Cõi sống là những kiếp người mà thời gian bện chúng ta lại. Sợi dây thừng cõi đời cứ nối dài tưởng chừng như vô tận, có thể là những mùa hoa êm ru sắc lá, có thể là nắng, là mưa, là ngọt nhạt của muôn loài hoa trái. Tất cả dường như kết nối lại mà cất lên bản trường ca cõi đời! Sự giao hòa giữa sự sống với sự sống, bài ca ấy sẽ mãi mãi ngân lên cho từng ngày, từng tháng, từng năm mà chúng ta hằng sống. Những âm ba đổ vỡ hay sinh sôi, khổ đau hay vui sướng, mãn nguyện hay hận thù, song ta không thoát ra khỏi sợi dây thừng cõi sống! Nó như thít lại tất cả trong vòng xoắn hữu hình của nó. Có bao kẻ như được nó kéo lên và bao người bị nó giằn xuống! Dường như chính nó – Cái sợi thòng lọng muôn thuở dành cho loài người và muôn vật, để đến một chiều ta quỳ xuống trong khổ đau! Hỡi Thượng Đế ngài hãy chỉ cho chúng con: “Tình yêu đâu trong cõi sống? Hay chăng là sợi dây thừng đang từ từ thít lại”. Một ngày mới sẽ qua và bình minh đang dậy cả vũ trụ chất chứa trong đó tất cả mọi thứ của ngài! Có máu và nước mắt – Tình yêu và xảo trá, tất cả mọi thứ dường như được phân định! Song lại là không định. Cõi đời! Sự huyễn hoặc đến vô cùng – Cho từng ngày, từng tháng, từng năm mà ta hằng sống. Hãy lặng lẽ mà đi vào chúng! Trong sự kết dính thời gian, có thể ta sẽ giành lại cho mình một mẩu thừng thân phận.
Người rách việc là người hay nghĩ, mà cũng phải thôi, kẻ khó thường hay ngẫm ngợi, so sánh! Sự đời mỗi ngày mở ra như một trang vở mới, có kẻ nhìn vào đó tối sẫm như bức vách, có người như buổi sáng tinh mơ, nhưng chung quy tất cả chúng ta đều suy ngẫm. Một ngày mới thì chưa tới, chưa qua, song chúng ta đều bắt đầu đặt vào đó biết bao nhiêu hoài niệm, trái phải và tất cả chúng ta đều phải bước tới một ngày. Chỉ có như vậy, một ngày là 24 giờ chẳng kém, nó cứ lững thững đi qua đời kẻ khó và chạy biến qua mọi cuộc vui.
          Người ta so sánh thời gian của nhau để tìm ra khác biệt vui buồn, sướng khổ nên thời gian nhiều khi cứ như kẻ vô loài ác độc, nó như cái thước, như quan tòa cho mọi suy ngẫm trên đời! Người ta mầy mò, dòm dõi nó cứ như là của lạ mà thực sự thì có gì là lạ lắm đâu, thật giản dị, buổi sáng có ánh mặt trời, về chiều có bóng đêm đó là hai cực của một ngày trôi nổi, song con người ta vẫn cứ là suy ngẫm mà tất cả có ai bỏ một giờ nào trong ngày đâu, họ tận dụng thời gian như ăn quả dừa: Nước uống, cùi ăn, vỏ làm gáo, có lẽ cõi đời thật tuyệt diệu nên loài người thường hay kêu ca về nó! Có thể chúng ta là thành tinh của loài khỉ nên hay thường tò mò tinh quái như vậy, chúng ta cứ sống mà dày vò, dằn vặt nhau cho đủ hai bốn giờ trong ngày, chẳng sót phút nào mà ngơi, mà nghỉ, mà suy, mà ngẫm.
          Thời gian cứ căng thẳng như sợi dây đàn, mà tiếng kêu là loài người tri kỷ. Họ sống trong thời gian và kêu ca về nó, có lẽ loài người khổ hơn cây cỏ vì thiên nhiên có than vãn gì đâu, người ta chiêm ngưỡng nó, song không học được điều gì ở nó, có lẽ chỉ có Lão Tử là người duy nhất thoát khỏi muộn phiền, tự hòa mình vào thiên nhiên không thiệt hơn, đừng phải trái. Mà ngẫm cho cùng, chúng ta có làm được điều gì hơn đâu! Tất cả có lẽ đều chỉ là vớ vẩn.
          Vào một buổi tối, trong phòng khách sang trọng! Người cha ngồi trầm ngâm trên đi – văng đọc sách. Gần đó, trên nền nhà bóng loáng, hai đứa trẻ một trai, một gái chừng 5 – 6 tuổi đang trò chuyện huyên náo. Thôi thì đủ thứ chuyện trên trời dưới bể, nào là ông trời xuống hạ giới rồi thì hạ giới lộn lên ông trời. Câu chuyện cứ bóng lên niềm vui trong mắt trẻ. Ở đời thật kỳ lạ, sự ầm ĩ luôn là bạn với những trầm tư sâu lắng, có lẽ chúng bổ sung, tương hỗ cho nhau. Người đọc thì cứ đọc, còn người vui thì cứ vui và có lẽ niềm vui hay dắt người khác lại gần. Câu chuyện của lũ trẻ đã ra chiều thách đố! Nào chuyện con ong, cái bướm rồi đến ông voi, ông hổ nhịp phách lúc căng thẳng, lúc giòn giã cười vang, cả phòng khách như thể chẳng còn ai ngoài chúng. Rồi đến một quãng mọi đề tài thách đố có vẻ cạn, hai bộ mặt trẻ thơ lắng xuống, trong suy tư, chúng lặng lẽ nhìn nhau như hỏi đằng ấy còn chuyện gì nữa không? Chợt bé gái hỏi bạn mình:
-         Mẹ là gì?
Thằng bạn trai trả lời chóng vánh:
-         Mẹ đẻ ra chúng ta! Ai bảo bạn thế?
-            ­­­Mẹ tớ (nó kiêu hãnh trả lời, vì điều đó đã được mẹ khẳng định) và nó khiêu khích ra ngay câu hỏi mới.
-         Tớ đố cậu bố là gì?
Đứa bé gái quả cũng không vừa, nó trả lời nhanh chả kém gì bạn nó.
Bố là người lão bộc dắt lừa đưa chúng ta vào đời. Thằng bạn trai lục vấn lại! Ai bảo đằng ấy thế?
Mẹ bảo tớ thế. Chân lý đã được khẳng định.
Ngồi gần đó người cha buông sách lặng lẽ thở dài.
          Sự sống trần gian thật là lắm chuyện! Mớ rau, vại cà, chĩnh tương, niêu cá mọi thứ tưởng chừng nhỏ nhoi mà thiết thực ấy! Nhiều khi lại thành mọi chuyện rõ to. Người ta so nồi, đo bếp, so thiệt, đo hơn. Nên nhiều khi cái thước đo cũng phải đành mà tủi phận. Mà mẹ kiếp, đã là thước đo mà không đo được thì mới tức! Mà đo cái gì bây giờ cơ chứ? Nên cái thước nhiều khi đành phải đo chính mình! Từng li, từng lai, từng phân từng tấc mà các cụ đã định, nên cũng đành phải là trân trọng. Ông Lỗ Ban khi xưa chắc phải là đắc ý lắm với những số đo của mình. Mà cũng may, ông Trời đã cho họ Lỗ được quy tiên chứ không sống đến thời ta thì thật tủi. Mà cũng tài! Cuộc đời đẻ ra đủ mọi loại thước. Nào là thước dây, thuớc rút, thước Lỗ Ban, thôi thì đủ các kiểu loại thước. Mà được cái – cái nào trông cũng đẹp, chứ đâu như xưa, nào sào, nào gậy. Ấy thế mà sinh chuyện! Cái tính đa nghi của loài người làm thêm buồn cho thước. Mà đã là thước mà không có niềm tin thì làm phận thước làm chi mà thêm khổ. Người đổ tại thước, thước đổ tại người. Nghĩ ra thì cũng thật khỉ! Như kẻ chợ mua gà, gà chín lạng thì họ cứ cho như là cả cân. Cái giống đời là vậy mà họ chẳng nghĩ còn có cả vạch mang tên ông Lỗ Ban. Ngẫm mà khổ cho cái ông già họ Lỗ, chẳng hiểu chính xác làm cái con mẹ gì cơ chứ, thước thời nay sinh ra chỉ để an ủi cho những kẻ bị lừa! Mà khi về nhà họ chỉ biết nguyền rủa cái ông Lỗ Ban dám in tên mình lên thước. Mọi mất mát chung quy chỉ tại cái thước, mà thước sinh ra là do chính mình, mà ai lại nỡ chửi mình, nên tất cả cứ là im lặng.

 
Cuộc đời khi mắt kém thì thực là buồn, nên hắn cũng đành dành dụm mà mua cho mình cặp kính. Mà khi nói đến kính thôi thì đủ loại: của Mỹ, Nhật đắt lắm thì ai mà dám mua, cứ làm cái kính Tàu 15 nghìn vừa rẻ mà nhìn gì cũng thấy. Rẻ mà nhìn rõ thì mới quý, nhìn đâu được đấy, rõ cứ như ban ngày. Có đọc cuốn sách chữ nhỏ li ti mắt sáng lên như hồi còn trẻ, mà cái giống sáng mắt thì hay thích nhìn, mà đã thích nhìn thì lại thích đi. Thật rõ tác dụng của cặp kính lợi hại biết bao và chính cái kính lôi hắn ra đường phố đi đây đi đó thăm thú bạn bè. Khi ở nhà thì việc gì cũng tỏ! Khi đi toa lét, nhìn một cái đích ngay cái chốt cửa chẳng phải sờ lần trong tối như xưa. Ngẫm cái kính Tàu có 15 nghìn mà thật là đắc lợi. Có hai mảnh lăng kính đeo lên mắt mà nó nối cõi đời dài ra đến mọi nơi, mọi chốn. Khi đã có tuổi mà còn được nhìn ngắm cõi đời óng ả thì thú vị biết bao. Mà các bà vợ cũng thú vị chẳng kém khi các ông chồng mù tịt đi đâu đó cho khuất mắt. Cũng có thể vì lẽ đó hắn được đôi tròng kính chắp cánh cho đôi cẳng lên đường. Ngẫm cho cùng cõi đời thật kì quái! Chỉ có 15 nghìn mà đã thành bước ngoặt. Thôi thì chỗ này chỗ nọ đôi cẳng cứ là lắm việc để làm! Mà lại thú vị cơ chứ! Ngẫm thật cũng đáng! Cái kính muôn năm, cái kính cao quý! Hắn cứ thả bộ trên vỉa hè công viên, bên những hàng cây mà suy, mà nghĩ, mà sờ, mà ngắm cái cõi đời là lạ đã có thời chừng như bỏ rơi hắn. Xa xa dưới gốc cây ven hồ, một cặp tình nhân đang quện vào nhau mà tình tứ! Hắn sững lại! Cặp kính chừng như làm mắt hắn sáng lên! Vợ hắn! Chính vợ hắn đang ôm một thằng cha bỏ mẹ nào đó! Bàn chân hắn không tiến lên nữa. Cái cỗ máy cơ thể ọp ẹp dường như lún xuống, chùn lại. Cặp kính như mờ đi! Trời ơi cái cặp kính 15 nghìn đang làm hại hắn. Cái thứ ánh sáng khổ đau, ảm đạm làm sao! Chính hắn đã nhìn thấy vợ hắn qua cái lăng kính 15 nghìn khốn khổ!
Hắn lặng lẽ ném chiếc kính xuống mặt hồ! Một tiếng “bõm” khô khan vọng lại. Cuộc đời lại như cũ! Mờ ảo và đợi chờ! Hắn thẫn thờ trên con đường tản bộ, trước mắt hắn tất cả đều mờ ảo, khổ đau.


 


 
          Có một thứ triết học dành cho mọi kiếp người đó là chẳng ai muốn mất! Tất cả chúng ta chỉ muốn được. Họ chuẩn bị những khoảng trống quá lớn để mà chứa chấp đủ mọi thứ mà họ nghĩ ra được khi có dịp! Phàm đã là con người chẳng mấy ai đặt câu hỏi cho mình rằng đến một lúc nào đó họ sẽ mất mát ít nhiều, một vài thứ! Có lẽ bởi tại loài người trôi trong thời gian, dòng sông ấy cứ bồi đắp cho họ biết bao là ham muốn. Đến đây tôi chợt ngẫm, đời người như cái bát hứng từng giọt nước trong vòi! Từng giọt ham muốn rơi vào lòng bát và từng giọt nước ấy cứ đều đều dâng lên ngập tràn lòng bát. Mọi ham muốn cứ sôi lên chẳng ngừng vận động, mà nó chỉ ngừng sôi khi không còn hứng chịu thêm giọt nào, khi không được thì không mất, bát nước sẽ phẳng lặng trong veo, nhưng liệu có mấy ai hiểu được điều ấy! Họ muốn bao trùm tất cả cho dù khoảng không là lòng bát cứ sôi lên ngập tràn ước muốn. Họ ước cho họ, cho chồng con họ, bạn bè họ. Có lẽ họ muốn chiếm tất cả cái không gian cuộc đời người khác cho thỏa trí khát thèm.
          Thật rõ hay! Cuộc đời là thế mà mấy ai rõ nổi, mà rõ thì cứ mặc kệ chẳng sao vì tất cả là thế. Nó đã thành giông thành bão, thành một loại triết học cho cả loài người, chúng ta coi đó là tự nhiên, là bất khả kháng.


 
          Bà lão chống gậy, một tay cầm mảnh gáo dừa đứng trước cửa mọi nhà xin của bố thí. Tiếng con chó nhà chủ rít lên nghe khác thường, quyết liệt hơn mọi khi. Một chú bé chừng năm tuổi đứng gần bà lão, trên tay cầm chiếc kẹo đứng xem bà chăm chú. Có lẽ vì nó không có bà hay cụ, nên bà lão đã khiến nó nhìn bà chăm chú đến thế. Cái tiếng chó sủa như té tát cũng chẳng làm bà lão sợ. Vẫn mảnh gáo dừa chìa ra phía trước. Cái mảnh gáo dừa vỡ tướp, như bóng lên dưới thời gian của đủ loại ngọc thực – Chắc cầm nó khi đói cũng nặng.
          Ở trong sân một tiếng người trung tuổi vọng ra:
-         Khổ lắm! Nhà này chẳng có gì đâu!
Lời nói đấy như một thông điệp quen thuốc. Tiếng chó thôi sủa, sự yên tĩnh trở lại nơi ngõ nhỏ. Bà lão lặng lẽ cầm mảnh gáo ra đi. Cái lưng còng như gánh trên thân bà bao mảnh áo quần rách tướp sói lở theo thời gian. Đôi tay gầy gò nhăn nheo, rạn nứt như chứa đựng bao buồn đau cuộc đời.
Thằng bé cũng lặng lẽ ngơ ngác theo bà lão ra đầu ngõ. Chợt rất nhanh nó tiến tới gần bà. Như có lực hút. Nó đưa biếu bà lão chiếc kẹo đang cầm trên tay.
Bà lão cũng ngơ ngác như như chính khi nó ào tới:
-         Ôi! Tôi xin cảm ơn cậu. Và trong mảnh gáo dừa run run kia có một cái kẹo. Thằng bé chạy ào đi như trốn sự nuối tiếc.
Ngày hôm sau, vẫn trên lối ngõ nhỏ ấy, tiếng chó lại cồn lên huyên náo. Và bà lão lại ra đi với mảnh gáo dừa trống rỗng. Tới đầu ngõ, vẫn thằng bé hôm qua ngơ ngác theo bà. Nhưng lần này, nó mạnh dạn hơn, tiến tới bên bà lão, trên tay nhỏ còn lại nửa chiếc quẩy đang ăn dở.
-         Cháu cho bà – Nó nhẹ nhàng đặt vào lòng gáo.
Tấm lưng còng như rung lên:
-         Ôi! Xin cảm ơn cậu. Nó nhẹ nhàng bay đi, trong mắt còn ánh lên niềm vui nhỏ. Và cứ thế, ngày nọ qua ngày kia, hai cực của hai kiếp người nhỏ nhoi ấy như tiến gần lại nhau hơn.
    Tiếng chó vẫn sủa! Song một hôm, trước cái ngõ nhỏ ấy. Thằng bé tần ngần nhìn bà lão, họ đang tiến đến gần nhau, song trong ánh mắt thằng bé, một nỗi ân hận, thiếu vắng như chìm xuống. Trên tay nó trống không, bất lực, đôi mắt buồn bã hướng xuống con đường nhỏ.
-         Cảm ơn cậu! – Tiếng bà lão nói rất khẽ, như chỉ để cho họ nghe thấy. – Bà muốn biếu cháu một thứ! – Trên tay già nua hướng phía thằng bé, một mảnh nhựa đỏ có in hình đức Phật.
-         Bà biếu cháu chút quà.
Trong tay thằng bé vẫn cầm chặt mảnh nhựa, tần ngần nhìn theo bóng bà già khuất dần trên lối xóm. Và mãi những ngày về sau, trong xóm nhỏ, không còn ai nghe tiếng sủa của con chó thường cắn, có lẽ nó đã già và chết.
Nhưng trước ngõ, thằng bé vẫn nô đùa cùng các bạn. Trên cổ nó, cái mảnh nhựa đỏ có in hình đức Phật, như bay theo những nô đùa của lũ trẻ trong không gian.
 
 


          Tất cả mọi cái đối với nàng trở nên chậm chạp đều đều chán nản. Những mẩu vụn vặt trôi qua trong mắt vẫn chỉ là những ảo ảnh quen thuộc chán chường. Những tà áo trắng lướt qua, những nụ cười ánh mắt ẩn hiện hư ảo. Tất cả điều giống nhau, nhạt tẻ và rỗng tuếch như chính cuộc đời nàng đang trải! Như nỗi khổ ban đầu cũng giống nỗi khổ cuối cùng, nó lê thê dài vô tận.
-      Tất cả rồi sẽ qua đi! – Nàng luôn tự an ủi mình như vậy. Ngày hôm nay sẽ lại qua đi như ngày hôm qua bỏ lại. Đối với nàng, ngày hôm nay nằm trên giường bệnh, cũng chẳng khác chi ngày hôm qua nằm trên giường đâu đó. Với nàng nỗi khổ chậm chạp đay nghiến làm sao. Nó giống như hai quả lô ép nước mía đang cán một cây mía, róc vỏ. Tất cả bổng trở thành nát vụn! Và ở đâu đó, trong cỗ máy thuần thục kia, một chiếc cốc được hứng ra đón lấy dòng nước, đó là nước ép ra từ cây mía.
Chao ơi! Cái nguyên tắc giản dị mà cay đắng làm sao!
-         Không tất cả rồi sẽ quen thôi như bao lần nó đến. Sự quen thuộc đau khổ đã làm nàng chai sạn, nó giống như muôn lớp bùn nhơ, tầng nọ đè lên lớp kia, bồi dầy thêm nỗi khổ. Đó phải chăng là cái bản năng kì diệu của mỗi con người? Hay thiên bẩm ghép cho từng cuộc sống, cái khả năng chịu đựng khốn khổ.
-         Tất cả rồi sẽ qua thôi. – Nàng cố dứt đi những suy nghĩ muộn phiền day dứt.
-         Ta phải can đảm chứ! Mà can đảm là gì nhỉ? – Nàng nhớ đến câu nói của mụ chủ nhà chứa: “Can đảm là sống cả khi ta không còn muốn sống” – Mà cuộc sống là như vậy mà!
     Từ nhà chứa tới bệnh viện và rồi đến đâu nữa cũng chẳng sao đâu. - Nàng nghĩ như vậy và cảm thấy ổn ổn trong đầu.
-         Trời ơi sao mệt thế! – Từ đâu đó trong cơ thể nàng, một cái gì đang mất đi và thay vào đó một cái gì đang đến. Nàng cố tự tìm tòi nghe ngóng, song cái mệt làm cho nàng phó mặc. Nàng thiếp đi trong cơn mê chập chờn ác mộng.
-         Chết rồi! – Một điều gì đó làm cho nàng cố vùng dậy, đầu rướn lên khỏi gối, đôi mắt bàng hoàng ngây dại. Nàng cố tìm một người quen nào đó, song chỉ có sự lặng lẽ trải dài từ mọi phía. Cái màu trắng huyễn hoặc ru ngủ! Trắng! Trắng quá, trắng ở mọi chỗ, cả nhà đều trắng.
-         Đây là đâu! – Tự hỏi mình đôi mắt nàng mở to đang hướng về một nơi nào đó trong tâm khảm.
-         Mình đang nghĩ gì nhỉ? – Trong óc nàng những mẩu đời đứt đoạn, chập chờn lóe lên rồi lại tắt, như một chuỗi đèn màu hư ảo.
-         Đúng rồi! Con tôi – Ôi đứa con khốn khổ, không biết ông bà lấy gì nuôi nó, nếu như tôi phải nằm đây. Biết gửi ai mang tiền về bây giờ? Nàng cố nâng bàn tay trĩu mỏi, song nó không còn tuân theo ý muốn của nàng nữa, tiền để trong túi áo, nàng không sao sờ mó được – có những lúc trước những khoảng cách cỏn con gang tấc mà không sao vượt qua nổi. Cái khoảng cách khủng khiếp ấy đang thấm dần vào từng đường gân thớ thịt, nó cắt đi trong nàng bao ý nghĩ rã rời đứt đoạn. Nó đánh thức dậy trong nàng cái sự sống mỏng manh đã trở nên gang tấc.
-         Ta chết ư? – Hình ảnh cái chết bỗng hiện lên trong nàng.
-         Không! – Nàng cố bấu víu vào đâu đó. Hình ảnh cha mẹ bỗng hiện ra trong óc! Không! Không thể được! Không một ai trong nhà được biết mình đang làm gì, ở đâu? Nghĩ đến điều ấy nàng thấy rùng mình ghê sợ. Nỗi cô đơn trơ trọi, tưởng rằng đã quên đi, nhưng giờ đây lại hiện lên trong đôi mắt đẫm lệ. Cái mảnh đất bé nhỏ nàng đã vùi sâu nơi đáy lòng! Cái mảnh đất yêu thương mà giờ đây nàng là kẻ lạc loài. Cái mảnh đất mà nàng nghĩ mình vĩnh viễn sẽ không còn chỗ đứng. Ôi! Sự cô đơn ghê sợ. Nàng sẽ tắt ở đây như ngọn nến tàn lụi và không được gặp con. Nó sẽ là đứa trẻ không cha không mẹ. Ôi nỗi khổ! Liệu có còn nỗi khổ nào hơn nỗi khổ này không? Nàng muốn cào, muốn xé, muốn vùng dậy, song tất cả vẫn lặng lẽ đắm chìm. Một sự nặng nhọc đến khó tả đang muốn đè nàng xuống vĩnh viễn. Nàng muốn kêu lên, nàng bấu víu vào ai đó, song chỉ còn lại sự bất lực rã rời.
-         Không! Nàng sẽ phải gặp con! Hà ơi! Mẹ phải về với con.
     Những hình ảnh thân quen lướt qua trong óc nàng như một ảo ảnh bất diệt.
     Con nàng nó sẽ không hiểu gì hết, nó là của nàng. Nàng đã nuôi nó bằng dòng sữa vắt ra từ khổ đau tủi nhục. Nó sẽ không bao giờ biết nỗi nhục nhã mà mẹ mình phải nếm trải. Nó vĩnh viễn là của nàng. Nghĩ đến đây nàng lại khóc và trong lòng vơi đôi chút.
-         Rồi tất cả sẽ qua thôi, có lẽ chả ai khổ mãi. – Nàng tự an ủi mình như vậy. Rồi nàng lại nghĩ đến con. Đã tám tháng mình không gặp nó, thật đáng thương! Đứa trẻ mười tuổi mà không biết ai là cha! Trời ơi! Sự thật sao mà cay đắng thế. Biết bao nhiêu những bộ mặt đàn ông lướt qua trong óc nàng, những bộ mặt đầu tiên và biết bao những gương mặt khác lướt qua đời nàng như những bóng ma chập chờn chao đảo. Kẻ nào trong những bộ mặt kia sẽ là cha nó? Nàng rùng mình kinh sợ! Không! Không ai cả! Nàng bỗng hét lên trong cơn mê sảng. Một tiếng nói xa xôi từ đâu đó: - Buồng cấp cứu, giường số 3.
-         À mình nằm ở buồng cấp cứu.
-         Chị gì ơi! Chị có nhìn thấy tôi không?
     Họ chỉ nghe thấy trên môi nàng những tiếng không phều phào bất định. Mắt nàng đang nhìn về một nơi xa xăm nào đó.
-         Chị gì ơi! Chị có nhìn thấy tôi không?
-         Có! – Nàng thều thào trả lời.
Hôn mê tiếp nước ngay, và những bước chân vội vã.
-         Nào em tiếp nước cho chị nhé! – Tiếng cô y tá nhẹ nhàng gọi.
-         Chị đẹp quá. – Một nụ cười thoáng qua trên môi nàng.
-         Chị để tay ra đây cho em, cô y tá nhẹ nhàng nâng tay nàng đặt ra thành giường, họ nhanh nhẹn buộc ga rô, cắm kim truyền nước, cô ý tá lặng lẽ điều chỉnh chiếc cặp ống truyền cho những giọt nước đều đều chảy. Tất cả mọi việc ấy nàng không còn cảm giác gì nữa, nàng thấy buồn ngủ, buồn ngủ quá. Nàng linh cảm, nếu mình ngủ thì sẽ vĩnh viễn không bao giờ dậy nữa. Trong mê nàng còn nghe thấy họ nói cô ấy đẹp quá, và nàng cảm thấy chua xót. Nàng nghĩ: đẹp vừa thôi, mà đừng đẹp có lẽ đỡ khổ hơn. Nàng phải cố chống lại cơn buồn ngủ. Trong cơn mê mỏi nàng còn nghe thấy ai đó hỏi nhau: Bệnh nhân cấp cứu lúc nào?
-         Thưa bác sĩ, hai giờ đêm qua, không người nhà, chưa làm thủ tục nhập viện vì chưa có địa chỉ, khi vào viện bệnh nhân trong tình trạng hôn mê sốt cao, chuẩn đoán họ nói bằng danh từ y học gì đó nàng không biết đươc.
-         Chị gì ơi! – Tiếng ai giọng ấm áp vang đến tai nàng. – Chị có cần thông báo cho gia đình đến thăm không? Địa chỉ ở đâu? Tôi sẽ nhắn hộ nào!
     Đầu nàng hơi lắc và tiếng “không” phều phào thoát ra trên môi. Mắt nàng vẫn mở song không còn chi giác, trên làn môi héo những lợt son phai nhạt, tất cả chỉ còn toát lên một vẻ đẹp khốn khổ tuyệt vọng đồng điệu với linh hồn. Nàng nằm đó trên ga giường đệm trắng, giữa mái tóc dày tỏa dài trên gối, một khuôn mặt thiên thần lặng lẽ, mắt mở như hướng về đâu đó. Nàng là ai trong cuộc đời này! Phải chăng nàng là món quà ban cho những kẻ bạo tàn ngự trị? Không! Nàng không phải của bọn họ, nàng là của con nàng. Ở một nơi xa xăm nào đó đang vọng lại tiếng khóc trẻ thơ, tiếng khóc của đứa trẻ bơ vơ đòi mẹ.
-         Không! Nó là của nàng! Hai tay cố bấu lấy ga giường đầu nàng rướn lên trong một cơn co giật khủng khiếp, cô y tá đỡ lấy cổ nàng và cái từ không! Không! ấy cứ yếu dần đi rồi tắt hẳn. Tim nàng ngừng đập, hơi thở đã tàn nhưng mắt nàng vẫn mở! Đôi mắt ấy không muốn nhắm lại! Nó đang hướng về một nơi nào đó trong cuộc đời, như muốn hỏi những ai? Tại sao nàng phải chết, tay nàng còn bíu lấy mảnh ga dường như cố bấu víu lấy cuộc đời này.
     Cô y tá lặng lẽ vuốt mắt cho nàng và chính cô cũng khóc.
-         Chị ơi! Mắt chị ta không nhắm.
     Một sự lặng lẽ đến nghẹt thở. Nàng ở đâu? Ai đưa nàng đến? Ai là người thân của nàng? Nàng nằm kia mắt vẫn mở như một lời thách đố chua xót. Cô y tá phủ lên mặt nàng vuông vải trắng. Cánh cửa đã khép lại với một cuộc đời, niềm sung sướng khổ đau và day dứt.Hà thành trong một buổi chiều mưa nhẹ. Trên đường những chiếc lá thu còn ướt nước mưa. Một chiếc xe tang từ từ tiến đi trên đường phố, vài người mặc áo trắng bệnh viện lặng lẽ đi đưa, dăm ba bó hoa làm phúc đặt trên nóc quan tài, bó hương lớn tỏa khói hồng nghi ngút. Xe đi chầm chậm một đoạn theo đúng nghi thức tang lễ. Họ đưa tiễn một bà mẹ không tên tuổi, không địa chỉ về nơi an nghỉ cuối cùng. Đám tang lặng lẽ không một lời kêu khóc. Nó lặng lẽ đi trong một buổi chiều thu buồn bã. Lơ lửng đâu đó tiếng khóc trẻ thơ đòi mẹ! Tiếng khóc ấy như quấn lấy chúng ta – những người đưa tiễn. Trong chiếc hòm gỗ sơn đỏ kia! Nàng vẫn còn mở mắt như hỏi chúng ta: Con tôi đâu? Vì sao tôi phải chết?
 
 


     Thần chết đang đến rất gần, ông lão dường như đang nhìn thấy được. Cái chết – thể xác như chìm xuống, bỏ mặc cho linh hồn ông nổi lên, bồng bềnh như trôi dạt. Như con thuyền không hướng lái trên mặt biển cuộc đời tròng trành trôi. Thứ cảm giác ấy chợt làm cho ông lão tỉnh ra hơn. Những phó mặc, tia sáng vừa lóe lên thì mọi nỗi chua xót cứ chen nhau trào tới, nỗi tròng trành số phận ru đẩy ông lão tới chỗ tận cùng nuối tiếc.
     Ông chua xót cho những đứa con đã mất mẹ nay lại mất cha. Hình ảnh từng đứa một cứ bừng lên trong lão cái thứ ánh sáng sự sống. Lão rất hiểu, dưới mái nhà êm ấm này, giờ đây những đứa con yêu dấu đang cận kề bên lão. Chúng đang từng giờ từng phút cố giằng lão khỏi bàn tay thần chết.
-         Cậu ơi cậu! Cậu ơi! Song lão mỏi lắm, chúng sao hứng được nỗi đau đớn của lão, tật bệnh ai nào chia được cho ai. Ý nghĩ ấy làm cho ông lão lại càng thêm chua xót trước cái bất lực đích thực của đời người.
Nỗi êm ái như ru ông chìm xuống để hồn lặng lẽ bay lên, như những bong bóng khí trồi lên mặt nước rồi tan biến, lão cố ý thức mình để khỏi sự trôi trượt lôi đi. Cái dốc thẳng đứng cuối cùng của nỗi hãi hung lần cuối.
-         Cậu ơi! Cậu tỉnh lại đi – Bàn tay con lay nhè nhẹ trên má ông.
Cái thứ ánh sáng cuối cùng của tình yêu cứ chập chờn lóe lên trong ông lão. Cố bíu lấy tay con – Như níu lấy cái phao trên mặt bể. Mấy cái đầu trẻ tụ về quanh lão:
-         Cậu ơi! Cậu có dặn gì chúng con không? – Cái tiếng nói không chấp nhận đau thương vẳng bên tai ông.
-         Dặn gì chúng nó nhỉ cho đích thực? Mà còn gì để dặn khi mình sắp chẳng còn đích thực. Cả đời lão đâu có ai dặn gì! Mình yêu chúng biết bao. Bàn tay lão nắm chặt lấy tay con và cặp mắt ông bừng sáng hơn trong cái thời khắc ảm đạm ấy. Cái hơi thở mỏng manh cuối cùng bay lên, mắt ông già như quện vào những bóng hình yêu dấu. Những cái đầu trẻ gục xuống, rung lên cùng sự nức nở như tiếng chuông đau xót của một kiếp người, cái tiếng chuông ảo não đau khổ đầy mất mát.
     Chúng đang cùng tiến đến đau khổ! Ở đó trên vầng trán cha họ còn hồng lên hơi ấm của tình phụ tử và trong đôi mắt già nua đã khép còn ẩn chứa một lời khuyên mà chính các con ông đã hiểu.
     Quá khứ đã lôi ông trở về với hư không và cái thực tại đang bắt đầu từ quá khứ. Sự sống không nhờ ai sống hộ đươc, những bước chân không bao giờ đi trùng nhau, nhưng chúng ta vẫn bước! Quá khứ đã dậy họ tất cả - Tương lai thì chưa tới và trong mỗi mái đầu trẻ kia – Những đứa con yêu dấu của ông đều mang một phần thịt xương của cha mình như một lời khuyên đầy thương nhớ.


Cái tiếng khóc của đứa trẻ sơ sinh như xé không gian bay lên, như át đi bao nhiêu điều đang huyên náo nơi khu nhà ổ chuột. Cái tiếng khóc nghe sắc lạnh cao vút, như thẩm thấu qua cả lớp bê tông tường nhà,sói vào lòng người và bay lên cao,tỏa rộng trong cái không gian ngột ngạt xóm nghèo.Trên bao lớn những ngôi biệt thự quanh đấy,những bộ mặt ngơ ngác ngó nghiêng.Ở đó dưới mái nhà lá ọp ẹp,trong cái quầng sáng nhờ nhờ hỗn độn! Có lẽ họa sĩ sẽ chết chìm cảm xúc,nhạc sĩ bỏ đàn,nhà văn quẳng bút.Ở đây mọi kiếp người như quện vào nhau mà che chở.Cái thanh âm như hồi chuông kéo tất cả chúng ta quay về cội nguồn vô thức.Tất cả cuốn hút về một điểm “Nỗi đau xót mỏng manh loài người”.Ở giữa nhà một bà lão ôm ghì đứa bé trước ngực, rung rung và cưng nựng,xung quanh là đám người như nêm,ồn ào huyên náo. Mọi đôi mắt đều hướng về đứa trẻ,cái sinh vật nhỏ nhoi đòi sữa mẹ.
Song chỉ là sự hòa quện bất lực.Những ánh mắt hoảng hốt tìm nhau.Những lời nói,nắm tay vô vọng.Ở đó tình yêu,nhiệt huyết của họ bị đè bẹp bởi cái âm thanh thơ dại nghe xé ruột con người.Cái âm thanh ru đi tất cả,chỉ còn lòng yêu thương sống dậy.Bà lão van vỉ mọi người tránh ra cho dễ thở, nhưng tất cả,ai cũng muốn làm một việc gì cho nó.Thằng bé tím tái trên tay bà lão,cái vũ điệu đong đưa cưng nựng chẳng còn tác dụng. Cái vòng người mỗi lúc như bị giãn ra theo điệu ru đau lòng ấy. Họ đứng bao quanh căn nhà và mang đến cho nó đủ mọi thứ có thể,song cái thứ mà nó muốn thì chẳng ai có.Và cái vòng tròn tấm lòng ấy chỉ còn vang lên một sóng lời nguyền rủa! Ở đây,một tòa án ngoài trời tự nhiên sinh ra. Bao lời thóa mạ điệp trùng không rứt,họ dành cho bị cáo vắng mặt-mẹ nó đủ lời:Nào con đĩ, con quạ, đồ thối thây, thôi thì tất cả các ngôn ngữ xấu nhất cứ vang lê trong cái không gian chật hẹp này. Song ở đây tiếng khóc vẫn là tiếng khóc. Cái tiếng nói ban sơ vô vọng.Cái tiếng hú gọi mẹ nó ở đâu mau về…Và như có phép màu nhiệm, cái phiên tòa nhân ái ấy, tự nhiên rẽ ra nhường lối cho cơn lốc tình mẫu tử ào tới. Người mẹ trẻ áo sống lòe loẹt nát nhầu, phất son phai nhạt đôi măt hãi hùng hướng về phía đứa con mình.Tất cả như chìm xuống chỉ còn lại tiếng khóc mẹ con họ. Chị như giằng lấy con mình khỏi tay bà lão và bầu vú lép như ru đi cái tiếng khóc ghê người! Ánh mắt bàng hoàng, chị thu mình như giấu đứa con trong ngực áo,nỗi vô vọng rã rời như phủ lên linh hồn hai mẹ con họ.Dưới chân chị mấy đồng tiền nhầu nát chưa kịp biến thành dòng sữa.Đây có phải là kết cục của một tháng bỏ con đi bán mình kiếm miếng? Và cái miếng được trả là tiếng con gào xé ruột.Chị muốn lẩn trốn tất cả, song cái vòng người kia như vo tròn lấy chị.Họ không đánh không chửi!Nhưng trong ánh mắt họ, bản án đã được hủy bỏ.Chị ôm con co ro,cố thu mình bé lại,bé mãi,bé mãi trong cõi đời này.
Nỗi trống vắng dần trả lại cho căn nhà cái tĩnh lặng thường ngày trong ngõ nhỏ,song trong lòng mỗi người còn mang nặng bao suy tư về đời họ.
Hỡi vị thần nghệ thuật! Khi tiếng khóc đứa trẻ nín lặng,trả lại cho bóng đêm sự lơ đãng vốn có,thì ngôn ngữ nào tả âm thanh những giọt nước mắt người mẹ,trong đêm rơi trên má con mình,trong sự tĩnh lặng của đêm,có lẽ đó là quy luật tuần hoàn vĩnh cửu.Ông trời sinh ra cây lúa nuôi sống con người,hay người mẹ có hai bầu sữa để nuôi sống con mình.Song cũng không tránh khỏi những năm mất mùa thất bát.Thỉnh thoảng trong đêm,tiếng khóc đứa trẻ ngân lên như đòi mẹ.
          Có mấy năm mà các phố thay đổi ghê quá! Nhà cửa mới tinh cứ mọc lên san sát, đua nhau như muốn mọc lên tận trời, làm cho những con đường xưa như bé lại.Bà lão vừa đi vừa ngơ ngác như cố tìm nét thân quen xưa. Mới hồi nào tiếng tàu điện chạy leng keng buổi sáng như gọi bà dậy đi bán hàng,những đứa trẻ mua xôi sáng của bà vừa ăn vừa chạy tới trường, người lớn hớt hải mua xôi,đạp xe vào công sở. Chỉ thoáng lúc buổi sáng gánh hàng đã hết,bà lão lại quẩy gánh ra về. Đến đầu ngõ,thằng Hải con bà đứng chờ mẹ và để cất đồ đi chợ,trong mắt nó còn ánh lên câu hỏi đòi quà và vui sướng chạy đi cất quang gánh cho mẹ.Cái thời ấy nghèo thế nhưng sao bà thấy hạnh phúc đến vậy! Vất vả khuya sớm đến đâu bà cũng thấy vui. Giờ đây chắc chẳng còn ai đi ăn xôi gánh! Cứ nghĩ đến chuyện ấy bà lại thấy buồn.
          Thỉnh thoảng những dòng xe máy dưới đường sẹt qua,lại làm bà lão giật mình ngơ ngác! Thanh niên bây giờ thế đấy! Họ lao xe như chẳng muốn nhìn ai! Mà không biết tại sao mà phải đi vội đến thế? Bà lão lủi thủi đi nép vào trong hè,chiếc túi sách quàng vai cẩn thận cắp trong nách. Những suy tư lại kéo bà về trong quá khứ! Thời gian như đẩy bà lão ra khỏi thực tại! Nỗi mệt mỏi đang thấm dần trong mỗi bước đi. Bà nghĩ đến gia đình khi xưa và hôm nay! Giờ đây con bà hơn xưa nhiều lắm, bà những vui sướng xiết bao, cái ăn cái mặc chẳng còn phải lo gì nữa. Con trai bà có vợ rồi có con, bà vui mừng bên đứa cháu, suốt ngày hai bà cháu bên nhau. Song có lẽ trời chẳng cho ai toàn vẹn – Bà luôn an ủi mình như vậy, có lẽ đồng tiền đã làm bà mệt mỏi! Ở đâu trong gia đình bà cũng thấy tiền! Tiền trong bữa ăn! Tiền trong giấc ngủ! Cái lợi cứ len vào tất cả mọi ngóc nghách trong đời. Mọi giá trị dường như bị hạ xuống nhường chỗ nó vươn lên! Nào giường, nào tủ, máy móc, ban thờ cứ là sáng choang mới lạ! Không biết người chết có nhận ra đường về mà hưởng đồ cúng nữa hay không? Những người thân như vắng dần đi! Thay vào đó là bao khách làm ăn huyên náo, tiệc tùng to nhỏ, và rồi họ ra đi…Để rồi lại lặp lại triền miên quanh năm suốt tháng. Hai bà cháu cứ đi lùi dần, lùi dần đến điểm cuối cùng là gian buồng thờ trên gác xép, ở đó có ban thờ tổ tiên và chồng bà. Cái quá khứ như võng xuống che trở cho 2 bà cháu, họ lạc lõng cô đơn trong căn nhà mình ở.
-         Đấy anh xem mẹ anh! Bẩn đến thế là cùng!
-         Đấy anh xem! Mẹ anh sao mà quê thế…
Tiếng nàng dâu đay nghiến chồng cứ vẳng bên tai. Bà ôm ghì đứa cháu như điểm tựa cuối cùng trong đời, thời gian trôi qua sao mà lạnh lẽo buồn tẻ đến vậy.
 Rồi niềm vui bà cháu cũng bị họ lấy đi! Họ sợ nó lẩn thẩn giống bà. Nó thường chạy đến bên bà khi bố mẹ đi vắng. Bà lão cứ luẩn quẩn 1 mình bên ban thờ thăm nom người chết. Dĩ vãng như khói hương tỏa ngát trong căn buông chật hẹp.
Bà lão đi trên hè như kẻ mộng du! Thành phố về chiều người đi lại huyên náo lướt qua như ảo ảnh. Chợt đến ngã tư, giật mình như người tỉnh mộng, cắp chặt túi sách, bà lão len lén qua đường. Bao suy nghĩ cứ trải dài theo vỉa hè các phố! Nào chồng, nào con, nào cháu các hình ảnh người thân cứ chợt đến, chợt đi theo bước chân bà. Thành phố đã lên đèn, gió mùa se sắc lạnh thổi dài theo những con phố cũ. Lá rụng trên đường xào xạc theo những bước chân người qua lại. Bà lão dừng chân bên quầy bánh mỳ trước cổng bệnh viện.
-         Cô ơi! Cho tôi mua 1 cái.
       Chị bán bánh niềm nở đưa cho bà cái bánh:
-         Bà vào thăm người nhà đi viện?
-         Không thưa cô!- Bà lão cầm chiếc bánh tần ngần trước cổng bệnh viện.
       Mình ngồi nghỉ ở đây có lẽ tiện!- Bà lão nghĩ như vậy và lặng lẽ đến bên gốc cây gần cổng viện, giở túi sách lấy áo ni lông quàng vào cổ, rồi lặng lẽ ngồi xuống bên bóng cây.
       Sau 1 ngày đi mỏi, cái lạnh trừng như lạnh hơn trong bà. Hai tay thu trước ngực cố giữ cho gió khỏi lùa vào trong áo. Người qua lại nhìn bà ngỡ ngàng thấy lạ! Chiếc áo mưa quấn quanh người xòe ra hình cái nón, nom giống như túp lều du mục, túp lều được chống lên nương tự bằng chính bộ xương người. Nó vừa như nhà ở vừa như áo quần cho 1 đời người trong gió lạnh và có 1 bà già trong đó, đang sống những ngày tháng cuối cùng của tuổi tác.
 “Phải chăng! Cuộc sống như một con tính trừ buồn thảm”
Tôi nham hiểm và có lẽ thật sự nham hiểm!
Vì tôi đang giấu cái thật giả trong tay áo như nhà ảo thuật. Khi xưa thầy giáo dạy về cái tôi! Và mãi cho tới già tôi mới hiểu không có cái tôi thì làm gì có cái chúng tôi. Cái từ chúng ta rộng quá, như cõi đời này chẳng còn cát bụi, bởi lẽ đó, nên nhiều khi tôi tìm chẳng thấy mình! Mà mẹ kiếp! Đến già tôi mới hiểu điều đó! Nên tôi càng thương mình! Mà có lẽ vì thương quá nên sinh ra nham hiểm. Tôi thường dạy các con phải nghĩ đến cái chúng ta (gia đình) và có lẽ đó là điều nham hiểm, khi cái tôi của chúng chưa định hình! Chúng đang khổ sở bám vào cái phao chúng ta – đó là cha mẹ - còn chưa đủ, thì hỏi chúng còn nghĩ được điều chi nữa. Liệu có nên đổcho cái chúng ta của thầy giáo nữa hay không?
Có lẽ tôi đang nham hiểm bao biện cho mình! Trong đời đến một lúc nào đó, ta thấy mình xấu quá! Xấu đến mức ta nhìn ta chẳng nổi, có lẽ lúc đó hơn lúc nào hết ta sẽ nhìn thấy cái tôi nhiều hơn, và ý thức về việc tự sửa cái tôi nhiều hơn, và ý thức về việc tự sửa cái tôi hoàn thiện và cái tôi cát bụi ấy sẽ góp thành cõi đời.
Nói ra được có lẽ lòng tôi đỡ nham hiểm.
Cái gói nhỏ trong lòng bàn tay nhớp nháp mồ hôi, ông cố nhoài về phía lỗ tròn thông hơi trên cửa, cái mệt và sự hồi hộp làm trái tim ông muốn vỡ. Bên ngoài chợt tiếng súng nổ và tiếng rơi bịnh nặng nề.
Tất cả về buồng ngay! – Những gót giày vội vã hòa trong lời la thét.
-         Mày leo vào kỷ luật gặp ai? – Tiếng gã quản giáo bừng bừng vang lên hách dịch.
-         Báo cáo ban, nó chết rồi.
-         Khám người! – Tiếng ra lệnh khô khốc, sau một hồi khám xét.
-         Thưa trong người nó không có gì.
-         Mở cửa khám sà lim! – Những tiếng chân người chạy thình thịch và tiếng then chốt cửa rít lên từng hồi ớn lạnh.
-         Khám tất cả các buồng! – Hắn gầm lên ra lệnh. Tiếng ổ khóa và tiếng then cửa tầng trong lại lần nữa rít lên lạnh lẽo như tiếng ma gọi hồn. Ông như người chợt tỉnh cơn ác mộng…
Một thoáng suy nghĩ lướt quá - Ở ngoài kia có người vừa chết muốn ông phải sống… - ngoài cửa sà lim tiếng chìa khóa lạch cạch vang lên - Không chần chừ, ông nhét chiếc gói nhỏ vào miệng cố gắng nuốt, cái vị đắng ngắt của thuốc côlôxít như muốn trồi ra cổ họng, bao nỗi buồn và thù hận như thít lấy ông. Lặng lẽ làm dấu thánh giá – tu sĩ cầu hồn cho người đã khuất được về bên Chúa – Tụi mày cứ chui xuống đất mà tìm Chúa trời! – giọng nói gầm lên như chộp tới mà nhai sống phận người.
-         Khám! – Hắn giằn giọng ra lệnh
Gã trật tự sau một hồi lục soát – Báo cáo ban không thấy gì.
-           Khóa cửa! – Hắn lạnh lùng ra lệnh. Bộ mặt phèn phẹt đểu giả của hắn như muốn nhai sống người tu sĩ – Chúng mày phải nhớ - Tao Đỗ như ý, sẽ tiêu diệt từng đứa có ý thức chống đối. Bàn tay hắn siết chặt chùm chìa khóa như đang bóp cổ ai đó. Những tiếng sập cửa vang lên trong trưa hè oi ả. Cái nắng Lào Cai như lửa đốt trong lò. Sự sống lại yên ắng trong cái nồi hầm xương thịt, ở đó những cuộc đời lặng tờ đang sống, ở đó những bộ xương bọc da gói gém những linh hồn hướng thiện… Có một thứ ánh sáng dẫn dắt họ qua tháng năm mà nhà tù không thể nào dập tắt được. Vạch ranh giới giữa sống và chết thật mỏng manh làm sao, nó nhẹ nhõm như thở lạc qua bờ thế giới. Một đời người đã ra đi để lại ông ngồi lại cùng tinh thần của họ, cái bàn tay thò qua lỗ của sà lim như thít lại gần nhau trong chốn đọa đầy năm tháng. Những đời người chợt còn, chợt mất như ảo ảnh trong đời, như ánh sáng và bóng đêm phủ lên cõi hiện sinh khốn khổ. Đất lại mở cho một người nằm xuống – mảnh đất Lào Cai – ông chợt nhớ những dòng thơ của nhà thơ Chiến Kì:
Đây gươm súng không gầm gừ chém giết
Nhưng đây mồ lặng lẽ khép đời anh
Rất nhẹ nhàng không một chút dư âm
Vang vọng đến với núi rừng cao vút.
          Đã từ lâu lắm rồi, khi chiều đến hắn tìm về một chỗ, không phải là nhà mình hay bạn bè, hắn tìm đến hàng bia, thật lặng lẽ ngồi vào chiếc bàn nằm trong góc quán – tính hắn xưa nay vẫn thế - cứ lẵng lẽ nhìn ngắm và suy ngẫm cõi đời. Hắn luôn tự hỏi: “Mình là ai, ở đâu và sẽ về đâu?”, những suy nghĩ ngô nghê tương tự như vậy cứ hiện lên mà giày vò trôi qua đời hắn. Nó như một dòng sông nhơ bẩn cứ lặng lẽ trôi đi, bỏ lại hắn như một cù lao khốn khổ. Để trở thành câu hỏi, có lẽ đời hắn đã tan nát xiết bao, mọi thứ cứ trôi đi, biết bao khổ đau và phiền muộn, có lẽ thời gian trải qua đời hắn là một dòng sông buồn đau, mọi mâu thuẫn cứ nảy mầm mà mọc lên thành hắn, nửa thế kỷ của một mầm cây sinh sôi để trở nên ngày hôm nay đời hắn. Mọi thứ đã trôi qua hắn, những tủi nhục, bao mặn nồng, tràn ngập yêu thương và quên lãng. Sẽ đến một thời người ta không yêu nữa chăng? – Chẳng biết mọi người giống như hắn không? Liệu có ai cứ yêu mãi cho đến chết? Mọi người có đặt câu nói và suy nghĩ như hắn? Sự lặng lẽ như dìu dắt hắn đi trong suy tưởng. Có những lúc trong đời ta ngồi giữa cả đám đông mà như là hoang mạc, chỉ còn lại ta trong tĩnh lặng cô đơn và lạc lõng – hắn tự hỏi: “Ta là ai, ta đang ở đâu rồi sẽ về đâu?”. Có lẽ hắn là cái màng lọc, mọi thứ để lại cho hắn chỉ có vậy bao vụn vowc khổ đau và bên kia màng lọc là hư không, hắn đã sống hết mình trong nửa kia đời hắn, mọi thứ bề bộn quá, cứ chồng chất mãi lên và nhân loại coi đó là sự chắt lọc, đó là dựng xây, đó là kì tích. Lặng lẽ ngồi ngắm tác phẩm cõi đời, bên này là sự huyên náo thác loạn, bao cốc vại nâng lên, đặt xuống, những lời nói méo mó chìm vào quên lãng, những bước chân chệch choạc ra đi, nhường cho những dòng người tràn đến. Đây là chốn nghỉ ngơi sau mỗi ngày dành cho nhân loại, mọi thừa thiếu hụt hẫng đều được san bằng trôi tuột trên màng lọc cõi đời – tối thiểu phải là thế - nếu không có quán bia thì cõi đời sẽ ra sao? Có thể đó là điểm chót của dòng sông trôi qua màng lọc, ở đấy người ta giữ lại mọi thứ cho mình, chỉ còn nước cất trả về cho biển. Mọi thứ quả là hoàn tất làm sao – chỉ còn hắn và mọi người còn lại trong hàng bia đang ngồi đây – kỳ tích của chúng ta là vậy – ta còn sống và trước mặt là những chồng vại không tĩnh lặng – mọi thứ đã được chắt lọc xong xuôi, dòng nước trôi qua đã qua, chỉ còn mọi thứ thân quen vẫn thế, như ngày hôm qua cũng vậy, ta chắt lọc, ngày hôm nay vẫn thế, ta chắt lọc…
          Ta giành giật mọi thứ vật chất ở đời, có lẽ vì vật chất mà hắn còn ngồi lại đây, trong góc quán bia này mà suy ngẫm. Nhân loại hữu hình, bóng dáng hắn oằn mình trong nhân loại, có thể hắn là cái tinh của vật chất đang uyển chuyển điều hành vật chất. Mọi thứ phải tồn tại hữu hình cụ thể: Sờ, nắn, nặn, bóp được, dứt khoát phải là thế và vĩnh viễn là thế, đó là thứ “triết học duy vật” hiện sinh ở đời. Người ta bàn cãi về vật chất, phi vật chất, họ cãi nhau trong trường học, ở ngoài đời và ở khắp mọi nơi, mọi chốn, người ta cãi nhau cả trăm năm không thắng bại, có lẽ cả ngàn năm cũng nên, câu chuyện cứ dằng co hoài chẳng dứt, về con gà và quả trứng con nào có trước, biết bao những vòng vo bàn cãi bất tận về một hiện tượng tự nhiên làm nên và kết quả họ vẫn cứ cãi song gà thì họ thịt, trứng thì cũng xơi – họ chẳng hoài công mà lý giải tại sao lại xơi cả tang chứng lẫn vật chứng ở đời. Họ sẵn sàng thả câu chuyện con gà và quả trứng trôi qua màng lọc ra biển, chỉ còn lại con người sau bao lần chắt lọc. Có một thứ nặng hơn cát bụi ở lại trên sàng có lẽ đó là thằng người. Trong thế giới vật chất có lẽ con người là vàng – là vàng thực sự - loài người là động vật cao quý và thông minh hơn mọi loài bởi trong hắn có lòng tham muốn đến cùng cực, hắn muốn đào sông lấp biển, thay trời làm mưa – chẳng làm được nhưng hắn cứ nghĩ và nói lên như thế tự huyễn hoặc mình và huyễn hoặc người cho bõ nghĩ! Để đến một chiều hắn tìm đến hàng bia mà ngẫm ngợi và quên lãng. Hắn muốn nhìn thấy ở đằng sau cái màng lọc kia là gì? Có thể lần đầu tiên hắn muốn nhìn như thế, mọi thứ hiện hữu trên đời hắn đã thấy – nhưng hôm nay hắn muốn nhìn ở đằng sau mọi vật mà hắn thấy, có lẽ đó là nửa kia vô hình phi vật chất. Cõi đời chẳng còn là thế, không phải chỉ toàn là vật chất xây nên, ở đằng sau nó còn có một thứ mà hắn không nhìn thấy được vẫn sinh sôi mà tạo dựng cõi đời, nó vô hình nên khó mà nắm bắt và chắt lọc. Người ta đã vứt đi tất cả - dường như một nửa thế giới đã trôi ra sông ra biển – cái thế giới bên trong – cái thế giới tinh thần vô hình vô ảnh. Từ đáy cốc những dòng không khi sủi tăm trồi lên và tan biến trong màu nước vàng chanh. Vại bia đang sinh sôi với hai nửa vô hình và hữu hình của nó. Mọi thể xác đều giống nhau đến từng bộ phận, nhưng có kẻ vui người buồn, áo quần màu sắc họ mặc phong phú khác nhau vậy? Điều gì sinh ra sự khác biệt ấy? Có lẽ đó là tinh thần của riêng họ sinh ra như vậy. Có một thứ thật là mong manh yếu đuối cứ lay lắt trong họ.
          Bát cơm nuôi sống con người, áo quần đồ vật, vàng bạc, nhà cửa góp phần nuôi sống con người, nền văn minh hôm nay chỉ dẫn chúng ta đến đấy – chúng ta tranh giành, sàng lọc, vật lộn vì thể xác hữu hình đang tồn tại, đầy ham muốn. Thằng người thứ hai nhỏ bé còm cõi trong ta đang ủ rũ nhìn mình, nó chẳng có tiếng nói trong căn nhà thể xác! Con người sinh ra từ đâu? Có lẽ từ một khoảng vô hình vô ảnh tràn ngập đam mê giữa hồn cha và mẹ hòa đồng mà sinh sôi ra hắn – trong sự giao hòa tâm linh ấy, có một linh hồn nhỏ bé hiện lên hun đúc thành thằng người thể xác hôm nay. Nhân loại nắm bắt lấy hắn và hắn khát thèm nắm bắt nhân loại. Mọi vật chất như tìm đến nhau mà tụ hội – thể xác tìm thể xác, khát thèm tìm khát thèm – một sự giống nhau đến hãi hùng, khủng khiếp, để đến chiều nay – tại quán bia này hắn tự hỏi? – Ta là ai? Trong cả quần thể loài người giống nhau đến vậy! – Cùng chung mục đích, đồng nhất sở cầu, khát thèm vươn tới một cái đích giống nhau. Nếu tất cả đều chỉ là giọt nước thì đời hắn là vô nghĩa – vô nghĩa đến hãi hùng! Vậy hắn là ai? Có một thứ vĩnh viễn không đồng dấu đó là linh hồn – nó như dấu âm dương mà làm nên khác biệt. Có một thời người ta kêu gào uốn nắn mọi người giống nhau – giống nhau như đúc, liền mạch liền khối để tạo thành sức mạnh – một gã khổng lồ con người – nhưng nghe chừng thằng người ấy thật buồn, chẳng bao giờ hoàn thiện, khối óc vĩ đại của hắn cứ tán loạn lên, điên điên, khùng khùng mới lạ… chẳng làm nên chuyện gì đáng giá, gã cứ lủi thủi như cây cần cẩu hay cái máy xúc ở đời, thật rõ vô vị - chỉ có thể xác mới cần đến tiếng nói chung – chính là sự thèm khát, có lẽ đó là nửa giống nhau hòa thành biển cả. Hắn thường suy ngẫm – tại sao những người già khi họ đi gần hết cuộc đời – hạnh phúc chẳng còn là những khát thèm vật chất nữa – họ về với đức Phật mà tìm lại nửa kia đời mình, cả người giàu có cũng vậy. Sau tột đỉnh là gì? Có một sự chống rỗng đến kinh hãi đang chờ đợi họ. Tất cả đều sợ mất của cải hữu hình, vì suốt đời người chúng ta lăn lộn vì nó mà quên đi nửa kia vô hình. Sự vật vã tìm lại nửa kia đã trôi qua màng lọc.
          Trước bàn hắn một đứa trẻ năm, sáu tuổi đứng lặng lẽ chìa tay đợi chờ, nó chẳng dám cất nên lời, một bàn tay non dại, hư không buồn như chiếc lá, sự cầu khẩn thay lời trong mắt nó như nói với gã – Ông ơi cháu đói! – hắn lặng lẽ đặt vào tay nó đồng bạc – nó im lặng cúi đầu cảm ơn – trả lại cho hắn sự thanh thản – hắn hài lòng về ảo ảnh vừa qua, nó như một thứ vô hình nào đó còn mắc lại trong lòng hắn không trôi qua màng lọc, có thể linh hồn hắn vẫn rớt lại đâu đó trong thân xác nhơ nhớp này, đang cựa mình thức dậy sau nhiều năm mê sảng.
 
Đã tự lâu lắm rồi người dân Nam ta mới lại có một dịp được cười vui đến thế. Họ cãi vã băm bổ vào mặt nhau chẳng còn thương tiếc chi nữa – mà họ chửi nhau thực sự thì mới vui - ở đâu cũng có chửi, ngoài đường ngoài chợ, trên bến dưới thuyền. Chửi bới như thế thì đời chẳng lạ - đằng này lại là hai nhà văn có học thì mới kinh. Cả thiên hạ đầu tiên ngỡ ngàng, sau trở thành vui thú – mà tại sao lại không chửi được cơ chứ?... Cứ hình dung hai vị như con gà chọi với những cái mỏ sắc rỉa thịt, rỉa lông nhau cho bõ nỗi khát thèm – mà ở đây họ là dân có học, có suy, có nghĩ thì cuộc chiến mới thêm phần long trọng. Bao từ ngữ sắc như dao cứ vùn vụt ra chiêu. Cõi đời thật vui vì đã từ lâu lắm rồi các nhà văn Nam ta chỉ cần cù suy ngẫm mà viết lách, nhà nào biết nhà ấy chứ đâu có chửi nhau bao giờ… Ấy thế mà hôm nay họ chửi nhau mới lạ. Họ phanh thây mổ ruột nhau trên trang báo, giữa ban ngày ban mặt cho cả thiên hạ cùng nhìn, cùng nghe. Và họ chửi mấy ngày liền cho hả - thế rồi có anh chịu chẳng nổi cũng lên tiếng chửi lại cho bõ tức cõi lòng, bao từ ngữ lâu ngày chẳng dùng vào việc gì, nay có dịp tung ra mà báng bổ. Theo tôi nghĩ quả là hay, vì không thế thì cánh làng văn ta êm ả quá, cứ như là đi trên biển thuyền không có sóng, đi trong cõi chẳng có nắng mưa. Rõ thật vui ở đâu có cặp gà chọi người ta sẽ bu đến vòng trong vòng ngoài xem cho bõ thèm đôi mắt, và cải thiện trí tưởng tượng sắp mờ. Hôm nay cầm trang báo không còn cái sự đều đều như mọi khi, ta háo hức như vào sới xem gà chọi. Người ta lách đòn vào những điểm yếu của nhau mà dùi mũi thương chí mạng, loài gà thì có cái mỏ, đôi cựa, nhà văn thì có ngọn bút và sự toan tính. Họ cứ lần lượt thay nhau mà chửi, người nọ chửi xong người kia chửi lại. Dứt khooát hơn hẳn ngoài chợ là họ không xông vào nhau mà chửi lộn xăm xỉa cho bõ thèm căm uất. Người chửi, người nghỉ có thứ tự đàng hoàng – Rõ là dân có học, nên nhiều khi thiên hạ cứ thấp thỏm đợi chờ mà như thế càng thêm phần thú vị. Chẳng hiểu gã chửi sau có chiêu thức gì mới hơn không? Nào là lừa đảo – Nào là bịp bợm, nào là sảo trá và tất cả các kiểu từ ngữ nhất đời họ đều sử dụng mà choang nhau cho bõ cơn thịnh nộ. Mà có lẽ cũng phải – họ chửi từ trên xuống dưới rồi từ dưới lên trên – ông bà tổ tiên họ lôi ra mà báng bổ thì mới thú. Mà họ chửi cũng có lý – đến vua Hùng ta xưa còn khai man đến cả ngàn năm tuổi, cụ Nguyễn Trãi viết hịch làm thơ mà dân ta có bớt chinh chiến nữa đâu, vẫn cứ giặc Tàu, giặc Pháp, giặc Mỹ, cụ Nguyễn Du viết Kiều thì dân ta có bớt được lắm nàng Kiều đang lăn lộn trong các lầu xanh cả nước, nữ sĩ Hồ Xuân Hương có làm bớt đi sự háu gái của cánh đàn ông chúng ta hay không? Theo tôi nghĩ anh ta chửi cũng có cái phải – Nhưng rồi nghĩ lại người ta chửi lại cho thì cũng đúng – đã tồi đã xấu như thế sao không im quách đi cho lòng đỡ khổ có hơn không? Nhưng tựu chung khi đã tức thì chẳng cần phải nghĩ! Người ta mang lờ ra mà gí vào mồm vào mặt nhau thì mới thực là thú vị. Tôi chẳng dám nói sai vì thơ là cao quý thường ở trong đầu trên đỉnh mà người ta gí lờ vào thơ thì có khác chi là gí vào mồm vào mặt nhau nữa? Quả là thú vị, họ đã tạo ra con sóng chập chờn xô vào bờ nọ, rồi lộn lại đập vào bờ kia, cứ như hai anh thợ xẻ đang cò cử mà phanh đôi thỏi gỗ cõi đời, và chúng ta là những độc giả đang lãng phí thời gian mà nhìn ngắm họ, nhưng chẳng sao tối thiếu là họ đã kéo xẻ và có thể đó là bài học mà hai nhà văn dành cho cõi sống chúng ta. Cả hội nhà văn im lặng mà nghe họ chửi nhau thì mới lạ. Chẳng ai còn dám phân định phải trái cho được bề, họ cứ phải vật lộn hoài ngày tháng cho thấu tình đạt lý. Có lẽ kẻ thắng dành về lẽ phải, người thua rước lấy phần sai – Hoan hô gà chọi – cái truyền thống thượng võ xa xưa tiềm ẩn trong lòng dân tộc – Cứ phải chọi cho ra phải trái và nhiều khi người xem đâm sợ! – Nhỡ đâu họ đâm trượt đối thủ, trúng mồm chính mình thì thật gay, tốt hơn hết cứ đứng cho xa nhìn vào trong cuộc sẽ an toàn hơn mà thêm phần thú vị.
          Một chọi một không xong thì hai chọi một, kể cả là ba là bốn miễn rằng cứ phải có kẻ nằm phơi bụng thẳng cẳng đo ván thì mới hả - quả là ngón đòn hội đồng bất khả chiến bại, cứ mỗi người đấm một cái thì ai mà chịu nổi, đối thủ chắc chỉ có mà chết! Nhưng ở đây cuộc chiến là suy ngẫm, là đấu khẩu, là báo chí, tôi tin chắc cũng khó mà đạp chết được nhau. Theo tôi nghĩ cũng lạ, người phán xét phải là độc giả mới phải, nhưng ở đây lại là vở tuồng nhà văn với nàh văn thì mới kỳ quái làm sao. Có thể họ đã chọc vào đâu đó chỗ ngứa của nhau cũng nên. Mà ở ta đã là nhà thơ, nhà văn mà bị diễu cợt thì quả là không thể… Nghề của họ là nghề muốn dẫn dắt mọi người đi đâu đó cho có vẻ - như dẫn dắt trẻ nhỏ qua đường chẳng hạn và họ cảm thấy thích thú vì đã làm như thế. Mà tác dụng ra sao thì họ cóc cần biết. Tất cả cứ phải là đầu sách, niềm tự hào là những cái gáy có chữ găm trên giá trông oai phong lẫm liệt làm sao. Có bán được hay không thì cứ phải hỏi thiên hạ, chả ai dại bỏ tiền mua sách về gói xôi vì họ đã bị nhỡ tàu nhiều chuyến. Mọi thứ dường như đang cũ đi từ lọ mực đến ngòi bút, dân đen làm sao tìm được mình trong họ, tất cả là những chuyện là lạ xa vời… và nhà văn sinh ra ở ta có lẽ là thế.
-         Cứ phải là oai phong lẫm liệt ở đời, nên mặc họ đánh nhau cũng phải, vì họ có đánh thì độc giả mới hả dạ, có đánh nhau thì mọi sự mới được phơi bày cho phải lẽ.
          Có một thời mà miếng ăn cứ đè nặng mãi lên cõi đời, nó như vị quan tòa lạnh lùng truyền bảo, miếng ăn chẳng còn vẻ đẹp tự nhiên của lúa gạo! Nó là sự giằng xé đau thương, báng bổ cõi đời. Vì ăn, con người chẳng còn ra người nữa, họ xâu xé trước cửa hàng gạo, ở đâu bán thực phẩm, ở đó có thét gào, mà ta thì phải sống! Đời người như mầm cây bén lấy đời mà sống, mà dứt khoát phải sống khi ta là con người. Bố chợt ngẫm, hình dáng đời người khổ não siết bao. Cái đói làm cho hình hài biến dạng, và đó là cái đích mà người ta mong muốn, song con người vẫn là con người, sự tuần hoàn trong trời đất – đó là quy luật con người sinh nở ra con người và phải sống. Con đò cơ khổ cõi đời không hiểu bắt đầu từ đâu? Từ đời ông cha, hay từ đời bố và chẳng lẽ từ nhà hộ sinh ngõ Thổ Quan nơi con chào đời. Sự sống mãi mãi tuần hoàn trôi và lớp lớp người bồng bềnh vô định. Con đã ra đời và lớn lên như thế. Từ nhỏ, mẹ luôn vắng nhà vì phải đi làm, chỉ có con và bố, cái nghèo làm mẹ chẳng còn tin ai ngoài nức nở, oán trách nhà chồng như đời mình bị hớ, mọi thứ trong đời cứ sứt mẻ làm sao!.. Đời người chẳng ra đời người thì cõi sống còn cho là cõi sống. Song con ơi vẫn phải sống, đó là điều mãi mãi khẳng định. Loài người luôn lần tìm một điều gì đó mơ hồ và khổ não làm sao! Khi quanh họ, cỏ cây cồn cào sự sống, chẳng hề chen lấn và cứ tuần hoàn sống động. Bao quanh đời người biết bao điều khổ hạnh, là bon chen, là hơn tiệt, là thù hận và ganh tị, và có thể bắt đầu cuộc đời con là thế. Con đói phải ăn… và bố phải làm, con bén vào bố và bố sống vì con – đó là cái lẽ tuần hoàn vô địch. Cái trước nương vào cái sau và cái sau hiện sinh vì cái trước. Cốt lõi của cõi đời là sự sống cứ nối tiếp, cứ sinh ra, con giống bố những bước chân đầu đời chệnh choạng đi vào cõi đời. Bố cố gắng vật lộn mà vực cho đời con lớn dậy, và người cha nào chẳng thế, có thể đó là cái lẽ sinh tồn mà trời đất phú cho cõi đời. Bố luôn cố gắng, ao ước cho đời con mờ đi cái đói… Song vô phương khi cái đói là cốt lõi của đời.