PHẠM NGỌC THÁI * CÁNH ĐẠI BÀNG của THI CA ĐƯƠNG ĐẠI VN * Tác phẩm
“Váy thiếu nữ bay” - MỘT TUYỆT PHẨM THƠ Lời bàn: Có nhà thơ nào đã ví "cái" của người thiếu nữ như một cổng trời, qua cổng trời đó là vào một động thiên thai. Hay như cách tả của bà Hồ Xuân Hương về của quí của chị em mới thật là trăm hình vạn trạng, nhiều bài làm ta phải sởn gai óc. Thí dụ trong bài "Động Hương Tích": Bày đặt kìa ai khéo khéo phòm Nứt ra một lỗ hỏm hòm hom Khi thì bà mượn cái quạt để tả về "chỗ ấy": Chành ra ba góc da còn thiếu Khép lại đôi bên thịt vẫn thừa... Giờ ta đến với thơ của Phạm Ngọc Thái ở bài "váy thiếu nữ bay", anh đã ví cái của em như: Một khoảng trời nghiêng ngửa bên trong Đến thiên nhiên cũng phải ngưỡng mộ mà run rẩy: Gió réo rắt, nắng bồn chồn hơi thở Tìm vào chỗ ấy của em... Cũng đúng thôi, ngay cả trái tim người khi cảm xúc còn rung động huống hồ thiên nhiên? Nhưng điều mà tôi muốn nói ở đây, viết ra câu thơ như thế quả là tác giả đã mạnh bạo. Từ câu trước dùng hình tượng rất gợi cảm "gió réo rắt, nắng bồn chồn", đến câu sau chuyển ngay sang cách nói có hơi hướng trần tục: Tìm vào chỗ ấy của em... Đọc lên ta thấy gai gai giật mình. Nhưng ngẫm kỹ lại thì sướng thơ. Chính viết thế đã tạo thêm sự hấp dẫn, dần dần thấy hay. Có phải chăng đó cũng là một thi pháp trong thơ hiện đại để sáng tác thơ vào lòng bạn đọc? Riêng tôi cho rằng viết thế là thích. Sang đến khổ thứ hai thì thơ bắt đầu mang theo tính triết lý: Bờ bãi con người em trổ hoa, trái ngọt Đến đế vương cũng khum gối cầu mong Trong nhân sinh quan ta thấy rõ ràng nhà thơ đứng về phía nhân gian, ca ngợi tình yêu sự sống ở chốn cộng đồng. Câu thơ: Bờ bãi con người em trổ hoa trái ngọt/- Nghĩa là vậy. Ta thường nói, sở dĩ tác phẩm của Nguyễn du sâu sắc, bất hủ... bởi Người đã có hàng chục năm phải sống lăn lộn nơi dân dã, thấu hiểu nỗi tình kiếp chúng sinh mà viết nên... Kiều! Tôi nghĩ, một quan điểm rất cơ bản trong thi ca chính là thái độ nhân sinh và thế giới quan của nhà thơ như thế nào? nó có ý nghĩa rất quyết định tới tấm vóc của một bài thơ hay, cũng như các tác phẩm văn học nói chung. Xin trở lại bài Váy Thiếu Nữ Bay. Câu thơ vừa nói trên ý rằng, ở nơi "bờ bãi con người..." em như hoa trái của sự sống. Sự sống mà không có hoa trái thì chẳng có gì hết, sẽ chỉ như là cái xác chết. Sau đó để làm rõ hơn về giá trị bất hủ, nhà thơ viết: Đến đế vương cũng khum gối cầu mong Vậy là, hơn một lần nữa tác giả lại bộc lộ quan điểm: cái ấy của em còn cao hơn, đáng giá hơn hàng bậc đế vương kia! Sau đó nhà thơ vẫn tiếp tục miêu tả nhưng ở mức độ rộng cao hơn: Váy thiếu nữ bay lộ một lâu đài. điện ngọc Nơi sự sống nhân quần tiến hoá muôn năm... Dùng hình tượng ví như "lâu đài, điện ngọc" ta cũng dễ hiểu. Cụ Nguyễn Du cũng đã chẳng từng ví của Kiều: Dày dày sẵn đúc một toà thiên nhiên Còn về ý nghĩa tiến hoá vạn vật trong vũ trụ hay của thế giới nhân quần, khởi thuỷ và muôn năm cũng là ở trong cái ấy mà ra cả. Sự sống của nhân loại cũng như văn minh, tiến bộ thế giới... đều phải bắt đầu từ đấy, về cả nghĩa đen và nghĩa bóng. Còn tác giả muốn mượn cách nói như thế để hàm ý những gì nữa, thuộc trong lĩnh vực chính trị xã hội... thì có lẽ rồi đây đời còn cần phải bàn thêm? Nghĩa là câu thơ: Nơi sự sống nhân quần tiến hoá muôn năm/- đã mang theo cả ý nghĩa xã hội và tính vũ trụ của thi ca. Sang khổ thơ thứ ba: Váy thiếu nữ bay mang cả hồn thời đại Mênh mông bầu trời, say đắm thế gian Cái mà đã dấu trong chiếc váy bay của người thiếu nữ lại bao trùm lên cả hồn thời đại, làm say đắm thế gian - không phải chỉ bây giờ, mà từ xa xưa đến mai sau vẫn thế. Rồi tác giả buông ra một câu hỏi: Có phải đó khúc quân hành nhân loại? Để anh chốt lại trong câu thơ kết đoạn: Em giữ trong mình nguyên thuỷ lẫn văn minh Thì từ thuở thiên thai khi mà người đàn bà còn chưa biết mặc váy, cái đó đã có rồi. Tất nhiên nó mãi mãi là một bích phẩm bất hủ nhất, của cả tạo hoá lẫn xã hội con người. Cho dù tác giả không dụng ý nhưng thơ đã mang màu triết học, nghĩa những câu thơ kết vào nhau rất chặt chẽ. Sang khổ thơ cuối cùng của bài tác giả đã tung ra một lời phán quyết, dĩ nhiên bằng ngôn ngữ thi ca: Váy thiếu nữ bay để thấy đời còn có lý! Sự sống anh cùng nhân thế tồn sinh Dù dung tục vẫn thánh tiên bậc nhất Khởi điểm cho các luồng chính trị toả hào quang... Câu thơ cuối đã khoá lại toàn bộ bài thơ. Chính nó mang theo một lời triết lý có ý nghĩa xã hội, hàm ý về một phủ định nào đó? Nhà thơ phản ứng lại những tà đạo hoặc giả tạo về mặt chính trị, còn đang ẩn trong thể chế xã hội mà viết như thế chăng? Xin lần lượt phân tích đôi nét. Bước đầu tác giả đưa ra một sự lý giải về sự sống: Sự sống anh cùng nhân thế tồn sinh Nghĩa là từ cá nhân tới xã hội phải nhờ có "cái ấy" mới có thể tồn tại và phát triển. Tất nhiên cách nói trong thi ca cũng chỉ có ý nghĩa biểu tượng. Như tôi đã nói trên, hàm ý thi ca Phạm Ngọc Thái trong bài thơ này luôn luôn mang theo tính phản biện có ý nghĩa xã hội. Cũng có số người cho rằng: "Phạm Ngọc Thái hơi cực đoan" - Tôi không biết quan niệm về anh như thế đã đúng chưa? Nhưng có lẽ đó cũng là một điểm xuất phát để tạo nên ý nghĩa tột đỉnh trong tình thơ này của anh! Tác giả đã phát triển sự biện luận ấy thế nào: Dù dung tục vẫn thánh tiên bậc nhất Nói là phàm tục, cũng là phàm tục. Nhưng nếu nói "cái đó" thiêng? thì rõ ràng cũng có ý nghĩa thiêng. Chẳng thế mà nhà thơ Nga M.Lermôntốp đã viết những câu thơ bất hủ về tình yêu với người đàn bà: Tượng thờ dù đổ vẫn thiêng Miếu thờ bỏ vắng vẫn nguyên miếu thờ. Bởi vì với ý tưởng chân chính, lòng ham muốn cái đó là đỉnh cao của sự thăng hoa tột cùng trong tình yêu con người. Cái hạnh phúc vô giá, niềm đam mê vô tận. Nó vừa tạo nên những sướng vui, đồng thời cũng là nguồn gốc của nỗi đau khổ. Nó mang đến ý nghĩa thánh thiện, đức nhân ái và bao dung. Nó chính là hạt nhân của tình lứa đôi. Cho nên Puskin đã nói một câu nổi tiếng, rằng: "Chỉ có tình yêu mới đẩy lùi tội ác"! Ý nghĩa đều nằm trong câu thơ Phạm Ngọc Thái đã viết: Dù dung tục vẫn thánh tiên bậc nhất Ở đây tác giả cũng chỉ nhấn mạnh về tình yêu gái trai nơi nhân gian, mà anh gọi là "bờ bãi con người...". Như trên đã nói, câu cuối cùng đã chốt lại cả bài thơ: Khởi điểm cho các luồng chính trị toả hào quang... Đó là ngòi bộc phá nổ để bảo vệ cho toàn bộ ý tưởng, sự biện luận đến các hình tượng của bài. Nào là: Váy thiếu nữ bay mang cả hồn thời đại, Nơi sự sống nhân quần tiến hoá muôn năm, Mênh mông bầu trời say đắm thế gian, Một khoảng trời nghiêng ngửa, hoặc : Váy thiếu nữ bay lộ một lâu đài điện ngọc... Chỉ để bảo vệ một chủ thuyết của tác giả, ca ngợi cái kiệt tác mà tạo hoá hay thượng đế đã sinh ra trên người đàn bà! Thì từ khi có vũ trụ cùng thế giới con người đến nay, đã có cái gì được coi là cao hơn, vĩ đại hơn cái của đàn bà ấy đâu? Dù nhân loại có tiến triển đến hàng triệu năm nữa, nó vẫn vĩ đại nhất! Cho nên một bài thơ hoàn hảo, đầy đủ phẩm bích để ca ngợi về cái kiệt tác của thượng đế ấy, hẳn đó phải là một tuyệt phẩm hay một tuyệt tác thi ca! "Váy thiếu nữ bay" xứng đáng là một đài thơ. Tôi tin nó sẽ trở thành một thi phẩm không kém phần bất hủ trong thế giới thi ca của văn đàn. NGUYỄN ĐÌNH CHÚC
<bài viết được chỉnh sửa lúc 06.12.2019 17:11:40 bởi Nhân văn >
“Thế giới nàng” - MỘT BÀI THƠ TƯỢNG TRƯNG Lời bình: Đọc bài thơ, ta liên tưởng tới tình thi nổi tiếng Hồ-A-Đờ của một thi sĩ, thuộc trường phái thơ lãng mạn Pháp thế kỉ XIX – Lamartin: Xin giữ lại trong hiu hiu ngọn gió Trong âm vang xao động mãi hai bờ Trong gương mặt nguyệt hằng có vầng trán bạc Đang tỏa lan dìu dịu sáng trên hồ Hình ảnh người đàn bà lắng đọng trong tâm hồn ông, mà vang vọng mãi không gian: Hỡi tháng năm, xin đừng bay đi vội! Thời gian ơi, xin hãy tạm ngừng trôi! Để cho ta hưởng trọn niềm vui Nhanh tan biến trong những ngày tuyệt mỹ! Trong “Thế giới nàng”, Phạm Ngọc Thái diến tả: Ôi, thăm thẳm không gian vô tận Sóng hồ chao dòng nước lặng lờ Xin dừng lại những tháng năm bất tận Cát bụi cũng hoá băng trong đôi mắt nàng mơ. Nàng là cả một thế giới: Cát bụi cũng hoá băng trong đôi mắt nàng mơ /- Sự mơ của nàng ở đây, là mơ trong những cơn hoan lạc tình ái chăng? Khi nàng mơ... cũng đưa cả tâm hồn và trái tim ta lên tận chín tầng mây, làm cho ta say mê li! Sự mê li đến mức “cát bụi còn phải hóa băng” – Hình ảnh tượng trưng, được tác giả miêu tả lên tới điểm đỉnh. Thế giới của người đàn bà là bài ca vô tận. Những giờ khắc nàng đưa ta vào xứ mộng mơ ấy, ta như thấy lạc vào một thế giới khác – thế giới của thần tiên. Ngỡ cả đất trời kia đang bay trên tấm thân nõn nà, trắng như mặt nguyệt của nàng: Dường như cả đất trời chấp chới Để hồi sinh một thế giới thật lạ xa (câu 11 – 12) Nhà thơ tưởng tượng lại những giây phút đã cùng nàng ân ái: Những giờ khắc êm đềm trăng sáng Trong bài ca nàng hát mãi không thôi Đêm buông xuống sao trời toả rạng Ánh mắt xôn xao, thân tuyết nàng trôi... Những vì sao long lanh tắm trên làn da như tuyết của người đàn bà. Ánh mắt cũng phải xôn xao, chiêm ngưỡng tấm thân nàng trôi êm đềm dưới đêm trăng. Bích Khê có những câu thơ tả đầy ngọc bích về tấm thân kiều diễm của người mỹ nữ, qua bài “Tranh lõa thể” nổi tiếng: Nàng là tuyết hay da nàng tuyết điểm? Nàng là hương hay nhan sắc lên hương? Hay là: Ðêm u huyền ngủ mơ trên mái tóc. Vài chút trăng say đọng ở làn môi. Trong bài thơ “Thế giới nàng” này, thi sĩ Phạm Ngọc Thái đã mô tả về người đàn bà, qua hình ảnh những câu thơ tượng trưng mang ý nghĩa nhân văn rất cao: Khi nàng diễn đôi bầu trắng tinh mặt nguyệt Tội ác cũng run lên, bóng tối hết yêu ma (câu 9 – 10) Cổ nhân ta từng nói: nhan sắc của người đàn bà, có thể cải hóa được cả những tên bạo chúa. Ở đây, ý những câu thơ của Phạm Ngọc Thái muốn nói rằng: khi nàng diễn đôi bầu trắng của nàng, thì cải huấn được cả tội ác, xua đuổi hết ma tà... Bài thơ ôm trùm nhiều phương diện, ca ngợi về cái đẹp và tính nhân bản trong thi ca. Tôi ví dụ như đôi câu thơ: Những giây phút sống bên nàng bất tử! Hồn trôi trong vũng nguyệt đẫm sao sa (câu 13 – 14) Mô tả về những giây phút say mê yêu đương cùng nàng, thi nhân tưởng như tâm hồn mình bay lên chót vót. Thân thể thần tiên nàng tắm trong một bầu trời đẫm nguyệt và những ánh sao sa. Thế giới nàng thật toàn mĩ, như Nguyễn Du từng miêu tả về Kiều: Rõ màu trong ngọc trắng ngà Dầy dầy sẵn đúc một tòa thiên nhiên “Thế giới nàng” là một bài thơ ca ngợi về tòa thành của tình yêu, với sự hoàn mỹ trong tấm thân mà tạo hóa đã tạc lên người đàn bà, qua cảm xúc thăng hoa của nhà thơ. Thi phẩm tạo thành một bức tranh đẹp, hàm chứa cả tính vũ trụ cùng ý nghĩa nhân văn trong đó – như hai câu kết bài: Ta tưởng tượng nàng đẩy lùi toàn thế giới Khi giữa ngân hà nàng cởi váy nàng ra... Thế giới của người đàn bà thật rung động, sâu sắc mà vô biên. THI SƠN
<bài viết được chỉnh sửa lúc 06.12.2019 17:13:46 bởi Nhân văn >
“Anh vọng nghe tiếng em hát bên hồ” - MỘT BẢN TÌNH DA DIẾT MÁU TIM Lời bình: Nhà thơ Phạm Ngọc Thái có nhiều thơ hay, đặc biệt là thơ tình. Bài "Anh vọng nghe tiếng em hát bên hồ" này, cứ gieo vào tôi một nỗi cảm hoài da diết: Anh vọng nghe tiếng hát bỗng bàng hoàng Đôi mắt mùa thu ru êm ả Ôi, hồ xưa! Những đêm trăng lộng gió Những đêm không chiếu, không màn Tiếng hát mà ngày ấy thiếu nữ vẫn thường hát cho anh nghe trong những đêm trăng bên hồ. Người thiếu nữ có đôi mắt mùa thu dịu dàng, êm ái. Đây là mùa thu đất trời hay mùa thu trong em? Bởi hình ảnh mùa thu đây cũng chỉ còn được gợi lại trong kí ức cùng với tiếng hát của em vọng về, nó càng trở nên sâu lắng, khắc khoải. Hình tượng: Những đêm không chiếu, không màn /- Nói về kỉ niệm những tháng năm của tình yêu tuổi trẻ, mơ mộng và thiêng liêng. "... không chiếu, không màn" cũng có nghĩa là màn trời, chiếu đất. Nhưng màn trời, chiếu đất của những kiếp lang thang là cảnh cát bụi, gió mưa - Còn màn trời, chiếu đất để diễn tả về tình yêu gái trai lại là hình tượng có tính mĩ học của thiên nhiên. Những đêm không chiếu, không màn ấy... họ đã tha thiết yêu nhau. Và chính trong cái không gian mộng mơ đó, người con gái đã cất tiếng hát. Tiếng em nhỏ nhẹ chỉ đủ cho anh nghe, lẫn vào gió thổi cùng trăng sao. Đấy, cái khúc thơ đầu nhà thơ đã diễn tả về khung cảnh thiên nhiên và tình yêu bằng cảm xúc trào lên trái tim anh, để bật ra những lời thơ say đắm, thân thương. Kỉ niệm ngọt ngào quá !... Đáng yêu quá !... Giọng thơ khá du dương: Ôi, hồ xưa! Những đêm trăng lộng gió... Sang khúc thứ hai, tác giả trở về với thực tại. Những năm tháng tươi đẹp, mộng mơ đã qua đi. Em cũng không còn bên anh. Nhà thơ thầm than: Tiếng hát ấy vẳng xa đã vào bụi cát Em mãi còn kỉ niệm trong anh Tất cả chìm lẫn trong cát bụi. Thơ đi vào triết lý về tháng năm và cuộc đời. Khát vọng và thực tế. Tình yêu và sự chia ly. Đó là những mâu thuẫn của cuộc sống. Nhà thơ phát biểu về hạnh phúc của đời anh thế nào? Như hạnh phúc đời anh: cái thực là hư cả Cái đã hư xưa mới chính thực là mình Ở hai câu trên của khúc thứ hai như vừa phân tích, là tác giả nói về sự bất diệt của tình yêu! Mặc dù tình đã qua, tất cả vào cát bụi... nhưng em mãi mãi là một kỉ niệm không phai mờ trong anh. Mang màu sắc hoài niệm. Còn hai câu dưới thì triết lí: Cuộc sống của anh hôm nay, cái vẫn đang tồn tại lại chính là... hư ảo? Còn cái đã vào hư ảo, mới thực là hạnh phúc của cuộc đời. Xin phân tích ít nét về sự triết lý của hai câu thơ này, hay thế nào? Vì sao cái "thực" lại là "hư"? Câu thơ có ý ẩn, cảm xúc phát ra từ tâm linh. Nghĩa là về "thần" chứ không phải về "chất". Tính triết lí nó nằm trong linh hồn con người hơn là bản thể. Tức là, dù tháng năm cát bụi, nhưng tình em mãi mãi còn trong cuộc sống cũng như trái tim anh. Cho nên, chính cái tình yêu "hư ảo" ấy đã trở thành ý nghĩa tồn tại, giá trị đời sống tinh thần của nhà thơ. Ta lại thấy, nếu mặt phải của tình yêu là nguồn hạnh phúc vô biên - Thì mặt trái của nó khi bị tan vỡ, bên những khổ đau dày vò và thương tiếc... cũng là nguồn hạnh phúc cuộc đời. Chính tính triết lý hai mặt này, về phương diện thi ca đã đẩy nỗi thơ đi đến sự tột cùng. Để nói về giá trị lớn lao, bất hủ của tình yêu! Vậy là, từ cái kí ức nhớ về tiếng hát của người thiếu nữ xưa vọng trong tâm trí, nhà thơ đã dệt nên cả một bản tình xô-nát bên hồ. Sang khúc thứ ba, khúc thơ cuối cùng: Cuộc đời như bóng mây qua vũ trụ Chiếu ở rất xa, qua hồn ta, trong mộng ủ Ôi! Hư vô, sao quặn xiết lòng ta? Có khi người ta nói: cuộc đời dài lê thê. Đấy là trong cuộc sống bất hạnh, nhiều khổ đau. Dân gian cũng thường hay ví như một câu ngạn ngữ: đằng đẵng cả một kiếp người? Còn khi hạnh phúc, niềm vui nhiều hơn nỗi buồn - Người ta lại thường nói: thoáng cái đã trôi qua một đời người. Hoặc, cuộc đời vụt trôi như một cánh chim bay, như một giấc mơ, v.v... Ở đây tác giả viết: Cuộc đời như bóng mây qua vũ trụ /- Nói là "cuộc đời", nhưng thực ra ý của nhà thơ muốn nói về những tháng năm hạnh phúc bên em đã vèo trôi qua mất rồi. Tình yêu chỉ còn là hoài vọng với nỗi nhớ cồn cào, da diết. Như ngay trong câu đầu tiên của bài: Anh vọng nghe tiếng hát bỗng bàng hoàng Đôi mắt mùa thu ru êm ả... Đến thân hình, ánh mắt, giọng nói... của em yêu ngày nào, cũng chỉ còn lại với anh bằng ảo ảnh mà thôi. Hay như câu thơ ở khúc thứ hai vừa phân tích: Như hạnh phúc đời anh: cái thực là hư cả Nghĩa là sự tồn tại của anh hôm nay chỉ là xác thể. Còn linh hồn, trái tim anh đã theo tình yêu của em bay xa rồi - Thơ vẫn là thơ mà... Cho nên, cái năm tháng ngắn ngủi với em chính là hạnh phúc, ý nghĩa cuộc sống của đời anh. Nó đã vụt trôi qua như một bóng mây trong cả vũ trụ hoang vắng này. Khúc thứ ba cũng là sự triết lí để nói về tình yêu và cuộc sống, nhưng nó được sử dụng bằng hình ảnh của thiên nhiên, trời đất. Vũ trụ đã ập vào làm thành hình tượng thi ca của Phạm Ngọc Thái. Tình yêu với em trôi qua như một áng mây trên cả bầu trời mênh mông. Đó phải là một áng mây rạng rỡ, đẹp nhất của tháng năm, tận khoảng xa xăm nào đó chiếu vọng về: Chiếu ở rất xa... / qua hồn ta.../ trong mộng ủ... Kí ức tình yêu xưa hiển hiện, trở về làm xao động trái tim. Nó chiếu ánh lên trong tâm hồn hay chập chờn trong những giấc mơ. Hư vô đấy, thế mà: Ôi! Hư vô, sao quặn xiết lòng ta? /- Lời thơ thiết tha và xa xót. Đến câu kết, tác giả điệp lại âm vang tiếng hát của câu thơ đầu: Hỡi đêm tàn! Có nghe tiếng em vẫn hát tận hồ xa... Hình ảnh "đêm tàn" gợi cho ta về những đêm dài thao thức, nhà thơ đắm chìm trong nỗi nhớ người yêu. Hình ảnh rất chân thực nhưng đầy mộng. Bài thơ chỉ xoay quanh tiếng hát của người con gái bên hồ, đã được khai thác triệt để bằng cảm xúc của trái tim, tâm hồn tác giả, rồi sử dụng cảnh trời đất, vũ trụ để minh họa và triết lí. Nhờ có tính triết lí mà thơ không bị rơi vào sự uỷ mị. Tất cả quyện vào nhau, khúc triết. Một bài thơ tự do ba khúc, mười hai câu. Độ ngắn dài của mỗi câu tuỳ thuộc vào cảm xúc của nhà thơ. Có lúc kéo dài ra như ở câu đầu: Anh vọng nghe tiếng hát bỗng bàng hoàng Tiếp theo là một câu ngắn, để cho hình ảnh tích đọng vào ánh mắt của người yêu: Đôi mắt mùa thu ru êm ả Sau đó thơ lại kéo dài ra tả về cảnh xưa êm đềm: Ôi, hồ xưa! Những đêm trăng lộng gió Nhưng có đoạn được gieo như thể thơ bậc thang. Thí dụ ở khúc thứ ba như đã nói trên: Cuộc đời như bóng mây qua vũ trụ Chiếu ở rất xa / qua hồn ta / trong mộng ủ / Đến cuối cùng giọng thơ đổ xuống, xàng xê như một bài ca vọng cổ vậy: Hỡi đêm tàn! Có nghe tiếng em vẫn hát tận hồ xa... Thơ tự do hiện đại Phạm Ngọc Thái thực sự là rất mới. Thơ viết phóng khoáng, chuyển đổi tứ tự nhiên, hình ảnh, ngôn ngữ sinh động trong nhịp điệu thi ca... mà không rơi vào sự mượt mà nhàm chán. Có thể nói - Tác giả thuộc các nhà thơ tự do, gieo thơ hiện đại đã vào hàng bậc tinh luyện, nhẹ nhàng.
NGUYỄN THỊ KIM TUYẾT
<bài viết được chỉnh sửa lúc 06.12.2019 17:14:32 bởi Nhân văn >
"Anh vẫn ở bên Hồ Tây" – CẢM NHẬN VỀ BÀI THƠ TÌNH HAY Lời bình: "Anh vẫn ở bên Hồ Tây" là bản tình ca viết về mối tình trong trắng thuở sinh viên, dù mối tình đó đã trở thành dĩ vãng: Nhớ buổi đón em cổng trường sư phạm Đôi mắt từ xa đã nhận ra người Tình yêu có cái nhìn trong linh cảm Người ta thường nói tình yêu có giác quan thứ sáu, bởi vậy nhìn thấy hình bóng người yêu từ xa đã nhận ra ngay, cũng là điều dễ hiểu. Thế mà: Giờ ở đâu, người con gái xa xôi? Anh thổn thức vọng gọi em xưa trong nỗi vắng, cô đơn! Tôi đã đọc nhiều thơ Phạm Ngọc Thái. Không ít bài anh đã nhắc đến hình ảnh người nữ sinh này. Bài nào cũng da diết, nhớ thương. Liệu đây có phải cũng chính là cô sinh nữ trường Sư phạm Ngoại ngữ, trong bài thơ Em Về Biển của tập "Rung động trái tim"? Mà ở tựa đề của bài anh có ghi: - Kỷ niệm K.A. người sinh nữ trường SPNN năm xưa, quê hương thành phố biển. Em Về Biển cũng là một bài thơ tình sâu sắc và khá hay. Ở bài đó, có một đoạn tác giả đã nhắc đến việc đón người yêu bên cổng trường: Hàng bạch đàn năm xưa còn đó Anh còn đây, em hỡi! Anh còn đây Nhớ những buổi đón em bên cổng trường sinh ngữ Tóc nửa bạc rồi chỉ thấy gió mưa bay... Nhưng Em Về Biển anh đã viết từ năm 1993, khi mái tóc mới bạc nửa phần (như lời thơ) - Còn bài Anh Vẫn Ở Bên Hồ Tây này thì tác giả lại vừa sáng tác trong năm 2012, khi đã qua cái tuổi lục tuần. Sau gần 20 năm, chắc nay tóc nhà thơ đã phải bạc gần hết rồi? Thế mới biết, tâm hồn thi nhân trẻ mãi không già. Hồ Tây chẳng phải chỉ là nơi nhà thơ sinh sống, ở đó còn ghi nhận bao nhiêu kỉ niệm tình yêu của đời anh. Mỗi khi qua lại bên hồ, không tránh khỏi những giây phút chạnh nhớ về tình cũ, lòng xa xót. Bởi vậy vừa mới vào thơ anh đã thốt lên: Tình để lại vết thương không lành được Soi mặt hồ in mãi bóng thời gian Hình ảnh người con gái lại hiện về làm xao động trái tim anh: Em hiền dịu trái tim từng tha thiết Người con gái anh yêu nay hóa khói sương tan Hình ảnh "hoá khói sương tan" đó chính là một biểu tượng về cát bụi cuộc đời. Tình yêu thiêng liêng vậy, hình ảnh cô sinh nữ cũng hiền dịu và anh tha thiết đến thế, vậy mà giờ đây tất cả chỉ còn là sương khói. Ngôn ngữ thi ca của Phạm Ngọc Thái sử dụng thuộc loại ngôn ngữ hình tượng hội hoạ, tuy bình dị nhưng vẫn thanh thoát và hàm súc. "Anh vẫn ở bên hồ Tây" là một bài thơ tình cảm động.Vết thương tình dẫu chỉ là vô hình, nhưng nó lại có thể khoét sâu vào trái tim, tâm hồn làm cho nhà thơ đau đớn, như không bao giờ lành lại được. Lòng anh lưu luyến cả một thời tuổi trẻ đã qua đi. Sang đoạn thứ hai, thơ càng được khắc sâu hơn về tình yêu: Ta cũng già rồi, em ơi! Vết thương còn đau buốt Hạnh phúc qua như một cánh chim bay Nông nỗi đời người để đâu cho hết Tình thơ ngây... tình sao mãi thơ ngây… Tôi nghĩ, người con gái kia khi nghe được những lời thơ này, chắc phải xúc động lắm! Nhà thơ đã trải nghiệm qua gần trọn một đời mình, nên cái "nông nỗi đời người" ở đây ý muốn nói về sự mất mát của tình yêu, cuộc sống. Càng thấy quí những hạnh phúc đã trôi đi. Cô gái ấy giờ đây đâu còn trẻ? nhưng trong kí ức nhà thơ, em vẫn trong trắng tươi mát như thuở nữ sinh. Câu thơ: Tình thơ ngây... tình sao mãi thơ ngây/- là vậy. Trong tình yêu có biết bao sự ly tan chẳng ra đâu vào đâu. Có khi cả hai người cùng yêu tha thiết với nhau suốt đời, ấy vậy mà cũng tan vỡ. Chính thế nên vào đoạn thơ thứ hai này lòng tác giả mới thổn thức: Ta cũng già rồi, em ơi! Vết thương còn đau buốt/- Nghĩa là, những năm tháng yêu em là thời gian hạnh phúc của đời anh. Đó là sự luyến tiếc cuộc sống và tình yêu tuổi trẻ, ngỡ đã vụt trôi như một cánh chim bay... Sau đó tác giả có nhắc lại về những buổi đón em bên cổng trường như đã nói ở trên, để cuối cùng anh kết: Thế đó, em ơi! Tình qua không trở lại Xế chiều rồi mà máu tim chảy mãi không thôi Em có nghe gió Tây Hồ đang thổi Anh ở đây, vẫn bên hồ Tây mây trôi... Hình ảnh gió hồ Tây thổi cùng những làn mây trôi... là biểu tượng những tháng năm tiếp nối và cuộc sống heo hút của nhà thơ. Đó là hai câu thơ hay nhất bài, lời thơ sinh động đầy hàm ý. Nhờ hai câu kết này mà bài thơ được viên mãn và tầm vóc. Ý nghĩa của nó để nói tình yêu và cuộc đời, vừa cát bụi vừa mãi mãi... Như lời Nguyễn Đình Chúc trong một bài bình luận về chân dung thơ Phạm Ngọc Thái, khi nói về tình thơ này đã có nhận xét: "Anh vẫn ở bên hồ Tây" là một bài thơ tình hay của tập Hồ Xuân Hương Tái Lai, hình ảnh thơ rất chân thực nhưng vẫn cô đúc, dường như trên mỗi dòng thơ đều có máu tim của nhà thơ đang rỏ xuống... Rồi nhà bình luận khái quát: … Bài thơ chỉ có 16 câu với 4 khổ thơ, được viết vào lúc cuộc đời tác giả đã về chiều khi nhớ lại mối tình với một người sinh nữ. Đứng bên bờ hồ Tây gió thổi, mây bay... tác giả bồi hồi nghe tiếng của lòng mình đang trỗi dậy thưở còn tình yêu tuổi trẻ. Hình tượng thơ khắc họa trong câu cuối cùng: Anh ở đây, vẫn bên hồ Tây mây trôi.../- ý nói, những làn mây trôi kia không chỉ là cảnh vật thiên nhiên hoang vu mà nó còn biểu thị cho cả khoảng thời gian trôi. Như câu: Hạnh phúc qua như một cánh chim bay/- Nói lên niềm vui ngắn ngủi, thoảng chốc đã không còn. Hoặc khi tả về hình bóng người con gái xa xưa nay chỉ còn trong ký ức, anh viết:
Người con gái anh yêu nay hoá khói sương tan
Để biểu thị cho sự chìm lấp của thời gian đã trôi vào quá khứ - Đó chính là thứ ngôn ngữ thi ca rất hàm súc và giàu tính biểu tượng”. Theo cảm nhận của tôi: Anh Vẫn Ở Bên Hồ Tây là một bài thơ tình vô giá của nhà thơ Phạm Ngọc Thái. Chẳng những bài thơ cảm hoá được lòng người, đồng thời còn có khả năng tồn tại với đời. Rất có thể thi phẩm sẽ trở thành một viên ngọc thi ca của văn đàn hôm nay và mai sau. HOÀNG THỊ THẢO
« Động bướm » MỘT BÀI THƠ THẦN SẦU QUỈ KHÓC Lời bình: Đây là một bài thơ tượng trưng. Đọc suốt bài thơ ta thấy hình tượng gồm toàn những yếu tố tượng trưng "tương ứng cảm quan". Khuynh hướng này do nhà thơ Pháp Charles Baudelaire, một trong những bậc thầy của trường phái thơ tượng trưng châu Âu vào cuối thế kỉ XIX khởi xướng. Theo Baudelaire, sự liên kết giữa vật này với vật khác, giữa con người - cuộc sống với thiên nhiên, đều có thể thay thế nhau bằng biểu tượng. Biểu tượng đó phản ảnh một cách tương ứng sự vật, nhưng không phải do lý trí sắp đặt mà dựa vào cảm thụ được phát ra từ các giác quan hay tâm linh, gọi là cảm quan. Ta hãy phân tích đoạn thơ thứ nhất: Phút say đắm tột cùng em mở toang động bướm Giữa khu rừng rậm rạp, nguyên sơ "Bướm" đã trở thành một biểu tượng ở chốn dân gian để chỉ "cái" của người đàn bà. Tác giả dùng hình ảnh "động bướm" làm tượng trưng, ý như đó là "cái hang" ở trên nàng. Ta hãy nghe Bà Hồ Xuân Hương tả về "cái hang" của chị em, qua bài "Động Hương Tích": Bầy đặt kìa ai khéo khéo phòm Nứt ra một lỗ hỏm hòm hom... Hay bài "Hang Cắc Cớ": Nứt làm đôi mảnh hỏm hòm hom Kẽ hầm rêu mốc trơ toen hoẻn Tôi không thể bình quá sâu hình ảnh của câu: Kẽ hầm rêu mốc trơ toen hoẻn /- Bởi phân tích ra nó sẽ bẩn... làm hỏng thơ của bà. Nhưng đọc ta có thể hiểu: khi bà tả "kẽ hầm rêu mốc...", là nói về khe ngách bên trong của bướm bị dơ. Vậy còn "cái gì trơ toen hoẻn"? Phải chăng là... "nhân bướm"? Ví dụ thêm một tình thi khác, bài "con ốc nhồi": Quân tử có thương thì bóc yếm Xin đừng ngó ngoáy lỗ trôn tôi "bóc yếm" là hình ảnh mô phỏng về sự ve vuốt, xoa nắn vòm ngực, phía trên người con gái - Còn "ngó ngoáy lỗ trôn", hình tượng nghịch ngợm bộ phận dưới v.v. Ở đây, nhà thơ Phạm Ngọc Thái diễn tả cái bướm đã có từ thời tiền sử: Giữa khu rừng rậm rạp, nguyên sơ /- Nghĩa là nó do tạo hóa đúc tạc nên. Đến câu thơ 11-12 nhà thơ còn láy lại một lần nữa: Tự thiên thai chẳng phải vẽ vời nắn gọt Lạc vào vườn em trái cấm ngọt hương tươi Bướm của em như hoa trái đất trời, "ăn" vào là nhớ mãi. Từ nguyên thuỷ đến bây giờ chẳng cần tiến hoá thêm, thế mà: Nàng thơ thẫn thờ si mê hưng phấn Ngay từ buổi thiên thai cái "động bướm" ấy đã hoàn bích rồi. Ai nhìn thấy hay chỉ cần nghĩ tới... cũng phải hưng phấn, rạo rực trong lòng. Đến câu thơ thứ tư, hình tượng thơ còn mang theo tính triết học: Bướm của em chứa cả thánh thần lẫn yêu ma. Bướm em vừa siêu phàm tựa thánh tiên, lại vừa như có ma quỉ: Làm ta say mê, thần tượng và khát vọng. Nhưng cũng có khi vì si mê quá hoá mù quáng, như bị "ma dẫn lối quỉ đưa đường"... tự huỷ hoại cuộc đời mình. Tức là, tình yêu mang đến cho ta niềm hạnh phúc vô biên, đưa tâm hồn ta hoan lạc ở chốn bồng lai, lại cũng có thể làm cho trái tim ta đau khổ, tan vỡ vì thất vọng! Đến đoạn thứ ba, tác giả tiếp tục phát triển: Thân nhi nữ một thế giới mênh mông, hoang dại Cấu thành bên trong bao yếu tố mĩ miều Cái thế giới mênh mông, hoang dại đó... thuộc hình ảnh thơ trìu tượng. Tác giả miêu tả sự toàn bích của tấm thân người nhi nữ từ trong ra ngoài, để khẳng định sự vĩ đại của tạo hoá! Cho dù xã hội loài người có phát triển hàng vạn năm nữa, văn minh tiến bộ đến đâu... cũng không thể so sánh nổi. Trong sự vĩ đại đó thì việc sinh thành ra "bướm" đàn bà là điều kì diệu nhất - Một thiên kiệt tác! Quay trở lại với đoạn thứ hai, nhà thơ buông ra một câu hỏi: Có ai chưa em đã vào khai phá? Nghĩa là em đã hiến dâng cái của em cho người đàn ông nào chưa? Sau đó chính anh lại tự giải nghĩa: Để bướm vẫy vùng, bướm thỏa ước ao Đâu có phải chỉ một mình người con trai sướng? Bởi khi hiến dâng cho tình yêu, cũng chính là khát vọng của người con gái để trở thành... đàn bà: Khi ấy em sẽ không còn là trinh nữ Bờ-bãi-đời-người bướm vẫn lượn như sao... Thơ đã đi sâu vào phạm trù đời sống mà diễn tả. Dĩ nhiên là đời sống ấy phải có cả đàn ông, nhưng thường trong nhiều phạm trù người ta chỉ thiên nói về nữ tính. Nếu không có cái bướm đàn bà thì cuộc sống của ta sẽ không còn nghĩa lí. Đến đây, tôi xin nói đôi nét về một số bài thơ khác dạng tương tự như "Động bướm" - Phạm Ngọc Thái có một số tình thơ lãng mạn vào loại khá kỳ dị. Có thể kể ra vài bài đặc sắc, nổi lên như: Đàn bà đẹp nhất là khi đèn đã tắt; Xem tranh bán loã thể; Váy thiếu nữ bay - "Động bướm" chỉ là một bài điển hình trong số những tình thi đó. "Đàn bà đẹp nhất là khi đèn đã tắt" - Tả về hình ảnh người yêu khoả thân trong đêm tối: Ta gặp nhau chỉ trong chốc lát Giữa đêm tối anh lần vào em thăm thiên thai... "thiên thai" chính là cái ấy! Vậy "giữa đêm tối anh lần vào thăm thiên thai của em..." để làm gì? chẳng nói thì ai cũng biết. Thơ tả vào dục vọng mà vẫn rất mềm mại, đáng yêu. Hay là: Hôn đôi trái em tưởng mình du ngoạn khắp không trung Chơi dỡn nguyệt một thiên đường tuyệt thế Mong trời cứ đêm để cùng em vui chút nữa. Hạnh phúc trong tình yêu của thi nhân hoà trong niềm sướng vui cùng thân thể người yêu. Nhà thơ tả thẳng vào sự khoái cảm, nhưng khi đọc ta vẫn không thấy sượng. Hình ảnh "Hôn đôi trái em..." diễn tả sự say sưa, man mê đôi tí người yêu... lại ngỡ như mình đang du ngoạn, bay bổng giữa không trung. Hoặc là hình ảnh "chơi dỡn nguyệt", giây phút tột cùng khoái lạc trong quan hệ nam nữ, rồi tác giả buông một câu khẳng định: Đàn bà đẹp nhất là ở trong đêm tối Để nhớ nhau suốt đời... Hình tượng "đẹp" ở đây, mang màu sắc thơ mĩ học. Ta lại nhớ tới câu ca dao trong dân gian: Dao đâm vào thịt thì đau Thịt đâm vào thịt nhớ nhau suốt đời Cuối bài tác giả đã kết: Đêm tắt đèn thành ánh sáng của thơ tôi! Câu thơ bộc lộ một thái độ. Có thể nó hàm chứa về một phản ứng nào đó có ý nghĩa xã hội? Như ta thường nói về bà Hồ Xuân Hương, rằng: Tư tưởng bên trong thơ của bà là bộc lộ một thái độ phản kháng sự đè nén, hủ lậu của chế độ phong kiến đối với người phụ nữ. Thì đây, chính câu thơ là sự bùng nổ... thiên về tính chính trị xã hội nào đó, trong ý tưởng của nhà thơ? Tôi nói sang bài "Xem tranh bán loã thể" - Bài thơ đã được nghệ sĩ Anh Trần bình là một kỳ tác thi ca! Có những câu khi đọc lên ta cảm thấy gờn gợn... Không phải nó tục mà vì tác giả dùng hình ảnh, những từ ngữ quá thực. Nhưng cái quá thực ấy lại chứa chất cả tính nhân loại và mang màu sắc triết học, thành thử câu thơ sâu và rất hay nữa. Thí dụ: Nàng gieo hoa và ý nghĩa loài người Nhưng cũng đẻ cả chiến tranh và hoà bình ra từ trong bụng. Nghệ sĩ Anh Trần đã phân tích những câu thơ đó, như thế này: - Sâu sắc và hay. Ý của câu trên ta thấy rõ rồi - Người đàn bà là hoa, là ý nghĩa tồn sinh của cuộc sống xã hội và nhân loại. Nhưng còn câu dưới? Không phải chỉ muốn nói rằng, em có khả năng mang thai trong bụng rồi sinh đẻ, tất nhiên là ra con người. Rồi giống người ấy sẽ mang đến cả chiến tranh và hoà bình. Mặc dù phải có cả đàn ông thì em mới đẻ được. Ở một phạm trù rộng lớn hơn, tức là: Tình yêu và đàn bà sinh ra cả khổ đau lẫn hạnh phúc, cũng như chiến tranh và hoà bình. Cho nên mới nói: Thơ Phạm Ngọc Thái cô đọng và rất sâu sắc! Khi tác giả tả thẳng: Lui xuống dưới nàng một rừng sâu um tùm che hang động Lên trên nàng đôi mỏm núi trắng vô biên Vẫn là tả về vú và bướm, nhưng sử dụng phương pháp biểu tượng. Cái ở bên dưới là một hang động, muốn vào nó phải đi qua một khu rừng sâu rậm rì, um tùm. Còn cái ở trên là đôi mỏm núi trắng xoá, vô biên - Nghĩa là vú của nàng như cả bầu trời vậy. Trong những bài thơ kỳ dị ấy, đặc biệt là bài "Váy thiếu nữ bay" - Anh Nguyễn Đình Chúc khi bình đã ca ngợi là tuyệt hay! Bài thơ mô phỏng về cái váy của người thiếu nữ để lộ ở bên trong, nhưng được nhà thơ đi sâu về ý nghĩa đời sống xã hội để diễn tả: Bờ-bãi-con-người em trổ hoa trái ngọt Đến đế vương cũng khum gối cầu mong Sau đó phát triển rộng sang tính nhân loại: Váy thiếu nữ bay mang cả hồn thời đại Mênh mông bầu trời, say đắm thế gian... Hay là: Có phải đó khúc quân hành nhân loại Em giữ trong mình nguyên thuỷ lẫn văn minh Bọc chứa cả tính vũ trụ: Nơi sự sống nhân quần tiến hoá muôn năm Ta hãy nghe tác giả kết bài: Dù dung tục vẫn thánh tiên bậc nhất Khởi điểm cho các luồng chính trị toả hào quang! Nó được cất giữ một ý tưởng rất mạnh mẽ, một thái độ nhân sinh quan xã hội của nhà thơ. Anh Nguyễn Đình Chúc đã nhận xét về đoạn kết ấy như sau: - Câu thơ cuối đã khoá lại toàn bộ bài thơ. Chính nó đã mang theo một lời triết lý có ý nghĩa xã hội, hàm ý về một phủ định nào đó? Nhà thơ phản ứng lại những tà đạo hoặc giả tạo về mặt chính trị còn đang ẩn chứa trong thể chế xã hội mà viết như thế chăng?... Có lẽ đó cũng là một điểm xuất phát để tạo nên ý nghĩa tột đỉnh trong thơ ca Phạm Ngọc Thái. Ngòi nổ trong câu thơ cuối đó: Khởi điểm cho các luồng chính trị toả hào quang/- Vừa phát hỏa làm cháy bùng cả bài, vừa bảo vệ luận thuyết của tác giả là: Ca ngợi cái kiệt tác mà thượng đế đã sinh ra trên thân thể người đàn bà! Nó là ngọn nguồn, khởi điểm cho cả chính trị và triết học. Ý tình thơ thật mênh mông mà vẫn súc tích, càng vào sâu càng thấy hay! Tôi trở về với bài "Động bướm" - Tác giả tả về cái bướm nhưng không phải phải chỉ là để cho sướng, cho khoái, mà thơ còn ôm chứa tính nhân bản sâu sắc. Xin trở lại với đoạn thơ thứ tư. Gớt đã viết: "Khởi thuỷ là hành động" - Nhưng ở đây có lẽ phải nói: "Khởi thuỷ là tình yêu"! Anh tự hỏi: Tình yêu từ đâu anh không biết? Mà rung cảm tâm hồn, lay động trái tim! Để rồi anh triết lý ở hai câu thơ sau đó: Nhưng yêu nhất là bướm em có sức chinh phục diệu huyền Đêm đêm bướm thường bay ra trong phòng ngủ... Ta có thể mường tượng hình tượng về những con bướm, mà bướm đây là bướm cái... cứ đêm đêm nó lại vờn bay quanh ta trong phòng ngủ - để làm gì? Đấy, tác giả tả về cảnh chăn gối vợ chồng hay trai gái. Suy cho cùng, nếu em chẳng có bướm thì thế giới này sẽ hoá rồ, hoá dại và... cũng chẳng làm gì có tình yêu! "Đêm đêm bướm thường bay ra trong phòng ngủ..." /- Hình ảnh của câu thơ hay. Ý nhị, dí dỏm, gây cho ta sự khoái cảm trong tâm hồn. Một biểu tượng đời thường ở chốn phòng the. Ban ngày thì chị em thường cài then, khoá trái của mình lại, để đêm đêm mới mở cửa, rút then... cho anh em vào tha hồ khám phá. Đoạn thơ xuất phát từ ý nghĩa thực tiễn tình yêu. Tất cả đều bắt đầu từ... bướm, như câu thơ viết: Nhưng yêu nhất là bướm em có sức chinh phục diệu huyền Đọc câu: Đêm đêm bướm thường bay ra trong phòng ngủ/- Gợi sự kích thích về một ước muốn, khát vọng của khoái lạc nhưng lành mạnh. Lời thơ diễn đạt có vẻ nôm na chân chất, tình thi vẫn ý nhị và sinh động. Ít khi có câu thơ rất đời thường lại đạt được hiệu quả cao như thế! Nhà thơ kết luận: Bướm của em trên đời mãi còn quí giá Đến lúc cần bướm lại sinh con Không lời thơ nào tả hết được vẻ đẹp bướm em. Nam-mô-a-di-đà! Cái «bướm» ấy không phải chỉ mang lại cho ta sự sung sướng và hạnh phúc? Bướm còn để sinh con, bảo tồn nòi giống! Nghĩa là, không có bướm thì không có giống nòi - Mới thấy, giá trị nhân sinh của bướm cũng thật là cao cả!... Bằng các yếu tố của thơ tượng trưng, nhà thơ đã đi sâu vào thế giới tâm linh cùng vũ trụ để mô tả. Từ cái tên đã có trong dân gian, phát triển sang phạm trù tình yêu rồi đời sống xã hội con người. Một tình thi chỉ xoay quanh về «cái» của người đàn bà mà nói được đủ điều, sâu sắc, thăng hoa đến thế - Thiết nghĩ, nó đã đạt vào loại là một bài thơ thần sầu quỷ khóc vậy! ANH NGUYỄN ĐỘNG BƯỚM Phút say đắm tột cùng em mở toang động bướm Giữa khu rừng rậm rạp, nguyên sơ Nàng thơ thẫn thờ si mê hưng phấn Bướm của em chứa cả thánh thần lẫn yêu ma. Có ai chưa em đã vào khai phá? Để bướm vẫy vùng, bướm thoả ước ao Và khi ấy em sẽ không còn là trinh nữ Bờ-bãi-đời-người bướm vẫn lượn như sao. Thân nhi nữ một thế giới mênh mông, hoang dại Cấu thành bên trong bao yếu tố mĩ miều Tự thiên thai chẳng phải vẽ vời nắn gọt Lạc vào vườn em trái cấm ngọt hương tươi. Tình yêu từ đâu anh không biết? Mà rung cảm tâm hồn, lay động trái tim! Nhưng yêu nhất là bướm em có sức chinh phục diệu huyền Đêm đêm bướm thường bay ra trong phòng ngủ... Bướm của em trên đời mãi còn quí giá Đến lúc cần bướm lại sinh con Không lời thơ nào tả hết được vẻ đẹp bướm em. Nam-mô-a-di-đà!
“Người con gái sông xưa” – BẢN XÔ NÁT THỜI CHIẾN CHINH Lời bình: Tác giả kể lại - trong những năm tháng đã xa. Một đêm trên đường ra mặt trận, đơn vị anh dừng chân nghỉ lại một ngôi làng nhỏ bên con Sông Hồng. Tối đó, anh gặp một cô thôn nữ. Em có khuôn mặt hiền dịu, tiếng nói nhỏ nhẹ, dễ thương. Ngồi tâm sự với em bên bếp lửa xóm quê, lòng người chiến binh không khỏi dấy lên những cảm xúc bồi hồi. Để rồi mấy mươi năm sau, chiến tranh qua lâu rồi, người chiến binh ấy đã trở thành một nhà thơ – Vào một đêm thành phố, những kỉ niệm êm ái của thời xa lại tràn về... và anh đã cầm bút viết lên bài “người con gái sông xưa” này : Sông Hồng chảy muôn năm vẫn đỏ Bãi ngô non xanh gió chân mây Con sông chính là biểu tượng của quê hương. Hình ảnh “màu đỏ”, không chỉ còn thuần túy nói về màu sắc của con sông nữa, mà chính là màu son sắt của quê hương Việt nam ta! Như đồng lúa, bãi ngô... bát ngát xanh giữa trời mây. Đọc cả bài thơ, ta thấy một chất giọng thi ca rất đỗi ngọt ngào, yêu thương. Tình cảm của anh chiến sĩ với người con gái quấn quít, vấn vương: Mới gặp một đêm mà đã thấy thương thương... Bóng nhìn anh mắt theo giờ còn biếc Như phù sa cứ bồi mãi khôn cùng. Hồn thơ quyện trong cả lòng yêu đất nước và tình trai gái. Hình ảnh tổ quốc được dựng lên, qua việc miêu tả những thôn quê Việt Nam thân thiết, nhưng khi tổ quốc có ngoại xâm thì đứng lên bất khuất đánh quân thù: Làng em lũy tre xanh bất tử! Hay là: Một làng bé quanh con nước lớn Với quê hương thầm dịu thuở chiến tranh Hình tượng của câu thơ :... thầm dịu thuở chiến tranh /- toát lên bản chất nhân hậu, hiền hòa của dân tình làng quê ta. Phụ nữ thì chung thủy, đợi chờ - như nữ sĩ Phan Thị Thanh Nhàn đã viết những câu thơ: Hai người chia tay sao chẳng nói điều chi Mà hương thầm thơm mãi bước người đi Hình bóng thôn nữ không chỉ theo chân người chiến sĩ suốt bao năm chiến trận, mà còn khắc mãi vào trái tim anh cả những ngày tháng hòa bình - tựa dòng sông quê hương, qua thời gian phù sa còn bồi đắp mãi: Lòng thôn nữ như vầng trăng tỏa sáng Lại trở về man mác trái tim anh. Hồn thi ca được chảy theo dòng thơ tha thiết. Tác giả dùng những hình ảnh rất gần gũi với thôn hương, mà đằm đìa tình cảm anh trong đó: Lá tre rụng bao mùa trôi dĩ vãng Và quê em, đời sống có nâng cao? Một câu hỏi thật bình dị để diễn tả quãng thời gian theo năm tháng trôi qua, giờ đây tất cả chỉ còn là kỉ niệm. Lá tre trên ngõ xóm xưa cứ rụng hết mùa này qua mùa khác, chẳng biết làng quê em giờ cuộc sống có sung sướng, ấm no không? Đọc lên ta thấy một sự cảm đồng thân thiết, quê hương cùng người con gái đã ghi dấu ấn vào cuộc đời anh. Trào theo dòng cảm xúc, nhà thơ chiến binh ấy cứ thả những dòng tâm tình mà thủ thỉ cùng người thôn nữ: Người năm ấy, em ơi! Giờ tóc trắng Đang bồi hồi thao thiết giữa trăng sao. Anh bây giờ già rồi, tóc đã bạc... nhưng những phút giây từng dan díu với em, dù chỉ là những khoảnh khắc như bóng chim bay, cũng không bao giờ anh quên! Ta càng thấy nghĩa tình của người lính chiến với quê thật sâu sắc bao nhiêu. Người con gái sông xưa, ơi có biết! Một thời trai bão táp cuộc hành quân Đêm thành phố nhớ em buồn da diết Em bây giờ, có hạnh phúc không em? vào một đêm thành phố buồn, hình ảnh người thôn nữ đã từng gặp một thời ra trận qua làng, trở về trong kí ức của nhà thơ. Người hồi tưởng lại một thời trai, đầy bão táp. Dưới bầu trời đêm trăng sao, anh đã cởi bỏ cả tấm lòng với người thôn nữ ấy. Một bài thơ trữ tình da diết, máu tim. Đọc lên làm cho ta phải rung cảm, bồi hồi... không khác gì bản xô-nát tình về một thời chinh chiến. TRẦN MỸ NGƯỜI CON GÁI SÔNG XƯA Nhớ lại thời chinh chiến qua làng Sông Hồng chảy muôn năm vẫn đỏ Bãi ngô non xanh gió chân mây Người con gái anh gặp thời chinh chiến Cái buổi qua làng lâu bấy đến nay. Một làng bé quanh con nước lớn Với quê hương thầm dịu thuở chiến tranh Lòng thôn nữ như vầng trăng tỏa sáng Lại trở về man mác trái tim anh. Làng em lũy tre xanh bất tử! Mới gặp một đêm mà đã thấy thương thương... Bóng nhìn anh mắt theo giờ còn biếc Như phù sa cứ bồi mãi khôn cùng. Lá tre rụng bao mùa trôi dĩ vãng Và quê em, đời sống có nâng cao? Người năm ấy, em ơi! Giờ tóc trắng Đang bồi hồi thao thiết giữa trăng sao. Người con gái sông xưa, ơi có biết! Một thời trai bão táp cuộc hành quân Đêm thành phố nhớ em buồn da diết Em bây giờ có hạnh phúc không em?
“Em ơi! Thành phố lại mưa” – TÌNH MƯA HAY VÀ MỘNG Lời bình: Nhà thơ Phạm Ngọc Thái có "chùm thơ tình trong mưa" rất nổi tiếng. Ở chùm thơ đó, tôi thích nhất bài Em Ơi! Thành Phố Lại Mưa này: Nghe không em lại mưa lên phố Bao năm rồi, chiều ấy cũng mưa rơi... Ta đã nghe thấy tiếng mưa rơi, mà là mưa rất mau... với bóng người con gái từ thuở nào đó. Nói về hình ảnh người yêu trong thơ mưa, một bài khác anh cũng viết: Em bước nhẹ, những tháng năm hoang dại Về bên anh mái tóc rối tơi bời Anh hôn mãi những giọt mưa em thuở ấy Dẫu chỉ thấy còn bong bóng vỡ đầy môi... (trong mưa) Đọc thơ mưa Phạm Ngọc Thái sao mà nhớ da diết về thuở ấy. Thời của tình yêu, mưa rơi lên tóc, ướt vai và ướt cả áo em. Tôi cũng thấy bồi hồi không khỏi chạnh lòng khi nghe giọng thơ anh: Gió se sắt đưa anh vào nỗi nhớ Mối tình thời trinh nữ xa xôi. Theo ý trong bài thì thiếu nữ đó tác giả đã gặp vào những năm tháng phong trần dâu bể cuộc đời, chứ không phải thuở anh vẫn còn mộng mơ trên giảng đường đại học: Anh đã gặp em những tháng năm cát bụi Khi trái tim yêu trong cõi vắng vật vờ... Nhưng những thông tin về đời tư tác giả, bộc lộ qua các tác phẩm và dư luận. Thời trai trẻ nhà thơ từng trải qua cả cuộc chiến tranh ngoài chiến trường. Vậy phải chăng, cô thiếu nữ của bài Em Ơi! Thành Phố Lại Mưa này, anh đã gặp và yêu sau cuộc chiến tranh, khi đã rời bỏ đời lính trở về? Có thể người con gái, mối tình đầu của anh ở quê hương đã đi... lấy chồng? Để lại một nỗi buồn trống vắng, cô đơn trong lòng người lính. Như lời thơ đã viết: Khi trái tim yêu trong cõi vắng vật vờ Một người lính trận lăn lộn qua cả cuộc chiến. Tuổi trẻ phải vùi trong bom đạn, lại có tâm hồn lãng mạn của một nhà thơ, hẳn khi gặp một nàng thiếu nữ duyên dáng, trẻ xinh... trái tim ắt phải rung động mãnh liệt lắm! Tình yêu ấy giúp cho tuổi trẻ nhà thơ tưởng đã cỗi cằn, nay sống lại: Thuở xưa ấy, em ơi! Như hoa nở Say như mơ và mộng như thơ Theo năm tháng được biết thì bài thơ tác giả sáng tác đã vào cái tuổi cập kề lục tuần rồi. Nghĩa là đến mấy mươi năm sau, vào một chiều thành phố mưa rơi… lại đánh thức trái tim anh trở về với mối tình xa xưa: Thành phố lại mưa... Có nghe không em? con chim trời, cá nước Khúc nhạc chiều dìu dặt bay qua Hình ảnh "con chim trời, cá nước" ở đây, ý muốn nói về sự xa cách, tình yêu đã trôi vào dĩ vãng. Như con chim bay trên bầu trời mênh mang vô định, con cá ở ngoài sông xa tít tắp. Dẫu thế, bên tai anh vẫn văng vẳng tiếng yêu thương ngày nào, tựa khúc mưa chiều dìu dặt. Em có nghe thấy, hay còn nhớ tới không? Trái tim thi nhân thổn thức hoà lẫn trong tiếng mưa thành phố, để cõi lòng bật lên thảng thốt. Như thể tình yêu vừa mới mất: Thôi hết rồi! Tan vỡ bến bờ xa... Những dòng thơ trào ra nỉ non, tha thiết: Tiếng mưa rơi não nề thao thức Bóng hoàng hôn đỏ cũng xua tan Bèo dạt sông trôi buồm anh không bến đỗ Chân trời vương vấn dải mây lan. Hàng loạt các hình ảnh được tác giả đưa vào làm biểu tượng: Từ tiếng mưa rơi não nề thương nhớ, đến cái bóng hoàng hôn đỏ trong cảnh chiều tà trời đất, hay chiều cuộc đời của nhà thơ cũng đang nhạt nhoà, tan tác. Như cánh buồm trên con sông tháng năm trôi dạt lênh đênh, không bờ bến đỗ. Lòng người thì hoang vu với vài đám mây trôi... Tất cả hoà quyện nhau để khắc hoạ tình yêu người ở trong mưa. Tôi xin phân tích đoạn cuối cùng: Ôi cuộc sống! Tình chỉ như màn kịch... Nào phải lỗi do anh? Đâu phải lỗi do em? Các văn nghệ sĩ thường hay nói: Cuộc sống như một cái sân khấu lớn. Ở trên đó, mỗi con người là một nhân vật hay một vai diễn? Có phải vậy nên nhà thơ Phạm Ngọc Thái mới viết: Ôi, cuộc sống! Tình chỉ như màn kịch… Tôi nghĩ, chẳng qua chỉ vì mối tình đã tan và tiếc nuối nên tác giả mới buông ra lời ca thán như thế? Bởi vì, nếu mối tình xa xưa ấy cũng chỉ như màn kịch thật? Nhà thơ và người con gái kia cũng chỉ là vai diễn, thì sự chia tay là tất nhiên, khi cái sân khấu đã đóng màn và tình yêu đã hết. Đằng này, mấy chục năm trôi qua mà lòng nhà thơ vẫn còn lưu luyến đến thế? Tưởng như máu tim anh đang rỏ xuống mỗi dòng thơ. Anh đã quá yêu người con gái đó nên mới buông ra lời qui tội cho cuộc sống đó thôi! Với những dòng tri kỷ ở trong thơ thì hẳn cô gái cũng đã rất yêu anh. Vậy, vì sao cả hai người cùng yêu nhau mà mối tình lại tan? Ta không biết. Tác giả đã phân bua: Nào phải lỗi do anh? Đâu phải lỗi do em? Tôi còn nhớ bài thơ "Hoa huệ" của nhà thơ Bế Kiến Quốc (1949-2002), đã viết: Hoa huệ trắng và bức tường cũng trắng Sao bóng hoa trên tường lại đen? Em đừng nhìn đi đâu thế em Anh không biết vì sao, ai có lỗi... Ở đây, hình ảnh của bông hoa đã trở thành biểu tượng của tình yêu. Bông hoa huệ trắng và bức tường cũng trắng kia là thật. Nhưng tất nhiên bóng của nó hắt lên tường sẽ thành... đen. Ý nhà thơ muốn nói: Tình yêu có hai mặt - Nếu mặt trước của nó là hạnh phúc, niềm vui sướng và đam mê say đắm - Thì mặt sau của tình yêu lại là nỗi đau khổ vô hạn khi tan nát. Sẽ trở thành bi kịch, thất vọng của cuộc đời. Nhưng chính nhà thơ Bế Kiến Quốc cũng không lý giải nổi mối tình của mình đẹp thế sao lại vỡ? Ông xa xót mà thốt lên: Anh không biết vì sao, ai có lỗi... Nhưng mãi mãi vẫn còn câu hỏi Sao bóng hoa trên tường lại đen? Xin trở về với bài thơ Em ơi! Thành Phố Lại Mưa, khi mối tình không thành mà cũng chẳng lý giải nổi vì sao? nhà thơ cũng chỉ biết than: Nào phải lỗi do anh? Đâu phải lỗi do em? Phải chăng bởi duyên trời, hai người không có phúc phận được sống bên nhau? để cho con tim năm tháng phải dày vò mà tiếc nuối? để những chiều mưa rơi thành phố, anh thi sĩ lại thổn thức vì thương nhớ người yêu, mà sáng tác lên những áng tình ca bất hủ để lại cho đời. Bài thơ đã được kết: Anh đứng giữa trời mưa làm những vần thơ xao xác Người con gái năm nào về như một bóng chim hoang Cũng không phải người con gái kia là cánh chim hoang đâu, chính là lòng nhà thơ vất vưởng, vô vi như một bóng chim hoang. Tư duy thơ sâu lắng. Ngôn ngữ, hình ảnh thi ca sinh động. Làn điệu nhụy nhàng mà không rơi vào sự bóng mượt nhàm chán. Tôi cảm nhận Em Ơi! Thành Phố Lại Mưa là một bài thơ tình rất hay và hoang dại. Nhưng liệu nó đã có thể trở thành một tuyệt tác thi ca? Bản thân tôi chưa dám buông ra lời khẳng định, dù trong thâm tâm, ý nghĩ tôi đã tin như vậy. NGUYỄN THỊ HOÀNG Giảng viên Trường ĐH Sư phạm
“Tiếng hát đời thường” - TÌNH YÊU QUÊ HƯƠNG THA THIẾT Lời bình: Truyền kể lại rằng - Trong một khu phố nhỏ, có người vợ trẻ cùng đứa con thơ ngày tháng chờ chồng ra đi nơi đất khách, vì miếng cơm manh áo: Trong một phố nghèo có người vợ trẻ Vẫn đón con đi, về... như thường lệ Vóc em thanh cũng thể mùa xuân Đôi mắt em: đôi mắt ấy màu đen. “Tiếng hát đời thường” là một bài thơ về quê hương. Những hình ảnh rất thân thuộc nhưng vẫn mang tính điển hình, khái quát. Từ căn nhà bên ngôi đền cổ quanh năm rợp bóng đa chùa, cái quán báo trong phố đến cảnh sóng nước Hồ Tây... đã được gợi lại bằng câu chuyện cổ - (*) Nàng Thị Lộ từng bán chiếu gon, đã gặp ông Nguyễn Trãi và những vần thơ đối đáp giữa hai người: Ngôi nhà nhỏ bên đền Gốc đa, quán báo Nơi ngày xưa ai bán chiếu gon (*) Đêm hồ nước trăng soi Chiều lá me, lá sấu Qua bao hình ảnh mà người ra đi ở phương trời xa thường hay nhớ: những đêm trăng hồ, những chiều lá sấu, lá me rơi... Cả chiếc cổng đá của cung thành cố đô xưa, vẫn còn in dấu đạn đại bác từ thời giặc Pháp bắn vào - Thành Thăng Long thất thủ, tổng đốc Hoàng Diệu đã phải thắt cổ để tuẫn tiết: Cung thành xưa dấu đại bác còn (**) (câu thơ 10) Đó là một bức tranh quê, tiết tấu thơ đầy chất trữ tình. Rồi những hình ảnh sinh sống trước đây mà nhà thơ nhớ lại: Cái phố nhỏ cứ mưa là lầy lội Cháu gái nhà bên tuổi không đoán nổi Chưa tối đã khêu đèn bê mẹt thuốc rao đêm Ngày hai bữa, bữa nào cũng vội. Người chồng ấy vẫn đau đáu nhớ về nơi vợ con đang trông đợi: Tuyết bạc quê người... xứ sở mưa cau... Đi đâu, đến đâu: nhớ về phố ấy! Cái miền quê một thuở nào, theo anh ra trận trong cuộc chiến tranh xưa: Miền đã theo tôi vào cuộc Trường Sơn Hành quân rừng già, võng treo sườn gió... Bài thơ được viết trong nỗi nhớ mong hiu hắt của kẻ đang lưu lạc ở xứ người. Đó là những tiếng nói yêu thương, xao xiết thường tình chốn dân gian, càng làm cho tình thơ thêm tha thiết: Đôi mắt em buồn cho bài hát anh ca Con sẻ hót mênh mông đồng nước Người hát rong hát vui sân ga... Cái tiếng hát đời thường ấy có thể là một khúc đàn dạo của người hát rong trên sân ga, tiếng rao của em bé bán báo hoặc tiếng gọi đò trên dòng sông trong đêm vắng. Nó máu thịt như người vợ quê ta, như bà mẹ già tóc bạc, như nồi khoai, củ sắn ngày tám tháng ba. Cũng có khi ánh lên niềm vui bên bếp lửa hồng của những người thân... Ngày ngày ta vẫn từng nghe đâu đấy vọng lên thảng thốt: Tiếng Hát Đời Thường thường lẫn vào bụi cát Anh hát cho đời... Anh hát em nghe... để rồi bay đi lẫn vào trong cát bụi cuộc đời. Và bài thơ Tiếng Hát Đời Thường, một tình thi da diết máu tim đã khép lại ở đó. PHẠM THÀNH CÔNG
PHẠM NGỌC THÁI VÀ MỘT KIỆT TÁC THƠ TÌNH Nguyễn Thị Xuân ANH VẪN VỀ THEO DÒNG LỆ EM TIẾC NUỐI Em nói với tôi rằng... "muốn có một đứa con" Dù xa cách nhớ nhau trong hoài niệm Năm tháng dáng hình em hiển hiện Phía chân trời thắp sáng lửa tim tôi ! Người thục nữ tôi yêu, những năm cuối cuộc đời Cho tới lúc nấm mồ anh xanh cỏ Em hãy thắp nén hương lòng tưởng nhớ Để hồn anh siêu thoát dưới trời âm. Gặp em muộn rồi, bóng xế hoàng hôn Tóc cũng bạc đôi phần dẫu tim còn khao khát Ngày anh khuất chắc làm em thổn thức Nước mắt tràn trên nấm mộ thương yêu... Thì đời này - em ạ, có trớ trêu Nhưng ta đã bên nhau sưởi ấm mùa đông rét Anh hôn lên đôi môi em như một vầng trăng khuyết Thấy cả bầu trời du ngoạn cõi hồn xanh. Lại bùng cháy trong thơ ngọn lửa trái tim Ngọn lửa của tình yêu vĩnh diệt Em đừng khóc cho lòng anh thêm tan nát Có rời chốn dương trần, anh không chết đâu em ! Chỉ hóa kiếp mình tiếp cuộc trường sinh Cùng thi ca, anh sẽ sống muôn đời trong nhân thế Vẫn khắc khoải quanh nàng vào nỗi nhớ Với mối tình nồng thắm của em yêu ! Nếu giây phút nào em lạc bến cô liêu ! Giọt lệ thơ rơi nhòa trang giấy trắng Hãy tìm đến nấm mồ anh miền xa vắng Rồi âm thầm một chút khóc cho nhau. Anh thương em đời gặp cảnh bèo dâu Em nhớ về anh sống kiếp chàng du mục Thời trai trẻ phong trần qua chiến tranh loạn lạc Khi tuổi già có vợ vẫn cô đơn ! Anh tìm đến em lúc đã tàn úa mái đầu xanh Yêu tha thiết mà cách ngăn thế giới Anh vẫn về theo dòng lệ em tiếc nuối Và yên lòng nơi nấm mộ ngàn thu... PHẠM NGỌC THÁI Chiều thu năm Mậu Tuất Hà Nội 6.9.2018 Lời bình: Có lẽ đã qua hơn nửa thế kỷ, từ khi trên thi đàn Việt xuất hiện bài thơ tình nổi tiếng: "Hai sắc hoa ti-gôn" của một nữ sĩ ẩn danh, gọi tắt là T.T.KH - Đến nay, lại mới có một áng thơ tình của một nhà thơ đương đại, trong giới văn chương rất quen biết, đó là Phạm Ngọc Thái ! Thơ ca của anh trên văn đàn cũng được nhiều độc giả ngưỡng mộ. "Anh vẫn về theo dòng lệ em tiếc nuối" mà anh mới cho ra đời trên các trang mạng Việt, đã được đông đảo bạn đọc đón nhận và ca ngợi. Nói một cách công minh: với những ai yêu thích thơ ca, kể cả người khó tính nhất cũng phải khen. Là một nhà giáo làm công tác văn chương, vì quá yêu thích bài thơ tình này - Tôi xin được mang chút kiến thức văn học để luận bình bản tình ca, với độ hay tôi đánh giá là một thiên kiệt tác thơ tình ! Thiên tình ca "Anh vẫn về theo dòng lệ em tiếc nuối" được chia thành chín đoạn, cả thảy ba mươi sáu câu. Tức là, một bài thơ khá dài. Cảm xúc thơ dồn dập chảy trào ra trong trái tim thi nhân, được bắt đầu bằng lời thổ lộ của người tình gái qua ước muốn của nàng. Đọc thơ ta tưởng cứ như là câu chuyện tình đêm khuya, thường phát trên Đài tiếng nói Việt Nam: Em nói với tôi rằng... "muốn có một đứa con" Trong tình yêu của người đàn bà, mong muốn có một đứa con... là ước nguyện máu thịt với cả cuộc đời. Ở trong bài "Hai sắc hoa ti-gôn" nữ sĩ T.T.KH cũng từng mô tả hình ảnh của người tình trong mộng, một thưở xa xưa đã bộc lộ tình cảm yêu thương với mình, rằng: Người ấy thường hay vuốt tóc tôi, Thở dài trong lúc thấy tôi vui, Bảo rằng: “Hoa, dáng như tim vỡ, Anh sợ tình ta cũng vỡ thôi!” Còn trong bài "Anh vẫn về theo dòng lệ em tiếc nuối": Đó không phải chỉ là tâm tình, khát vọng của ái nữ khi nàng mong muốn có một đứa con kỉ niệm mối tình chung của hai người, mà cũng đã hòa trong dòng lệ yêu thương của chàng. Ta nghe, nhà thơ bộc bạch niềm tâm tư sâu kín ấy: Dù xa cách nhớ nhau trong hoài niệm Năm tháng dáng hình em hiển hiện Phía chân trời thắp sáng lửa tim tôi ! Nàng đã trở thành ngọn lửa để sưởi ấm trái tim chàng. Đây là mối tình của buổi "chiều cuộc đời", và lại phải sống cách xa nhau - Như tác giả viết: Gặp em muộn rồi, bóng xế hoàng hôn Tóc cũng bạc đôi phần dẫu tim còn khao khát Và anh thổ lộ: Người thục nữ tôi yêu những năm cuối cuộc đời Cho tới lúc nấm mồ anh xanh cỏ Em hãy thắp nén hương lòng tưởng nhớ Để hồn anh siêu thoát dưới trời âm. Câu chuyện tình có vẻ lâm ly. Anh yêu nàng mãn đời, mãn kiếp, cho tới khi chỉ còn là một nấm mồ xanh cỏ - Chà, thơ thật là đẫm lệ ! Tình đời của dòng thơ này chảy ra thấm đẫm máu tim và chất chứa tính nhân văn... trở thành một câu chuyện tình không khác gì truyền thuyết. Với một nhà thơ dành cả cuộc đời để sáng tác thi ca như anh - Tôi thiết nghĩ, không mong ước gì hơn thế nữa ! Thiết tưởng, bất cứ nhà thơ nào cũng phải ao ước mình sáng tác được một bài thơ như vậy. Ngẫm rằng, họ thương yêu nhau không chỉ đến bạc đầu, mà hóa thành kiếp khác vẫn còn yêu: Ngày anh khuất chắc làm em thổn thức Nước mắt tràn trên nấm mộ thương yêu... Sợ người yêu khi đó sẽ tủi lòng vì phải sống trên đời này một mình, chàng còn an ủi và dặn dò: Thì đời này - em ạ, có trớ trêu Nhưng ta đã bên nhau sưởi ấm mùa đông rét Anh hôn lên đôi môi em như một vầng trăng khuyết Thấy cả bầu trời du ngoạn cõi hồn xanh. Cái hình ảnh đôi môi của người yêu như một vầng trăng khuyết, trong thi ca xưa nay, tôi chưa từng thấy ai ví thế ! Một hình ảnh mỹ học thật cao siêu. Mang hình ảnh trời đất để ví với đôi môi của người yêu, đẹp một cách tuyệt vời ! Lại nữa, anh hôn lên đôi môi nàng... thấy cả bầu trời du ngoạn ở trong hồn. Thơ thăng hoa tới tột đỉnh, hình tượng cao đẹp mà vẫn đời. Ở trong bài thơ "Người đàn bà trắng" - Tôi đã thấy nhà thơ Phạm Ngọc Thái, từng đem hình ảnh trời đất để tả người yêu rất hay: Chiếc mũ trắng mềm em đội bầu trời Khóm mây trắng bay nghiêng trôi trên tóc Đôi mắt em đong những áng mây Người đàn bà trắng ! Còn khi anh nói về "cái ấy" của nàng: Chùm trinh em hát: Đấy chỗ thiên thai ! Người đàn bà ai mà định nghĩa ? Đại văn hào Lép Tôn - xtôi từng nói về người đàn bà, đại ý thế này: Người đàn bà không thể định nghĩa, mà chỉ có sự tìm tòi... tìm tòi và tìm tòi mãi... - Phải chăng Người muốn nói về sự bí hiểm, đến mức kỳ diệu và vĩ đại của "cái ấy" đàn bà !? Rồi, cũng trong bài thơ "Người đàn bà trắng", Phạm Ngọc Thái đã kết: Người đàn bà ngậm cả vầng trăng Nhà phê bình, nghiên cứu văn học thuộc Viên "Ngôn ngữ và Văn hóa dân gian" Trần Tứ Đức, bình phẩm về hình tượng câu thơ "... ngậm cả vầng trăng" như sau: - Đây là một câu thơ siêu thực, chứa đầy trầm tích đã được thăng hoa. Một thiên tạo vĩ đại đang nép trong tấm thân người đàn bà, hay chính nàng là một vầng trăng ? Cái vầng trăng ấy của nàng, nó cứ nguyên thủy như hang động thời tiền sử lại huyền bí như thánh linh... "vầng trăng" là nguyệt, mà "nguyệt" chính là "cái ấy" - Đấy, nhà thơ đã mô tả về cái của người đàn bà như thế ! Trong đời thi ca Phạm Ngọc Thái, bài thơ "Người đàn bà trắng" đã rất có danh tiếng trên văn đàn và được đánh giá cao ! Song, theo nhận định của tôi: Thiên tình ca "Anh vẫn về theo dòng lệ em tiếc nuối", còn có thể hay hơn, hấp dẫn hơn... chinh phục trái tim đời. Độ hay trong tính nghệ thuật thi ca của mỗi bài khác nhau, nhưng chí ít đều đạt là hai tình thơ tuyệt tác của nền văn học. Tôi nói về đoạn thơ thứ tư: Lại bùng cháy trong thơ ngọn lửa trái tim Ngọn lửa của tình yêu vĩnh diệt Giọt nước mắt của đàn bà có thể làm xiêu đổ anh hùng. Trong truyên Kiều: Khi Từ Hải chết đứng, hai mắt mở trừng trừng không nhắm lại được... phải đến lúc, Kiều đến ôm chàng mà than: Khóc rằng: "Trí dũng có thừa, "Bởi nghe lời thiếp nên cơ hội này! "Mặt nào trông thấy nhau đây? "Thà liều sống thác một ngày với nhau!" Dòng thu như dội cơn sầu, Dứt lời nàng cũng gieo đầu một bên. Lạ thay oan khí tương triền! Nàng vừa phục xuống Từ liền ngã ra. Còn trong thiên tình ca này, nhà thơ Phạm Ngọc Thái nói với nàng rằng: Em đừng khóc cho lòng anh thêm tan nát Có rời chốn dương trần, anh không chết đâu em ! Chỉ hóa kiếp mình tiếp cuộc trường sinh Cùng thi ca, anh sẽ sống muôn đời trong nhân thế Vẫn khắc khoải quanh nàng vào nỗi nhớ Với mối tình nồng thắm của em yêu ! Chàng sống mãi với đời và trong tình yêu của nàng. Họ gắn bó rồi yêu nhau, cảm thông cuộc đời của nhau: Anh thương em đời gặp cảnh bèo dâu Em nhớ về anh sống kiếp chàng du mục Thời trai trẻ phong trần qua chiến tranh loạn lạc Khi tuổi già có vợ vẫn cô đơn ! Chỉ 4 câu thơ thôi, mà tưởng như diễn giải cả một thiên tiểu thuyết. Trong thiên tình ca "Anh vẫn về theo dòng lệ em tiếc nuối, ta thấy thi nhân còn để lại những lời dặn dò, nhắn nhủ người yêu thật máu tim... Đọc đoạn thơ thứ bảy giống như một lời trăng trối, tôi bỗng liên tưởng tới những vần thơ nổi tiếng của thi hào Nga vĩ đại Pushkin, khi Người nhắn gửi tới người tình: Nhưng nếu gặp ngày buồn rầu đau đớn Em thầm thì hãy gọi tên lên Và hãy tin còn đây kỷ niệm Em vẫn còn sống giữa một trái tim. Hay thi nhân Hàn Mặc Tử, đã để lại những lời trăng trối cuối cùng cho người yêu: Anh trút linh hồn giữa lúc đây Gió sầu vô hạn nuối trong cây Còn em sao chẳng hay chi cả Xin để tang anh đến vạn ngày (Trút linh hồn) Thi nhân Phạm Ngọc Thái thì viết: Nếu giây phút nào em lạc bến cô liêu ! Giọt lệ thơ rơi nhòa trang giấy trắng Hãy tìm đến nấm mồ anh miền xa vắng Rồi âm thầm một chút khóc cho nhau. Đọc đến những dòng thơ này, tôi đã khóc - Tưởng như, trên đời này cũng chỉ yêu nhau đến thế là cùng ! Đoạn thơ kết cũng thật là cảm động, một lần nữa thi nhân thổ lộ cõi lòng tha thiết trong buổi hoàng hôn của đời mình: Anh tìm đến em lúc đã tàn úa mái đầu xanh Yêu tha thiết mà cách ngăn thế giới Anh vẫn về theo dòng lệ em tiếc nuối Và yên lòng nơi nấm mộ ngàn thu... Dòng thơ đã đưa ta đi đến cõi vĩnh hằng của tình yêu ! Trong thơ hiện đại Việt Nam, tôi chưa từng được đọc bài thơ nào quyến rũ và hay như bài này. Tôi thiết nghĩ - "Anh vẫn về theo dòng lệ em tiếc nuối" của thi nhân Phạm Ngọc Thái, xứng đáng là một thiên kiệt tác thơ tình bất hủ với ngàn năm văn hiến Thăng Long ! Hà Nội , đầu đông 2018 NGYỄN THỊ XUÂN GV văn Trường THPT Ba Đình, Hà Nội ------------------------
Bài viết đã đăng trên nhiều trang mạng Việt trong nước và hải ngoại.
Độc giả có thể mở đọc ở một link sau:
http://bichkhe.org/home.php?cat_id=147&id=5783 http://tranmygiong.blogspot.com/2018/11/pham-ngoc-thai-va-mot-kiet-tac-tho-tinh.html http://www.nhuygialai.com/2018/11/pham-ngoc-thai-va-mot-kiet-tac-tho-tinh.html https://phudoanlagi.blogspot.com/2018/11/pham-ngoc-thai-va-mot-kiet-tac-tho-tinh.html https://nguyenduyxuan.net/thu-vien-tac-gia/pham-ngoc-thai-va-mot-kiet-tac-tho-tinh-4509.html https://nghiathuc.wordpress.com/2018/11/05/pham-ngoc-thai-va-mot-kiet-tac-tho-tinh/ https://vannghequangtri.blogspot.com/2018/11/pham-ngoc-thai-va-mot-kiet-tac-tho-tinh.html https://thachda.blogspot.com/2018/11/pham-ngoc-thai-va-mot-kiet-tac-tho-tinh.html#more http://chuvuongmien.blogspot.com/search/label/Ph%E1%BA%A1m%20Ng%E1%BB%8Dc%20Th%C3%A1i https://binhtrung.org/p195a53999/anh-van-ve-theo-dong-le-em-tiec-nuoi https://datdung.com/pham-ngoc-thai-va-mot-kiet-tac-tho-tinh-nguyen-thi-xuan/ https://hung-viet.org/p22...-va-mot-kiet-tac-tho-t https://haingoaiphiemdam.com/a14558/pham-ngoc-thai-va-mot-kiet-tac-tho-tinh-nguyen-thi-xuan http://quanvan.net/pham-ngoc-thai-va-mot-kiet-tac-tho-tinh/ http://www.namuctuanbao.net/permanent/1171/truyenNgan/truyenngan_5.php
“Chết cũng chỉ như giấc ngủ” MỘT BÀI THƠ TRĂNG TRỐI Lời bình: Trước khi từ giã cõi đời ở Gành Ráng (Qui Nhơn), thi nhân Hàn Mặc Tử đã để lại những lời trăng trối: Ta trút linh hồn giữa lúc đây Gió sầu vô hạn nuối trong cây Còn em sao chẳng hay chi cả Xin để tang anh đến vạn ngày (Trút linh hồn) Còn Xuân Diệu thì nhắn nhủ lại đời, rằng: Hãy để cho tôi được giã từ Vẫy chào cõi thực để vào hư Trong hơi thở chót dâng trời đất Cũng vẫn si tình đến ngất ngư Pushkin một thi hào vĩ đại – mặt trời thi ca của nước Nga đã viết: Nơi đàn thơ thiêng liêng ta không chết! Hồn ta còn sống mãi chẳng tiêu tan Và trên đời dù chỉ còn một thi nhân Danh tiếng ta vẫn còn vang mãi mãi… “Chết cũng chỉ như giấc ngủ” của Phạm Ngọc Thái cũng thuộc dạng một bài thơ trăng trối như thế! Hồn thi sĩ xin mang thơ gửi đời làm tri kỷ Chốn trần gian sẽ ngợp áng thơ ta Chỉ chia tay có thân xác thôi mà Tình yêu ta còn muôn đời bất tử! (đoạn thơ ba) Thi nhân thản nhiên để chuẩn bị cho mình đi vào cõi vĩnh hằng. Bài thơ đạt đến sự chí lí về cả nghĩa và tình. Ngay mấy câu mở đầu, ta thấy tâm trạng nhà thơ coi cái chết rất nhẹ nhàng: Không than vãn, lòng chẳng hề hối tiếc Nắm tro tàn. Thôi thế, đã là xong! Cũng chỉ như giấc ngủ mơ màng Đời sống vậy, đủ rồi! Em yêu mến. Mặc dù nhà thơ viết: Nắm tro tàn. Thôi thế, đã là xong! /- Nghe có vẻ như rũ bỏ? nhưng không phải. Sở dĩ lòng Người sẵn sàng ra đi thanh thoát vậy, ở trong đoạn thơ hai đã giải thích: Nghiệp đã làm xong, chẳng còn chi vương vấn Tình cũng tàn năm tháng kiếp phôi pha Thì em ơi! Ta nằm xuống dưới mồ Thanh thản chết, có gì đâu phải nghĩ. Vâng, thêm một lần nữa ta thấy Phạm Ngọc Thái đón nhận cuộc ra đi vĩnh cửu… thật ung dung. Bởi, anh biết sự nghiệp thi ca cùng tên tuổi anh để lại cho đời cũng như nền văn học nước nhà, sẽ không bao giờ chết. Khi anh có nằm xuống dưới mồ, vào cõi thiên thu… thì đâu có phải thế là kết thúc? đâu phải “tất cả đã là xong”? – cũng như nhà thơ Nga Pushkin từng nói: Nơi đàn thơ thiêng liêng ta không chết! Thi nhân coi cuộc ra đi đó chỉ như là một giấc ngủ mơ màng. Bài thơ còn đi sâu lý giải về… đời, như kinh phật nói là “cõi tạm”: Cõi thế gian: âu cũng kiếp đọa đầy phận số Tiếc làm chi? Sống mãi chỉ mệt thân Mãn nguyện rồi, cần chi nữa phân vân Ta nằm xuống hoá mình vào “kinh thánh”! (đoạn thơ thứ tư) Một quan niệm phật giáo. Nói về hai chữ “kinh thánh” – Trong bài “Khúc xuân tuổi bảy mươi”, tác giả cũng viết hai câu thơ: Đi giữa mùa xuân đã thấy vĩnh cửu ở trên đầu Cõi Phật rước ta về đất thánh… Nghĩa là, cuộc đi này của thi nhân không phải để… chết, mà Người hóa mình vào “kinh thánh” đó thôi! Cuộc đời gồm cả “tình yêu và cuộc sống” – Bài thơ tràn sang lĩnh vực “tình”: Ta đã yêu em suốt đời trong hư ảnh Dù có thời cũng sung sướng, đê mê (câu 17-18) Trong đời thường từ tư tưởng, tình cảm đến đời sống thực… ai cũng quan tâm đến tiền bạc, nhưng với người phụ nữ thời hiện đại thì tiền bạc chỉ đạo họ về mọi phương diện: kể cả lĩnh vực tình ái - Cái quan niệm “một mái nhà tranh, hai trái tim vàng” là cổ xưa lắm rồi! Thời nay, tuy cũng có nhưng rất hiếm.Tình thì tình, nhưng họ yêu trước hết phải là… tiền! “tiền” gần như là một chủ nghĩa, một lý tưởng sống của người phụ nữ bây giờ. Bởi vậy, những chàng thi sĩ với tâm hồn lãng mạn, mộng mơ… chỉ giàu tình mà nghèo tiền, rất dễ bị rơi vào “bến cô liêu”! Thi nhân viết: "Tình và tiền"! Tiếng nói đó làm trái tim đàn bà hưng phấn Phụ nữ cả thế giới này, họ quí như nhau… Nhưng nếu ít tiền, tình cũng hóa cô liêu! Tức là, những tình yêu chỉ xây dựng trên nền tảng theo “tiếng gọi của trái tim” như của các nhà thơ, hầu hết trước sau cũng… tan vỡ! Nên Người mới than: Nhưng tình em khác gì những chiếc lá bay kia Để năm tháng dài ta hoang ru nơi bến lạnh… (câu 19-20) Thơ tình Phạm Ngọc Thái phần lớn được sáng tác từ các mối tình xưa. Thi nhân sống lại trong thơ bằng những kí ức của tình yêu. Anh trở về như Na-pô-lê-ông Đi tù ngoài hoang đảo Ông dành thời gian viết hồi kí thuở tung hoành Anh lấy tình xưa xây giấc mộng thi nhân Chỉ tiếc nuối tình sao ngắn ngủi. (Vĩnh biệt cuộc tình) Anh đã nói như vậy. Cái thời mà người chồng là một nhà thơ nghèo, được bà vợ vẫn thủy chung như vợ của Tú Xương và Nguyễn Khuyến, là chuyện xửa xưa! Thủa ấy, Tú Xương từng tự sự trong bài thơ “thương vợ” nổi tiếng của ông rằng: Quanh năm buôn bán ở mom sông, Nuôi đủ năm con với một chồng. Lặn lội thân cò khi quãng vắng, Eo sèo mặt nước buổi đò đông. Một duyên hai nợ âu đành phận, Năm nắng mươi mưa dám quản công. Cha mẹ thói đời ăn ở bạc, Có chồng hờ hững cũng như không! Giờ, xin phân tích đôi nét về quan hệ giữa đời sống thực của Phạm Ngọc Thái với thi ca - Tôi không biết nhiều đến hoàn cảnh gia đình trong mối quan hệ vợ chồng của anh? nhưng xét nghĩ, với một con người đam mê văn chương, nhất là thơ ca như anh… để có được một gia đình yên ấm ở xã hội hiện đại này, quả thật là khó !? Nghe nói, sau này tuy vẫn sống với nhau nhưng hai người thường hay xẩy ra chuyện xích mích về chuyện tiền nong - mặc dù, cũng có một giai đoạn tác giả sống rất êm ái, yên ấm với gia đình. Chẳng thế, thời kì đó anh đã sáng tác cả một tập thơ nói về vợ con - Đó là tập “Có một khoảng trời” xuất bản năm 1990, sau một chuyến công tác ở Đức về. Có những bài thơ rất hay nói về người vợ trẻ của mình, như bài “Tiếng hát đời thường”: Trong một phố nghèo có người vợ trẻ Vẫn đón con đi, về... như thường lệ Vóc em thanh cũng thể mùa xuân Đôi mắt em: đôi mắt ấy màu đen. Hay là: Miền đã theo tôi vào cuộc Trường Sơn Hành quân rừng già, võng treo sườn gió... Ai biết chiều nay người vợ trẻ Đứng mong chồng bên đứa con thơ Giọt lệ cháy xót lòng mang sắc xanh thu! Rồi bài “Có một khoảng trời”: Cái khoảng trời khi anh và em đã cách xa (xa thật đấy mà cũng gần thật đấy) Trong đau đớn anh hoá bờ cát cháy Thổi về phương em giữa chiều gió nổi Hạt vô tư còn lại… những tàn tro! Tình cảm của nhà thơ với gia đình, quê hương - đặc biệt với người vợ, rất đẹp! Anh không ngớt lời ca ngợi qua một số bài khác nữa: Nỗi trăn trở người đi tìm vàng, Bài ca xứ sở, Trăng quê, Mùa tuyết quê người… Song cũng phải nói: giai đoạn này tác giả còn đang công tác ở ngành ngoại thương, lại đi nước ngoài - cuộc sống chắc cũng khá! Chưa bị mối quan hệ về tiền bạc chi phối nhiều… như khi anh đã lao hết mình vào sự nghiệp thơ phú, văn chương? Mảng sáng tác duy nhất anh nói về người vợ, chỉ ở mỗi tập thơ “có một khoảng trời” đầu tay ấy! Còn cả một khối lượng hàng trăm bài thơ tình viết sau này, không thấy có bài thơ nào Phạm Ngọc Thái nói về người vợ của mình nữa. “em” trong các bài thơ tình của anh, toàn là em của cái thuở mộng mơ xưa, hoặc cảm xúc với một người nào đó… chứ không phải là vợ. Thí dụ như bài “Người đàn bà trắng”: Em không biến thành đá để hoá Vọng Phu Anh cũng không làm chàng Trương Chi suốt đời chèo sông vắng Ta không đi theo Con Đường Lông Ngỗng Trắng Dẫu hình hài khắc mãi tim nhau. Anh Trần Đức - Nguyên CB Viện ngôn ngữ & Văn hoá dân gian, khi bình bài này đã phân tích: “Đoạn thơ đã triết lý về những mâu thuẫn giữa tình yêu và cuộc sống của nhà thơ với Người Đàn Bà Trắng. Đó cũng là một nghịch lý cuộc đời: Em không biến thành đá để hoá Vọng Phu /- Còn anh cũng không đầy mình để làm mãi cái anh chàng Trương Chi suốt đời chèo thuyền trên con sông quạnh vắng, cô đơn! Rồi tương tư nàng Mỵ Nương mà chết. Hay cái con-đường-lông-ngỗng-trắng mà nàng Mỵ Châu đã rắc cho chàng Trọng Thủy theo tìm - Thần tượng thì rất đẹp, nhưng để cuối cùng chàng cũng nhảy xuống biển mà chết, hoá thành ngọc trai giữ tình son sắt với nàng. Nó bi ai quá! Cái hay của khúc triết lý trong bài thơ Người Đàn Bà Trắng là đã được viết như đời. Dẫu mối tình bị tan vỡ phải chia lìa năm tháng, nhưng tình thơ không kết thúc bằng sự bi thảm. Đôi trai gái vẫn phải sống và tồn tại, dù là theo chiều gió cuốn cuộc đời. Phải chăng, đó cũng là một cuốn tiểu thuyết "cuốn theo chiều gió" như bao bi kịch tình-đời trên bờ bến nhân gian?”. Nghĩa là, bài thơ được tác giả cảm xúc sáng tác cũng xuất phát từ trong cuộc tình đời của mình? nhưng chưa phải là giai đoạn tiến đến hôn nhân gia đình - Như thi sĩ Xuân Diệu từng viết: Tình chỉ đẹp khi còn dang dở… Mối quan hệ cuộc sống và thi ca của nhà thơ vẫn ở trong một thế giới tưởng tượng, đẹp như mơ… chứ chưa vấp phải cái mâu thuẫn giữa “tình và tiền”! Tôi thí dụ thêm bài nữa: Tình để lại vết thương không lành được Soi mặt hồ in mãi bóng thời gian Em hiền dịu trái tim từng tha thiết Người con gái anh yêu nay hóa khói sương tan. (Anh vẫn ở bên Hồ Tây) Đấy, tuy bị lỡ dở nhưng họ vẫn tha thiết với nhau như thế. Đến mức vì “tình” trái tim có thể tan vỡ! Thì đâu có phải vì tiền? Nhà thơ kết luận: Thế đó, em ơi! Tình qua không trở lại Xế chiều rồi mà máu tim chảy mãi không thôi Em có nghe gió Tây Hồ đang thổi Anh ở đây, vẫn bên Hồ Tây mây trôi... Bởi vậy, thơ tình Phạm Ngọc Thái hoàn toàn xuất phát từ sự rung động trái tim (ngoài phạm trù tiền)… có thể chỉ trong khoảnh khắc mà cảm xúc thành thơ, hoặc của một mối tình dang dở, xa nhau lòng vẫn tha thiết nhớ về nhau. Tan vỡ mà vẫn đẹp! Giờ xin quay trở lại với bài “Chết cũng chỉ như giấc ngủ”: Nó không chỉ còn là tự sự bản thân nữa, mà đã mang cả ý nghĩa thời đại, trong mối quan hệ giữa tiền bạc với đời sống xã hội… để phản án nhân sinh quan tác giả. Bài thơ ôm trùm rất nhiều mặt của cả riêng tư và tính hiện thực xã hội trong đó, súc tích và sâu sắc. Không ít chỗ khúc triết và hay, đột biến có câu thơ thật xuất sắc, như: Ta nằm xuống hoá mình vào “kinh thánh”! Huyền bí và hiển linh. Có số người còn cho rằng, hai câu thơ cuối bài là hay nhất: Nhưng nếu ít tiền, tình cũng hóa cô liêu! Giọt lệ thi nhân anh rỏ lên những trang thơ đời làm liều thuốc ngủ. Bài thơ đã được kết ở đó! VIỆT PHƯƠNG CHẾT CŨNG CHỈ NHƯ GIẤC NGỦ
Không than vãn, lòng chẳng hề hối tiếc Nắm tro tàn. Thôi thế, đã là xong! Cũng chỉ như giấc ngủ mơ màng Đời sống vậy, đủ rồi! Em yêu mến. Nghiệp đã làm xong, chẳng còn chi vương vấn Tình cũng tàn năm tháng kiếp phôi pha Thì em ơi! Ta nằm xuống dưới mồ Thanh thản chết, có gì đâu phải nghĩ. Hồn thi sĩ xin mang thơ gửi đời làm tri kỷ Chốn trần gian sẽ ngợp áng thơ ta Chỉ chia tay có thân xác thôi mà Tình yêu ta còn muôn đời bất tử! Cõi thế gian: âu cũng kiếp đoạ đầy phận số Tiếc làm chi? Sống mãi chỉ mệt thân Mãn nguyện rồi, cần chi nữa phân vân Ta nằm xuống hoá mình vào “kinh thánh”! Ta đã yêu em suốt đời trong hư ảnh Dù có thời cũng sung sướng, đê mê Nhưng tình em khác gì những chiếc lá bay kia Để năm tháng dài ta hoang ru nơi bến lạnh. "Tình và tiền"! Tiếng nói đó làm trái tim đàn bà hưng phấn Phụ nữ cả thế giới này, họ quí như nhau… Nhưng nếu ít tiền, tình cũng hóa cô liêu! Giọt lệ thi nhân anh rỏ lên những trang thơ đời làm liều thuốc ngủ.
Người thôn nữ miền sông nước MỘT THIÊN TÌNH CA TRÁC TUYỆT Lời bình: : Đây là thiên tình ca từ biệt của một mối tình, một cuộc chia tay đầy nước mắt, song... xem ra hai người vẫn đang còn yêu nhau rất tha thiết ! Vậy, vì một lý do nào đó ta không biết ? Như lời chàng đã than: Anh vẫn thương em dù duyên phận bẽ bàng Chẳng phải vì em, chẳng phải anh không muốn Nhưng em ạ ! KIỀU đã nói rồi, đó là bể sống... Tình giữa trần ai, nước mắt trộn cơm chan. (câu 17 - 20) Nhà thơ đưa câu chuyện của nàng Kiều ra đây để vấn an cho cuộc tình, cũng chỉ có tính chất phỏng dụ đó thôi ! Chàng nói với người thôn nữ rằng: Thôi em ạ, trần ai là bể khổ, em cũng đừng đau lòng quá vì anh vẫn rất thương em. Không biết "Người thôn nữ miền sông nước" nào mà được anh Phạm Ngọc Thái thương yêu đến thế ? Giờ ta hãy đi vào khổ thơ mở đầu: Nén hương lòng anh tưởng niệm mối tình em Bóng trúc vắng, làng quê xanh viễn vọng Giọt lệ đắng em hòa cùng anh uống Chốn xa vời người lữ khách đứng dừng chân. Đọc bốn câu thơ này, tôi bỗng liên tưởng tới bài "Đây thôn Vĩ Dạ" của Hàn Mặc Tử, đã viết gửi cho người con gái ở phương trời xa: Sao anh không về chơi thôn Vĩ ? Nhìn nắng hàng cau nắng mới lên. Vườn ai mướt quá xanh như ngọc Lá trúc che ngang mặt chữ điền. Thi nhân nhớ đến những hình ảnh về thôn hương, nơi nàng Hoàng Cúc đã ở: những hàng cau trong nắng sớm mai với vườn cây xanh mướt. Cái màu xanh trong trí tưởng, nên "xanh như ngọc" vậy - Còn trong bài thơ "Người thôn nữ miền sông nước", Phạm Ngọc Thái cũng nhớ về quê em: Bóng trúc vắng, làng quê xanh viễn vọng "xanh viễn vọng" là màu xanh của sự cách biệt nghìn trùng, xa vời vợi... Hình ảnh " trúc" trong câu thơ của Hàn Mặc Tử: Lá trúc che ngang mặt chữ điền /- là biểu tượng về làng quê. Còn "mặt chữ điền" tượng trưng cho khuôn mặt người đàn ông theo nghĩa cổ phương đông - Câu thơ ý nói đến sự cách ngăn giữa thi nhân với nàng Hoàng Cúc, cả về không gian và trong tình đời. Bài thơ của Phạm Ngọc Thái cũng nói tới biểu tượng "bóng trúc vắng" - Ta chưa biết hình ảnh bóng trúc ở đây, có mối liên hệ thân thiết như thế nào với người thôn nữ miền sông nước kia ? Ý nhà thơ muốn nói rằng: "bóng trúc" ấy với anh giờ đây mãi mãi thành xa cách - Hai cái mảng màu giữa "bóng trúc vắng" và "làng quê xanh viễn vọng" kết hợp với nhau... để diễn tả về sự chia ly giữa anh và nàng, cả về không gian và tình yêu - Tạo nên một sự cách ngăn thăm thẳm. Còn giọt lệ đắng đót mà cả hai cùng hòa vào uống chung đó: Giọt lệ đắng em hòa cùng anh uống /- Nghĩa là, một cuộc chia ly mà trái tim họ cùng đau. Nhà thơ như một người viễn khách bồn chồn nhìn về phía xa xăm, nơi người yêu ở: Chốn xa vời người lữ khách đứng dừng chân Một khổ thơ có bốn câu, hình tượng thơ lóng lánh mà sâu xa, câu nào cũng mang đầy ý để khái quát cả khung cảnh và nghĩa tình của cuộc chia biệt thắm thiết này. Tôi bình sang khổ thứ hai - với giọng thơ trầm bổng, lâm ly... nhà thơ tiếp tục gẩy cây đàn tình ngân vang, tạo thành một khúc ca bi tráng: Xin để lại cho đời vài khúc ca ngân Nghìn năm sau - Thế nhân ơi, hãy nhớ ! Tấm hình ta cùng nàng một thưở Và cuộc tình nước mắt lẫn yêu thương. Bài thơ có 12 khổ 48 câu: Hai khổ thơ ba và bốn, nói về sự ân hận trong lòng nhà thơ: Anh đã không thể giúp cho người yêu thoát ra khỏi nỗi khổ đường đời: Anh không thể mang em theo trọn kiếp thi nhân Giúp em vượt qua đời bể dâu khốn khổ Chỉ đành hẹn với em sẽ chung tình ở kiếp sau: Anh vẫn chờ em ở dưới suối vàng Ta hãy quên đi thế giới đầy bạo loạn Để cùng em kết trăm năm tình bạn Của tình yêu tự trái tim anh ! Những dòng thơ ấy thể hiện tình yêu tha thiết trong trái tim chàng, một tình thương trọn vẹn trước sau không thay lòng đổi dạ, dù xã hội thăng trầm và cuộc sống có rối ren. Đọc những dòng thi trào ra từ tâm linh nhà thơ, tôi chạnh nhớ tới những lời thơ trăng trối của các thi sĩ xưa nay, để lại cho người yêu. Hữu Anh từng viết: Nếu tôi chết dương trần em ở lại Lúc xây mồ hãy đắp đất cho tôi Chút luyến lưu phàm thế của người đời Tôi cảm nhận chút hương tình còn xót. (Nếu tôi chết) Còn trong bài "Người thôn nữ miền sông nước" này, thi nhân Phạm Ngọc Thái nhắn nhủ với em: Mai có đến gặp lại anh bên nấm mồ nơi chân trời, xứ sở Xõa tóc mà than khóc cõi dương gian... Chà, khúc tình ca mới thật dào dạt làm sao ! Ý tưởng của bài thơ nói về cõi trần ai... nhuốm mầu kinh Phật. Dẫu phải chia xa, lòng chàng vẫn xót thương cho cuộc đời người thôn nữ vô vàn. Anh an ủi nàng: Dẫu phải biệt xa... anh có hạnh phúc đâu em ? Vẫn biết đời em cũng hòa dòng lệ đắng Ừ, thì trang nam anh khinh thường kiếp nạn Chỉ thương em là phận nữ nhi. Từ trong sâu thẳm cuộc tình ấy, họ đã hòa chung để đến với nhau bằng một nỗi cảm thông sâu sắc về cuộc đời. Hẳn em yêu của nhà thơ Phạm Ngọc Thái cũng là một nữ thi sĩ. Tôi bỗng nhớ về mối tình của thi nhân Hàn Mặc Tử với nữ sĩ Mai Đình ? Bởi vậy, anh mới khuyên nhủ người tình: Hãy vững bước lên em vào thế giới của ca thi Sẽ giúp em quên mọi điều sầu muộn Anh chỉ tiếc không thể dìu em tới bến... Mong đất trời có Thượng đế đỡ em đi !? Như đã nói, tính tôn giáo trong bài thơ mang mầu sắc của kinh thánh: Nhà thơ cầu nguyện với đất trời, thượng đế phù hộ cho em yêu... cất cao thế giới của thi ca, để vượt qua mọi nỗi sầu bi cuộc đời. Suốt khúc tình ca, tràn ngập lòng nhân ái trào ra từ trong trái tim chàng. Bài thơ được chia làm hai phần, cách nhau bởi một "hoa thị" (*) - Giờ tôi xin phân tích phần hai: Thơ viết đã dài mà chẳng thỏa nỗi tình si Ta lại cất tiếng gọi tên em: - Người thôn nữ miền sông nước... Mai dân tộc có đặt ta nằm ở nơi nào dưới gầm trời tổ quốc Hãy đưa mộ nàng về chôn cạnh nấm mồ ta. Lòng thi nhân da diết bên hình bóng người yêu đến mức độ, mai nếu chết đi vẫn mong được đời chôn chung bên mộ nàng. Chàng hẹn kiếp sau, sẽ cùng nàng kết duyên trăm năm chồng vợ. Ở đây ta còn thấy, bài thơ mang ý nghĩa lên án chiến tranh, ca ngợi tình yêu trong cuộc sống con người: Để con cháu đời đời cất cao bản tình ca " Không có chiến tranh, chỉ có tình yêu bất diệt ! " Anh sẽ nâng hình em bay trên đất trời nước Việt Vượt qua mọi chủ nghĩa tới muôn năm. Đức nhân ái của con người đứng trên mọi tuyên ngôn đảng phái. Các chủ nghĩa có thể thay nhau, nhưng tình yêu muôn đời bất diệt ! Cùng với thi ca... anh sẽ mang tình em đi khắp bầu trời tổ quốc, qua mọi thời đại tới mai sau. Cuối cùng nhà thơ đã kết: Em hãy hòa nước mắt vào viết những bản tình ca Nó vĩ đại hơn các luận ngôn đảng phái Ta sẽ là ánh sao băng trên thiên hà sông núi Anh đợi đón em về trong thế giới bên kia. "Người thôn nữ miền sông nước" không chỉ là một áng thơ tình sâu lắng, nó còn thấm đẫm tính triết luận cõi nhân sinh... mang dáng dấp của một bản hùng ca về "tình yêu và cuộc sống" ! Bài thơ không dừng lại ở tình thương yêu, chia sẻ nỗi xa xót, an ủi em: Ôi ! Người thôn nữ anh thương Cuộc tình mình dù đắng đót bao nhiêu Nhưng hãy nghe lời anh: - Ta được nhiều hơn mất... Đã giúp em nhìn ra nghĩa sống trong bể đời khốn kiếp Vượt lên bão táp, phong ba. Tình thi đã vượt lên mang tính nhân văn xã hội sâu sắc. Nhà thơ Phạm Ngọc Thái đã để lại cho văn đàn Việt... một thiên tình ca trác tuyệt ! Có khả năng tồn tại trong nền văn học nước nhà và sống với nhân gian. Hà Nội, mùa đông 2018 TUYẾT NGA GV Trường ĐH Khoa học Xã hội Nhân văn Chú thích: các bài bình không đăng thơ kèm theo, xin xem trong mục “các bài thơ hay” ở phần trên.
NHỮNG BÀI THƠ CHƯA IN (hoặc sửa chữa so với các tập đã xuất bản) * KÍ ỨC MÙA THU Mùa thu khuấy lên bao ký ức Xác thời gian trôi trên tóc em Em đi trong trăng mùa thu thổi gió Lá vàng rơi mênh mông… Em đi qua mùa thu không gian Trăng rãi đồi con gái Nhớ đến lâu cái hương con gái Nó thơm say và rất nhẹ nhàng. Đường dạo ấy trên đồi trăng sáng Đêm chia tay em dúi cả vào anh Để bóng lạc suốt đêm ngoài phố Mây lãng phiêu mãi không về. Giờ đây chắc trên đồi thông đó Gió vu vi và trăng vu vơ Em đi trong trăng mùa thu thổi gió Mùa thu lang thang chẳng bến bờ… TỪ BIỆT GIỮA YÊU THƯƠNG Xin để lại khúc ca tình từ biệt Anh vẫy tay chào người thôn nữ chốn xa xăm Ta đến bên nhau không có pháo nhuộm đường (*) Nhưng cũng đã thành hôn trước ban thờ thượng đế ! Hồn thi ca anh, giữa trời cao lộng gió Gieo yêu thương đi khắp phương trời xa Trên bạt ngàn sông núi ngân nga Đến mai sau còn vang ra bốn bể. Anh là khách của nẻo trời viễn xứ Là bóng chim vô tận với không gian Mang tình em trên đôi cánh đại bàng Đặt em xuống một ngọn thi sơn, rồi chia tay từ biệt ! Ta chào nhau nhé, em thương ! Đường em đi còn dài chưa hẹn đích Anh đến chân trời rồi, bóng cũng ngả hoàng hôn Trái tim anh dù tràn đẫm yêu thương Nhưng thượng đế chỉ cho ta có vậy. Anh đã mở cánh "cổng trời" để em nhìn thấy Không thể dìu em thêm, vì mệnh số phải chia ly ! Tuy cõi lòng khó dứt áo ra đi Ai bảo đã trót thương... thì phải thế ? Cất tiếng thơ lên em ! Giữa trời nhân thế Gạt nước mắt đi, trong biển lệ trần gian Phải vĩnh viễn xa... Anh vẫn thương em... Hồn anh sẽ về bên em trong giấc ngủ. Thơ viết dẫu dài mà thấy lòng chưa đủ Anh từng gọi tên em trong nỗi nhớ hàng đêm Cũng giống như em, thường thao thức dưới ánh đèn Để viết thơ yêu, nghe tim mình rỉ máu. Nay gửi cho đời, khúc ca tình yêu dấu Trên đỉnh thi sơn, anh lại cất cánh bay Giây phút nào nhớ nhung, em hãy nhìn giữa trời mây Sẽ thấy cánh chim bằng anh say trong gió cuốn... Hà Nội, 26.11.2018 (*) Phỏng theo câu thơ trong bài: Hai sắc hoa ti gôn - “Trong một ngày vui pháo nhuộm đường”. THIẾU NỮ ĐI TRONG CHIỀU MÂY
Hoàng hôn buông tím đổ mặt hồ Gương nước xôn xao với nhà thơ Lá bay xào xạc khua vọng gió Một cõi lòng ai tận bến mơ. Em đi bảng lảng bên Hồ Tây Đôi mắt huyền trong gió heo may Dáng em mềm mại như nhành liễu Cô gái chiều mây khuất đám cây. Tiếng mõ chùa buông nơi ngả vắng Thiếu nữ nghe mà vẫn lặng thinh Để cả lòng ai thầm vương vấn Nào phải mình anh bước cô đơn? Ôi, Hồ Tây! Chiều mây sương buông Thiếu nữ đi rồi trời khóc không? Thơ anh từng giọt tan trong nước Hồn trôi vào gió tới nơi em. VIẾT CHO BUỔI HOÀNG HÔN Tặng Huyền Băng Đừng buồn nhé, đời người tuy khoảnh khắc Vụt như câu bay bóng lạc giữa trời Em có nghe tiếng bên bờ biển ấy Trong mãi hồn ta thăm thẳm trùng khơi. Em nhìn lên hoàng hôn với một làn mây trắng Dưới bãi bờ trai gái vẫn sinh sôi Và khát vọng đâu đã phải là tắt ngấm? Ta lại ru ta trong biển lớn cuộc đời! Buổi hoàng hôn em ơi, rất đẹp! Có nắng vàng rạng rỡ ánh pha lê Có thế giới, vũ trụ quay quanh mộng Dưới những hàng cây xanh mình lặng lẽ đi... Cánh nhạn đã về dẫu đà xa vắng Mùa xuân kia mây cũng nhởn nhơ bay Em không phải gối đầu bên rêu mà là lên hoa thắm Của buổi hoàng hôn hương nhụy ngọt ngào say. Ôi hoàng hôn, hoàng hôn, hồn ta làm lốc xoáy Tình ru trong nhung êm, như dòng suối dạt dào Ta sẽ nói với nhau những lời nhỏ bé Còn cuộc đời nhờ lịch sử ta trao! Em có nghe, có nghe, tiếng đôi bờ vang động Anh thầm thì gọi vọng giữa trăng sao THU TĨNH Đây yên tĩnh quá chừng Như không có tiếng động Ta bước vào quán vắng Trong đen và trong đắng Vẫn bao hương ngạt ngào Cà phê mùa thu thắm Mấy thiếu nữ trẻ măng Môi son với váy rộng khuấy khoả tý gì không? Trời, trời cao mênh mông Cánh chim bằng bát ngát Sá chi đời rơm rác Lòng tịnh loài đá trắng Hồn tựa mảnh trời thu Sao tình còn bơ vơ…
ĐÊM THU PHỐ VẮNG
Đêm phố vắng anh đi hay là em không ngủ? Thu đến rồi lay động trái tim! Xào xạc lá, anh nghe xào xạc lá Thăm thẳm bóng hình em trong đêm... Anh lại dẫn em con đường yêu cũ Một thời nào từng in dấu chân thon Trước tình yêu ta hoá thành đứa trẻ Dẫu mái tóc anh giờ đã hoa sương. Ta sẽ viết cho ai bài thơ đêm thu vắng? Tiếng trong khuya em gọi vọng rất xa... Trên thảm lá lòng ta say đắm Tha thiết bên em vì không muốn đêm qua. Ôi ! Bài thơ cứ theo anh lang thang trong phố Ký ức hồi sinh về với tuổi xuân xưa Em lại ru êm như thuở trẻ Tấm thân mềm đưa anh vào bến mộng mơ. ĐÊM MƯA TẦM TÃ
Trời giông tố, đời cô đơn bên bóng Trôi dần dần những tháng năm buồn tênh Em thế nào rồi? buồn hay vui sướng... Có nghe giữa làn mưa mông mênh. Anh nhớ đêm mưa xưa tầm tã Ở bên hồ hai đứa ôm nhau Dù bão giông trái tim sợ gì đâu Em vẫn trong mơ, mặc mưa rơi xuống đầu. Áo em ướt, quần em cũng ướt Máu chảy mạnh trong người rạo rực, xôn xao Anh ủ cho em trên chiếc ghế đá bên cầu Trời dẫu sập, ta cũng không cần biết tới! Anh luồn xuống dưới em vén những sợi lông tơ đương rối Em giang rộng đôi chân ra đón đợi... Phút giây thiêng sung sướng trên đời Cuộc đời nhất cái này thôi! CỬA QUÁN Bà chủ quán bước lên xe mô-đéc Đeo kính gọng vàng Những cô gái ngồi ở lan can Mặc toàn váy ngắn Mùa thu rơi sau kính... Anh thi sĩ hoá thằng gù Nhà thờ Đức Bà Pa Ri! KHÓC HÀN MẶC TỬ
Tôi khóc Tử, khóc hào quang, khóc huyết Khóc gió mưa, cây cỏ đến chân trời Khóc tạo hoá: từ thiên và địa Rồi khóc người! Đời - con tạo quay chơi... Hàn Mặc Tử ơi! Ớí , Tử ơi ! Sống chơi vơi cũng giống người Khác chi là con chim cánh lá Giọt thơ này hoà lệ máu tôi rơi! Nơi Tử nằm trong mồ hoa thơm nở Đầu Tử gối lên sườn sóng gió Với sao sương vằng vặc trăng ngàn năm Nỗi đau đè nặng cõi dân gian. Hỡi biển Đông, núi cao Gành Ráng! Thơ của Tử mai sau còn sáng láng Sóng nước non non nước vỗ ngày đêm Quạnh hiu buồn rờn rợn bóng thi nhân! Ngồi đọc Tử tim vỡ toang máu đỏ Tôi khóc biển, khóc trời xanh, khóc gió Chúa ở đâu? Thượng đế có trên đời? Người Thơ Xưa hoá chốn nao rồi? Thì tham vọng vinh quang ai chẳng muốn Ngu cũng buồn! Tài lại lắm tai ương? Giữa đời nhiều khi phải cười nhăn răng mà sống Thương nhau để mặc lệ rơi tuôn!... Tử dù đau nỗi đau ngang bể Nhưng đã có bao người khóc Tử Suy cho cùng: tuyệt đến thế thì thôi, Trên này nhiều chuyện lắm - Tử ơi! Rót mắt thành thơ khóc Tử lại khóc đời Chúng tôi đang quần cuộc sống... Có khi phải tập nén mình như bánh nén Thỉnh thoảng cũng thương nhau, phần lớn chỉ đấu tranh. Niềm sướng đau khôn dại dại khôn… Em gái - Nhà thơ - Nhà chính khách Tuốt tuồn tuột mấy ai không bất trắc Buồn làm chi! Đời - sắc sắc không không. Đời vậy mà - Người thế, chuyện thế gian! Suy cùng lý chẳng gì phải chán Lại thương Tử không được dự phần bon chen xô lấn Giây phút khóc cho nhau hoá hạnh phúc lớn trên đời. Hàn Mặc Tử ơi! Ới, Tử ơi! Bao đêm nghiền ngẫm chữ thơ Người Châu rỏ đầm đìa trang giấy trắng Bay về Gành Ráng đẫm hồn tôi. Thắp nén nhang chùa tôi khấn anh Tài hoa xuất sắc vóc giai nhân Vung tay búng bút xô báu ngọc Chữ thơ như tuyết máu lênh đênh. Qui Nhơn biển sóng vỗ mây lừng Tài này - phận ấy! Những bi thương, Nay đã yên mình khe nước ngọc (*) Hẹn nhau mai mốt bữa tương phùng. Tôi khóc Tử, khóc hào quang, khóc huyết Khóc gió mưa, hoa cỏ lẫn sao sương Tử có nghe! Thơ Người, tôi viết tiếp Cúi lậy không gian cả tám phương... ------------ (*) Ý thơ của Hàn Mặc Tử. KIẾP THI NHÂN
Ngồi trong phố mà như giữa đồng hoang Những trò đời gõ xung quanh loạn nhịp Gió đìu hiu, cõi lòng u tịch Hội nhà văn cũng chỉ ga-la cười... Nhà thơ, nhà văn giờ nhiều tác phẩm thường Nhưng khá giỏi buôn đời Ta lại thả hồn vào trong cõi mộng Để ru lòng những phút giây xao động. Mơ bóng tình nhân trên thảm biếc sao rơi Đêm nay nhớ và bao đêm nữa Mặt trời mọc hay vầng trăng sáng tỏ Tháng ngày trôi... cứ thế, đời trôi… Hồn hoá mây bay du ngoạn khắp bầu trời Trái tim hoá sóng reo bên hồ gió Người vừa có lại vừa như không có Nén nhang chùa, ta cúng kiếp thi nhân!
<bài viết được chỉnh sửa lúc 18.12.2019 11:03:18 bởi Nhân văn >
NHỚ VỀ CÔ GIÁO CŨ Kính tặng cô giáo chủ nhiệm Đinh Thị Kim Thanh Xóm chiến tranh...thời thơ sơ tán học Lớp cũng là một mái nhà gianh Sân trăng sáng như lòng cô đằm thắm Soi vào em bao nỗi ân tình. Nhớ thuở ấy em còn trẻ quá! Tuổi hồn nhiên qua trang vở học trò Như người mẹ hiền từ cô dìu dắt Ở cái làng Cầu Ấu (*) đã xa xưa. Sông bến đưa đò cô chèo giữa nắng mưa Lớp lớp quá giang chúng em đi biền biệt Có những phút quay lặng nhìn lòng thổn thức Kỷ niệm về như bày sáo lang thang. Gió vẫn đang reo trên đồi thông Mỏ Thổ (*) Sông Máng (*) trong xanh nước chảy qua cầu, Năm mươi năm trôi… tóc cô đã bạc Tóc em giờ bóng hạc cũng vờn nhau. Biết tin cô thôi không còn lên lớp nữa Đánh tan giặc về em làm một nhà thơ Sương trên mái tóc cô, rơi xuống đầu em hoá lệ Và đời người, cô ạ! Ngỡ cơn mơ... 2016 (*) Những địa danh ở Bắc Giang - Thời còn chiến tranh phá hoại bởi không quân Mỹ, chúng tôi đã đến sơ tán để học. ĐI TRONG PHỐ ĐÊM Đã trôi vào dĩ vãng rồi em Còn đâu những tối yêu hẹn hò tình tứ Những đêm không chiếu, không màn thời thiếu nữ Phố vẫn đây mà anh mất em. Sống giữa phố phường cứ ngỡ hư không Đêm trăng trống trênh, hàng cây xao xác Trái tim anh vết thương tình tan nát Tháng năm trôi, cuộc sống phai tàn. Thế thái đổi thay: tuyên ngôn và chủ nghĩa Em là bản tuyên ngôn cao nhất của nhân sinh! Phố anh đi lấp lóa ánh đèn Nhìn thế sự cả chính tà đang diễn… Tình yêu em: điểm tựa để linh hồn anh vịn Không em rồi, anh biết níu đâu đây? Marx hoang tưởng ư? Xô-viết Nga sụp lâu rồi! Em có thấy, Việt Nam ta cũng đang rắc rối Tiếng chuông điện Kremlin giờ nghe như mõ ấy Tình bơ vơ nên anh cũng bơ vơ… NHỚ EM ĐÊM NOEL Trái tim anh mưa tạnh, sóng lặng rồi Dẫu nhớ nhung lòng chỉ hơi man mác Em ngủ bên chồng, chắc cũng đã yên bề ngon giấc? Tình chúng mình chấm hết, thế là xong. Những đêm yêu thành cổ tích, phải không em? Ôi! Những đêm không chiếu, không màn bên trăng gió Đời thiếu nữ em trôi, hoá câu vọng cổ Anh cũng chỉ ru anh trong bóng nhạt khuya về. Nhớ ngày nào anh vẫn đón em đi Tối phố, trời sao... tình yêu tuổi trẻ! Ta trút cho nhau cả trời lẫn bể Tháng năm qua tất cả ngỡ chiêm bao.... Đêm Noel đó em! Trai gái vẫn rủ nhau Chỉ có hai ta hai trời cách biệt. GỬI EM
Tặng Thuận Vy, nhân đọc tập thơ "Giấc mơ ban mai" của em. Anh lắng những dòng thơ “mơ giấc ban mai” Lặng lẽ đón trái đời ngọt lịm Hôn nhè nhẹ đôi môi hồng bịn rịn Tình muôn đời, hạnh phúc đẫm đầy tay. Xin ào ạt lên, giông bão của ta ơi! Sóng cũng cấu vụn em đừng tiếc tưởng Anh làm biển làm hồ cho em tắm Thành phố chúng mình vui nhỉ, đón đôi ta! Con thuyền tình khả ái với phong ba Ta cúng nén hương thơm trái tim thời con gái! Em “hoá thánh” dù trần truồng không che đậy Êm đềm trôi và nước mắt tuôn trào... Biển rì rào... Biển vẫn rì rào... Hàng thông anh reo hát lời vô tận Ta bất tử khi hai trái tim không yên lặng Anh yêu em không câu nệ áo quần Hãy ào ạt đi, giông bão của tình em! Sóng gào thét đừng bao giờ phẳng lặng Vì tất cả rồi sẽ vào cõi vắng Dầu anh có thương em vỗ tan bờ. Hãy ào ạt lên, cho cuồng loạn những dòng thơ Giấy phút cuối ta ghì siết lấy nhau, xé hư vô thành điên dại. THI BÁ ĐẦY ĐƯỜNG MÀ QUẠNH HIU Có lẽ ta như đám mây kia Bay khắp thiên hà, mộng giữa khuya Hỡi con gió mát về trong phố Ngẫm ngợi điều gì, lòng tái tê? Ước chi được gặp cụ Tản Đà Hay cụ Tú Xương, cụ Nguyễn Du... Đời nay: cụ ạ, nhà thơ chúng Phần lớn là phường “lính đánh thuê”! Thi bá đầy đường mà quạnh hiu Điện thoại tân kỳ vẫn mang theo Ngẫm mãi rồi nên đành lặng bóng Mình với mình thôi, đời nhạt phèo. Ngày nay chẳng có bạn thơ đâu? Các cụ ngày xưa dẫu bể dâu So với bây giờ còn sướng chán Chủ nghĩa nháo nhào như cám heo...
<bài viết được chỉnh sửa lúc 18.12.2019 11:08:48 bởi Nhân văn >
TÌNH EM BIỂN CẢ Biển là em hay chính em là biển Ánh trăng vàng năm đó khóc, em ơi! Cuộc đời trai anh đã già rồi Nửa mái đỏ hoàng hôn, nửa mái tàn thương nhớ. Đảo đang vắng thế là vi vút gió Biển dịu dàng và biển xanh êm Em đã cho một thời thiếu nữ Nửa đời chiều, tình lại khoác khăn tang! Trái tim buồn vẫn nhớ biển đêm đêm Hôm chia ly tơi bời sóng vỗ… Cây buồn tẻ, trăng thì bay lạc gió Anh hoá thành nhà điêu khắc tạc em thôi! Biển là em hay chính em là biển Tháng năm xa xa mãi không về Biển có vui với bờ bến khác? Khúc thơ tình anh vẫn hát say mê... THÔN NỮ TẮM DƯỚI TRĂNG Em để truồng “luân lý” tắm trong ao Thế giới vỗ bạch bì giang háng hạc... Nguyệt ở trên soi nguyệt nằm dưới nước Thiên tạo rành rành nhân sướng sao? Một đêm trăng ven Đô EM BÉ CẦU BƠ
Tối ba mươi lò than phở đã nguội rồi Em bé cầu bơ không nơi ngồi sưởi ấm Đêm giao thừa người chúc nhau nhiều may mắn Dưới gốc cây già, một bóng nhỏ nhuộm màu đen. NHỮNG KỈ NIỆM BÊN CON Tặng con Phạm Bảo Long (viết năm con lên 4 tuổi) Vằng vặc sân đền Vầng trăng trong, mái chùa cong, bóng đa Nhớ sớm sớm bố đèo con đường thênh thang gió hát Chiều đón con qua đường lá vàng rơi (cái tên phố mà con chưa thuộc) Gió Hồ Tây thổi, gió Hồ Tây... Cái bóng nhỏ lon ton Bố dắt con ra hồ cá nổi Bờ cỏ đẫm sương mai Con đứng đợi, bố mò Một nhúm tép cũng vui nhà, vui cửa. Bố đã cùng con qua bao đường phố Hiệu kem Bốn Mùa, quán phở Hoè Nhai Cố Đô xưa - Hà Nội hôm nay Trong ánh mắt con thơ thành Thăng Long rêu phủ... Cái quán báo thường ngày, bố đưa con vào đó Cổng chùa cũ giã nhàu mưa gió Tường nhà cũng bạc mầu vôi Có cần chi nhiều lắm con ơi: Thế cũng đủ hai điều thiện mỹ! Đời bình dị. Mái tường sạt đổ. Lẽ sống giản đơn, mâu thuẫn chất chồng. Vằng vặc sân đền Vầng trăng trong, mái chùa cong, bóng đa Bạc trắng nửa phương trời xa lạ Mẹ đã nuôi con những tháng năm nghèo khổ Đi làm về, chạy chợ kiếm thêm Đêm cảm hàn không đủ sức ôm con Ngày gượng dậy lo từng bữa gạo Sáng vội đưa con đến trường mẫu giáo... Nước mắt nhoà trên hồn trẻ ngây thơ! Trăng vẫn đấy! Bố nửa vòng xa xứ sở Quán - Cổng - Thành xưa... đứng quạnh thầm Con chưa hiểu nhiều, mai sẽ lớn khôn Không chỉ có trăng trong, còn nước mắt Không chỉ có ngày vui, còn cay cực Cũng theo con lớn từng ngày. Ôi, vầng trăng vằng vặc đêm nay Những kỉ niệm êm đềm khao khát lạ! Rồi mai mốt bố sẽ lại đưa con đường thênh thang thuở đó Chiều đón con qua đường lá vàng rơi (cái tên phố mà con chưa thuộc) Gió Hồ Tây thổi, gió Hồ Tây… Karl-Marx-Stadt 1988 HÀ NỘI ƠI, MƯA PHỐ Ta không còn được dẫn em đi như dạo đó Tóc bạc rồi, phố vẫn thơ ngây Mưa phố phường hay lòng ta mưa rơi Tình lả lướt. Hà Nội ơi, Hà Nội! Em ngày xưa giờ chắc đã ngủ say? Trong giấc mộng, anh về. Em chẳng biết! Anh đã qua cả cuộc chiến tranh truyền kiếp Vẫn êm đềm tình em trong mưa bay Anh hôn những giọt mưa rơi Mưa ướt tóc em, lên môi, lên mắt Ôi, những tháng năm tình trong tình ngây ngất Em yêu ơi, đời chỉ có một thời thôi! Ngả đầu chào người thiếu nữ đã xa xôi Mưa lạnh xuống, cô đơn! Xoa lòng ta da diết Hỡi mối tình của một thời xuân biếc Hà Nội buồn, anh đi như say… ĐÊM NẰM NGHE MƯA RƠI Đêm nằm nghe mưa rơi Trên thềm trời vắng vẻ Rỏ xuống như hàng lệ Buồn ơi hay vui ơi ! Mình ra đời lúc tóc còn xanh Nay trông đã mênh mông đầu bạc Hạnh phúc và đổ nát Trái tim nào muối xát chẳng xót đau. Em đầu tiên thơ ngây như trăng sao Tình cũng trong mát suối Tình thơ ấy trôi bay và tiếc nuối Bị bao nhiêu tên, đạn bắn trọng thương. Em theo sau, sau nữa Điệp khúc vui nối tiếp điệp khúc buồn Trái tim đã hoang tàn Các em tôi theo nhau đi muôn năm vào… vĩnh biệt ! Đêm nằm nghe mưa rơi Những điều đơn giản tôi sắp nói ra: - Nếu đời không còn nước mắt Trái đất sẽ chết khô... Thì cứ xé lòng anh cho tan tác Đời cứ xô... Cát bụi cứ mênh mông... Chiều lá đổ êm đềm, hoàng hôn mơ mộng Khúc thơ tình anh vần vũ yêu thương Đêm nằm nghe mưa rơi Trên thềm trời vắng vẻ Rỏ xuống như hàng lệ Buồn ơi hay vui ơi !
<bài viết được chỉnh sửa lúc 18.12.2019 11:16:10 bởi Nhân văn >
Thống kê hiện tại
Hiện đang có 0 thành viên và 1 bạn đọc.
Kiểu: