,
Thiếp dạo bài, lầu cũ rêu in,
Gió xuân ngày một vắng tin,
Há thương lỡ hết mấy phen lương thì.
321.
While you gallop in a faraway path wrapping in clouds,
I still drag my slippers on the moss in our old yard,
The spring wind sends me your news less and less,
How pitiful for us who have lost too many precious days !
325.
Sẩy nhớ khi cành Diêu đóa Ngụy,
Trước gió xuân, vàng tía sánh nhau,
Nọ thì ả Chức chàng Ngâu,
Tới trăng thu lại bắc cầu qua sông
325.
Suddenly I remember the Dieu and Nguy flowers,
The yellow and purple mingle together in spring wind,
I also remember Chuc the Weaving Maid and Ngau the Herdboy,
Who can build a bridge to cross the Milky Way in the autumn noon.
329.
Thương một kẻ phòng không luống giữ,
Thời tiết lành, nhầm lỡ xiết bao,
Thoi đưa ngày tháng ruổi mau,
Người đời thấm thoát qua màu xuân xanh.
329.
I grieve for me, an isolated wife inside an empty chamber,
Who wastes so many precious days,
Like a shuttle, time flies day after day,
In a human life, the springtime goes by in a flash.
333.
Xuân thu để giận quanh trong dạ,
Hợp ly đành buồn quá khi vui,
Oán sầu nhiều nỗi tơi bời,
Vóc bồ liễu dễ ép nài chiều xuân.
333.
From spring to autumn, the fury is still hidden in my heart,
Union and separation, the days of sorrows is out pass the joys,
Anger and grief cause me endless annoyances,
How long a frail willow can be fresh through many springs ?
337.
Kìa Văn Quân mỹ miều thủa trước,
E đến khi đầu bạc mà thương,
Mặt hoa nọ gã Phan Lang,
Sợ khi mái tóc pha sương cũng ngừng.
337.
There was Văn Quân, the beauty in her day,
Always feared the time when people would see her grey hair,
And the handsome Phan, whose face shone like a flower,
Also wept when his hair was blending with dew.
341.
Nghĩ nhan sắc đương chừng hoa nở,
Tiếc quang âm lần lữa gieo qua,
Nghĩ mệnh bạc tiếc niên hoa,
Gái tơ mấy chốc xảy ra nạ giòng.
341.
I think of my beauty and charm in the full bloom,
I regret the time passes by,
I think of my poor fate and regret of my blossom years,
A young girl could turn into an old woman in no time.
345.
Gác hương nọ mơ màng vẻ mặt,
Lầu hoa kia phảng phất mùi hương,
Trách trời sao để dở dang,
Thiếp vì thiếp, lại vì chàng thở than.
345.
Upon this tower, I remember my face in our blissful time,
The flowery alcove seems still keeping the scent,
I blame heaven for thwarting our happy days,
I am sorrow, I am sorrow because of you ! 
349.
Chàng chẳng thấy chim uyên ở nội,
Cũng dập dìu, chẳng vội phân trương,
Lại xem chim yến trên rường,
Bạc đầu không nỡ đôi đường rẽ nhau.
349.
Do you see those mandarin ducks living in a field,
Inseparably, they always swim in pair ?
Do you see those swallows under the roof,
Till the old age, they’d never apart.
353.
Kìa loài sâu, đôi đầu cùng sánh,
Nọ loài chim chắp cánh cùng bay,
Liễu, sen là thức cỏ cây,
Đôi hoa cùng nở, đôi cây cùng liền.
353.
Here, some insects always live together head touching head,
There, those birds also join their wings to fly,
The willows and the lotus are simple vegetable beings,
Yet, their flowers also cling and their branches also join.
357.
Ấy loài vật tình duyên còn thế,
Sao kiếp người nỡ để đấy đây ?
Thiếp xin muôn kiếp sau này,
Cùng chàng liền cánh, cùng chàng liền cây.
357.
Thus, animals are also adhered by love,
Why the human beings have to be here and there
I wish we would live together in this life,
As the birds joining wings, as the trees joining branches.
361.
Đành muôn kiếp chữ tình thời vậy,
Theo kiếp này hơn thấy kiếp sau,
Thiếp xin chàng chớ bạc đầu,
Thiếp thời giữ mãi lấy màu trẻ trung.
361.
Because of  love, we’ll live together for countless lifetime,
However, we better pursue the happiness in this life,
I wish your hair never turn white,
And I’ll keep mine young forever.
365.
Xin làm bóng theo cùng chàng vậy,
Chàng đi đâu cũng thấy thiếp bên,
Chàng nương vầng nhật phỉ nguyền,
Mọi bề trung hiếu thiếp xin vẹn tròn.
365.
I wish to become your shadow to follow you,
Wherever you go I’ll be by your side,
I want you will to remain out in the sun as your wish,
So I’ll fulfill my piety and faithfulness.
369.
Lòng hứa quốc tựa son ngất ngất,
Sức tí dân dường sắt trơ trơ,
Máu Thiền Vu, quắc Nhục Chi,
Ấy thì buổi uống, ấy thì buổi ăn
369.
Your patriot heart is always red like vermilion,
Your will to serve people is strong like iron,
Thien Vu’s blood and Nhuc Chi’s ears,
Would be your drinks and meals.
373.
Mũi đòng vác đòi lần hăm hở,
Đã lòng trời gìn giữ người trung,
Hộ chàng trăm trận nên công,
Buông tên ải Bắc, treo cung non Đoài.
373.
Many times you rushed through spears and swords,
But heaven wanted to protect a loyal man,
Helped you to win hundred battles,
Now from north pass to west hills all arms can be laid down.
377.
Bóng cờ xí giã ngoài quan ải,
Tiếng khải ca trở lại thần kinh,
Non Yên tạc đá đề danh,
Triều thiên vào trước cung đình dâng công.
377.
Flags and banners will leave the far frontiers,
The songs of triumph will return to the capital,
Your name will be carved on Yen mountain,
You will go forward to show your victory before the throne.
381.
Nước Ngân Hà vác đòng rửa sạch,
Khúc nhạc từ réo rắt lừng khen,
So tài Tần, Hoắc vẹn tuyền,
Tên ghi gác Khói, tượng truyền đài Lân.
381.
The water from the Silver River will wash all the weapons,
The triumph music will play to honor you,
Your merit will be compared to Tan and Hoac,
Your fame will be adored in Khoi tower and Lan hall.
385.
Nền huân tướng, đai cân rạng vẻ,
Chữ đồng lưu, bia thẻ nghìn đông,
Ơn trên tử ấm thê phong,
Hiển vinh thiếp cũng đượm chung hương trời.
385.
In the meritorious hall, dressed in dazzling sash and girdle you walk in glory,
Your fame will be engraved on the bronze stele forever,
Your son and wife will enjoy the bounty from above,
As your wife, I will also share with your heaven’s grace.
389.
Thiếp chẳng dại như người Tô phụ,
Chàng hẳn không như lũ Lạc Dương,
Khi về đeo quả ấn vàng,
Trên khung cửi dám rẫy ruồng làm cao.
389.
I’ll not be a foolish woman like To’s wife,
You’re intelligent like those leaders in the capital Lạc Dương,
When you come home with a golden seal,
I’ll dare not show disdain by keeping work on the loom.
393.
Xin vì chàng treo bào cởi giáp,
Xin vì chàng giũ lớp phong sương,
Vì chàng tay chuốc chén vàng,
Vì chàng điểm phấn đeo hương đẹp lòng.
393.
For you I’ll remove your armor and hang your coat,
For you I’ll clean all dust and dew from the wandering days,
For you I’ll serve you wine with a golden cup,
For you I’ll adorn and make-up with enchanting scent again.
397.
Giở khăn lệ, chàng trông từng tấm,
Đọc thơ sầu, chàng ngẫm từng câu,
Câu vui đổi với câu sầu,
Rượu khà cùng kể trước sau mọi lời.
397.
You‘ll see all my tear-stained handkerchiefs one by one,
You‘ll read and weigh all my miserable letters line by line,
We‘ll substitute joyful lines for the old sad ones,
When sipping wine, we‘ll talk of everything.
401.
Sẽ rót vơi, lần lần từng chén,
Sẽ ca dần, ren rén từng thiên,
Liên ngâm đối ẩm từng phen,
Cùng chàng lại kết mối duyên đến già.
401.
We‘ll slowly pour and drain all the cups,
We‘ll softly sing all the songs one by one,
We‘ll sing together and drink together,
We‘ll reunite one more time till the old age.
405.
Cho bõ lúc sầu xa cách nhớ,
Giữ gìn nhau vui thủa thanh bình,
Ngâm nga mong gửi chữ tình,
Dường này âu hẳn tài lành trượng phu
Hết.
405.
We‘ll make up for all sorrows of the long separation,
We‘ll take care each other and keep our happiness in the time of peace,
I hum with love and want to send you this song,
A getleman like my husband will understand my heart.
The end.