NHẤT

Anh Toán ngước mắt nhìn lên trời, bảo:
- Tình cảm con người dâng lên trời phật là thiêng liêng nhất. Trời ở đây là không khí, nước, đất, cây cối, thú vật, chim muông. Không có những thứ này, con người không thể tồn tại. Trời phật lại có khi là Thượng đế, là ông Thích Ca, bà Quan Âm, là các bậc tiên hiền tiên liệt, vân vân. Các vị này vốn là người được thần thánh hóa, là hình mẫu về tư tưởng, tình cảm, đạo đức mà con người cần phải noi theo. Niềm tin mà chúng ta dành cho họ là tuyệt đối, là trong suốt. Sự thật là những khi bối rối, ta thường bấu víu vào cái này để mà hi vọng và tăng thêm nghị lực sống. Không có nó, ta dễ rơi vào tình trạng bi quan, chán nản...
Anh Triết vẻ mặt đăm chiêu, nói:
- Tình mẫu tử, phụ tử mới là thiêng liêng nhất. Nếu không có cha mẹ, làm sao có chúng ta? Cha mẹ cho ta bú mớm, dạy dỗ, dựng vợ gả chồng cho ta. Ngay cả khi ta đã yên bề gia thất, cha mẹ vẫn giặt giũ, nấu nướng, quét nhà, bế con cho ta, trăm thứ việc của người đi ở không công, mà cha mẹ không được làm thì ấm ức, coi như bị trời phạt vậy. Bởi thế, lúc cha mẹ già yếu mà được bưng cơm, đưa nước là bổn phận thật thiêng liêng, khó mà chối cãi được…
Anh Thông tủm tỉm bảo:
- Tình vợ chồng mới là thiêng liêng nhất. Cha mẹ sinh ra ta nhưng vợ ta mới là người đưa ta vào khuôn phép. Vợ chỉ khẽ than con chưa có quần áo, giày dép, lại chưa đóng kịp học phí nên bị thầy cô la là ta đã lao đi kiếm tiền trăm tiền triệu đem về mới hả. Vợ mới nói bóng nói gió chồng người ta là ông này ông kia, thế là ta sẽ tìm đủ mọi cách, nào vận vật lực, nào vận mưu cao, có lúc bất chấp cả danh dự, sự hèn hạ để leo lên nấc thang danh vọng từng bước, từng bước một như đứa trẻ dò dẫm tập đi. Để ta đỡ hư thân mất nết do thói đàn đúm cùng bạn bè cờ bạc, rượu chè, trai gái vợ ta thường thu gom hết tiền lương ta bỏ quên trong túi, lại quan tâm tới mức phát tiền cho ta từng buổi để đi ăn phở, uống cà phê, đi dự đám cưới, đi chia buồn đám tang. Vợ ta cũng chẳng quản trong nhà thiếu thốn, nghiến răng lại mà bỏ tiền trăm tiền triệu ra để mua rượu tây rượu tàu cho ta biếu sếp hay rủ sếp đi nhậu. Ta thăng quan tiến chức, vợ ta luôn khoe ta là một ông thánh, mẫu mực, liêm khiết, cao quý, thân thương vô cùng. Còn ta, vì yêu vợ mà hết mực thương con, ta tự nhiên trở thành một người chồng mẫu mực, đi làm đúng giờ, về nhà lúc hết việc không sai một phút, ăn cơm nhà nhiều hơn ăn ngoài tiệm, ngon cũng khen mà dở cũng khen là được. Lại vì thế mà yêu công việc, coi cơ quan như nhà của mình. Và ta được yên thân, được thỏa mãn mỹ mãn về vật chất và tinh thần…
- Xin lỗi! Anh Lý khẽ nhếch mép, cất lời - Tôi không phủ nhận những tình cảm thiêng liêng mà chỉ phủ định từ “nhất” sau chúng. Vì tình bạn mới là thiêng liêng nhất!
- Anh có ấm đầu không đấy? Anh Toán sờ lên đầu anh Lý.
- Khà, khà, lý lẽ lạ đây! Anh Thông nhẹ nhàng.
- Ừ, nói đi! Anh Triết giục.
- Thì nói! Anh Lý cao giọng - Tình bạn thiêng liêng nhất vì nó mong manh nhất. Này nhé, tình cảm đối với Trời Phật được neo giữ bởi tôn giáo, niềm tin. Tình cảm cha mẹ, con cái bền vững là nhờ vào huyết thống. Còn tình vợ chồng, các anh biết đấy, nó bị ràng buộc bởi hôn nhân. Mất những sợi dây trói buộc ấy, liệu những tình cảm trên có tồn tại? Riêng tình bạn, thích thì chơi, không thích thì thôi, muốn giữ nó đâu phải dễ. Vì thế, nó là thứ tình cảm thiêng liêng nhất. Đúng chưa?
Tới đây, anh Toán ngẩn mặt ra, hỏi:
- Nhưng nếu tình cảm tôn giáo, tình cảm cha mẹ đối với con cái và ngược lại, tình vợ chồng, bên cạnh những nét riêng của mỗi loại, lại có thêm cả tình bạn đi kèm thì sao?
Nghe gợi ý thế, anh Triết tự hỏi, vậy tình cảm nào là thiêng liêng nhất nhỉ?
- Thật khó xếp thứ tự cao thấp, trước sau đối với những cái vô hình - Anh Thông nghĩ thầm.
Riêng anh Lý thì bảo, rất có thể, ở hoàn cảnh này, với người này thì cái này là nhất; song ở hoàn cảnh kia, người kia, thì cái này ấy chỉ là nhì, là ba mà thôi…
Đúng lúc ấy, bốn người bạn thấy một cái cáng đi qua. Nhìn hai người quen khênh cáng, không ai bảo ai, họ cùng chạy ra hỏi thăm.
- Thế nào, ông cụ được xuất viện rồi phải không các anh?
- Không! Người khênh cáng đi trước nói khẽ - Ông cụ yếu lắm, bác sĩ bảo cho về đi, mổ bốn ngày rồi mà không đánh rắm được tức là...ừ, về nhà chờ…
Người khênh cáng đi sau cười:
- À quên, chưa nói thêm với các anh, bác sĩ bảo bây giờ điều cần nhất là ông cụ đánh được một cái ủm, không thì, ừ, vô nghĩa hết!

CÁ LINH ĐAO

Về Bến Tre, lúc đã là ngà say bởi rượu Phú Lễ trong một cái quán nhỏ dựng giữa vườn dừa lão bên bờ sông Hàm Luông, tôi được một bạn văn xứ cù lao kể cho nghe một câu chuyện cũ.
Nghe truyền lại, ngày xưa, khi biết câu chuyện mộc mạc này qua miệng một người học trò Ba Tri chất phác, cụ Đồ Chiểu vốn rất điềm đạm đã phá lên cười...
Dưới đây là chuyện tôi chép lại theo cách nghe gì thì ghi nấy.
***
“ Vào triều Nguyễn, khi cụ Đồ Chiểu còn chưa chạy giặc về Ba Tri khai sáng chữ nghĩa, đạo đức của các bậc tiên hiền tiên thánh, ở một ấp nhỏ bên sông Hàm Luông đã có hai cha con nhà kia đều là nho sinh.
Một ngày kia, người cha lâm bệnh nặng. Ông toát mồ hôi hột, ôm ngực ho rũ rượi và thổ ra đất ba cục máu đen.
Biết mình không qua khỏi, trước lúc nhắm mắt xuôi tay, người cha cho gọi con trai tới đầu giường, lại bắt con chỉ tay vào những cây dừa lão thân nhẵn thín như bào ngoài vườn mà thề rất độc; rồi mới dặn rằng: sau khi cha mất, những lúc gặp chuyện vui buồn thái quá, con nên đi câu cá cho tĩnh tâm lại.
Ba hôm sau, đúng lúc một cây dừa lão bị gió xô gẫy đổ ầm xuống sông, người cha lên tiên.
Lo đám cho cha xong, lại quá lo lắng vì kì thi hương sắp mở, chàng nho sinh thấp thỏm vùi đầu vào kinh sách, người cứ gầy rạc đi.
Từ sáng tới tối, chàng ngồi lì ngoài vườn dừa lão để đọc sách, luận kinh.
Nhưng cứ mỗi lần tựa lưng vô gốc cây là chàng lại cảm thấy ngứa ngáy toàn thân, gãi tấy cả lưng vẫn không hết khó chịu.
Rồi thi thoảng một trái dừa vỏ đã chuyển sang mầu nâu sậm lại rơi lịch bịch xuống đất, lăn về phía chàng. Nho sinh sợ hãi nhắm mắt lại.
Ôi, những cái sọ người! Sọ người!
Còn các tàu dừa khô bị gió lay sao mà giống những cánh tay chấp chới dưới sông lúc sắp hụt hơi thế? Thanh âm chúng phát ra xào xạc, xào xạc, chẳng khác gì tiếng ma đói hờ từ kiếp trước vọng lại vậy…
Học hành trong tâm trạng bất an như thế nên chàng trai trẻ không sao nhập tâm được các nét của các con chữ mới. Hình như cả các chữ tích được trong bụng chàng cũng vơi đi mất ba phần tư…
Quá thất vọng, chàng vò đầu, bứt tóc, ngửa mặt lên phía những đọt dừa xanh mà than trời hại ta thật rồi.
Tiếng than của chàng lọt thỏm vào khoảng không bao la chẳng khác gì một cục đất phèn bị trẻ con ném tõm xuống mặt sông. Nhưng cũng hên, nhờ tiếng than ấy mà chàng sực nhớ ra được lời cha dặn lúc sinh thời.
Vậy là chàng vùng dậy, đi ra vườn dừa lão. Cố bươi đất đào được vài con trùn làm mồi, chàng thắt giỏ ngang lưng, vác cần câu đi câu cá.
Ra tới bờ sông Hàm Luông, chàng thở phào nhẹ nhõm khi nhìn thấy cảnh sông nước lăn tăn gợn sóng, trời xanh thẳm lượn lờ mây trắng bay.
Nhưng khi chàng buông cần, sợi dây câu vừa chạm mặt nước, cả chục con cá linh đao (thuở ấy mỗi con đáng giá một lạng bạc) đã lao tới tranh mồi khiến cho chàng phải giật mỏi cả tay.
Trong chốc lát, cái giỏ đã ních chặt cá.
Lúc này chàng nho sinh mới giật mình, ngày có ba bữa, mỗi bữa chỉ ăn một con cá, mang cả giỏ cá về làm gì nhỉ?
Rồi không chút lưỡng lự, chàng chọn ba con, còn bao nhiêu đem đổ trở lại sông.
Chàng lại nghĩ, chắc lũ linh đao thoát chết sẽ mừng rỡ lao vút đi như tên bắn cho mà xem. Nhưng trái lại, cả đàn cá không những không bơi đi mà còn tự quây lại thành một vòng tròn, quẫy đuôi trắng loá cả một vùng nước. Cũng như người, loài cá linh đao không hề biết vô ơn?
Kế đó, không rõ vì chăm học hay vì được vong linh cha phù hộ, chàng nho sinh lần lượt vượt qua các kì thi hương, thi hội, thi đình khá suôn sẻ. Chàng được nhà vua vời vô kinh cấp mũ áo, bổ làm tri phủ ngay tại bản quán.
Sau mười năm, quan phủ đã dư cả tòa ngang dãy dọc, vợ đàn, con đống. Dĩ nhiên, ngài không còn màng đến chuyện đi câu nữa.
Trong khi đó, các con dân vùng kinh rạch chằng chịt, cù lao lố nhố mà ngài là phụ mẫu càng ngày càng nghèo rớt. Họ lũ lượt bồng bế, dắt díu nhau bỏ quê đi tha phương cầu thực; người gan thỏ đế thì ôm khăn áo ra Gia Định, Tân Bình; kẻ mạnh tay bạo phổi thì chèo ghe ngược sông Tiền tới tận nước Miên, nước Xiêm...
Vụ thuế năm ấy thất thu nặng.
Nhà vua sinh lòng nghi ngờ, liền hạ chỉ truyền lính ở Gia Định đem trát đòi tri phủ vô kinh để tra xét.
Quan tri ăn không ngon, ngủ không yên mấy ngày liền.
Có lúc quẫn trí, ngài đã định trẫm mình xuống sông Hàm Luông để chứng tỏ sự cao quý của một viên quan vùng đất mới khẩn hoang liêm khiết.
Song khi vừa rón rén tới mép nước sông, quan lại sực nhớ tới lời trăn trối cuả người cha năm xưa.
Thế là ngài ra lệnh hạ kiệu, chọn một gốc cây trứng cá râm mát thay lọng xanh che nắng, sai lính về phủ lấy cần câu, đào sẵn mồi trùn để quan câu cá.
Hôm ấy, nước sông Hàm Luông đục ngầu như máu; da trời thì xám xịt, tím bầm.
Sợi dây câu không ít lần căng ra. Vậy mà khi quan giật lên, chỉ có những cành dừa mục trông y những khúc xương người, chứ tịnh không được một con cá nhỏ nào.
Quan lắc đầu, mở mắt trừng trừng ngó về phía tòa ngang dãy dọc nhà mình.
Ngài chỉ lờ mờ thấy từng đống, từng đống cá linh đao cao chất ngất ngang lưng chừng trời...
Sau đó, quan phủ vô triều theo lệnh vua rồi bị kết án tử hình vì tội tham nhũng.
Trước ngày ra pháp trường, tham quan được nhà vua ban cho ba đặc ân.
Thứ nhứt, y ước một bát canh chua cá linh đao.
Thứ hai, y mong được tới hồ nước bên cạnh ngục thất để câu cá.
Và thứ ba, nếu hai mong ước trển không thành thì y sẽ được nhà vua cho về làm phủ quan như trước.
Nhà vua nghe Bộ Hình tâu lại, cứ vuốt râu cười ngất. Ngài phẩy tay rồng, cầm bút lông phê ngay hai chữ “Y nguyện” nguệch ngoạc.
Hôm sau, ngục quan sai đầu bếp ra chợ mua cá linh đao.
Không có.
Hôm sau nữa, sau nữa và sau nữa cũng vẫn không tìm được cá.
Vậy là kẻ tử tội vẫn phải dài cổ ngồi câu bên cái hồ nước không có lấy một cọng rêu cũng như một con cá để chờ bát canh chua nấu bằng cá linh đao ân huệ kia.
Nghe phong thanh (chứ sử sách triều Nguyễn không hề chép chuyện này) thì cho tới khi băng hà, vua nhà Nguyễn vẫn chưa có cơ hội xuống ấn cho y được khôi phục lại chức vụ cũ…”.
***
Khi nghe xong chuyện trên, tôi buột mồm hỏi: “ Bây giờ Bến Tre còn cá linh đao không?”.
Bạn tôi cười:
“ Làm gì có linh đao mà còn! Nhưng cá linh thì không thiếu. Vào mùa nước nổi, từng đàn cá linh vẫn rẽ sóng trắng cả sông Tiền chớ bộ!”.
Không chờ tôi kịp hỏi thêm, bạn tôi vỗ tay đánh đét một tiếng:
“Ờ, xíu nữa thì tớ quên! Tớ chưa tả khuôn mặt của cụ Đồ Chiểu hồi nghe chuyện này cho cậu biết nhỉ?”.
Tôi:
“ Ừ”.
Bạn tôi nghiêm mặt:
“ Lúc đó ấy à? Từ hai hõm mắt trũng sâu của ông cụ, những giọt nước mắt màu đỏ cứ ứa ra cậu ạ!”.

BONG BÓNG

Các bạn thấy đấy, cách nay chưa xa, các báo ầm ĩ về một cây bút trẻ. Nhà văn Hà Lê. Lê là bạn thân của tôi, thế là tôi cũng được thơm lây rồi. Đọc mà nở cả mặt mũi. Ôi giời, sao mà lắm ý kiến trái ngược nhau thế này không biết!
- Hà Lê là một thiên tài vừa phát lộ, nay mai sẽ tỏa sáng trên bầu trời văn chương nước nhà vốn thưa thớt những ngôi sao...
- Rất nhiều người tán nhăng tán cuội bậy bạ về cây viết thiếu tính chuyên nghiệp này; anh ta viết câu chưa thành câu, chưa đạt trình độ lớp bốn thì có; tuy nhiên, anh có thể là một nhà tư tưởng nhớn, những tư tưởng vĩ đại ẩn ngay trong những tình tiết thô tục, những câu chuyện bẩn thỉu...
- Anh là một trong những dị nhân đi trước thời đại một bước lùi cần thiết, những trăn trở của anh bản năng như thời tiền sử, thời con người ta vốn trong suốt như thời gian...
- Ồ, có gì mới khi nhai lại quá khứ, cho dù đó là thời vàng máu. Nhân vật trong văn Hà Lê chung quy cũng chỉ là biến tấu của ba loại khuôn mặt người – ngợm mà một nhà văn Pháp đã tổng kết, đại loại: một là thiên tài, những người ưu tú hiếm hoi nghĩ ra chủ thuyết này chủ nghĩa kia, tư tưởng bảo hoàng cũ hay dân chủ mới; hai là lớp lớp đội ngũ miệng nói tay làm, dám xả thân biến cái mù mờ thành hiện thực hay còn gọi là những tín đồ; và, cuối cùng là thế hệ hưởng thành quả; nếu họ biến chất, không còn là tín đồ thực sự nữa thì đó chính là một lũ lưu manh, côn đồ, lươn lẹo, xảo trá, giả đạo đức không hơn không kém...
- Bút pháp mới chưa từng thấy, nội dung thì hoang dã, yêu tùm lum đã đời thiệt. Có lẽ trước anh chưa có cây bút nào viết bạo liệt đến mức ấy. Có thể coi một số trang văn của anh là những thành tựu của khoa giải phẫu sinh lý trong y học hiện đại...
- Ê, ngắn học mới nói thế, chứ anh này mô phỏng phương Tây thôi, văn chương cởi truồng thì viết dễ ợt à...
- Vân vân và vân vân...
Nhìn chung (hoặc coi như là, hay tóm lại – văn chương Lê đầy rẫy những cụm từ như thế) Hà Lê đã nổi tiếng. Kéo theo, sách của anh bán chạy như tôm tươi. Còn có đọc hay không, còn tùy ở cuốn sách, ở bạn đọc.
Sau đó ít lâu, khi thời gian đủ làm tôi tĩnh tâm, không hiểu sao tôi bỗng bi quan nghĩ theo chiều ngược lại. Báo cho là có giá trị thì tôi nghĩ là rổm. Báo khen hay, tôi đoán là dở. Vì sao ư? Lê ơi là Lê! Cậu có giận thì cứ giận! Chứ tôi không thể không thú thật rằng tôi đã bị thất vọng quá nhiều lần rồi. Có nhiều cái, trong đó có các tác phẩm chúng ta dứt ruột đẻ ra, báo chí bảo là hòn ngọc, vậy mà bây giờ đem ra săm soi thử, thấy không bằng một nửa cục đất, đất thời nay còn quý hơn vàng ngọc kia. Vậy là cậu bị báo chí thổi bong bóng lên mây lên gió rồi đó! Rồi cậu và cả các nhà văn từng được báo đài đồn thổi đều sẽ lặn mất tăm trên văn đàn. Cậu và họ đi đâu, có còn viết hay không, viết thế nào, ai đọc, hàng trăm câu hỏi đặt ra, thậm chí có nhiều nhà phê bình còn cất công đi điều tra cũng không sao tìm được câu trả lời. Chỉ biết là các nhà văn ấy không trở lại nữa! Họ có lỗi? Đầu tiên là có lỗi với họ. Đang viết, tên tuổi nổi như cồn mà buông bút thì có lỗi quá đi rồi. Lỗi không viết được nữa! Vì sao nhỉ? Vì thành vĩ nhân rồi, đi đâu cũng tưởng mình vĩ đại, nói câu nào cũng là lời vàng ý ngọc, làm sao còn tâm trí đi gom lời quê mua vui cho kẻ khác. Và vì bị sức ép từ chính bản thân. Lỡ có tiếng rồi. Viết nữa có khi lại bị tai tiếng cũng nên. Bởi thế người ta bảo thành nhà văn rồi thì không phải viết nữa. Viết nữa, e rằng đến lều văn cũng chả xứng. Cũng tương tự như các vị tiến sĩ ở ta vậy thôi, lúc còn là thạc sĩ, nghiên cứu sinh thì đi đâu cũng nghiên nghiên cứu cứu, thậm chí có quý cô, quý bà còn vừa nghiên cứu vừa sinh nữa cơ. Vậy mà khi thành tiến sĩ rồi thì mất dạng; có học vị mới rồi, cao rồi, chả nhẽ viết kém cả hồi tiền tiến sĩ; thế là gác nghiên để cứu mình bằng những công việc hốt bạc khác! Những công việc ấy chả cần học tới bậc tiến sĩ, một bà nội trợ kiêm môi giới đất đai cũng dư sức. Nhưng như thế thì các vị ấy có lỗi với bạn đọc đứt đuôi nòng nọc rồi ! Vâng, bạn đọc tôi là A, giờ là B và B lại kém A, bạn có chấp nhận không? Vả lại, trước đây tôi viết chỉ vì tôi, vì danh vọng tôi, bạn đọc là cái gì mà tôi phải day dứt? Có bạn đọc cũng thế, mà không cũng có chết ai đâu? Sách in bằng tiền nhà nước, đoàn thể, tổ chức tài trợ, tôi có mất gì đâu. Và điều này, xin nói thật nhé, tôi chẳng có lỗi gì với các bạn đọc hết, bụng tôi chỉ chứa một cục văn con con, nó ra hết rồi, tôi làm sao rặn tiếp được nữa!
Ý nghĩ của tôi bị cắt ngang bởi tiếng nước chảy ồ ồ. Tôi vội đi ra phía sau nhà. Ở đấy, vợ tôi đang giặt quần áo. Từ cái chậu giặt bao nhiêu là bọt xà phòng bay lên. Chúng cứ loang loáng rồi vỡ vụn ra. Tôi hỏi:
- Bọt xà phòng làm sạch quần áo phải không em?
Vợ tôi cười:
- Bọt xà phòng chỉ kéo bụi ra khỏi quần áo thôi. Còn làm sạch quần áo là nhờ nước xà phòng, trong nước xà phòng có xút ăn da mà.
Ôi, bọt xà phòng!
Thứ bọt vô tình khiến cho các tình tiết trong hai lần gặp nhà văn Khai Nguyễn nở bung ra trong óc tôi...
Lần thứ nhất, tôi vừa bước qua cổng, vào nhà ngồi chưa ấm chỗ, Khai Nguyễn đã quay sang phía tôi, hạ giọng bảo:
“ Xuân Tình sắp chết rồi!”.
Xuân Tình là nhà thơ lãng mạn nổi tiếng từ trước cách mạng tháng Tám. Thơ ông, thế hệ chúng tôi ai cũng thuộc hàng chục bài. Đó là những bài thơ người ta chỉ có thể viết được trong những giây phút thăng hoa hiếm hoi trong đời. Đọc chúng, bạn đọc cùng thổn thức và đau nỗi đau của thi nhân. Thú thật, lúc còn trai trẻ, đọc thơ Xuân Tình, không ít lần tôi đã định tự tử khi thất tình. Song cũng có khi, thơ ông làm tôi trở thành một con người khác, đặc biệt là tính bốc đồng, khinh bạc mọi thứ ở đời.
Cách đây hai tuần, tôi còn gặp ông trong một cuộc nói chuyện thơ cơ mà, ông chết nhanh thế sao? Bởi vậy, tôi mở to đôi mắt nghi ngờ, hỏi:
“ Sao chú biết?”.
Khai Nguyễn cười nhạt, thản nhiên nói:
“ Xem truyền hình thì biết chứ sao”.
“ Đài đưa tin Xuân Tình ốm nặng?”.
“ Không, ông ta vẫn nói nói cười cười, đọc thơ sang sảng…”.
Tôi ngạc nhiên:
“ Vậy sao chú nói ông ấy sắp chết?”.
Khai Nguyễn huơ tay vẽ một vòng tròn trong không khí:
“ Người ta chả vừa tổng kết cuộc đời ông ta đấy sao!”.
Tôi “A” lên một tiếng. Thâm thúy thật! Chà chà, chẳng là đối với các nhà văn, nhà thơ lão thành, vào cuối đời họ, truyền hình thường ưu ái làm một chương trình giới thiệu, khẳng định lại công lao đóng góp của họ đối với nền văn học nước nhà. Song vì sao cứ phải chờ đến cuối đời người ta mới làm việc này nhỉ? Một anh bạn nghe tôi hỏi thế, chỉ cười xòa:
“ Lúc nhà văn đã già mới biết anh ta có mắc sai lầm hay không. Những nhà văn không mắc sai lầm nào thì nêu làm gương người tốt việc tốt luôn thể”.
“ Tiếc thật, lúc còn trẻ mặt mũi phơi phới ra thì không được trình cho thiên hạ thấy. Được thế thì các nhà văn áo ngắn cũng được an ủi phần nào. Rất có thể nhờ lên truyền hình mà mấy cây bút còm lọt vào mắt xanh của các em má hồng môi đỏ đang hớn hở chạy theo sau. Già mới được truyền hình thì người đã thành ngợm rồi, lên để nát thiên hạ chứ hay ho cái nỗi gì”, Khai Nguyễn có lần bảo tôi thế.
Rồi ông buông:
“ Người ta đọc và yêu nhà văn là yêu văn yêu thơ, tức là yêu cái đẹp. Nhà văn, nhất là những kẻ xấu giai như cậu, chớ dại gì mà ló mặt vào ống kính. Biết cậu, người ta sẽ bớt yêu văn cậu đi một chút. Hãy để bạn đọc tưởng tượng cậu là một tay hào hoa phong nhã chứ không phải là một gã phàm phu tục tử mồm mép nhầy mỡ, nhồm nhoàm nhai thịt chó kia, nhớ nhé. Mình rất tiếc cho Xuân Tình…”.
Ba tháng sau, nhà thơ Xuân Tình chết thật. Nhà văn Khai Nguyễn cùng tôi đến viếng ông. Chúng tôi mang theo một vòng hoa và ném xuống huyệt nhà thơ đáng kính một nắm đất.
Lần thứ hai, tôi nhớ là vào khoảng tháng năm, trời nắng như đổ lửa, tôi lại đến thăm nhà văn Khai Nguyễn.
Lần này vừa mở cổng cho tôi, không chờ tôi kịp lau mồ hôi đang chảy ròng ròng trên mặt, ông đã nói:
“ Hữu Xạ chết rồi cậu ạ!”.
Nhớ chuyện nhà thơ Xuân Tình, tôi gặng:
“ Ông ấy mới lên truyền hình phải không chú?”.
“ Không, chỉ có quan tài ông ấy lên truyền hình thôi!”.
“ Buồn quá!”.
“ Buồn hơn là tôi và cậu không có tiền bay ra Bắc để ném xuống huyệt ông ấy một nắm đất con”.
Lúc ra về, lòng tôi nặng trĩu.
Ông Hữu Xạ chính là người đã giới thiệu tôi vào Hội Nhà văn. Nghe nói, hồi ấy, trong ba lần họp, do bênh vực tôi, cả ba lần ông đều to tiếng với nhà thơ Xuân Tình. Ông nói văn tôi là thứ văn hiện đại, nhuần nhuyễn với truyền thống; tôi viết văn giống như yêu, vì yêu mà viết; và vì thế, tôi viết để cho mình, cho người, tìm người mà cho. Loại lão làng như ông, ông Xuân Tình ạ, tay văn sĩ này đã cố cho mà ông không chịu nhận, thật tiếc thay, phụ lòng người thay ông ơi; ông quen viết một chiều kiếm cơm rồi, giờ thằng nào trái ý là ông bảo thế này thế kia. Thật chán cho cái mũ ông đội, nó vừa với ông chứ đâu phải với tất cả mọi cái đầu! Còn Xuân Tình, nghe nói lại thì lúc ấy ông ta đỏ mặt, chém tay phầm phập vào không khí mà kiên quyết phán rằng, đại ý: văn vẻ của gã văn sĩ nhà quê ấy chỉ xứng là đồ đồng nát, hay còn gọi là ve chai, lượm từ bãi rác. Ngửi thối lắm. Không có tư tưởng. Yếu về chính trị. Thiếu vốn sống thực tế. Có biểu hiện của khuynh hướng tự nhiên...
Hữu Xạ quan trọng với sự nghiệp, tiếng tăm của tôi đến thế mà lúc ông rời bỏ cõi đời tôi lại không hay. Mà lúc biết thì đã muộn rồi. Than ôi, giả sử tôi có biết sớm hơn thì tôi cũng sẽ chẳng biết làm gì để tỏ chút lòng biết ơn tri ngộ!
Đúng lúc tôi đang bồi hồi nhớ lại người xưa, chuyện cũ thì có tiếng gõ cửa.
Nhà văn Khai Nguyễn!
Ông già này thiêng thật!
Tôi kêu lên thay cho lời tạ lỗi với bậc đàn anh trứ danh:
- Trời ơi, rồng đến nhà tôm. Cuối năm bận nhiều việc, cháu chưa đến chú được!
- Không sao, không sao…
Ông xua tay, ra ý nói nhân đi qua nhà, chợt nhớ tới tôi nên tạt qua thôi. Vào nhà, ông hỏi ngay:
- Tối qua cậu có xem truyền hình phỏng vấn trực tiếp Hà Lê không?
- Dạ, không. Hay không chú!
- Hay cái con khỉ! Nó sắp tan bọt nước rồi!
Nghe ông thở dài cái thượt, tôi nói:
- Mới ngoài ba mươi, cậu ấy còn phơi phới thế kia mà?
Khai Nguyễn cười ruồi:
- Còn trẻ mà chỉ chăm chắm đánh bóng tên tuổi, thời gian đâu viết lách nữa? Thật tội cho bạn cậu! Thân xác, tên tuổi thì vẫn trơ ra đó. Sự nghiệp rồi cũng thành bong bóng thôi! Tiếc thật! Mà cũng giận thật!
Ông nói thế và chỉ tay lên trời, mặt từ từ cúi xuống đất.

CỦA QUÝ

Bố Dậu là bộ trưởng, còn bố Nga là thứ trưởng một bộ nọ.
Khi ông bộ trưởng sắp về hưu thì ông thứ trưởng lên thay. Còn Dậu và Nga thì thành vợ chồng.
Vợ chồng Dậu, Nga là bạn học của Tuất hồi ở đại học.
Hình như có lần đến nhà Tuất, khi nước mắt đã lã chã rơi, Nga đã nói với anh rằng, cô đồng ý lấy Dậu chỉ vì lời hứa của bố. Lời hứa này đã đưa ông ngồi lên cái ghế bộ trưởng...
Chiều mùng một Tết năm nào Tuất cũng đến thăm vợ chồng Dậu, Nga.
Trước đó, suốt từ giao thừa cho tới hai giờ chiều ngày mùng một, Tuất chỉ nằm khoèo ở nhà, ra ra vào vào, hút thuốc lá vặt, suy nghĩ vẩn vơ. Bởi anh chẳng còn cha mẹ, có anh em, họ hàng ở thành phố này để mà đi chúc Tết.
Thế mà cũng đã hơn mười năm.
Tết đến rồi đi. Mai đào nở rồi tàn.
Riêng Tuất, anh vẫn thui thủi một mình một bóng.
Mà cái bóng cứ ngày một dài thượt ra, trông đến dễ ghét...
Cũng như lệ thường, hai giờ kém mười lăm phút chiều mùng một năm nay, Dậu bảo Nga:
- Em dọn sẵn chút gì để anh và Tuất uống chơi nhé. Cậu ấy sắp tới rồi đó em.
Nga dạ, rồi lẳng lặng sắp bàn ăn.
Ba chiếc ly, ba chiếc bát, ba đôi đũa.
Nhà chưa có, nói đúng hơn là sẽ không có trẻ con, cứ vắng vắng thế nào ấy.
Ngay cả người cũng ít tiếng. Dậu và Nga ra ngoài vui vẻ là thế, nhưng hễ cứ về đến nhà là mất hứng. Có hôm, hai người hôn nhau, ngủ với nhau mà không ai nói với nhau một tiếng nào. Sau đó thì Dậu bảo:
- Nói ít làm nhiều, như vậy mới hay!
Nga thêm:
- Tình cảm biểu hiện qua hành động. Hành động nói lên tất cả rồi, hà tất phải nói thế!
Dậu không đáp lại, trùm chăn, bật quạt, ngủ thẳng một mạch tới sáng.
Lúc Nga tỉnh giấc thì anh ta đã ra khỏi nhà từ lâu rồi.
Trên bàn có một tờ giấy viết nguệch ngoạc như chữ trẻ con: “Đi công tác Đà Nẵng. Nửa tháng. Ở nhà, bảo trọng!”.
Nga lướt mắt đọc dòng chữ rồi lẳng lặng vo viên mảnh giấy lại, ném tọt vào sọt giấy dưới gầm cái máy vi tính.
Chuông đồng hồ điểm hai tiếng thì ngoài cửa có tiếng chuông reo. Dậu nói:
- Tuất đấy!
Nga tươi cười ra mở cửa:
- Chúc anh Tuất năm mới khỏe, vui, vạn sự như ý nhé!
- Mình cũng chúc các cậu như thế! Xin chúc mừng!
Dậu mời Tuất vào bàn:
- Uống chút gì nhé! Vui xuân mà.
- Thì uống!
Tuất cười phô cả hàm răng trắng đều tăm tắp:
- Nhà năm nay đẹp, lại sắm thêm được nhiều thứ quý quá nhỉ! Chả bù cho mình...
Dậu cười vang:
- Thế thì mình sẽ bù! Hôm nay cậu thích cái gì quý nhất, đẹp nhất ở cái nhà này tớ cũng chiều! Hứa danh dự đấy! Ti vi và máy vi tính nhé!
- Không.
- Tủ lạnh và lò vi ba vậy!
- Không!
- Cả bốn thứ đó!
- Càng không!
- Thế thì cả ô tô và cái nhà này!
- Tớ cần những thứ cậu nói làm gì.
- Vậy cậu cần gì?
- Một thứ! Mà có lẽ cậu không đủ dũng cảm để bù cho tớ đâu!
- Tớ sẽ làm. Hứa danh dự một lần nữa đấy! Nói đi!
- Tớ muốn thứ mà cậu đang muốn rũ bỏ!
- Cái gì?
- Không phải là cái gì mà là ai!
- Ai vậy?
- Nga chứ còn ai!
- Chà chà, ái chà chà! Người con gái hiếu thảo của bố cô ấy! Người vợ môn đăng hộ đối của tớ ư?
Dậu kêu lên, mặt tái nhợt.
- Đúng thế!
Tuất dứt khoát.
Nói xong, anh tự nâng ly rượu lên, uống cạn một hơi, rồi ra về.
Tới cuối tháng giêng thì vợ chồng Dậu, Nga li dị. Họ đến tòa án mà vui như đi trẩy hội.
Rồi chưa đầy một tháng sau, Nga lấy Tuất.
Lúc động phòng, Tuất đột ngột hỏi:
- Chúng mình có con chứ!
Nga cười:
- Chắc chắn rồi!
Tuất chưa hết ngỡ ngàng thì Nga đã khoe:
- Em mới đi tháo cái vòng đặt sau đêm tân hôn ngày xưa ra rồi. Bác sĩ bảo cứ yên tâm, yên tâm đi! Mạ già ruộng ngấu mà! Em yêu anh!

MƠ HÃO

Truyền người xứ Nghệ. Anh lẫn vào sỏi đá, rừng xanh, khoai sắn, suối trong, nắng lửa và cả vô vàn tiếng chim hót, tiếng bò gọi bầy ò ò ò nữa. Đói khát không ngăn được vóc dáng lực lưỡng của anh cứ lớn bổng lên. Nước suối trong anh vốc lên rửa mặt hoặc uống ừng ực khiến cho đôi mắt anh lúc nào cũng lấp lánh sáng, giọng nói của anh trầm trầm mà vang vọng. Còn đồi núi, rừng xanh lại luyện cho các gióng chân trên đôi chân săn chắc như chân ngựa của anh dài ra.
Lớn lên, Truyền trở thành một chàng trai cao, to, ngực vồng, bụng múi, mặt chữ điền, trán rộng, mắt sáng, mũi cao, cằm nở. Người ta ví anh với một nam tài tử xi nê người Hàn Quốc cũng chẳng ngoa. Dĩ nhiên, Truyền cũng có nhược điểm. Ấy là cái bàn chân vừa thô, vừa to, vừa dài lúc nào cũng đỏ ửng lên như chân người bị mắc chứng dị ứng da. Đi dép râu Trung Quốc, Truyền đã lựa tới số bốn mươi hai mà vẫn còn thiếu chín xăng ti mét. Đương nhiên là không có cỡ giầy nào, kể cả giày đóng cho Tây đi, vừa với chân Truyền.
Về sau, lúc Truyền ra Hà Nội học, anh ta mới hay cái bàn chân xấu xí kia lại chính là ưu điểm lớn nhất của mình. Chả thế mà không ít cô gái Truyền quen cứ nhìn chằm chặp vào nó, miệng tủm tỉm cười ruồi.
Về sau nữa thì Thu Ngân, vợ anh mới nói toạc ra rằng, theo giải phẫu sinh lý học tổng kết, các bộ phận cơ thể của người ta đều được tạo hoá cấu tạo theo một tỉ lệ hài hoà, cân đối. Ví như, nhìn bàn chân anh, người ta có thể biết cái của nợ đời của anh dài bao nhiêu, mạnh hay yếu, cứng hay mềm.
Lúc đi tắm, Truyền mới biết là trúng phóc! Đơn giản thế mà nào anh có biết, Truyền mím môi cười thầm, mắt liếc nhanh xuống cỗ tam sự quý hóa của mình. Tuyệt hảo! Người ngắn bắn súng dài đã là tuyệt hảo, còn anh, đúng là trên cả tuyệt hảo chứ chả chơi, bởi vì cái khác thường ấy lại nằm ngay trong cái tổng thể tự nhiên vốn đã tuyệt hảo của anh...
Và, chẳng cần phải nói dài dòng, ai cũng biết một cơ thể khỏe mạnh luôn là nơi cư trú của một trí tuệ thông thái. Truyền thông thái tới mức chính anh cũng phải ngạc nhiên về bản thân mình. Đọc Kiều ba lần, anh có thể nhắc lại đúng từng chữ một nửa cuốn truyện. Nghe các giáo sư thao thao bất tuyệt trên giảng đường, Truyền chả mấy khi ghi chép. Ghi làm gì những lời giết thì giờ ấy, sách vở có hết rồi, các vị ấy có hơn gì một cái máy nói. Ví như Trung Hoa là nước Trung Quốc, Trung là Trung Nguyên, Hoa tức là Hán tộc, người Hán cho mình là Hoa, tức là đẹp, cho nên mọi nước, mọi tộc người ngoài Trung nguyên đều là man ri mọi rợ. Hay Luật, theo Từ điển tiếng Anh là Lô, theo từ điển tiếng Pháp gọi là Loa, còn người Trung Quốc gọi là… Ấy vậy mà khi thi hết môn học, vị giáo sư nào cũng tấm tắc khen Truyền làm bài y như mình đã giảng, chỉ khác cách chấm câu. Nghe nói lại như thế, Truyền bảo anh chỉ chấm câu lại cho đúng ngữ pháp của lối văn viết thôi, bởi khi nói, các giáo sư nói loại văn nói, có ai nói chỗ này phẩy, chỗ kia chấm đâu, nói sao cho người nghe hiểu đúng được ý đã xứng là bậc thầy rồi. Do vậy, Truyền học như chơi mà vẫn tốt nghiệp á khoa. Tài tử cỡ Nguyễn Công Trứ đấy, các cô gái bảo nhau thế và đua nhau chinh phục Truyền. Chàng trai xứ Nghệ này sinh ra là để làm giảng viên đại học. Mà thành giảng viên rồi thì có hộ khẩu Hà Nội, được phân nhà ở Hà Nội, lại đi nước ngoài nước trong như đi chợ, chắc lúc đó anh sẽ trở thành người túi xoàn xoạt tiền bạc chứ không phải hạng vỗ túi mãi mới nghe thoảng qua vài ba tiếng leng keng. Tiền đồ tương lai Truyền sẽ thật sán lạn, huy hoàng, con cái Truyền mà có cái gien ấy di truyền lại, nếu gặp thời, chí ít cũng sẽ là tiến sĩ, giáo sư, vụ trưởng, bộ trưởng chứ chả chơi...
Người con gái đầu tiên chinh phục được Truyền là Hương Giang. Mới nghe tên ai cũng tưởng cô là người xứ Huế. Xinh đẹp, ngọt ngào, đằm thắm mà mãnh liệt. Song khi nghe giọng cô nói mới hay cô được sinh ra và lớn lên bên dòng sông Lam xanh biếc. Cô là đồng hương của Nguyễn Du, thơ hay, hát giỏi mà đàn địch cũng khá. Đêm biểu diễn văn nghệ của khoa, của trường mà thiếu cô dẫn chương trình thì người xem giảm hẳn đi một nửa. Cô đến với Truyền đúng vào lúc anh đang ngẩn người ra sau khi nghe cô hát một bài dân ca xứ Nghệ trong suốt. Cô nói thẳng:
- Em thích anh. Anh cũng vậy chứ?
Truyền bủn rủn cả chân tay, nói một tiếng cộc lốc:
- Phải!
- Chả văn chương một tí nào! Hương Giang nói và hôn chụt một cái vào má Truyền.
Tới đây thì chàng trai xứ Nghệ nói thêm được một câu nữa nhưng nó chả ăn nhập gì với hoàn cảnh lãng mạn lúc đó một chút nào:
- Chó hoang!
Hương Giang hiểu anh nói cô mạnh mẽ như chó hoang, bèn bảo:
- Cám ơn đã hiểu đúng em. Chúng mình sẽ là một đôi tuyệt hảo!
Truyền đưa bàn chân quá khổ ngáng ngang chân khiến Hương Giang ngã nhào vào ngực anh. Cô gái không giận mà lại ôm chầm lấy Truyền, áp bộ ngực thây lẩy nóng hổi vào ngực anh và khen:
- Giỏi!
Dĩ nhiên, tiếp theo đó là những ngày trên cả tuyệt vời như Truyền vẫn nói. Ai cũng nghĩ là đôi trai tài gái sắc này sẽ kết tóc xe tơ vĩnh viễn, ngoài cái chết ra, không gì có thể tách họ ra được nữa.
Vậy mà, trớ trêu thay, ngay sau khi nhận bằng tốt nghiệp, Hương Giang tổ chức đám cưới.
Truyền xuất hiện ở đám tiệc trong bộ com lê màu trắng, cà vạt đen, giày da đen bóng lộn, miệng cười hớn ha hớn hở, bắt tay khách tới dự lễ cưới nhiều tới mức nóng ran cả hai bàn tay.
Nhưng người đàn ông cưới Hương Giang làm vợ không phải là Truyền, mà là Quang, anh có biệt danh là Quang Ba Than, một kĩ sư xe máy chuyên về cần cẩu ở Công ty than Hà Nội. Nhà Quang ở dốc phố Hàng Than. Da anh đen như than. Miệng anh lúc nào cũng than thở đủ điều. Có tiền thì than khổ vì sướng. Hết tiền thì than cực vì nghèo. Trời nóng than sao xuân qua mau thế. Còn khi trời trở lạnh anh lại quay sang than tiếc những ngày hè. Lấy được Hương Giang, Quang cũng than. Vợ đẹp như mộng thì dễ vỡ mộng lắm đây. Rồi thì khổ vì ghen. Khổ vì vợ anh gặp ai cũng cười, cũng thân mật như thể đã quen nhau từ kiếp nảo kiếp nào vậy. Than ôi, mỡ bày ra sẵn thế, mèo nào chẳng khát thò đuôi vào ngoáy! Rồi than nhà chưa xây được, chả khác gì một cái tổ chuột. Và cuối cùng thì than, giống tốt thế, nhưng
đẻ gì mà đẻ kém thế. Hai vịt giời liền, vợ ơi là vợ…
Hương Giang nghe chồng than thế thì ức lắm. Cô doạ lần tới sẽ đẻ con trai cho sáng mắt ra:
- Dĩ nhiên, tôi nói trước đấy, cái giống nhà anh làm chó gì có con trai. Đấy, người gì mà ngang phè bẩy thước, cao chỉ một mét năm tư, chân chữ bát, bàn chân chưa đầy một gang tay, lại đen nhem nhẻm, thế mà còn vẽ chuyện làm điệu làm bộ. Tôi thì tôi xin cắt đứt, tôi chả cần. Tôi đang muốn lắm đây!
Nghe vợ doạ, Quang phát hoảng:
- Xin lỗi, xin lỗi em, em cứ đẻ một thằng con trai cho tôi nhờ. Hay là, nếu thích, em cứ đẻ liền tù tì hai đứa cũng được. Còn li dị ấy à, có nướng trên lửa than kíp lê, dìm sâu xuống cống bãi than ngoài mé sông Hồng thằng Quang này cũng không chịu kí vào giấy đâu. Đừng có mơ hão cho hao mỡ, nhé!
Ba tháng sau, Truyền kết hôn với Thu Ngân.
Ngân nói cô đẻ trước anh tám tuổi, đã chờ đợi anh từ ba mươi hai năm rồi.
Đám cưới rềnh rang, ngựa xe như nước, tiền mừng phải đựng trong mấy bao tải.
Cưới xong, ông bố vợ cho vợ chồng anh sang Nhật hưởng tuần trăng mật.
Lúc về, xe đưa thẳng hai người từ sân bay về một căn biệt thự sang trọng toạ lạc trên đường Thái Hà.
Ba hôm sau thì Truyền nhận công tác ở Bộ ngoại giao.
Thu Ngân khoe với bố cô:
- Anh Truyền hơn hẳn những thằng con đã gặp bố ạ! Thật xứng đồng tiền bát gạo bố bỏ ra vì con gái rượu!
Truyền nín thinh. Làm chồng trong cái nhà này phải biết câm, biết điếc, nếu mù được càng tốt. Rồi một ngày kia, ta sẽ...
Này, bọn người hợm của kia ơi, các người chớ có hí hửng vội, thằng này đầy một đầu óc chứ không phải bùn đâu nghe! Hãy đợi đấy!
Và Thu Ngân lần lượt sinh cho Truyền ba đứa con gái. Vợ Truyền xấu dây nhưng tốt củ, đứa con gái nào cô ta sinh ra cũng mũm mĩm như búp bê, da trắng hồng như trứng gà bóc, mắt sáng như mắt chim ưng, nói cười líu lo như chim sáo hót ngày xuân.
Điều đáng nói là tới đứa con gái thứ ba, ông bố được mua một căn nhà mới. Vợ chồng Truyền bỏ tiền ra mua, tiêu chuẩn của ông bố, nên ông đứng luôn sở hữu chủ. Biết chuyện, Truyền giận quá, kiếm cớ đòi li dị vợ. Thu Ngân cười:
- Không được, chúng ta phải có thêm một đứa nữa em mới kí giấy thuận. Lúc ấy, ai cũng có hai đứa cho công bằng...
Truyền tặc lưỡi, thế là thêm một bé gái xinh như một bông huệ trắng.
Hơn mười năm sau, Truyền gọi điện rủ Hương Giang tới cùng ngồi trên một cái ghế đá đặt bên bờ Hồ Tây thơ mộng. Anh hỏi:
- Chuyện li hôn của em tới đâu rồi?
- Không được! Căn nhà em và Quang bỏ tiền ra xây vẫn mang tên bố anh ấy. Mà ông cụ thì năm nay mới năm tư, tối nào cũng còn đi đánh ten nít ba tiếng liền. Còn anh?
Truyền thở dài:
- Tiếng là anh có tới hai cái biệt thự, nhưng một cái mang tên ông bố vợ, cái kia thì là tài sản riêng của vợ trước lúc kết hôn.
Hương Giang thẫn thờ:
- Giả sử anh đòi li hôn cô ta có đồng ý không?
- Chắc chắn là đồng ý. Vì cô ấy biết rằng, ra khỏi nhà với hai bàn tay trắng, anh sẽ chẳng dám đem theo một đứa bé nào.
Hương Giang nghẹn ngào nói trong nước mắt:
- Vậy là bài toán năm xưa của hai ta không thành rồi. Cái giá ở lại Hà Nội đắt quá anh ơi!
Truyền an ủi:
- Không, thực ra thì chúng ta đã hi sinh đời bố mẹ để củng cố đời các con ta. Con chúng ta sẽ ở Hà Nội. Vì chúng là người Hà Nội, sinh ra ở Hà Nội!
Hương Giang lau nước mắt, hỏi:
- Vậy giấc mơ được sung sướng ở bên nhau thì sao đây?
Truyền chém tay vào khoảng không trước mặt, giọng dứt khoát:
- Chúng ta sẽ là thông gia. Em có tới hai thằng con trai, chúng sẽ cưới con gái anh!
Hương Giang nhìn lên trời, sụt sịt hỏi:
- Nhưng anh ơi, liệu những đứa con gái trắng như bột nhà anh có chịu để mắt tới hai thằng quỷ lùn đen hơn than nhà em không?

TRÂU BÒ

Thầy Trần Tịch, tuy không giữ chức vụ gì, nhưng bạn bè cứ giỡn gọi là Trần chủ tịch, bỏ việc từ Cà Mau lên Sài Gòn.
Trắng tay.
Lương bậc sáu chấm hết.
Ngạch giáo viên cũng chẳng còn...
Sống sao đây?
Tịch tìm đến một tờ tạp chí sắp xuất bản, được nhận vào làm biên tập. Anh sửa bài cho tạp chí và viết bài cho nhiều tờ báo khác.
Là thầy giáo bỏ nghề rồi bất đắc dĩ thành nhà báo, nhà văn nhưng Tịch chưa có một nửa mái nhà để che cái đầu đã đốm bạc.
Năm tháng qua đi.
Bạn bè giật mình khi thấy anh mua nhà, cất nhà.
Nhà ở đâu? Trung tâm thành phố.
Nhà xây như thế nào? Có thể nói, đang ở biên chế nhà nước, chức to lồng lộng như ông Tổng biên tập tờ tạp chí cũng chưa từng được ở một cái nhà to và sang như thế.
Gớm, tiền ở đâu ra mà lắm thế nhỉ?
Nghe phong thanh lúc lên thành phố, một người bạn cho vay hai chỉ vàng để mua một cái máy chữ, người bán máy lại không bán nữa, Trần chủ tịch sắm vai nông dân, xắn quần lội qua Nhà Bè mua một mảnh ruộng phèn. Ý chỉ mong có chút đất trồng rau muống ăn dần thôi. Ai ngờ, ít năm sau, cái ruộng phèn kia lên giá tới vài tỉ. Cũng có người nói anh góp vốn làm một tổ hợp sản xuất mì sợi. Mì bán đắt như tôm tươi. Tổ hợp thành một cái xưởng rồi thành một nhà máy. Tên hình như là Datafood thì phải.
Lại có người nói… Thôi chẳng kể nữa. Vì tốt hơn hết là nên hướng vào hiện tại.
Vậy thì hôm nay là ngày lành tháng tốt, Trần chủ tịch cưới vợ cho con trai đây.
Ở nhà hàng nào? Sinh Đôi.
Đúng, cái nhà hàng to nhất, sang nhất thành phố.
Còn khách thì sao nào? Gớm, một tay biên tập viên quèn ngoài biên chế mà ở đâu ra mà lắm bạn bè đến thế. Chí ít cũng trên dưới năm trăm người. To thì có các vị lãnh đạo bộ, ngành. Vừa thì có các nhà văn, nhà báo, nhà giáo, nhà buôn. Và rất nhiều người ở các ngành nghề khác. Có cả hàng chục chú bé bán hủ tiếu gõ, bánh mỳ rong, rao báo vặt, nhặt ve chai...
Tóm lại, một đám cưới rất to. Nghĩa là phải chi rất nhiều tiền. Mà người ngoài biên chế như bác Trần chủ tịch, chức quyền chả có, người hàm ơn chịu phúc chả mấy, lại không thể đè ai ra để moi tiền, thì việc bỏ bạc túi ra làm đám cưới cho con là cái chắc. Vậy mà bác Trần nhà ta cứ tươi hơn hớn, chả tỏ ra có ý gì lo lắng.
Ở góc cuối nhà hàng có một bàn ồn ào quá. Bàn của mấy tay có ba bốn thứ nhà như nhà văn Trần. Trong số đó có mấy tay còn có thêm cả các nhà tôi. Nhà cửa, nhà đất họ cũng mênh mông. Tiếng là thế nhưng họ ăn uống nhồm nhoàm, uống bia ừng ực. Có đũa có chén nhưng món nào bốc được là họ cứ tự nhiên sai năm ngón. Mốt đấy, các đại gia bây giờ đều ăn bốc cả. Như thế mới đúng mốt thuở nguyên sơ, mới xứng là người tân tiến trong cái thời đại chó lên ngôi này!
Ông Tổng biên tập mới uống có mấy ngụm bia đã phải đứng dậy. Bụng quan yếu, phải đi trút bầu tâm sự. Và đương nhiên người đàn ông bụng bự này phải đi ngang qua bàn của đám có rất nhiều nhà này nhà nọ kia.
- Vị này đang trong biên chế đấy các ông ạ!
- Liệu cho ông ta ra ngoài biên chế, các ông thử đoán xem ông ta sống nổi mấy ngày?
Một tay trong số ấy bảo:
- Sống thế chó nào được, ngữ ấy không bám vào một cái ghế đến cám cũng chả có mà cạp!
- Nghe đồn ông ta đội cái tiến sĩ học bổ túc văn hoá mà ngoi lên. Những gì ông ta có, đều do bọn người hèn hạ đặt sẵn lên ghế. Mà cái ghế ấy cũng có đủ hai tay, bốn chân cơ đấy!
Vừa lúc ấy, nhà văn tóc muối tiêu ngoài biên chế của chúng ta khoác tay người vợ xinh đẹp đang cười tươi như hoa đi qua.
Một tay ba bốn nhà bô bô nói với cả bàn tiệc:
- Bọn ta thử so sánh ông Tổng và ông Trần coi nào...
Cả bọn nhao nhao, ồn lên một lúc. Rồi có kẻ nào đó hét toáng lên:
- Ông Trần chủ tịch tài số một.
- Số một!
- Ở ngoài biên chế mà vẫn sống nhăn răng, lúc nào cũng cười hơ hớ hơ hớ.
- Còn nhà cửa, con cái, thì đấy, đã có thằng nào ở đây sánh kịp nào.
- Ô, ô, ô, xin một tràng pháo tay cho bác Trần! Hoan hô người ngoài biên chế! Đúng, người tài giỏi bây giờ phải là người ngoài biên chế!
Cả bọn cười vang. Và đám cưới càng thêm vui vẻ nhờ những tiếng cười như vậy.
- Hoan hô...
- Hoan hô...
Ít lâu sau, nhờ một tên thối mồm mách lẻo, chuyện này cũng tới tai ông Tổng.
Ông vê râu cằm, cười một mình.
Thằng Trần Tịch nhờ vợ ngoài biên chế nhà nước mà có tất cả.
Vợ nó có tất cả mà thực ra chẳng có gì cả!
Nhà cửa, đất đai, công ty con bé đứng tên và được chia ké một phần lợi nhuận không của thằng anh họ trong biên chế này thì của bố nó à!
Hê hê, những thứ con bé đứng tên là của thằng này cả đấy. Đố đứa nào trở mặt được đó! Bởi vợ chồng nó đã viết sẵn giấy bán tài sản và nhận đủ tiền của Tổng này, chỉ chưa ra công chứng thôi.
Thật hài hước khi đám bạn một tấc tới trời giao du với thằng Tịch cứ ngoác miệng ra, ngoài biên chế giỏi, giỏi, giỏi!
Đúng là một lũ trí ngủ!
Ngu tranh hết cả phần của trâu bò!

ĐIỆN THOẠI

Cô Hoa được nhiều người tín nhiệm mời tới nhà dạy kèm cho con em họ.
Bởi thế, điện thoại của cô phần lớn ghi số điện thoại di động của học sinh.
Cô bảo, con nhà giầu, đứa nào cũng có một cái. Có lẽ thời nay âm thịnh dương suy, học sinh cô dạy ở nhà đều là các đấng mày râu tương lai: Anh Hùng, Võ Dũng, Trần Quyết, Đào Chiến, Quyết Thắng, Kiên Cường.
Chà chà, đi từ nhà này tới nhà kia, trị cả một lũ quỷ, cô mệt chắc chết đi được.
Anh chồng thương vợ nên những lúc cô Hoa cáu gắt thất thường, anh chỉ cười hề hề. Hề hề tức là huề, là bỏ qua. Hề hề...
Một hôm, cô Hoa đi dạy về. Mệt quá, cô lăn ra ngủ. Cái điện thoại để bên cạnh bỗng reo lên tít tít, tít tít. Sợ vợ thức giấc, anh chồng vội cầm điện thoại lên nghe.
“ A lô”.
Bên kia vẫn im lặng.
“ A lô, a lô, xin lỗi ai đó ạ”.
Vẫn im lặng. Rồi tắt máy. Học sinh tệ thật, không gặp được cô chúng cũng chẳng thèm trả lời người bắt máy! Vừa lúc ấy thì cô Hoa tỉnh dậy. Nhận cái điện thoại từ tay anh chồng, cô bấm bấm mấy cái vào bàn phím. Rồi vừa liếc nhìn chồng cô vừa gọi to:
“ A lô, a lô! Chị Loan phải không ạ. Em Hoa nghe đây. Dạ, tối mai chị em mình đi mua đồ nha. Dạ, dạ, ông xã nhà em ấy à, dạ, ông ấy đang ở bên cạnh em nè...”.
Cô mới nói tới đó thì bất ngờ chuông điện thoại reo lên tít tít, tít tít!
“ Ơ, thế này là thế nào?”.
Cô tỏ vẻ sửng sốt. Nhưng chỉ trong giây lát, cô đã kịp bấm máy ngắt cuộc gọi. Việc đó diễn ra cùng lúc với thời điểm anh chồng thôi cười hề hề hề:
“ Máy như vậy là máy hỏng. Nếu không thì mạng điện thoại di động hư. Ai đời tín hiệu vung vãi thế, chỗ cần rớt không rớt lại rớt vào chỗ người ta đang gọi!”.
“ Thôi được!” - Anh chồng nói tiếp: “ Cứ thử hỏi 1080 xem có khi nào đang nghe điện thoại mà chuông lại réo không đã. Mà thôi, hề hề...”.
Hoa là người vốn có tư cách trên cả đàng hoàng, làm gì có chuyện ỡm ờ gì đó, gọi chi cho tốn tiền, nhỉ!
Một lần khác, cô Hoa đang tắm. Thấy cái điện thoại để trên giường cứ rung lên bần bật, tiện tay, anh chồng lại nhấc lên xem. Một cái tin nhắn.
“ Anh đây, anh chờ ở ngã tư Cây Thị nha em”.
Anh chồng bỏ vào chỗ cũ. Có lẽ ai đó nhắn lộn. Thời di động toàn dân, máy nhảy số, tin đi lung tung cũng chả có gì lạ.
Chả thế mà vừa tắm xong, cô Hoa đã cầm máy lên khoe:
“ Anh ơi, người ta chờ em ở ngã tư Cây Thị nè, đi với em coi đó là ai đi anh”.
“ Bậy bạ nào, anh chồng nói, nó nhắn lộn đó, em tưởng thiệt a? Hề hề...”.
Chuyện cô Hoa vẫn giấu bị lộ vào khoảng thời gian cô bị ngã gẫy chân, phải vào bệnh viện bó bột. Sợ các học sinh vợ mình dạy kèm mất công chờ đợi, chồng cô liền móc điện thoại ra gọi. Ba số điện thoại đầu có tín hiệu chuông rung nhưng không có ai bắt máy. Hai số sau có tiếng đàn ông càu nhàu, hỏi số này của ai vậy, quên đi nghe. Anh chồng cô Hoa cười hề hề rồi bụm môi bấm số điện thoại thứ sáu. Anh ta chưa kịp a lô thì bên kia đã vang lên một giọng lè nhè:
“ Ừa, ừa, anh tới ngay đó, vẫn chỗ cũ phải không cưng?”.
Ô, một thằng say! Hề hề…
Nhưng mà, ồ, anh chồng bỗng giật thót người! Bởi anh chợt nhớ khi say người ta thường nói thật! Lúc ấy, anh ta chỉ đủ bình tĩnh để hắt ra mấy tiếng, xì, xì...
Trên bàn phím điện thoại có số, cạnh mỗi số lại có hai hay ba con chữ. Số để bấm số điện thoại, chữ để ghi tên, địa chỉ và viết tin nhắn. Điều này ai đã từng sử dụng điện thoại đều biết. Song phía sau chữ và số ẩn chứa những chuyện gì, không phải ai cũng biết!
Tuy nhiên, bây giờ thì chồng cô Hoa đã biết! Hề hề...

CHIA BUỒN

Anh trai:
“ Nghe em vừa nhận chức phó hiệu trưởng?”.
Em gái:
“ Dạ”.
“ Vậy thì trước hết…”.
“ Anh chúc gì nào?”.
“ Chúc tiến bộ”.
“ Một”.
“ Thêm bổng lộc”.
“ Hai”.
“ Đỡ phải soạn giáo án”.
“ Ba”.
“ Không còn dịp bỏng họng hét học trò”.
“ Bốn”.
“ Hết vụ chấm bài kiểm tra…”.
“ Năm”.
Em cười, ngước mắt nhìn anh, thăm dò:
“ Còn sau đó?”.
Anh nắm chặt tay em:
“ Thành thật chia buồn!”.
Em tròn mắt:
“ Buồn! Anh có lộn từ không đấy?”.
Anh xua tay:
“ Không”.
“ Anh nói rõ thêm một chút được không?”.
“ Được”.
Em giục:
“ Vậy thì nhanh lên!”.
Anh thủng thẳng:
“ Em biết đấy, trước kia anh cũng đã làm hiệu trưởng…”.
“ Thì sao nào?”.
“ Chị dâu em ngày xưa là vợ của tay hiệu trưởng vừa cất nhắc em đấy”.
“ Chuyện cũ mèm của họ liên quan gì tới em?”.
Anh cười:
“ Có đấy!”.
Em tỏ ý không hiểu.
“ Hẳn em còn nhớ chị dâu cũng từng làm hiệu phó”.
Môi em mấp máy.
“ Cô ấy được thế là do anh đề nghị cấp trên…”.
Em hơi há miệng.
“ Còn em?”.
Em ngẩng mặt lên:
“ Em khác chị dâu! Đời nào em chịu ngồi chờ! Em đã ép hắn ta phải đưa em lên! Nếu không…”.
Anh cười gượng:
“ Vui chứ?”.
Mắt em tối sầm lại:
“ Hỏi như trẻ ranh ấy! Thật vớ vẩn!”.
Anh lưỡng lự:
“ Vậy thì…”.
Em gân mặt nhìn thẳng vào mắt anh:
“ Thì đã sao?”.
Anh buông:
“ Xin chia buồn!”.
“ Với em?”.
“ Không. Với chồng em!”.
“ Anh lại lộn lần nữa nữa rồi!”.
“ Em bảo sao?”.
Em thở dài:
“ Thực ra thì anh ấy đáng được chia vui!”.
Anh dẹt mắt:
“ Sao vậy?”.
Em đan chéo hai bàn tay vào nhau, miệng ráo hoảnh:
“ Thoát được em!”.

BẢN SAO

Mỗi lần gặp nhau, biết thời gian bên người tình chỉ ngắn tựa một lần chim vỗ cánh, họ thường quấn chặt lấy nhau như một đôi rắn cuối xuân. Anh lạc vào cõi mơ, còn chị thì trào nước mắt vì sung sướng…
Có lần, chị lau nước mắt, hỏi anh:
“ Chị ấy dạo này thế nào?”.
Anh khẽ gỡ cánh tay chị ra khỏi cổ, nói qua hơi thở:
“ Vẫn xinh đẹp, đảm đang, hiếu kính cha mẹ, chiều chồng, thương con”.
“ Thật không?”.
“ Thật!”.
“ Vậy sao anh còn yêu em?”.
“ Anh không biết. Có lẽ em có sức hấp dẫn riêng”.
“ Còn em, em yêu anh vì cái gì?”.
“ Vì anh rất giống chồng em, lại mạnh mẽ nữa”.
Câu chuyện vô tình khiến cả hai cùng lặng đi. Anh tự nhiên cảm thấy ân hận. Anh có một gia đình thật hoàn hảo. Trong con mắt của người vợ anh lấy vì yêu say đắm, anh được chị tôn thờ như một thần tượng. Chị một tay chăm sóc song thân anh như một người con gái hiếu kính cha mẹ. Chị yêu anh đắm đuối, tin anh một cách mù quáng và sinh cho anh hai đứa con không thể xinh đẹp và thông minh hơn được nữa. Chúng đều đã trưởng thành, con trai giống bố, làm kĩ sư thiết kế tàu thủy, con gái giống mẹ, mới đi dạy học một năm đã đạt danh hiệu giáo viên giỏi cấp trường. Riêng anh, cho dù anh có đi đêm về hôm chăng nữa, chị vẫn tin anh chỉ đi vì công việc.
Còn chị, chị hay nghĩ tới chồng sau mỗi lần cố quên anh ấy đi để sống với người tình. Thật tội nghiệp, chồng chị hiền như một cục đất. Tốt bụng nhưng vụng về. Nói oang oang như cãi nhau nhưng lại rất dịu dàng với vợ con. Nói cho đúng, chồng chị là người nể sợ vợ. Chị cho gì, anh ấy hưởng nấy, ít khi có lời ra tiếng vào. Tuy nhiên, so với anh thì chồng chị kém nhiều lắm. Anh lịch sự, hào hoa biết bao...
Chị bỗng thấy trong lòng nóng như lửa bèn buông anh ra, thì thầm:
“ Cứ mãi thế này em thấy nó làm sao ấy anh ạ. Hay là...”.
“ Là sao?”.
“ Em ly dị rồi chúng mình cưới nhau!”.
“ Có điên mới làm thế, em yêu”.
“ Vậy thì anh đưa em tới để em nhận lỗi với chị ấy nhé”.
“ Không được, không nên hạ một ông thánh xuống hàng một con quỷ...”.
“ Thế thì em...”.
“ Chẳng nên làm gì cả! Cứ thế mà sống đã là hạnh phúc rồi, em còn đòi hỏi gì hơn?”.
Họ lại ôm chặt lấy nhau, ngày tháng lại trôi nhanh như nước chảy qua cầu.
Đã gần một năm.
Một hôm chị bảo anh:
“ Em đã có anh rồi. Sau lần này, ngày nào em cũng được gặp anh!”.
“ Anh cũng có em rồi...”.
“ Nhưng em nói “có anh” với nghĩa bây giờ chồng em giống anh được bẩy, tám mươi phần trăm rồi cơ”.
“ Anh cũng hiểu như vậy. Vì bây giờ nhà anh cũng đã giống em tới cỡ đó”.
“ Thế ư! Anh biết đấy, vì yêu anh nên em đã cố lái anh ấy thành một bản sao. Anh ơi, bản sao có cần giống bản chính một trăm phần trăm không?”.
“ Không. Bởi nếu thế, một ngày nào đó, nó cũng sẽ nhàm chán như anh”.
“ Em hiểu”.
Khi sắp chia tay nhau, anh chị dự định từ nay sẽ không hẹn gặp nhau nữa. Vì ân hận? Vì người này vẫn có thể thấy người kia đang ở bên cạnh qua những bản sao?
Lúc này, cửa ở phòng bên cạnh bỗng vang lên tiếng lạch xạch, những âm thanh báo hiệu một đôi tình nhân cũng đang sắp chia tay nhau.
Xuống tới cầu thang, anh chị cùng bị khựng lại.
“ Không thể tin được!”, anh tròn xoe mắt.
“ Tôi có nhầm không đây!”, chị quay mặt đi.
Đôi tình nhân đang khoác vai nhau cố ý đứng chờ anh chị kia chính là chồng chị và vợ anh. Họ không hề tỏ ra bối rối mà bước thẳng tới trước mặt anh chị.
Bốn đôi mắt cùng cụp xuống…
Kể từ đây, ngày vẫn đủ hai mươi bốn giờ.
Tháng vẫn từ hai tám đến ba mươi mốt ngày.
Và năm, không thay đổi.
Đúng ba trăm sáu mươi lăm ngày!

LỰA CHỌN

Các chị và em gái út!
Mấy năm nay Năm quen sống trong nhà không có đàn ông rồi.
Năm chưa nghiêng về ai trong số những người đang theo đuổi mình.
Năm chỉ chép ra đây vài nét về lý lịch và nhân dạng của họ, kể cả người đang sống và người đã khuất, để chị em góp ý thêm.

1. Lý Minh, ? – 2002:
Ngay nhược điểm của anh cũng là ưu điểm của mọi người đàn ông. Trong mơ vẫn thấy được khuôn mặt chữ điền, vầng trán cao, đôi mắt sáng, cái mũi thẳng và cái miệng rộng, cằm chẻ. Cao 1m 78. Nặng 70 kg. Thích mặc đồ ka ki. Mang giày thể thao trắng. Đi lại nhanh nhẹn. Nói năng dứt khoát. Chỉ nghe qua tiếng máy đã đoán được máy hư hỏng ở bộ phận nào; giao tiếp với khách hàng hiệu quả. Mua đất là có lãi. Không thích việc nhà (chưa bao giờ quét nhà, lau bàn ghế, rửa ấm chén, ủi quần áo, nhặt rau nếu vợ không nhờ). Không thích ăn sáng cùng vợ. M bảo: “Anh trẻ hơn em rồi đó”. Bực nhất là lúc nghe nói tuổi bốn mươi yêu vợ chỉ vì nghĩa vụ! Gánh nặng gia đình anh để lại, tôi có thể gánh vác. Chỉ có gánh tình, sao đòn gánh cứ xô lệch về một bên? Cái gánh nhẹ tênh mà không tự mình nhấc lên nổi. Ai sẽ giúp nâng nó lên đây?

2. Trần A, 1956, Quảng Ninh, Giám đốc:
Mặt tròn. Da mặt hơi xệ. Ánh mắt chậm chạp. Mũi bè. Răng to. Lùn, to ngang. Quần áo màu tối, nhàu nát. Cà vạt màu tím. Ít khi cài cúc cổ áo. Anh nói lũ đàn ông chỉ hơn con chó đực ở chỗ biết thắt cà vạt và hút thuốc lá. Đi lại khoan thai. Nói ề à song nhỏ nhẹ. Không rõ khả năng làm kinh tế nhưng hiện tại có nhiều nhà cửa, đất đai, cổ phiếu. Vợ mất cách nay bẩy năm nhưng chưa lấy vợ kế vì thương con. Hai đứa đòi gì anh chiều nấy. Ở cơ quan ai nói sao cũng bảo: “Hay, hay nhỉ, thế nào tôi cũng cố làm theo”. Anh Minh là đàn em do một tay anh dìu dắt, nâng đỡ. Cũng có thể chính anh Minh mới là bệ đỡ anh ngồi lên cái ghế giám đốc lâu đến vậy!

3. Lê Ngọc Sản, 1963, Nghệ An, Phó phòng:
Phụ nữ bị chinh phục ngay từ cái nháy mắt đầu tiên, anh nói về mình như thế. Ngồi gần người đẹp, anh vừa hỏi hôn một cái có được không em bé vừa vòng tay ôm lấy eo người ta. Anh phàn nàn vợ nhà quê một cục, khó chịu lắm. Có lần, không rõ vì lý do gì, chị vợ nhổ một bãi nước bọt vàng khè vào giữa mặt chồng.

4. Nguyễn Hà Huy, 1962, Quảng Trị, Thuyền trưởng:
Không đẹp trai. Có duyên. Nắng gió biển xa nhuộm đen như một khối thép. Khi nói anh có thói quen chém bàn tay chuối mắn phầm phập vào không khí, nước bọt bắn tung tóe. Chưa kết hôn lần nào. Nghe những người xung quanh anh rỉ tai nhau viên thuyền trưởng này có hai con, một ở Hải Phòng, một ở Sài Gòn.

5. Vũ Kỳ, 1954, Hà Nội:
Nghe thì biết vậy thôi, chứ ai tin anh có cả trăm người yêu. Là thầy giáo mà anh lại hay nói những câu đại loại như : “Làm chó gì có chuyện cứt đái ấy”, “Mấy cha ngu tranh cả phần ngu của trâu bò dê lợn”, “Sao không đấm vỡ cái mặt mẹt cho nó nhớ đời cơ chứ”... Quan hệ bạn bè khá rộng. Lại có vợ là giám đốc đi suốt ngày. Hai đứa con đang theo học ở nước ngoài. Không rõ vì lý do gì anh nói anh tay trắng.
***
Em Năm!
Các lựa chọn theo ý riêng dưới đây chỉ mang tính tham khảo.
Em ghi ý kiến để mấy chị em cùng chọn lại trong dịp tới nhé.

Chị Hai – A :
Anh A tuy lớn tuổi, có một số khiếm khuyết nào đó về ngoại hình nhưng cơ bản là người yêu vợ, thương con, biết quan tâm đến mọi người. Khi già, mặt ai rồi cũng thành hình tam giác hết. A và Năm lại cùng cảnh ngộ. Cứ cho là góp gạo thổi cơm chung đi. Rồi trước sau tình cảm cũng nảy sinh. Con chăm cha không bằng bà chăm ông. Con của các em, rồi sẽ lớn, chúng sẽ có gia đình riêng và chỉ hướng về cái gia đình riêng bé nhỏ đó. Lúc ấy, chỉ có sức khỏe là quan trọng nhất mà thôi. A và Năm sẽ chăm nhau chứ chờ ai…

Chị Ba – A:
Chị nghĩ đây là dịp tốt để Năm trả nghĩa A. Hồi M mất, A đứng ra lo đám tang. Bây giờ, nhân danh cơ quan, A vẫn tài trợ cho các cháu. Việc A muốn cưu mang em cũng vì người em kết nghĩa dại. Suy cho cùng thì, tùy em thôi. Nghĩ cho kỹ là được. Có điều, nếu em khéo dung hòa mối quan hệ giữa gia đình M và nhà A thì mọi chuyện sẽ ổn hết cả thôi!

Chị Tư - Sản:
Đừng giận khi hắn ôm eo. Đó là tín hiệu báo hắn bị ngất rồi đó. Việc hắn bị nhổ vào mặt là có thật. Nhưng đó là do cô vợ vô duyên hắt xì hơi cà chấm mắm tôm lúc ăn cơm bị nghẹn chứ không phải tỏ thái độ căm ghét chồng. Nói sàm sỡ là chưa công bằng vì hắn ta muốn bộc lộ công khai tình cảm với người hắn si mê chứ không hề giấu giếm. Hắn sẽ là một tình nhân mạnh mẽ. Hơn nữa, xưa kia hắn là người yêu của chị. Chị ước là em mà đâu có được! Bây giờ tặng ai đó một cái nhà đối với hắn không khó...

Em Sáu - M:
Em vẫn mơ thấy anh M và chị chở em đi ăn kem. Chị hỏi em mới nói, chứ trong lòng em chỉ có anh M. Nhà đất, chị đã có ba cái. Xe cộ cũng thế. Cần nhất là người thì chị có hai cháu rồi. Chỉ còn tự do. Cái gánh xô lệch, sao không bỏ một bên cho nhẹ. Kiếp sau? Là cái gì?
***
Các chị Hai, Ba, Tư và em Sáu yêu quý!
Năm không biết nói như thế nào để tỏ lòng biết ơn trước sự quan tâm của những người ruột thịt.
Năm muốn tới kiếp sau từ kiếp này.
Bởi vậy, thật có lỗi khi Năm sẽ chọn một trong những người bị loại.
Cho dù có hay không có một người đàn ông đích thực!
Năm sẽ tìm được anh Minh? Ở kiếp này?

XIN RA KHỎI HỌ

Anh cu Đức mới cất nhà hồi năm ngoái.
Phía hồi nhà bên trái, đống đất xúc lên lúc đào móng chưa kịp dọn đi cao lù lù như một cái đụn rạ.
Trong nhà, bề bộn những thứ đồ cũ nát anh tha về sau mỗi chuyến ve chai.
Tủ chè không còn kính, tủ quần áo đã mất cánh cửa hay ổ khoá cái nào cũng rỗng ruột, lèo tèo vài bộ quần áo bở bục.
Còn quạt, la liệt là quạt đứng, quạt ngồi, quạt nằm. Cái thì vỡ lồng cánh, cái thì đã long công tắc, nhiều cái đã bị cháy. Anh cu Đức treo chúng trên tường, trên trần nhà hoặc quăng bừa bãi trên nền nhà, thậm chí vất chỏng chơ trong gầm giường.
Cả xe nữa, ngoài con xe máy Trung Quốc thay chân anh chạy ve chai, hai mẹ con chị cu Đức cũng có tới năm chiếc xe đạp. Dĩ nhiên, bốn chiếc vất dưới bếp chỉ để cho anh tháo phụ tùng thay dần vào chiếc xe vốn đã cọc cạch mà vợ và con gái anh vẫn thay nhau dùng đi chợ kiếm thêm chút rau mắm vặt.
Nghe chị cu phàn nàn, làm nhà xong, anh cu Đức gánh nợ tới gần hai chục triệu. Có làm lấm mặt cũng phải vài năm mới mong giũ hết được. Khổ cho cái thân anh, được tiếng mà phải bỏ miếng. Từ đầu năm tới nay, lấy cớ yếu dạ, ăn cứ ợ hơi chua, anh bỏ hẳn bữa sáng. Sạch ruột thế cho người nó khoẻ, chạy xe không bị tức bụng!
Ở làng Phúc Hạ, anh cu Đức là trai đinh thuộc chi thứ năm, đời hai mươi bảy họ Nguyễn Phúc, một dòng họ đời nào cũng có người thi đậu tới tiến sĩ. Tuy nhiên, như một định mệnh, các tiến sĩ họ Nguyễn đều chỉ ra làm quan vài ba năm rồi tự cởi mũ áo, xin được lui về quê vui với việc chài lưới, ruộng vườn. Có thể vì thế mà họ này nghèo nhất làng chăng?
Bằng chứng rõ nhất là cái từ đường họ ở phía hồi phải nhà anh cu Đức. Ngày nay, so sánh như thế thì tội chết, anh cu Đức vẫn lẩm bẩm trong bụng, nó chỉ nhỉnh hơn cái bếp nhà anh một tí. Đó là một căn nhà ngang kiểu cổ, chạm trổ rất thô, chiều ngang dài chín mét, chiều sâu áng chừng chỉ khoảng ba mét. Nhà chia làm ba gian, mỗi gian xây một cái ban thờ cách nhau vừa đủ một thân người đi lọt, trên đó xếp kín các bài vị lớn nhỏ, cao thấp. Phía ngoài, tính từ bậu cửa bằng gỗ lim nhìn lên mái là một bức hoành phi nền đen, chữ sơn son thếp vàng. Nhìn ngang về hai bên cánh gà là một đôi câu đối cổ, các con chữ nho vuông vức đã được đắp đi đắp lại nhiều lần bằng vôi vữa, nay đang rụng tróc từng mảng. Chái nhà lát gạch tàu, mặt gạch hầu như không viên nào còn lành lặn. Riêng cái sân, nghe nói được sửa chữa từ thời Minh Mệnh, giờ tự nhiên lún xuống cả tấc, trời vừa mưa đã biến thành một cái ao nhỏ.
Từ đường thờ cúng tổ tiên như thế, con cháu làm sao không mạt vận? Tuy nhiên, tự thẳm sâu trong lòng, anh cu Đức vẫn tin chắc rằng, vào cái thời này, người làm rạng danh tổ tông chính là thằng Dục, con trai anh. Vợ chồng anh khoai lúa bao nhiêu thì thằng Dục càng thanh cao bấy nhiêu. Vầng trán nó cao vời vợi như có ánh hào quang chiếu rọi tới từ cõi vô hình, mắt nó sáng lấp lánh, môi nó mỏng và đỏ như son, miệng nó nói mà nghe như đang hát. Từ lớp một tới lớp tám, các bài kiểm tra của thằng bé chỉ có một loại điểm, ừ, điểm mười. Lớp chín nó đi thi học sinh giỏi toán cấp huyện, cấp tỉnh rồi cả cấp quốc gia, lần nào cũng đạt giải nhất. Tới cấp ba, thằng Dục được một trường đại học gọi ra thủ đô, cho vào lớp chuyên toán, nghe đâu đây là lớp luyện gà nòi toán để đi đấu quốc tế. Rồi được tuyển thẳng vào đại học, nó chọn trường luật vì nghĩ ngay cả trong bát cơm nó sẽ ăn, cái áo nó sẽ mặc, cái ghế nó sẽ ngồi, nó sẽ làm dân hay làm quan, sẽ giàu hay nghèo, sẽ sang hay hèn đều có luật, do luật quyết định. Dục học rất giỏi. Chỉ cực nỗi vợ chồng anh cu Đức phải gò lưng lo tiền cho nó thuê nhà, đóng học phí, ăn uống, sinh hoạt. Năm trăm ngàn đồng dành nuôi một người con ăn học đại học đối với những người khá giả không ảnh hưởng gì, nhưng với vợ chồng anh cu Đức, số tiền ấy tương đương với thu hoạch của bốn sào ruộng khoán sản trong một vụ! Suốt năm, phải nhịn ăn, nhịn mặc, bấm bụng làm ngơ tiền ông khóc bà cười anh chị mới chắt bóp được ít tiền chu cấp cho con! Ô hay, thế mà thằng Dục vẫn được đi học, lại chẳng hề kém chúng kém bạn như ai mới lạ chứ! Anh cu Đức cười mãn nguyện, nghĩ anh nên biện một cái lễ để tạ ơn ông tổ nghề ve chai đã phù hộ cho anh mạnh chân khỏe tay, mồm năm miệng mười, mua rẻ bán đắt để có tiền nuôi vợ nuôi con mới phải.
Vừa lúc đó, cái máy điện thoại cũ anh thuê để thỏa thuận giá cả trước với bạn hàng mỗi khi đi đổ ve chai kêu lên tít tít. Móc điện thoại ra nhìn vào màn hình, mắt anh cu Đức bỗng nhiên tối lại. Không phải người ta hỏi có ve chai bán chưa mà là tin nhắn của thằng Dục. Đã một tháng nay, mối mua mối bán đều ế ẩm, anh cu Đức chẳng dư nổi vài trăm chứ đừng mơ có cả triệu để gửi cho con. Biết làm sao bây giờ, anh cu Đức thở dài, ngồi phệt xuống cái phản gỗ mít có từ hồi còn sống ma ông nội anh. A, hay là bán quách mấy cái xe đạp đi. Vị chi năm chục một cái, cả thảy cũng được hai trăm rưởi. Thiếu thì cho mớ quạt nát đi ở non tiếp, cũng thêm được hơn chừng đó một chút. Chí ít thì cũng trang trải được một số nợ cho con, thiếu nhiêu tính đó, chứ bây giờ có giết anh đi cũng chả đào đâu ra được ngần ấy tiền. Nghĩ tới đó, miệng anh cu Đức bất chợt nở một nụ cười méo xệch. Tiện tay, anh với cái điếu bát, vê một viên thuốc lào nhét vào nõ, rồi khoan thai nâng xe điếu lên miệng, châm lửa, rít một hơi dài. Nước điếu sôi lên tong tóc. Tuy chưa bị say nhưng anh cu Đức vẫn ngửa mặt lên trần nhà, mắt lim dim, miệng từ từ nhả ra từng ngụm khói thuốc cay xè.
Bỗng có tiếng ho húng hắng từ ngoài ngõ vọng vào. Anh cu Đức nhướng mắt nhìn ra sân và nhận ra người vừa đánh tiếng là cụ trùm họ Nguyễn Phúc. Anh cu nhổm dậy, lật đật chạy ra sân:
- Con chào cụ trùm ạ!
- Phải!
- Mời cụ vào nhà xơi nước ạ!
- Phải!
Dắt cụ trùm tới chiếc phản ngồi, anh cu Đức rót nước mời:
- Cụ dùng tạm, con chỉ quen dùng loại chè bồm này thôi ạ.
- Phải! Không sao!
- Thưa, nắng thế này, cụ cất công tới con chắc có việc hệ trọng?
Cụ trùm không trả lời anh cu Đức ngay mà lại hỏi:
- Anh đi ve chai, nay tỉnh Thanh mai xứ Nghệ, kiếm cũng được chứ?
- Dạ, đủ rau cháo qua ngày thôi cụ ạ! - Anh cu xoa hai tay vào nhau phân bua, miệng cười trừ.
- Tốt! Ông cụ khen.
Rồi đổi giọng, hặc:
- Nhưng anh vô tình với tổ tiên quá. Hỏng! Người như thế là hỏng!
Cu Đức ngạc nhiên:
- Cụ nói thế là có ý gì, con nghe chưa thủng!
- Thì đấy, cả họ cả hàng họp, việc đại sự thế mà anh vẫn mũ ni che tai, lại còn hỏi có ý gì thì không quá vô tình sao?
Anh cu Đức hạ thấp giọng:
- Xin cụ thương bỏ qua mà dạy bảo cho con cháu!
- Thôi được, anh đã nói thế thì tôi không vòng vo nữa. Đại sự là như thế này, đại ý là... Anh biết đấy, họ ta là một họ vẻ vang. Có bao nhiêu truyền thống quý hóa trong thiên hạ dồn tụ cả vào họ ta. Thế mà cái từ đường họ, cả trăm năm nay chưa có ai phát tâm đứng ra tu sửa. Thử hỏi con cháu nào mà không cảm thấy áy náy? Tôi hỏi thật, ý anh thế nào?
- Dạ! - Anh cu thở dài, chậm rãi nói - Riêng con thì con đang lo mình sẽ phải đắc tội với tổ tiên đây. Tiện cụ hỏi con mới phô, việc học hành của các cháu thời này tốn kém lắm cụ ạ. Cháu nghĩ, thằng Dục nhà cháu mà được như ngày nay cũng chỉ là nhờ được nương vào phúc ấm của tổ tiên. Chã nhẽ bây giờ tổ tiên lại mong nó phải bỏ học ngang?
Nghe anh cu nói chướng tai quá, cụ trùm phẩy tay, ra ý không muốn nghe chuyện ngãng ra nữa. Cụ nghiêm mặt đứng dậy, bước ra cửa.
Hôm sau, rồi hôm sau nữa, anh cu Đức vừa tiếp cụ trưởng chi cả xong lại phải trò chuyện ngay với cụ trưởng chi thứ, vừa nghe mấy ông bác vận động lại đã phải căng tai bởi ông chú giải thích vì sao phải đóng góp gấp tiền. Người thì đánh tiếng xa, người thì nói toạc móng heo ra rằng, từ đường họ ta sắp khởi công tu sửa rồi, ai không đóng tiền thì chỉ còn nước phải đeo mo nang lên mặt mà ra đường thôi. Ừ, nhà anh hai suất đinh, vị chi mới có một triệu, anh chỉ phẩy tay một cái là xong, dây dưa làm gì mấy đồng tiền lẻ cho tai tiếng anh cu nhỉ.
Hôm thứ ba, anh cu Đức nhận được tin Dục nói tình thế gấp lắm. Cho dù thuộc diện được thi tuyển làm nghiên cứu sinh tiến sĩ ngay sau khi có bằng cử nhân, nhưng nếu nó không thanh toán các khoản nợ nhà trường trước hạn, chắc chắn sẽ không được bảo vệ luận văn tốt nghiệp trong thời gian tới. Người ta sẽ xóa tên nó? Tương lai nó sẽ ra sao? Anh cu Đức mới tưởng tượng tới đó mà đã toát mồ hôi hột.
Nhưng tự nhiên anh lại cười. Đã thế vừa cười lại vừa lắc đầu. Rồi anh bậm môi, nhấc máy, gọi tới vựa ve chai. Rằng, anh sẽ bán cái này, cái kia. Rằng, anh đang có việc cần nên để giá mềm như vậy. Rằng, nhớ nể mặt nhau một chút, chứ ép nhau lúc này là tệ lắm đấy...
Một lát sau, đại lý ve chai cho một cái xe ba gác máy tới.
Lúc nổ máy rời nhà anh cu Đức, chiếc xe chất ngất bốn cái xe đạp nát, hai chục cái quạt điện hư, vài cái bàn là hỏng và hàng tạ giấy vụn... Anh cu Đức đưa tay thấm nước bọt, cẩn thận đếm lại từng tờ bạc, rồi đút nhanh vào túi quần sau.
Đi đi lại lại trong nhà một lát, anh với tay lấy cây bút máy và một tờ giấy trắng, nằm bò trên cái phản gỗ mít mà viết. Anh viết những gì chỉ một mình anh biết. Rồi anh bỏ tờ giấy vào cái bì thư, dán lại, lấy xe, nổ máy, chạy bon bon thẳng tới Bưu điện Phúc Thượng gửi cho Dục một triệu đồng. Tần ngần một lát, anh rút cái bì thư từ túi áo ra, mua hai con tem dán lên và bỏ vội nó vào cái thùng thư màu vàng...
Mấy hôm sau thì cụ trùm họ nhận được lá thư ấy.
Đọc xong, ông cụ phá lên cười. Cụ ra ngay bưu điện đánh dây thép cho ai đó. Người ta loáng thoáng nghe ông cụ nói câu được, câu mất: “ Ờ, ờ, cháu nói thế ông vỡ ra rồi... Phải, tức là phải viết đơn gửi tới Sở Tư pháp phải không. Mà thôi… Rồi ông sẽ bàn riêng với cháu… Ừ, cháu cứ về đi, ông cho tiền tàu. Thôi, ông chờ nhé!”.
Sau hai ngày, cụ trùm sai thằng cháu đi gọi anh cu Đức tới để hỏi cho rõ ngọn ngành.
Anh cu vừa ngồi xuống ghế cụ đã dồn:
- Người họ ta khác thường thật. Từ cha sinh mẹ đẻ đến giờ tôi mới thấy có người dám viết đơn xin ra khỏi họ Nguyễn Phúc đấy!
Anh cu Đức run run:
- Con quẫn nên đã làm liều. Giờ nghĩ lại, mong cụ bỏ qua cho các cháu nhờ!
- Anh mới gửi cho con một triệu, phải không?
- Dạ.
- Vậy anh đúng là người có hiếu với con cái nhất rồi!
- Thưa, không dám ạ.
- Tôi nói thật, như vậy cũng là đại hiếu với tiên tổ! Chỉ tiếc rằng...
- Cụ dạy sao ạ?
Cụ trùm họ nheo mắt:
- Anh mới chỉ nghĩ một mà chưa suy hai. À, mà anh có thằng con khéo thật! Nó nói thủ tục xin ra khỏi họ rườm rà lắm, anh phải nạp đơn cho cơ quan nhà nước, lại phải cất công tới chỗ này chỗ kia cũng mất vài ba tháng. Nhưng thằng cu lại nói với tôi, bố nó không góp được của thì góp công, góp thứ khác chứ việc gì phải bỏ họ, bỏ hàng? Nghe cũng được đấy chứ...
Nghe ông cụ nói, anh cu tái mét mặt, người gai gai như sắp bị sốt. Chuyện nhỏ thành chuyện nhớn rồi! Đi hầu cơ quan nhà nước vài tháng, có nghĩa là phải nghỉ ve chai, và như vậy tức là chết đói! Tay vân vê cái mép phản, miệng anh lí nhí:
- Vâng, con tối dạ, xin cụ cứ mở mắt cho!
Ông trùm họ cười khẽ, khoan dung bảo:
- Thôi, đi về mà hỏi thêm đống đất bên hồi nhà xem nó nói gì với anh đã. Rồi mau mau lại đây mà lấy lại cái đơn!
- Vâng!
Về tới ngõ, anh cu Đức thấy thằng Dục đang đứng tần ngần bên đống đất.
Thằng bé về bao giờ nhỉ? Về làm gì cho tốn tiền tàu xe cơ chứ?
Thấy bố, Dục đon đả chào rồi hồn nhiên gợi ý:
- Bố ơi bố, cụ trùm bảo...
- Cụ bảo sao?
- Có đống đất này mà tôn nền từ đường lên thì tiện nhỉ!
Anh cu Đức giật thót cả người nhưng vẫn cố cười gượng:
- Ừ, cũng đỡ được cả triệu mua cát đội từ đầu làng về đấy!
Nói xong, anh quay ngoắt lại, chạy một mạch tới nhà cụ trùm.
Rồi vừa thở hổn hển, anh vừa khoe với ông cụ:
- Người ta cho cháu nó được thi rồi cụ ạ...
Cụ trùm vuốt râu, giọng xa xăm:
- Ừ, dòng họ ta lại sẽ có một tiến sĩ...

NHÀ NGÓI ÂM DƯƠNG

Có ba chuyện lạ về ông Sáo.
Năm cải cách ruộng đất, ông bị quy là địa chủ.
Nhà ông chỉ có năm sào ruộng, một con trâu. Cày bừa xong ruộng nhà, ông đi làm thuê cho nhiều người trong và ngoài làng. Riêng ngày mùa, ông vác cái đòn càn buộc liềm, hái trên một đầu đi gặt mướn từ đầu vụ. Vậy thì địa chủ cái gì?
Sau mới vỡ lẽ tại cái nhà to. Mà to thật. Năm gian. Mái ngói âm dương. Cột gỗ lim một vòng tay trẻ con đứng trên đá tảng. Cửa, bậu cửa chỉ một loại gỗ mun đen bóng.
Ông thanh minh, nhà này cụ tổ tôi cất từ đời Lê mạt. Cụ mới là địa chủ. Sao lại là tôi. Cán bộ có nhầm không đấy.
Nhầm sao được, cán bộ đội cải cách gõ tay xuống bàn nói, ông là người thừa kế, đương nhiên thuộc thành phần tổ tiên.
Thế là ngôi nhà cổ bị dỡ, chia khắp lượt cho dân nghèo trong làng. Người này được chia vài viên ngói. Người kia được cái cột gỗ. Có người được một cái cánh cửa. Lại có người được nhận một viên đá kê chân cột. Chả biết làm gì với những thứ manh mún được chia, người ta vất chúng lăn lóc ở góc nhà, trong bếp hay ngoài vườn. Riêng ông Sáo, ông được đội cho ở lại trong cái bếp tường đắp bằng đất, mái lợp rạ mà ông mới dựng hồi đầu năm ngoái. Từ đấy, gặp bất kì ai, ông cũng nói, bây giờ mình mới biết nhà mái rạ mát hơn nhà mái ngói. Cán bộ bảo, ngồi mát ăn bát vàng thì hiểu sao được tình cảnh của giai cấp nông dân.
Mấy tháng sau, ông Sáo được sửa sai xuống trung nông. Vậy thì ông lại cất nhà. Và căn nhà cổ, không rõ các bộ phận của nó đã được ông Sáo thu lượm lại bằng cách nào, lại mọc lên trên cái nền gạch cũ mà đội cải cách quên chưa cho lột lên.
Năm 1959, phong trào hợp tác xã vừa dấy lên, ông Sáo đã viết đơn xin tự nguyện góp ruộng, góp trâu, lại ngỏ ý muốn góp luôn cả căn nhà cổ nữa.
Cán bộ bảo, bây giờ không phải hồi cải cách, dân ta làm chủ tập thể rồi, nhà ông ông cứ ở, chỉ góp ruộng góp trâu, góp cày bừa để làm chung ăn chung thôi.
Vào hợp tác, lạ nhất là càng được mùa dân càng đói. Trong khi đó xã lại được thưởng huân chương về thành tích đóng góp nhiều lương thực cho nhà nước.
Nhà ông Sáo cũng đói. Ngày ngày ra đồng, ông vác cây cuốc và bó mạ đi không vững. Ai cũng buồn cười bảo ông đọa chết. Bởi hễ chỗ nào có đất trống, cho dù chỉ bằng một cái sàng gạo, ông cũng cắm mấy gié mạ xuống. Một mẩu làn, một khoanh đất gần một cái mả, doi đất nhô ra mé sông..., ông Sáo không bỏ qua chỗ nào hết. Ô, vậy mà mạ cũng thành lúa, lúa cũng trổ đòng, đòng trổ thành bông. Đúng, chỉ lèo tèo vài bông! Mà bông lúa không có hồn vía tập thể cứ cúi gằm mặt xuống!
Vụ ấy lại được mùa, xã lại được huân chương, và… Riêng nhà ông Sáo không đói, vì sao thì ai cũng đã rõ, nói thêm cũng bằng thừa.
Chuyện lạ thứ ba là kết quả của hai chuyện trên.
Tới thời cả làng được no bụng thì ông Sáo đã thành tỉ phú. Rất có thể là nhờ vào những gié mạ mà ông đã từng gieo cấy ở khắp gầm trời làng Thượng năm xưa. Thóc ăn không hết, ông bán lấy tiền cho cậu con trai ra Hà Nội học. Con chưa có chỗ trọ, ông bảo cậu vào làng Nhân Chính gần chợ Xanh mua một cái ao, dựng một cái chòi mà ở tạm. Và sau này, cái ao một mẫu tây ấy đã thành một dãy phố.
Cuối đời, nể con nài nỉ mãi, ông Sáo nước mắt lưng tròng cho dỡ cái nhà ở quê đưa lên Hà Nội cất.
Khổ, chả biết ai đưa tin mà xe mới tới ga Giáp Bát người ta xúm vào đòi mua.
Khách mua hầu hết xưng danh là nhà khảo cổ, nhà kinh doanh gì gì đó, ông Sáo nghe không hiểu.
Họ trầm trồ, nhà từ đời Lê. Ba tỉ tiền tươi, bán cho tôi cụ nhá, có người ra giá trước.
Ông Sáo khẽ lắc đầu.
Từ đấy, ông không bao giờ mở mắt ra nữa.

XÌ HƠI

Kiên nói, mọi vật đều có những điểm yếu. Đấy là cách để chúng tự bảo vệ mình.
Này nhé, đê sông Hồng dài hàng ngàn cây số, cao như một dãy núi giữa đồng bằng cũng có những đoạn rất yếu. Con người cố ý tạo nên cái yếu ấy là để phòng khi lũ tràn bờ, muốn cứu các vùng khác trong miền thoát lụt, chỉ cần phá những đoạn đê yếu cho nước sông hạ thật nhanh…
Cái bình ga ta vẫn dùng đun nấu hàng ngày cũng vậy. Vỏ bình dày cả chục mi li mét, chả có loại khí nào có thể phá nổi. Tuy nhiên, để phòng cháy nổ, người ta thiết kế van bình tương đối yếu. Nếu áp suất trong bình tăng đột ngột, ga có thể phá tung van để xì ra ngoài, thiệt hại sẽ hạn chế ở mức cháy chứ không nổ chết người.
Ngay cả cơ thể con người, cái này thì ông thừa biết, cũng được tạo hóa cố ý tạo ra những điểm yếu, ví như cục a mi đan trong vòm họng chúng ta chẳng hạn. Bộ phận này thường xuyên bị vi trùng, vi khuẩn thâm nhập, gây ra viêm nhiễm nếu ta vệ sinh răng miệng không tốt. Dĩ nhiên, đây cũng chính là cửa ải vững chắc của nội tạng do hàng triệu bạch cầu trấn giữ.
Nói thêm cho vui, dạ dày không thể bị bục, bởi khi nó đầy hơi, người ta đã khéo léo xì cái thứ khí khó ngửi kia ra ngoài…
Những chuyện dông dài trên hình như chẳng ăn nhập gì với điều mà Kiên tâm sự với tôi. Nhưng nhìn vào ánh mắt, nghe giọng nói hào hứng của Kiên, tôi biết bạn tôi đã trăn trở rất nhiều về chúng. Anh nhếch mép cười, bảo đó là quy luật, ai biết vận dụng vào giao tiếp, ứng xử thì thành công và ngược lại. Ví dụ, cánh nhà báo các ông đánh tiêu cực từ nhà ra đường, từ nam chí bắc mà tiêu cực vẫn hoàn tiêu cực, tham nhũng thì không giảm mà ngày càng tinh vi hơn. Tại sao vậy? Các ông mới chỉ chém ngang vai, toàn nhắm vào bọn tép riu, bọn ấy chết thì nhằm nhò gì? Nói không ngoa, chúng là tấm lá chắn thép che cho bọn tham nhũng chóp bu sống đấy. Chúng chỉ là loại để phơi ra cho các ông nhắm bắn, còn bọn kia thì vẫn ung dung, nhởn nhơ ngoài vòng pháp luật. Tôi đọc báo thấy kể về một thằng lưu manh làm cho công an bở hơi tai vì nghe nó báo bắt bọn ăn cắp vặt, còn nó thì cứ ngồi rung đùi cười mà thu bạc tỉ từ các sòng bạc. Bọn tiêu cực, tham nhũng bự tung cho các ông vài con mồi để đánh lạc hướng. Các ông chú tâm đuổi theo những con mồi nhỏ ấy mà quên bẵng đi chúng mới chính là cả một bầy hổ dữ…
Thấy tôi thừ mặt ra, Kiên tiếp, nói thật, ông đừng buồn, làm nghiên cứu nghiên kiếc như tôi cũng chẳng hơn gì các ông đâu. Thật đấy, các công trình này nọ của chúng tôi là gì ông có biết không? Toàn là những vấn đề xã hội bức xúc, có thể bùng ra bất cứ lúc nào như cái bình ga yếu van ấy. Mà kẻ châm ngòi sẽ là những thằng như ông và tôi. Vậy thì phải làm thế nào để ông, để tôi được nghĩ, được nói, được ăn uống, được nhận tiền thù lao nữa mà không phương hại gì? Dễ thôi, người ta sẽ cho tổ chức các hội nghị gọi là khoa học để ông có chỗ mà nung nấu, tra cứu, viết lách, tranh luận nảy lửa. Rồi ông ký tên nhận phong bì góp mặt, nhuận bút, tham luận. Đó là những khúc xương chắn ngang miệng, làm hạ nhiệt ông đấy. Tiếp theo đó thì ông được xì ra những thứ hiểu biết mắm thối tích quá lâu trong bụng. Lại được tiếng là người có ý thức tổ chức kỉ luật, biết ăn nói đúng lúc, đúng chỗ trên tinh thần xây dựng. Có điều, những cái vô thưởng vô phạt ấy, ngay sau khi nghiệm thu, sẽ được người ta xếp xó vào tủ cho gián, cho mối gặm mà thôi. Bởi nó đã hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ với xã hội! Nghe rõ chưa, ông mãnh?
Làm sao mà tôi nghe không rõ?
Khi chính tôi cũng là một kẻ theo đóm ăn tàn?

MUỖI

Vào một buổi chiều cuối thu nắng nhạt, trưởng phòng tổ chức dẫn một cô gái trẻ tới nhận việc tại bộ phận văn thư.
Khi họ mở cửa bước vào phòng cũng là lúc bốn con nhặng xanh bắng nha bắng nhắng vo ve bay ngược ra sân.
Vậy là ở đây sẽ có tới ba người.
Trước kia, Lan và Linh phải chia nhau từng việc nhỏ. Công việc thì quanh đi quẩn lại chỉ là mấy việc chuyển thư từ, công văn, đóng dấu, gọi điện, giữ chân cho khách khỏi sốt ruột trước khi vào liên hệ công tác. Họ chậm rãi giải quyết từng công việc, dò từng dấu chấm, dấu phẩy, thậm chí đọc thuộc lòng các công văn, ấy vậy mà chỉ hai giờ chiều đã hết việc. Hai chị em xoay qua đọc báo. Thôi thì chuyện khủng bố, giá dầu lên cao xuống thấp, hãng quần áo lót mới tung ra ba kiểu đồ mặc không bị ẩm chỗ kín, họ đều thạo vanh vách...
Cô gái mới tới tên Hiền. Cô có đôi mắt lúng liếng, cái mũi dọc dừa, môi trái tim đỏ mọng, dáng người eo ót, bước đi dài như sải, mông đánh tanh tách từ bên này qua bên kia.
Lúc trong phòng chỉ còn ba người phụ nữ, Hiền nói ngay:
- Không biết sếp đã báo hai chị biết em là tổ trưởng mới chưa...
Thấy hai nhân viên cũ ngạc nhiên, Hiền nhìn xoáy vào họ rồi tiếp:
- Chưa biết cũng không sao. Kể từ hôm nay, em sẽ kiêm việc giao nhận công văn, thư từ, gọi điện, đóng dấu và tiếp khách.
- Vậy chúng tôi làm gì? Lan phật ý hỏi.
- Thay nhau dọn phòng ốc, lau cửa kính, rửa cốc chén, xua ruồi nhặng…
- Chỉ có thế thôi ư? Linh lộ rõ vẻ không bằng lòng.
Hiền cười:
- Hàng ngày các chị vẫn đọc báo, đấy cũng là việc. Nhân viên cũng nên quan tâm tới các vấn đề chính trị, xã hội và các sự kiện đang diễn ra xung quanh...
- Thật không công bằng! Lan phản đối.
Hiền khẽ hặc:
- Sao? Vậy tôi kiêm thêm những việc vừa giao nhé!
Linh tỏ ra bất cần:
- Thì cô cứ làm! Chúng tôi sao cũng được!
- Thẳng thắn thế càng tốt! Chị nhớ giữ lời nhé!
Hiền nói sao làm vậy.
Hôm sau, cô đi làm sớm nửa giờ. Quét nhà, lau kính, rửa cốc chén, xếp mấy tờ báo lên bàn xong, cô ngồi vào vị trí trực nhận thư từ, công văn, phân loại chúng và tự tay chuyển tới từng phòng. Chuông điện thoại reo, cô nhấc máy, a lô... Có khách, cô niềm nở mời chào, bắt chuyện rôm rả lắm. Với người nước ngoài, khi thì cô nói tiếng Anh, khi thì cô dùng tiếng Hoa, tiếng Pháp. Cô hầu như quên hẳn Lan và Linh đang ngồi nép ở góc phòng, cúi gằm mặt xuống tờ báo mà chẳng nhìn rõ chữ nào hoặc thấy chữ mà không hiểu bài báo nói về chuyện gì.
Hai tuần sau, nghe họ xin vã cả nước miếng, Hiền mới chia cho Lan việc quét nhà, lau kính, còn Linh thì được rửa cốc chén. Lan quét nhà ba bốn lượt, Linh rửa chén ngay sau khi khách bước ra khỏi phòng mà thời gian đối với họ vẫn cứ như vô tận. Họ lại vào ngồi ở góc phòng đọc báo...
Vào một buổi sáng đầu mùa đông, Lan và Linh cùng nộp đơn xin nghỉ việc.
Trưởng phòng tổ chức rẽ ngang qua phòng văn thư nói một câu bâng quơ:
- Khá lắm!
Cô văn thư đánh đuôi mắt:
- Bao giờ thì đến lượt em?
Tay trưởng phòng cười tít:
- Làm phó cho anh? Hả?
- Muỗi!

NGHĨA TẬN

Bà Na nằm thiêm thiếp nửa mê nửa tỉnh. Nghe tiếng kẹt cửa, đoán ông lão về, bà he hé mắt nhìn ra. Ông lão về thật. Trên tay lại có cả một cái bọc lá chuối bóng nhẫy. Bà lão cố nhỏm day.
- Ông cho tôi xin ngụm nước...
Ông lão bỏ bọc xuống chõng, đưa tay với cái ấm sành, rót nước vào cái bát sứ Hải Dương.
- Nước đây. Bà uống thuốc cụ lang Hinh có thấy kiến hiệu không?
- Thuốc hay. Dưng mà tôi vẫn mệt lắm. Nằm toàn mơ thấy ông nội bà ngoại về rủ đi thôi.
Ông lão không đồng ý:
- Đừng có nói dại, bà rồi sống cả trăm tuổi. Không khéo tôi đi trước cũng nên.
- Được thế thì ông đỡ khổ, tôi chỉ lo...
Ông lão dịu giọng:
- Bà lo tôi khổ chứ gì?
Bà lão chép miệng, tay run run chuyển lại bát nước cho chồng:
- Phải.
Đón bát nước đã vơi đi quá nửa từ tay vợ, ông Na khoe:
- Tôi đi đám, đem phần về cho bà đây.
Miệng nói, tay ông lão mở cái bọc lá chuối.
- Xôi rặt. Thịt thủ lợn. Đùi gà.
- Sao ông lại làm thế? Không sợ người ta cười cho là tham ăn à?
- Nào tôi dám tự tiện! Ấy là do các ông ngồi cùng mâm nài mãi, lại cứ bảo bà đang ốm, họ gói những thứ này rồi giúi vào tay bắt tôi phải đem về...
Bà lão nhìn lướt qua nắm xôi và mấy miếng thịt rồi ngả lưng vào thành giường:
- Tôi nhạt miệng lắm, chả nuốt nổi những thứ này. Ông cất vào chạn kẻo chuột nó vầy, tối thì nhớ đem ra mà nhắm rượu.
Ông lão xua tay:
- Không. Tối tôi còn phải sang đám lần nữa. Cậu Dong dặn thế!
Thấy bà lão không nói gì, ông Na thủng thẳng khoe:
- Ông cụ Thấp thế mà có phúc bà ạ. Đẻ được cậu Dong như thế cũng mát mày mát mặt với làng nước.
Bà lão nhỏm hẳn dậy, hỏi:
- Cậu Dong làm sao? Bán sới vào Sài Gòn kiếm cơm thì vẻ vang cái nỗi gì?
- Sao bà cứ cố chấp. Nó bây giờ là ông chủ thầu, ngày hốt bạc trăm, bạc triệu, bạc tỉ chứ đâu còn là thằng Dong ăn cắp trứng gà nhà bà...
- Sao ông biết nó có bạc tỉ?
- Nó không khoe cả làng cũng biết. Không có bạc tỉ có dám bỏ bốn chục triệu đóng hòm thiếc, bỏ quan tài bố vào xe chở nước đá đem về quê? Mà cái ván của ông Thập mới đẹp làm sao chứ, nó sơn son thếp vàng, gỗ dày nửa gang, giá mười hai triệu bạc. Còn đình đám thì cỗ lu bù từ mấy hôm nay rồi. Nhờn mép chứ không bôi ra đâu bà ạ. Lại nữa, kèn ta, kèn tây, sư mô ra vào cứ nườm nượp...
- To thế cơ à?
- Ừ, từ cha sinh mẹ đẻ tới giờ tôi chưa thấy đám nào to thế.
Bà Na tần ngần, giọng phân vân:
- Hay ông cứ dìu tôi tới viếng ông Thập...
Ông lão cười:
- Tôi cũng đang định bảo bà thế. Ừ, nghĩa tử là...
Bà lão ngồi chễm chệ trên giường vấn tóc, chít lại cái khăn mỏ quạ.
- À, mà tôi chưa khoe bà cái này.
Ông lão thò tay vào túi.
- Cái gì vậy?
Ông lão rút tay ra khỏi túi, bàn tay vẫn nắm chặt lại.
- Đố bà biết nó là cái gì?
- Kẹo.
- Thế ra bà và tôi là trẻ con à. Sai!
- Vậy thì mì chính.
- Gói mì chính to như cái bánh chưng, tay tôi nắm thế nào được. Lại sai nữa!
- Chịu.
Ông lão xòe bàn tay.
Bà lão kêu lên:
- Ô, tiền!
Ông lão rụt tay lại.
- Những ba trăm cơ đấy.
Rồi ông đưa ngón tay trỏ lên miệng thấm nước bọt, xỉa ra xỉa vào ba tờ giấy bạc xanh.
Bà lão không giấu nổi vẻ ngạc nhiên:
- Ông lấy đâu ra mà lắm bạc thế?
- Tôi thì lấy ở đâu được. Cậu Dong cho đấy!
Bà lão tròn mắt:
- Nhà đang có đám, còn tiền đâu mà cho ông?
- Thế mới ra chuyện chứ!
Bà lão dồn:
- Chuyện thế nào?
Ông Na buông:
- Ai tới cậu Dong cũng giúi cho một cái phong bì, bảo đấy là tiền lại hương lại hoa...
- Vậy là ông...
- Từ hôm qua tới giờ, tôi viếng ông Thập ba lần rồi. Vừa được đánh chén, vừa được bạc, hẹp hòi gì mà không đi?
- Vậy thì... Ừ, nghĩa tử là nghĩa tận. Tôi cũng phải đến bái anh họ tôi mấy bái chứ!