Lâu lắm rồi có lần tôi được anh Lê Triều Điển kể cho nghe câu chuyện khá thú vị! Cũng chẳng biết chuyệt có thật hay không? Nhưng cho dù là chuyện có thật hay chuyện sáng tác cũng không quan trọng, mà quan trọng chính là ý nghĩa của câu chuyện đó!
Cố đô Kyoto có một hoạ sĩ già chuyên về dòng tranh thuỷ mặc (nước, mực Tàu). Một ngày mùa hạ có chiếc xe huê kỳ màu ghi đổ xịt ngay trước cổng, bước xuống xe là 2 người đàn ông, một người phường Tây và người kia có lẽ là người bản địa, cả 2 đều ăn mặc rất chỉnh tề, Với dáng vẻ ung dung, cả 2 tiến bước vào gian sảnh và gật đầu chào gia chủ, sau đó giới thiệu về bản thân và ý muốn của lần đầu ghé thăm phòng tranh này! Ông ta cho biết bản thân là thông dịch viên và vị khách phương Tây đi cùng là Bernard, nhân viên sứ quán đang phụ trách một số việc ở Tổng lãnh sự quán Anh Quốc tại Kyoto. Hớp ngụm trà từ tay gia chủ mời, ông ta thong thả trình bày tiếp! Còn khoảng 3 tháng nữa Bernard sẽ mãn nhiệm và sẽ quay về Anh Quốc. Trước khi rời khỏi nơi mà Bernard đã gắn bó suốt nhiệm kỳ này, ông ấy muốn đặt hoạ sĩ vẽ một bức tranh, bức tranh này vừa để kỷ niệm vừa làm quà tặng cho vợ của ông ta nhân sinh nhật sắp tới của bà ấy! Bernard cho biết bà ấy là người đặt biệt yêu loài mèo, nên trên tường nhà bên Anh treo đầy tranh vẽ mèo, trên giá sách rồi trong tủ kính đều chưng rất nhiều mèo được làm từ nhiều chất liệu khác nhau. Và nếu lần này nhận được món quà là một bức tranh vẽ mèo bằng chất liệu thuỷ mặc hẳn bà ấy sẽ bất ngờ và hạnh phúc lắm! Vị hoạ sĩ nãy giờ chăm chú lắng nghe lời phiên dịch từ người thông ngôn và từ tốn trả lời! Được rồi! Tôi nhận lời của quý vị! Giờ khỏi đặt tiền cọc cũng khỏi phải viết biên nhận, sau 3 tháng nữa 2 vị quay lại chốn này sẽ có được thứ mà quý vị đã yêu cầu.
Hôm đó một ngày mùa thu, lá thu nhuộm một màu vàng cam thật đẹp! Này là cây rẻ quạt và kia là những hàng phong. Ngọn đèn dù lụn bấc trước khi tắt cũng muốn được loé sáng lên một lần sau cuối. Và những chiếc lá khi sang mùa cũng muốn bừng lên thật rực rỡ cho buổi sắp lìa cành. Chiếc xe màu ghi lại đổ xịt nơi lối ngoài và 2 vị khách lần nọ lại xuất hiện! Lần này gia chủ mời khách dùng trà nơi đặt một chiếc bàn rất rộng và không gian cũng thoáng đãng hơn! Khi trà đã rót đầy vào 3 chén chung, vị hoạ sĩ trải lên bàn một mảnh giấy Washi trắng ngà rộng khổ và dùng tay vuốt vuốt cho giấy trải phẳng ra, vừa trò chuyện với khách vừa cầm thỏi mực để mài vào chiếc nghiên bằng đá! Hai vị khách có vẻ ngạc nhiên lắm về hành động của gia chủ nhưng cũng ngại hỏi? Sau đó vị hoạ sĩ chọn một cây bút trong trong ống cắm, nhúng vào nước và lăn ngòi bút lông lên nghiên mực! Tiếp đó đôi mắt của vị hoạ sĩ già như nhắm nghiền lại trong khoảnh khắc và rồi bắt đầu vẽ tranh! Ngòi bút lúc chậm rãi lúc như cuồng phong, màu mực hoà lẫn với nước khiến chỗ đậm chỗ nhạt loang loang lổ lổ, chỉ thoáng chốc bức tranh đã hoàn thành. Chọn một cây bút khác vị hoạ sĩ viết bên góc trái dọc bức tranh vài hàng chữ và rồi lấy từ hộc bàn ra 2 chiếc triện ịn vào lọ màu son để đóng dấu vào tranh. Mọi việc diễn ra chỉ mất khoảng vài phút! Đến lúc này vị hoạ sĩ vẫn lặng thinh không một lời giải thích, mặc cho hai vị khách vừa sửng sờ ngạc nhiên vừa thán phục. Hai vị khách bước đến thật gần và ngắm kỹ bức tranh vẫn chưa ráo mực. Không thể nào tin nổi đây là một con mèo được vẽ ra từ mực, vì nhìn còn sống động hơn cả con mèo thật! Đôi mắt như 2 hòn bi trong vắt như có thể soi rọi đến tận đáy tâm hồn người đối diện, những sợi ria vễnh lên một cách kiêu kỳ và ranh mảnh. Nhìn vị hoạ sĩ già vẫn lăng thinh và hỏi! Có phải đây là bức tranh mà hoạ sĩ vẽ cho ngài Bernard? Vị hoạ sĩ già khẻ gật đầu và ra dấu mời khách tiếp tục dùng trà. Khi xong tuần trà thì bức tranh cũng đã ráo mực. Vị hoạ sĩ cuộn nhỏ bức tranh lại và cho vào một ống trúc có thắt sẵn chiếc nơ trông rất xinh xắn! Vẫn không nói gì về bức tranh mà chỉ nói về mùa thu và thăm hỏi đôi điều ba chuyện.
Cảm thấy ngoài trời nắng đã nhạt và có thể kết thúc câu chuyện ngay lúc này, vị khách vói tay cầm chiếc ống trúc có bức tranh trong đó lên và nói! Giờ chúng tôi đã có thể nhận hàng rồi nhé! Xin cho biết số tiền mà chúng tôi phải trả cho ngài hoạ sĩ? Vị hoạ sĩ đưa 3 ngón tay ra và nói gọn lỏn, ba ngàn. Là 3.000 yên sao? Không! Là 3.000 dollar. Hai vị khách hết sức bất giờ bới cái giá của bức tranh mà vị hoạ sĩ chỉ vẽ trong vài phút nên nói! Không hiểu ngài tính theo cách nào mà bức tranh chỉ mất vài phút để vẽ lại có giá bằng một tháng lương của cả hai chúng tôi gộp lại? Rót thêm trà vào chung cho hai vị khách vị hoạ sĩ già vẫn điềm nhiên tự tại mặt không biểu lộ một chút buồn vui nào! Đặt chung trà xuống vị hoạ sĩ cầm chiếc ống trúc từ từ rút bức tranh ra xé toạc thành hai mảnh rồi vo lại ném vào sọt rác nằm cạnh đó! Vẻ mặt vẫn thật điềm nhiên không chút thay đổi. Riêng hai vị khách từ lúc bước chân vào gian phòng này đã đi từ ngạc nhiên này đến ngạc nhiên khác! Và càng ngạc nhiên hơn khi thấy bức tranh đã bị huỷ hoại từ chính tay người đã tạo ra nó nên hỏi! Sao ngài có thể tiêu huỷ một bức tranh đẹp đến thế? Vì giá như ngài giảm giá xuống một nửa biết đâu chúng tôi có thể chấp nhận! Tôi xin lỗi! Nhưng với tôi nếu là một sản phẩm đã bị từ chối thì không nên lưu giữ lại làm gì?
Tiễn khách ra về ngang qua một gian phòng! Nhìn vào gian phòng đó 2 vị khách nhác thấy hàng ngàn bức tranh vẽ mèo. Hai vị khách nhìn nhau không nói lời nào! Có lẽ đến lúc này 2 vị khách đã nhận ra, kể từ hôm nhận lời đề nghị của khách đến nay! Suốt ba tháng trường vị hoạ sĩ già đã phải ngày đêm sớm tối luyện vẽ con mèo sao cho khách thật hài lòng. Nhưng rồi…
Để tiễn khách, khi cả ba ra đến ô tô, vị hoạ sĩ già đưa một gói giấy và nói đây là con mèo bằng thuỷ tinh! Tôi tặng nó cho bà nhà, nhờ ngài chuyển giúp cùng lời chúc tốt đẹp của tôi nhé!
Trên đường về vị khách người phương Tây Bernard chợt nhận ra tâm hồn người nghệ sĩ phương Đông thật là sâu lắng vô cùng. Gần cả đời cầm cọ cộng thêm mấy tháng miệt mài giữa cái oi nồng mùa hạ, cuối cùng chỉ đem đổi lấy con số không tròn trĩnh mà tâm thái vẫn an nhiên như mặt nước hồ thu không chút gợn.
(Vị hoạ sĩ già người Nhật vẽ con mèo mất chỉ vài phút! Anh Lê Triều Điển kể câu chuyện này còn chưa mất đến vài phút! Vậy mà tôi phải mất cả buổi khuya mới viết xong câu chuyện kể này! Chỉ mong các bạn có được vài phút thư giản khi đọc câu chuyện này nhé!)
VL 3/10/2017
Lâm Chiêu Đồng