CUỐI NĂM - NHỚ NỘI, NHỚ NỒI BÁNH TẾT. Tác giả: Nguyễn Lương Tuấn

CUỐI NĂM - NHỚ NỘI, NHỚ NỒI BÁNH TÉT
Những  ngày cuối năm, sát tết, trời mưa nhẹ, lạnh,  tôi chợt nhớ những cái tết thời còn bé ở Huế. Ngày ấy, sao mệ nội, chị làm việc không chừa một món gì: Nào mứt, nào bánh, nào đồ nhắm rượu. Chỉ cái món mứt đã thấy không biết bao nhiêu là loại, mứt gừng, mứt bí, mứt dừa, mứt khoai, mứt cà rố. Rồi bánh thì bánh thuẩn,m bánh hạt sen, bánh in đậu xanh khô, bánh ổ, … Rồi dưa món, hành ngâm dấm.
Hình ảnh mà tôi nhớ mãi vẫn là mệ nội tôi. Lúc tôi lên 10 thì mệ cũng đã ngót 80 tuổi rồi. Có điều, khác với mệ ngoại, dáng ngoại lưng còng, tóc bạc, mệ nội trong trí nhớ tôi người thẳng đứng, không gù, da đẹp, mặc dù có lấm tấm đồi mồi trên mặt, trên hai bàn tay, nhưng nội vẫn làm việc khỏe. Mẹ tôi mất sớm. Có thể nói,  với tôi tình mẫu tử là một cái gì rất mong manh chóng lụn tàn. Mệ nội là người mẹ thứ hai của tôi. Tôi nhớ sau này khi tôi ngồi chơi với nội. Nội vẫn nhìn tôi và nói: “Cái thằng ni, mi bú tau đến có sữa luôn !”.
Những năm tháng cha tôi chưa có người kế thất có thể nói công việc nhà, nấu nướng, kỵ giỗ, hay ngày tết thì nội vẫn tất bật làm việc giúp cho gia đình sinh hoạt đều đặn và có thể nói nhờ nội mà tôi chóng lớn, có được niềm vui thay vào sự bất hạnh thiếu tình mẫu tử.
Tôi nhớ mệ nội giữa tiết trời cuối đông, lạnh, lòng ngậm ngùi miên man những kỷ niệm về nội …
Từ sáng 29 nội đã loay hoay ngồi gói bánh tét bánh chưn, tối đó cả nhà quay quần trên bộ ngựa nhà dưới để vừa phụ gói bánh cho nhanh với nội vừa nói chuyện. Với bánh tét thì kí ức về nó không đơn giản là đòn bánh với những sợi lạt cột chặt bao quanh thân bánh mà màu lá xanh như màu áo của mùa xuân. Và nội, da lấm tấm đồi mồi ngồi cúi mình trên bộ ngựa gỗ trắc cặm cụi gói từng đòn bánh.
Với cha tôi thì bánh tét là trọng tâm của ngày tết. Ông nói rằng không gì thích thú và tiện lợi cho bằng ngày tết dùng bánh tét thay cơm.
Bánh tét tiện lợi cho các lần cúng bửa trên bàn thờ cũng như ăn nhanh. Nó giãi quyết vấn đề tiết kiệm thời gian, để tiếp khách, đi thăm nhau, chúc tết nhà bà con, bạn bè, …
Do vậy mà cha tôi đã sưu tầm đâu một cái nồi bằng nhôm dày, nặng. Hai người khiên nó mới nổi. Tha hồ cho anh, chị tôi phụ cùng nội quây quần gói bánh để kịp sáng mồng một tết có bánh kịp cúng ông bà.
Kí ức sâu đậm về đòn bánh tét đã cho tôi gợi nhớ từng chi tiết nhỏ: Những sợi lạt anh tôi đã cẩn thận chẻ và tước nhỏ để gói bánh, những lớp lá chuối sứ màu xanh tươi nằm rãi trên mặt ván của bộ ngựa từng xấp như những xấp vải và thúng nếp ruộng đã được vút sạch, ủ qua đêm mà trong nếp có một lượng nhỏ muối để bánh có độ mặn mà và cũng để chống thiu.
Tôi thích nhất là nhụy đậu xanh dùng để đưa vào làm nhân cho bánh, vì tôi được cái thú thỉnh thoảng bốc một cục nhụy, lén bỏ vào miệng. Đậu xanh này đã được nấu chín, giáo đặc, sau đó đậu được rãi trên một cái trẹt thành một lớp dày. Trên đó nội cẩn thận cắt đậu thành từng dong để mỗi lần đong nếp đưa vào lá thì đậu xanh được lấy ra theo từng dong, vo hình viên trụ và cho vào giữa nếp. Một việc khác nữa, sau khi cho nhụy đậu vào bà nội lại dùng đũa gắp thịt ba chỉ bỏ vào nhân đậu để bánh có vị béo của thịt mỡ. Lá gói bánh được cuốn tròn, hai đầu lá bẽ quặt. Rồi một lớp lá nữa lại bao quanh đòn bánh. Khâu cuối cùng là cột bánh. Những sợi lạt được cột quanh theo bánh làm thành từng lóng, rất duyên dáng.
Điều quan trọng nhất trong việc gói bánh là tuyệt đối bánh gói chặt và đòn bánh lăn thật tròn, nhất là lá gói xong phải kín, không để nước chui được vào đòn bánh.
Phải nói là công việc gói bánh tét diễn ra suốt đêm và khi hoàn thành để đưa vào nồi, tôi đếm có đến 30 chục đòn bánh dài từ 30 đến 35 cm. Ngoài bánh tét, nội còn lo gói bánh chưng nữa. Gói bánh chưng đơn giản hơn vì có khuôn để cho nếp vào, cũng như bánh tét, nhân đậu xanh và thịt mỡ được cho vào giữa. Mấy lớp lá chuối quặp lại ôm lấy nếp nhưng vẫn theo hình vuông của khuôn bánh.
Khi nồi bánh đã được đưa vào lò mà ngọn lửa làm bừng sáng cả gian nhà xưởng thì cũng là lúc tôi còn ngủ lăn quay trên giường do mất ngủ ngồi xem cả nhà gói bánh để rồi đêm giao thừa nồi bánh tét, bánh chưng đã được nấu xong kịp cúng.
Tiếng pháo giao thừa nổ dòn dã đón năm mới cùng với niềm hân hoan của tôi: Mệ nội dúi cho tôi một chiếc bánh tày, là một loại bánh được gói nhỏ hình lép như một loại bánh tét thu nhỏ.
Nội ơi! Đã 46 năm nội ra đi, và gần nửa thế kỷ con không còn cơ hội ngồi bên cạnh nội quan sát nội gói bánh . chiều nay trời sương mù lạnh, những ngày cuối tháng chạp, con nhớ ngôi nhà mình tại Huế, nhớ nội, nhớ nồi bánh tét, nhớ cái xưởng làm của cha, cùng với ngọn lửa hồng bốc hơi bánh đêm ba mươi.
 

CUỐI NĂM - NHỚ NỘI, NHỚ NỒI BÁNH TẾT
 
Đã mang vào thư viện
Cảm ơn tác giả đã góp sức cho thư viện