MỘT TỔ CHÚC VĂN CHƯƠNG
                                                                      Biên soạn
 
 

 
                       MINH CHỨNG 
                     VỀ CHÂN DUNG
                MỘT THI HÀO DÂN TỘC 
 
 
 
                    Nhà thơ Phạm Ngọc Thái
 

                                           LỜI NÓI ĐẦU
     Trong “Tuyển văn thi” này - "Nhữn g người biên soạn sách” chúng tôi, gồm:
1.   Nguyễn Thị Hoàng - Nguyên GV Trường Đại học Sư phạm.
2.   Nguyễn Bồng – Nguyên GV trường THPT Ba Đình, Hà Nội.
3.   Thạc sĩ Anh Nguyễn - Nguyên GV trường Đại học Quốc gia.
4.   Trần Đức - Nguyên CB Viện ngôn ngữ và Văn hoá dân gian.
5.   Nguyễn Đình Chúc – Người bình luận văn học đương thời.
6.   Nguyễn Thị Xuân – GV trường THPT Ba Đình Hà Nội

 
          Nguyễn Thị Xuân
     Đăng những bài bình luận, dẫn giải của các nhà văn, nhà giáo, độc giả: Viết về chân dung cùng những tình thơ đặc sắc và hay của nhà thơ Phạm Ngọc Thái - Nhằm nêu bật lên chân dung có “tầm vóc một thi hào dân tộc” của ông.
    Nhà giáo Nguyễn Thị Hoàng – Nguyên GV Trường ĐH Sư phạm, từng nói về thơ hay của ngàn năm văn hiến Thăng Long, như sau:
     “ … Không kể KIỀU bất hủ của Đại thi hào Nguyễn Du thuộc thể loại tiểu thuyết thơ - Những bài thơ ngắn tuyệt hay như: 
      Đèo Ngang của BHTQ;   Làm Lẽ, Cảnh Thu - Hồ Xuân Hương;   Thương Vợ - Tú Xương;   Thu Điếu - Nguyễn Khuyến;   Tràng Giang - Huy Cận;   Tranh Lõa Thể - Bích Khê;   Tương Tư - Nguyễn Bính;   Đây Thôn Vĩ Dạ, Mùa Xuân Chín, Bẽn Lẽn - Hàn Mặc Tử;   Hai Sắc Hoa Ti Gôn - TTKH.;   Thuyền Và Biển - Xuân Quỳnh....
      Thơ hay bậc nhất của nền văn hiến Thăng Long, phải là loại thơ có khả năng sống trường cửu tháng năm. Vượt qua mọi thời đại - Đó là loại thơ thuộc hàng đẳng cấp cao nhất. ”.

 
    Nguyễn Thị Hoàng 
    Và khi nhận định về tầm vóc thơ hay Phạm Ngọc Thái, qua tập thơ “64 BÀI THƠ HAY”, Nxb Hồng Đức 2020 – Nhà giáo đã bình phẩm:
      “… Trong tập "64 bài thơ hay" của Phạm Ngọc Thái - Phải có tới 5 bài vào loại rất hay hàng đỉnh, tương tự tầm những thi phẩm vô giá của ngàn năm văn hiến:
   . Người đàn bà trắng  / Sáng thu vàng  /  Anh vẫn về theo dòng lệ em tiếc nuối  / Váy thiếu nữ bay  /  Anh đứng nhìn theo bóng chim câu  
      Vài chục bài vào loại hay hoặc xuất sắc:
   .   Khoảng trôi trong lá  /  Em về biển  /  Em bán xoài  /  Đất nước tôi yêu  /   Khóc bên Hồ Núi Cốc  /  Váy thiếu nữ bay  /   Chuyện về hai ngôi mộ cha con mai sau  /  Anh vẫn ở bên Hồ Tây  /  Khóc Hàn Mặc Tử  /  Trước Núi Mỹ Nhân  /  Em ơi! Thành phố lại mưa  /  Nghe tin em sốt  /   Phố thu và áo trắng  /  Một góc Hồ Tây,  v.v... 


              Trần Đức
      Số bài khá khác cũng rất súc tích, giàu hương sắc... đều thuộc trong dòng thơ có khả năng sống trường cửu thời gian. 
 

        Tập "64 bài thơ hay", Nxb Hồng Đức 2020
     Chưa nói đến cả "Tuyển thơ chon lọc", Nxb Hồng Đức 2019 của anh, với trên 200 bài thơ chọn trong đời thi ca, rất nhiều những áng thi xuất sắc - Dựng lên như cả " Trường thành thi ca" đối với nền thơ hiện đại Việt Nam".
  Nhà giáo cũng khẳng định: Với những  tác phẩm thi ca để lại cho nền văn học đến nay - Phạm Ngọc Thái đã đạt đến tầm "Chân dung nhà thơ lớn thời đại". Rất lớn!
 
                                     Thăng Long, năm Tân Sửu 2021
                                        Những người biên soạn Sách
 
 
           "Tuyển thơ chọn lọc", Nxb Hồng Đức 2019

***************************************************************************************************************

 
                      MỤC LỤC  
                                                                        (Đặt thêm MỤC LỤC ở đầu để mọi người tìm đọc cho dễ) 
 
                                          * Chỉ dẫn bố cục trên VNTHUQUAN                                                   
                                TÁC PHẨM ĐĂNG TRONG 4 CỘT
                 - Mỗi con số chỉ một khuông trong cột của website VNTQ
 
 
 
                                                        CỘT I.
 
1.     LỜI NÓI ĐẦU                                                     Người Làm Sách        - 
2.   a/. Bàn về tập sách “Phạm Ngọc Thái 
                    chân dung thơ lớn thời đại”                     Trần Đức
      b/.  Tập thơ mang tầm vóc thi hào    Bình luận (BL)    Nguyễn Thị Hoàng
3.    Từ một chiến binh trở thành nhà thơ danh giá  (BL)   Nguyễn Thị Xuân
4.    Anh vẫn về theo dòng lệ em tiếc nuối * Thơ PNT                          
             -  Một kiệt tác thơ tình     Lời bình (LB)                     Nguyễn Thị Xuân
5.    a/.  Người đàn bà trắng * Thơ PNT 
             -  Bài thơ hàng đỉnh Phạm Ngọc Thái     LB        Trần Đức
       b/.  Mấy nét tình sử về bài thơ
                                         “Người đàn bà trắng”    LB      Anh Nguyễn
6.    Anh đứng nhìn theo bóng chim câu * Thơ PNT  
            -   Bài thơ tình nhà thơ yêu nhất          LB             Trần Đức
7.    Đất nước tôi yêu * Thơ PNT  
            -  Bài thơ Tổ quốc hay               LB                       Nguyễn Thị Hoàng
8.    Đời văn chương Phạm Ngọc Thái và
               Tầm vóc “Tuyển thơ chọn lọc”        BL             Nguyễn Thị Hoàng
9.    Liên hệ thi pháp bài “Người đàn bà trắng”
                       với “Đây thôn Vĩ Dạ” của HMT     BL      Nguyễn Thị Hoàng
10.  Phạm Ngọc Thái chân dung
                      nhà thơ tình lớn của dân tộc       BL            Nguyễn Đình Chúc
11.    Thư về “Tuyển thơ chọn lọc” gửi Chủ tịch HNVVN
                và Viện trưởng Viện văn học VN                 Phạm Ngọc Thái
12.   Ta khóc cho ta     * Thơ PNT                                                          Thơ
13.   Người thôn nữ miền sông nước  * Thơ PNT  
              -  Một thiên tình ca tuyệt vời        LB                  Tuyết Nga
14.       CHÙM THƠ CHỌN 1 PNT
         -  Tiếng anh gọi
         -  Em sống mãi bên anh
         -  Mẹ quê hương
         -  Vĩnh biệt con yêu
 


  Con Phạm Ngọc Bảo
 ( 7.3.1992 - 22.7.2019 )


               -   Chuyện về hai ngôi mộ cha con mai sau
         -  Nghe tin em sốt                                                      
         -  Người con gái sông xưa                                 
         -  Thế giới nàng
15.   Tập “64 bài thơ hay” và sự nghiệp thi ca PNT   BL     Nguyễn Thị Hoàng
 
                                       CỘT II.
16.   Làm ma em vợ   * Thơ PNT         
         -   Thơ sâu nặng nỗi kiếp người               LB           Đào Viết Minh
17.   Tiếng hát đời thường  * Thơ PNT  
         -    Nghĩa vợ chồng hòa trong
                               Tình yêu quê hương        LB              Phạm Thành Công
18.   Phố thu và áo trắng    * Thơ PNT                     
         -   Em và mùa thu                    LB                            Đình Bồng
19.        CHÙM THƠ CHỌN 2 PNT
         -  Khóc Hàn Mặc Tử                   
         -  Người thôn nữ quê hương                 
         -  Những kỉ niệm bên con            
         -  Phút cô liêu, dừng lại ngóng người xưa          
         -  Tình chết rồi! Giữ lại cho thơ   
         -  Biển hát            
         -  Trăng lặn               
20.    Những ai so dây cùng Nguyễn Du           BL                 Trần Đức
21.    Nỗi trăn trở người đi tìm vàng    * Thơ PNT  
         -  Cảnh xuất khẩu lao động ở nước ngoai      LB           Khánh Hòa
22.    Con đường phượng đỏ    * Thơ PNT                         
         -  Nuối tiếc tình yêu thuở ban mai             LB               Nguyễn Thị Hoàng
 
23.    Xem tranh bán lõa thể       * Thơ PNT              
         -  Một kỳ tác thi ca                        LB                            Anh Trần
24.    Anh vẫn ở bên Hồ Tây          * Thơ PNT             
         -  Cảm nhận về bài thơ tình hay              LB                  Hoàng Thị Thảo
25.     CHÙM THƠ CHỌN 3 PNT
         -  Trái tim tan vỡ                        
         -  Em nghe                         
         -  Tạ tội trước tình yêu                       
         -  Trong mưa                            
         -  Em tắm                
         -  Đêm trung thu và đứa ăn mày          
         -  Sáng xuân nay                                       
26.    Về tập “64 bài thơ hay” và những tinh hoa      BL       Nguyễn Thị Xuân
27.    Phạm Ngọc Thái người hai lần thi sỹ            BL           Trần Việt Thịnh
28.    Một góc Hồ Tây      * Thơ PNT                                 
          -  Bản tình xô nát chiều hoàng hôn cuộc đời     LB       Như Ý
29.    Khoảng trôi trong lá     * Thơ PNT  
          -  Tình trong ký ức                      LB                              Phương Loan
30.    Thời áo trắng         * Thơ PNT                
          -  Hồi ức tình yêu thuở sinh viên         LB                     Đình Bồng


                                       CỘT III
31.    Phạm Ngọc Thái nhà thơ CCB tài năng
          có cuộc đời hoạn nạn và sóng gió          BL                  Nguyễn Thị Hoàng
32.    CHÙM THƠ CHỌN 4 PNT             
         -  Vớt trăng               
         -  Xuân và vợ                               
         -  Cây hoa bằng lăng trong mưa                     
         -   Đôi mắt nhung em                           
         -   Người đàn bà hóa thân                          
         -   Hoa và em                          
         -   Trái em                      
         -   Em bé cầu bơ               
         -   Thôn nữ tắm dưới trăng    
33.    Váy thiếu nữ bay       * Thơ PNT                   
         -  Một tuyệt phẩm thi ca                    LB                              Nguyễn Đình Chúc
34.    Động bướm          * Thơ PNT                                 
         -  Một bài thơ thần sầu quỉ khóc                LB                     Anh Nguyễn
35.    Sáng thu vàng       * Thơ                                                                
         -  Một thiên tình ca mùa thu                LB                           Tuyết Thúy
36.    Em ơi! Thành phố lại mưa      * Thơ PNT                                
         -  Một tình thơ mưa hay và mộng                   LB               Nguyễn Thị Hoàng
37.    CHÙM THƠ CHỌN 5 PNT                                            
         -  Nghĩ về Hà Nội                                 
         -  Hàng cây lá đổ                                  
         -  Gió sẽ mang tình ta bay muôn phương                     
         -  Có một khoảng trời                         
         -  Nhìn trăng nhớ em                              
         -  Bài ca xứ sở                      
         -  Đêm nay trời lại không mưa                                    
38.    Khóc bên Hồ Núi Cốc      * Thơ PNT                    
         -  Một bản tình đam mê man dại                      LB                 Diễm Loan
39.    Chiều hoàng hôn       * Thơ PNT                         
         -  Sự thăng hoa của buổi tình chiều               LB                    Kiều Tuấn
40.    Cô quét lá đêm hồ         * Thơ PNT                                
      -  Nỗi đời trong chốn nhân quần                   LB                    Hoàng Ngọc
41.    Mưa bay trong tiếng chuông    * Thơ PNT                        
        -  Một bản tình mưa ngọt ngào                      LB                    Thảo Hoàng
42.    Trước Núi Mỹ Nhân (1)            * Thơ               
        -  Một tượng thần thủy chung                                        Trương Vũ Tiến
43.    CHÙM THƠ CHỌN 6 PNT                                                                         
       -  Cửa quán                                              
      -  Kí ức mùa thu                                                          
       -  Trước núi Mỹ Nhân (2)                                                        
       -  Thiếu nữ đi trong chiều mây                                    
         -  Tiếng ếch 
       -  Tình thơ gặp lại ở Tây Hồ                 
       -  Trong bóng cây ngủ đêm          
44.    Đêm tóc đá          * Thơ       
        -  Khát vọng của tuổi hoa niên                                            Ngọc Bích
45.    Thông và biển       * Thơ                     
        -  Tiếng hát tâm tình của đôi trai gái                                   Ngọc Trâm
 
                               CỘT IV
46.    Em về biển        * Thơ         
       -   Một mối tình đầy lệ                                                        Phương Tuấn
47.    Cỏ hoang           * Thơ                            
       -  Những kiếp cảnh tha phương cầu thực                            Bảo Ngọc  
48.    Cô áo trắng      * Thơ  
        -  Tình thơ với ái nữ Sài Gòn                                            Đình Bồng
49.      CHÙM THƠ CHỌN 7 PNT                                              
        -  Anh mãi yêu em                            
        -  Đêm thu phố vắng                         
       -  Anh đau xé lòng đành quay gót                    
         -  Em là người tình của lính               
       -  Tiễn anh trên đất khách                  
        -  Em ghen                          
        -  Tiếng rúc chim đêm                    
50.    Em bán xoài       * Thơ     
       -  Người con gái với kiếp giang hồ                                   Trần Ngọc Lâm
51.    Dưới hàng sấu đêm và con phố nhỏ      * Thơ                  
        -  Tiếng đàn tình theo bước chân thi sĩ                             Trần Đức 
52.    Chết cũng chỉ như giấc ngủ      * Thơ                     
        -  Một bài thơ trăng trối                                                    Việt Phương
53.   CHÙM THƠ CHỌN 8 PNT    
        -  Đêm thiếu nữ 
        -  Mùa thu với nàng thơ            
        -  Người đàn bà chứa linh hồn thánh linh               
        -  Cây thầm tiếc bóng                         
        -  Cho em gọi tiếng chồng lần cuối                   
        -  Đêm thu trắng                  
         -  Chiều phố gió và mối tình lông ngỗng trắng                  
54.    -  Nhớ về cô giáo cũ                   
        -  Viết cho buổi hoàng hôn                   
        -  Nhớ em đêm noel                    
         -  Vầng trăng che khuất                      
         -  Trăng dạt trong mây                
        -  Hai kẻ đời quấn quit                      
        -  Người đàn bà của mùa thu               
55+56.   Tiểu thuyết chiến tranh của một nhà văn chiến binh         Trần Đức
57.   Phạm Ngọc Thái một thiên tài
    Thi nhân vĩ đại của thi ca hiện đại Việt Nam             Nguyễn Thị Hoàng 
58.   Phạm Ngọc Thái Cây đại thụ.
        Đại thi hào của thi ca hiện đại VN                       Nguyễn Thị Hoàng
59.   Phạm Ngọc Thái và bảy bài thơ tình tuyệt hay      Nguyễn Thị Xuân
60.   Mấy lời trăng trối đầu xuân   
61.  Cựu quân nhân Phạm Ngọc Thái gửi thư lên các cấp lãnh đạo cao nhất của Đảng - Nhà nước và Chính phủ           

 
          Sau đây, để mở đầu cho Tuyển Văn Thi: “ MINH CHỨNG VỀ CHÂN DUNG MỘT THI HÀO DÂN TỘC” này -  “Những người biên soạn sách” xin giới thiệu hai bài viết:
1.   Bài viết của Trần Đức - Nguyên CB Viện ngôn ngữ và văn hóa dân gian, về tập sách “Phạm Ngọc Thái chân dung nhà thơ lớn thời đại”.
2.   Bình luận của nhà giáo Nguyễn Thị Hoàng – Nguyên GV trường ĐH Sư phạm, về “Tập thơ mang tầm vóc thi hào”.
 
                   A.       BÀN VỀ TẬP SÁCH: “PHẠM NGỌC THÁI
                  CHÂN DUNG NHÀ THƠ LỚN THỜI ĐẠI”
                                                                                   . Nxb Văn hóa Thông tin, 2014
                                      
                                                 TRẦN ĐỨC
                         Nguyên CB Viện Ngôn ngữ và Văn hóa dân gian
 
       Tác giả TRẦN ĐỨC
      Tác phẩm “Phạm Ngọc Thái chân dung nhà thơ lớn thời đại” là một tập sách,  gồm những thi phẩm đã được chọn lọc, tinh sắc của nhà thơ – Và đã được nhiều tác giả trong nước bình luận.
      Tập sách dầy 372 trang và chia làm hai phần:
*  PHẦN I – Gồm 120 bài thơ có tựa đề “Bầu trời thơ tình hay và lạ”: Đó là những bài thơ tình tinh túy của nhà thơ đến thời kỳ này (2014) – Đúng như cái tên gọi của nó: Một bầu trời thơ tình đa sắc, đa màu… rất đáng để đời thưởng lãm.
*  PHẦN II – Lời bình của nhiều tác giả. Cả thảy có ba mươi lăm bài bình thơ đặc sắc, hay và tiểu luận về chân dung thi nhân.
     Để bàn về giá trị trong tác phẩm “Phạm Ngọc Thái chân dung nhà thơ lớn thời đại”, Nxb Văn hóa Thông tin 2014 - Trần Đức xin trích bài giới thiệu của nhà giáo Nguyễn Thị Hoàng, in ngay ở đầu tập sách – Như sau:

 

                           LỜI GIỚI THIỆU
                                                         * In trên tác phẩm "PNT. chân dung nhà thơ lớn thờ đại"

       Chúng tôi "Hội những người yêu thi ca" Hà Nội, đọc và nghiên cứu các thi phẩm của nhà thơ Phạm Ngọc Thái. Theo đánh giá của nhiều độc giả trên văn đàn mạng trong nước và cộng đồng Việt thế giới: “Phạm Ngọc Thái là một nhà thơ có tầm vóc trong đương đại”
     Sở dĩ lấy cái tên gọi "Hội những người yêu thi ca", ý muốn nói rằng: Là những người yêu thi ca, nhưng phải là thi ca hay! Các thiên tình ca ấy rung rinh tỏa sáng như một bầu trời ngợp ánh trăng, sao... Tạo thành “thế giới của thơ anh”.
     Anh Trần - Nghệ sĩ sân khấu và điện ảnh Hà Nội, đã viết:
       “Phạm Ngọc Thái là một nhà thơ của tự do. Ông có chân dung văn học mang tầm vóc lớn trong thi ca. Ông đã sáng tác được một khối lượng đồ sộ thơ tình hay, ghi dấu ấn riêng biệt trong lòng người yêu thơ, với những giá trị nghệ thuật tuyệt vời để lại cho nền văn học nước nhà”.
                                             (Phạm Ngọc Thái nhà thơ của tự do)
      "Hội những người yêu thi ca" Hà Nội chúng tôi, tuân theo những nguyên tắc cơ bản về việc thẩm định thơ hay, rằng:
     a/.   Muốn thẩm định cho xác đáng một tác phẩm thơ, nhất đó lại là một bài thơ hay của thi đàn:
-        Trước hết phải nhận định: Bài thơ đó có khả năng tồn tại hay không?
     -    Cũng như muốn xác định tầm vóc chân dung một thi nhân, trước hết phải xác định: Thi phẩm của anh ta có tồn tại hay không?
      b/.  Nếu như thơ đã không thể tồn tại lâu dài được, suy cho cùng cũng chỉ là…   “loại thơ ra rác”. Nói để các nhà thơ đỡ xót xa, những thứ thơ không tồn tại ấy chỉ mục đích làm văn nghệ, cổ động phong trào văn hóa nhất thời. Như Gớt nói, rồi "tầng tầng bụi phủ".
      c/.  Một tác phẩm thi ca dù thể loại nào, trường phái nào, cách tân đến mấy… mà không có khả năng tồn tại trường cửu tháng năm? Thì không thể coi thi phẩm ấy có một giá trị đích thực đối với nền văn học.
     Nhất quán trên cơ sở ấy và sàng lọc qua đánh giá ở văn đàn. Theo cách nói của Hoài Thanh trong Thi nhân Việt Nam – Những bài thơ hay, như:
       Đèo Ngang của BHTQ;   Làm Lẽ, Cảnh Thu - Hồ Xuân Hương;   Thương Vợ - Tú Xương;   Thu Điếu - Nguyễn Khuyến;   Tràng Giang - Huy Cận;   Tranh Lõa Thể - Bích Khê;   Tương Tư - Nguyễn Bính;   Đây Thôn Vĩ Dạ, Mùa Xuân Chín, Bẽn Lẽn - Hàn Mặc Tử;   Hai Sắc Hoa Ti Gôn - TTKH.;   Thuyền Và Biển - Xuân Quỳnh.... Sẽ được đời ngưỡng vọng ngàn thu.
     Nay “Hội những người yêu thi ca” Hà Nội kết hợp với nhà thơ, biên soạn cho ra mắt tập sách “Phạm Ngọc Thái Thái chân dung nhà thơ lớn thời đại” này.
     Xin giới thiệu cùng bạn đọc thưởng lãm.
 
                                          Hà Nội, mùa đông 2014
                            T/M “ Hội những người yêu thi ca” Hà Nội
                                             Nguyễn Thị Hoàng
 
 
 
              B. PHẠM NGỌC THÁI VỚI TẬP THƠ
             MANG TẦM VÓC THI HÀO
            
                                                 Nguyễn Thị Hoàng
                                       Nguyên GV Trường ĐH Sư phạm

 
       Nguyễn Thị Hoàng
     Phạm Ngọc Thái lớn lên khi cả nước đang bước vào giai đoạn cuộc chiến tranh đánh Mỹ ác liệt nhất! Thu đông 1966, anh tốt nghiệp phổ thông cấp III Hà Nội, tiếp sang đời sinh viên Trường Đại học Bách khoa.
     Mùa xuân 1967, Phạm Ngọc Thái rời bỏ trường đại học, quê hương, gia đình… dấn mình vào cuộc chiến tranh đầy máu và nước mắt của dân tộc. Anh từng thổ lộ: Suốt mười năm chiến đấu trên chiến trường Tây Nguyên Nam Bộ. Qua các Sư đoàn 312, Trung đoàn pháo 40 Tây Nguyên, Trung đoàn 48 Sư 320... tiến vào đánh cứ điểm Đồng Dù của Mỹ, chiếm Sài Gòn 30.4.1975 - Kết thúc chiến tranh. Mỹ rút về nước.
      Những năm chiến trận, anh cũng đã ba lần bị thương, đổ máu ngoài chiến trường. Được tặng thưởng 5 huân chương chiến công, kháng chiến, cùng các danh hiệu dũng sĩ diệt Mỹ.   
     Đất nước hòa bình. Phạm Ngọc Thái rời quân ngũ trở về,  tiếp tục theo học hàm thụ tại trường Đại học ngoại thương. Công tác ở ngành ngoại thương Việt Nam,  tới lúc về hưu.
     Tuy nhiên, dù làm công việc của một cán bộ nhưng anh vẫn dành hết tâm huyết mình với khát vọng thi ca! Suốt  ba mươi năm sáng tác văn học - Đến nay (2020),  nhà thơ đã cho ra đời 12 tập sách:
-  Mười tác phẩm về thơ và bình luận văn học 
-  Hai tiểu thuyết: 
    1.  Cuộc chiến Hà Nội 12 ngày đêm                        2019



    2.  Chiến tranh và tình yêu – Bộ tiểu thuyết hai tập 2020




-   Năm kịch bản sân khấu:   
    1.  Bản án dưới mồ                                       kịch dài
    2.  Người nhạc trưởng và dàn hợp xướng             -
    3.  Mối tình hoa hồng bạch                  kịch ngắn
    4.  Chuyện ở quán gốc đa                          -
    5.  Cánh cửa quốc tế                                 -                                 
          Hội viên Hội nghệ sĩ sân khấu Thủ đô.  
      Nhà giáo Bùi Văn Dong - Nguyên GV Trường Đại học Quốc gia, cũng là một CCB từng có thời cùng chiến đấu với Phạm Ngọc Thái trên chiến trường Tây Nguyên - Nam Bộ, viết về nhà thơ như sau:  
     " Tôi biết Phạm Ngọc Thái từ thuở còn chiến tranh. Cùng là anh lính chiến ăn rừng, ngủ rú  trên mặt trận Tây Nguyên - Nam Bộ. Suốt chặng đường chinh chiến ấy, Thái ham viết nhật ký và làm thơ. Nhiều đêm nằm với nhau bên võng giữa rừng Trường Sơn, anh thường đọc thơ cho chúng tôi nghe. Được biết, mấy cuốn nhật ký đó đã bị mất trong bom đạn của chiến tranh. Tác giả chỉ còn nhớ ít bài tản mạn. Cũng là một điều đáng tiếc.
     Bọn lính Hà Nội của tiểu đoàn chúng tôi ra đi hồi đó! Hết chiến tranh, kiểm lại chỉ còn mươi đứa sống sót trở về. Chẳng ai có thể ngờ rằng: Cái anh chàng lính trận rất ham thích thơ thuở ấy, nay đã trở thành môt nhà thơ nổi danh trên văn đàn ". 
          (Trích "Con người và thi ca" của Nhà giáo Bùi Văn Dong
   - Trong tập " Phạm Ngọc Thái * Cánh đại bàng của thi ca đương đại 
                    Việt Nam ", Nxb Thanh niên 2019 )  
      Người đương thời Nguyễn Đình Chúc – Với tiểu luận nhan đề: “Phạm Ngọc Thái chân dung nhà thơ tình lớn của dân tộc”, đã viết:
    " Thi ca Phạm Ngọc Thái dù là thơ tình hay thơ đời, những bài đạt độ viên mãn về ý tưởng cũng như ngôn ngữ nghệ thuật và tính nhân văn là rất nhiều. Mức độ hay mỗi bài khác nhau, nhưng những tình thi đó đều cảm hóa được trái tim người yêu thơ. Về bút pháp nhiều bài thơ tình của anh được hòa trộn trong khuynh hướng của dòng thơ tượng trưng hiện đại châu Âu cuối thế kỷ XIX đầu thế kỷ XX. Điển hình là thuyết " tương ứng cảm quan" của nhà thơ tương trưng bậc thấy ở Pháp Charles Baudelaire (1821 - 1867) lúc đó chủ xướng. ".
             (Trích tập "Phạm Ngọc Thái chân dung nhà thơ lớn thời đại",
                                         Nxb Văn hóa – Thông tin 2014)

 
      Trong "TUYỂN THƠ CHỌN LỌC" Phạm Ngọc Thái, Nxb Hồng Đức 2019: Với hơn hai trăm bài thơ tự do hiện đại các loại, rất phong phú và đa sắc. Tôi chưa thấy có nhà thơ nào sáng tác được nhiều thơ tình hay đến thế! Mỗi bài hay một vẻ, đều có khả năng sống trường tồn trong nền văn học nước nhà - Phạm Ngọc Thái là một ngôi sao sáng của thi ca hiện đại Việt Nam.

     Với tập sách này, trích ra 64 BÀI THƠ HAY từ trong “Tuyển thơ chọn lọc” vừa mới xuất bản ấy của anh. Bài thì hay một cách êm dịu, nhẹ nhàng; Bài lại pha chút tế nhị, dí dỏm, khúc triết. Thơ giàu sắc thái, ngôn ngữ hình tượng và giọng thơ có nhạc. Số bài theo thi pháp thơ hiện thực. Phần lớn ảnh hưởng sâu sắc của dòng thơ tượng trưng hiện đại châu Âu, pha màu siêu thực của thơ Bích Khê, Hàn Mặc Tử…

 

                 Mở link sau để đọc Tác phẩm "64 BÀI THƠ HAY", 2020
                         http://diendan.vnthuquan.net/tm.aspx?m=892394

      Vâng, 64 bài chỉ là một tập thơ mỏng, nhỏ nhẹ với hơn trăm trang sách xuất bản. Một tập thơ gọn gàng để bạn bè có thể bỏ vào túi xách mang theo mình, tranh thủ đọc ở bất cứ lúc nào trong lúc nghỉ ngơi !? Nhưng tập thơ nhỏ nhẹ đó lại là cả ngọn thi sơn sừng sững: Một tượng đài thi ca cao vút tháng năm, để lại cho nền văn học nước nhà.
     Điểm trong ngàn năm văn hiến Thăng Long:
-   Một “Hai sắc hoa ti-gôn” bất hủ của nữ sĩ TTKH. cũng đã có phong dáng đài thơ để lại danh tiếng với nước non.
 -  Trong “Thi nhân Việt Nam” (1932- 1941), Hoài Thanh đánh giá Ông Đồ của Vũ Đình Liên hay vào hàng kiệt tác. Người phán: Một bài thơ hay với thi nhân thì chưa đủ nhưng cũng đủ để lưu danh…
     Phạm Ngọc Thái nhiều thơ hay.
-   Thơ ca Hồ Xuân Hương chỉ vẻn vẹn khoảng 50 bài - Bà vẫn được đánh giá thuộc hàng đại thụ trong mấy nhà thơ lớn nhất của thi ca Việt Nam ( Dựa theo tác phẩm “Ba thi hào dân tộc” của Xuân Diệu: Nguyễn Du – Nguyễn Trãi – Hồ Xuân Hương).
     Với nhân cách và trí tuệ của một nhà giáo có được trong suốt cuộc đời giảng dậy văn học – Tôi xin khẳng định:
- Tập thơ với 64 bài thơ hay, đặc sắc của Phạm Ngọc Thái trích ra ở đây, mang tầm vóc của một thi hào.
    Xin giới thiệu cùng bạn đọc trong nước và cộng đồng người Việt ở nước ngoài.
                                    Nguyễn Thị Hoàng                                         

 

 


 
                 TỪ MỘT CHIẾN BINH
     TRỞ THÀNH NHÀ THƠ DANH GIÁ
                                                                 Nguyễn Thị Xuân
                                                     GV Trường THPT Ba Đình Hà Nội
 
                  Cô giáo Nguyễn Thị Xuân
    Đó là chân dung nhà thơ Phạm Ngọc Thái qua các tác phẩm thi ca của anh, nhất là với " TUYỂN THƠ CHỌN LỌC ", Nxb Hồng Đức 2019.
     Phạm Ngọc Thái bắt đầu xuất hiện trên văn đàn vào mùa xuân năm Canh Ngọ - Khi anh cho xuất bản tập thơ đầu tay: " Có một khoảng trời ", Nxb Hà Nội 1990. Đến nay vừa tròn ba mươi năm. Trong 30 năm đó, nhà thơ đã cho ra đời đúng 12 tập sách - Trong đó có hai cuốn tiểu thuyết:
-   " Cuộc chiến Hà Nội 12 ngày đêm ", 2019 
-   " Chiến tranh và tình yêu " ( hai tập ), Nxb Hồng Đức 2020 ! 
    Còn lại là 10 tác phẩm thi ca và bình luận văn học.  
     Ngoài ra, anh còn tham gia trong Hội nghệ sĩ sân khấu Thủ đô và Quốc gia, sáng tác thành công 5 vở kịch nói lớn, nhỏ... dự các hội diễn sân khấu của thành phố và toàn quốc.
     Ta chưa cần đề cập sâu vào tầm vóc các loại tác phẩm đã được sáng tác ấy của anh? Chỉ với chân dung từ một người lính trận từng qua cả chục năm trong cuộc chiến tranh đánh Mỹ trở về, rồi trở thành một cán bộ trong ngành ngoại thương quốc tế - Đạt được con số tác phẩm văn học đa dạng, nhiều đến như vậy ! Từ thi ca, phê bình & tiểu luận văn chương, tiểu thuyết, kịch bản - Chưa nói tới việc anh đã viết hàng trăm bài bình luận tác phẩm và xã hội... đăng trên các báo của cả nước: Thật là đáng nể !
     Cuộc đời Phạm Ngọc Thái không phải được hưởng những sự êm ả và sung sướng gì ? Từ thuở thiếu thời, nhà thơ đã phải cắp sách tới trường với hoàn cảnh cả nước chìm trong cuộc chiến tranh: Các trường phổ thông ở thủ đô phải sơ tán về các vùng quê hay rừng núi, tránh bom đạn của giặc Mỹ để học. Lúc bước vào đời một sinh viên - Theo lời kêu gọi của Tổ quốc lâm nguy ? Phạm Ngọc Thái lại cùng với lớp thanh niên yêu nước thời đó, tình nguyện rời thủ đô... lên đường ra chiến trường chiến đấu. 
    Suốt mười năm chinh chiến trên mặt trận Tây Nguyên - Nam Bộ. Khi đất nước hòa bình: Anh rời quân ngũ trở về thì lại lâm vào cảnh ngộ đau thương ? Cả gia đình nhà thơ lúc đó sống ở phố Khâm Thiên, Hà Nội - Một con phố bị máy bay Mỹ dội bom B52 tàn phá, hủy diệt thủ đô trong 12 ngày đêm, tháng 12/1972. Ngôi nhà của gia đình bị trúng bom và người cha anh đã chết trong đống bom kinh hoàng,
chấn động địa cầu ấy ! Chỉ còn lại một bà mẹ già đau khổ với hai đứa con ( hai em trai của nhà thơ ), lúc đó chưa thật trưởng thành. Người chiến binh ấy khi đánh tan giặc trở về cố hương... thì chính gia đình mình lại bị nhà tan, cửa nát.
      Bản thân anh tuy may mắn thoát chết ngoài chiến trường, mang được cái xác trở về cũng... " thân tàn ma dại " ? Với 10 năm chinh chiến nghiệt ngã và bom đạn: Bị thương ba lần, ba lần đổ máu - Để lại một bàn tay không còn đủ ngón. Mảnh phảo vẫn còn găm sót lại trong người, không lấy ra được ? Cứ giở giời lại đau. Sức ép bom vào ngực, trở thành căn bệnh "tắc nghẽn phổi mãn tính" phải dùng " thuốc khó thở " đến hết đời ! Cũng bởi 10 năm sống nơi chiến trường rừng sâu, nước độc, ác liệt và cực khổ ? Nhà thơ mắc thêm căn bệnh chảy máu bên trong... phải cắt bỏ 2/3 dạ dầy.  
 -  Đấy, tất cả chùm lên cuộc đời còn lại của một anh chiến bình khi đất nước đã hết chiến tranh trở về !
     Tưởng rằng: Những hoàn cảnh khốn cùng ấy sẽ đè bẹp người chiến binh ấy xuống ? Hoặc nếu có vực lại mà sống thì cũng chỉ còn biết an phận thủ thường ? Nhưng không ! Với chí khí, nghị lực phi thường và đầy khát vọng vốn có của một thanh niên Hà Nội từ thuở còn 18 - Lại được tôi luyện, thử thách qua cả một cuộc chiến tranh: Người chiến binh ấy đã vượt lên và đè bẹp tất cả... để vươn đến chân trời cuộc sống hằng mơ ước - Và, Phạm Ngọc Thái đã chiến thắng !


      

Phạm Ngọc Thái thời còn chiến tranh
                               
    Nói thêm chút nữa về quá khứ: Khi rời khỏi quân ngũ trở lại quê hương ở thủ đô ! Từ một sĩ quan quân đội, anh được tuyển vào làm việc trong phòng tổ chức của một tổng công ty của Bộ ngoại thương - Phạm Ngọc Thái vừa công tác vừa theo học hàm thụ tại trường Đại học ngoại thương, rồi trở thành một cán bộ có đầy đủ năng lực của ngành ngoại thương quốc tế ! Tiếp xúc, ngoại giao với các thương gia khắp trời Âu, Á - Hồi anh còn làm việc, chưa phát triển rộng rãi sang Mỹ.
     Nhưng thật là ngược cảnh ? Cuộc đời đang mở ra cho anh rất nhiều triển vọng trên con đường ngoại thương: Nào là cấp chức ? Sẵn sàng có một xuất được Bộ điều ra nước ngoài làm thương vụ ? Với một trí thông minh vốn có, lại thêm bề dầy về lý lịch của cả gia đình và bản thân anh cống hiến cho tổ quốc ! Bao hứa hẹn một cuộc sống sung sướng, giàu có ?
     Nhưng phạm Ngọc Thái lại ôm khát vọng, khát vọng đến tột cùng: Về con đường văn học ! Ngày làm việc ở cơ quan, tối đêm lao đầu vào sách vở. Trau dồi kiến thức văn chương và sáng tác thơ, văn - Anh hiểu rằng: Công việc của một cán bộ ngoại thương phải đòi hỏi rất nhiều tâm, sức. Nếu cứ vừa làm, vừa viết... chắc gì đã có nổi tác phẩm hay để lại cho đời ? Đến khi đủ tuổi về hưu thì... đã già ! Thế là, mới chỉ ngoài tuổi bốn mươi ( vì có nhiều năm cống hiến ngoài chiến trường, được cộng thêm thời gian công tác ), Phạm Ngọc Thái quyết đinh xin nghỉ hưu sớm để... làm văn học !  
      Như trên tôi đã viết: Trong 30 năm chuyên tâm vào sáng tác, anh đã cho xuất bản đúng 12 tập sách và viết thành công 5 vở kịch nói - Không khỏi làm cho ta phải giật mình, trân trọng ! Chỉ trong vòng hai năm vừa qua, nhà thơ đã cho xuất bản liên tục 5 tác phẩm: 
             A. BA TÁC PHẨM THƠ:
- Tập " Cánh đại bàng của thi ca đương đại Việt Nam ",
                                                               Nxb Thanh niên 2019
-  " Tuyển thơ chọn lọc - Phạm Ngọc Thái ", Nxb Hồng Đức 2019
-  Tập " Cha khóc con ", Nxb Hồng Đức 2020
             B.  HAI TIỂU THUYẾT:
- " Hà Nội 12 ngày đêm ", Nxb Hồng Đức 2019



-  Bộ tiểu thuyết hai tập " Chiến tranh và tinh yêu", Nxb Hồng Đức 2020

 
      Xin tóm bắt khái quát về:
                           BA TÁC PHẨM MỚI NHẤT CỦA ANH
1/.  " Tuyển thơ chọn lọc " Phạm Ngoc Thái -
                                                Nxb Hồng Đức 2019
        Đánh giá về tầm vóc của "Tuyển thơ chọn lọc " Phạm Ngọc Thái, đã có nhiều đàm luận trên văn đàn - Đặc biệt là bài tiểu luận của cô giáo Nguyễn Thị Hoàng - Nguyên giảng viên Trường ĐH sư phạm phân tích rất sâu sắc. Xin trích dẫn thêm mấy đoạn có tính tổng hợp: 
    " TUYỂN THƠ CHỌN LỌC " Phạm Ngọc Thái là cả một thế giới thơ tự do hiện đại các loại: Từ thi pháp thơ hiện thực, đến tượng trưng, nhiều bài pha trộn màu sắc thơ siêu thực - Được thể hiện bằng một bút pháp tinh luyện, tạo nên vô vàn những áng thi ca giàu cảm xúc, huyền thẳm, sâu sắc.
     .... " Dù là thơ tình hay thơ đời, những bài đạt độ viên mãn về ý tưởng cũng như ngôn ngữ nghệ thuật và tính nhân văn là rất nhiều. Mức độ hay mỗi bài khác nhau, nhưng những tình thi đó đều cảm hóa được trái tim người yêu thơ...
     Theo nhận thức của tôi ( tức là cô giáo Hoàng ): Phạm Ngọc Thái là nhà thơ tình số 1 của thi ca đương đại Việt Nam.
     Và cô giáo kết luận: " Tôi chưa thấy có nhà thơ nào sáng tác được nhiều thơ hay đến thế !... Với TUYỂN THƠ CHỌN LỌC -  Phạm Ngọc Thái có chân dung một nhà thơ lớn ! Ngôi sao sáng của thi ca đương đại Việt Nam ! ".


 
 2/. Tiểu thuyết " Chiến tranh và tình yêu " (Hai tập)
                                                     Nxb Hồng Đức 2020
  - Một Bộ tiểu thuyết có tính dã sử khá đồ sộ: Không phải về trang sách mà là tầm vóc, trữ lượng thời đại chứa đấy ắp trong tác phẩm ! Tổng cộng cả hai tập dầy gần  500 trang xuất bản. 
     Bởi tác giả chính là một chiến binh đã từng tham gia suốt cuộc chiến tranh đánh Mỹ, nên các tình tiết lịch sử và chiến trường được mô tả rất sinh động, sắc bén. Tính dân tộc hòa cùng tình yêu gái trai quyện vào nhau nồng nàn, tha thiết, cao đẹp ! Diễn biến đươc khắc họa ly kỳ, chìm trong sự thảm khốc đau thương bởi chiến tranh.
     Tiểu thuyết không chỉ mô tả những trận đánh điển hình trên mặt trận Tây Nguyên Nam Bộ - Từ mùa xuân Mậu Thân 1968 đến khi miền Nam hoàn toàn giải phóng. Tác phẩm còn tóm bắt toàn cục cả chiến trường miền Nam, đến tận ngày kết thúc chiến tranh 30.4.1975.
    Đồng thời, phục lại cuộc chiến tranh oanh tạc bằng không quân của giặc Mỹ đánh ra miền Bắc: Vụ thảm sát tàn bạo 12 ngày đêm thảm khốc 1972 ở Hà Nội - Hoa Kỳ đã cho máy bay B52 mang bom đánh vào thủ đô, hòng hủy diệt biến Thủ đô Hà Nội trở về thời kì đồ đá ? Bị cả loài người lên án !
    Diễn trình lại những trận oanh kích điển hình, với hàng đàn máy bay B52 Mỹ ném bom tàn sát xuống bệnh viện Bạch Mai - Cảnh tình đêm noel trong không khí chiến tranh (1972) ở thủ đô - Và trận ném bom tàn khốc, san phẳng cả khu phố Khâm Thiên đông dân nhất Hà Nội ( tối đêm 26/12/1972 ). Tới khi Hiệp định Pa Ri giữa Lầu Năm Góc và Chính phủ Việt Nam Dân chủ Cộng hòa được kí kết, tháng 1/1973.
     Quan điểm của tác giả: Khách quan với thời cục, trung thành về tính lịch sử xã hội lúc đó - Tiểu thuyết nhằm lên án chiến tranh !   
       MỘT  BỘ TIỂU THUYẾT CÓ TÍNH LỊCH SỬ XÃ HỘI SÂU SĂC, SINH ĐỘNG VÀ ĐIỂN HÌNH TRONG THỜI KỲ CHIẾN TRANH ĐÁNH MỸ Ở VIỆT NAM ! 



 3/. Tập thơ " Cha khóc con " -
                            Nxb Hồng Đức 2020
   Tập thơ gồm 45 bài, dầy 132 trang sách xuất bản - Đã đươc viết bằng máu và nước mắt của một ngươi cha, khóc đứa con trai yêu quí bị chết vì đột quị khi mới 27 tuổi đời ! Chính nỗi đau tột cùng đã tạo nên những cảm xúc tột cùng trong trái tim của người cha: Người cha ấy lại là một nhà thơ đầy tài năng ! ( Một thiên tài thi ca - Theo tôi ) ! Bởi vậy thi phẩm CHA KHÓC CON của anh, trở thành một Tập thơ " độc nhất vô nhị " trong thiên cổ !
     Nói về tập thơ - Như sự đàm luận trên văn đàn:
 Nhà thơ cội gạo Nguyễn Khôi (Hội nhà văn Hà Nội) nhận định - Khi nhà thơ Phạm Ngọc Thái cho đăng các bài thơ khóc con trên facebook: 
     " Thơ khóc nổi tiếng xưa có Đông Hồ khóc vợ, Tương Phố khóc chồng, Tam Nguyên Yên Đổ khóc con... Nay thi sĩ Hà Thành Phạm Ngọc Thái thống thiết khóc con... Hy vọng lưu danh thiên cổ !? "
                          ( Theo comment Nguyễn Khôi ngày 3.8.2019 )
     Hay như nhà thơ Quang Hoài HNVVN thì ca ngợi lúc tập thơ ra đời: " Chúc mừng nhà thơ Phạm Ngọc Thái, một tập thơ có một không hai... mang ý nghĩa tâm linh rất sâu sắc ".
     Còn nhà nghiên cứu văn học - Trang chủ Trần Mỹ Giống bình luận:
     " Xuyên suốt tập thơ 45 bài là cảm xúc tình cảm sâu sắc của người cha khóc con mệnh yểu với rất nhiều góc độ khác nhau, vô cùng cảm động bởi cảm xúc hết sức chân thật của tác giả.
    Xưa nay khóc cha, khóc vợ, khóc con… cũng đã được một số tác giả thể hiện bằng thơ, nhưng để có cả một xê-ri (45 bài) khóc con trong một tập thì có lẽ, đến giờ, chỉ có nhà thơ Phạm Ngọc Thái làm được - Chắc chắn, Phạm Ngọc Thái phải là một người cha yêu con sâu nặng chân thành và có năng lực thơ ca thực sự lớn ! Mới làm được nhiều bài thơ đa tình, đa cung bậc, đa góc độ, khía cạnh mà bài nào cũng rung động người đọc như vậy.
... Mời độc giả tìm đọc các bài thơ khóc con giàu cảm xúc, đa dạng, tình cảm thống thiết ở những trạng huống khác nhau của nhà thơ Phạm Ngọc Thái - Trong ấn phẩm có một không hai: CHA KHÓC CON ! ".


     Kết luận: Mặc dù Phạm Ngọc Thái đã sáng tác đủ các loại tác phẩm văn chương như thế ! Song vẫn phải nói: Thi ca chính là mảng văn học cốt lõi nhất làm nên tầm vóc nhà văn, nhà thơ của chân dung anh !
      Tôi còn nhớ - Trong lời đề tựa cho TUYỂN THƠ HÀN MẶC TỬ được xuất bản lần đầu vào năm 1988, sau ngót nửa thế kỷ bị chìm lấp ( kể từ khi thi nhân tạ thế 11.11.1940 ). Với lòng tri ân và ngưỡng mộ tài năng thi nhân, nhà thơ Chế Lan Viên đã viết: 
              -  Hàn Mặc Tử anh là ai ? 
      Để kết thúc bài bình luận: " Từ một chiến binh trở thành nhà thơ danh giá " này ! Tôi thiết nghĩ: Với tầm vóc chân dung Phạm Ngọc Thái đã đạt đến hôm nay, cũng xin mượn câu nói của cố nhân dành tặng lại nhà thơ:
              -  Phạm Ngọc Thái anh là ai ? 
 
                                        Hà Nội,   tháng 5 - 2020
                                              Nguyễn Thi Xuân
  (*)  Khi cô giáo Nguyễn Thị Xuân viết bài bình luận này (5/2020) – Nhà thơ Phạm Ngọc Thái chưa cho xuất bản tập “64 bài thơ hay” bất hủ của anh.
 
            

 
 
                        PHẠM NGỌC THÁI VÀ MỘT KIỆT TÁC THƠ TÌNH
                                         Nguyễn Thị Xuân
                               GV Trường THPT Ba Đình Hà Nội

 
                     Nguyễn Thị Xuân
                   ANH VẪN VỀ
       THEO DÒNG LỆ EM TIẾC NUỐI 
 
Em nói với tôi rằng: "Muốn có một đứa con…"
Dù xa cách nhớ nhau trong hoài niệm
Năm tháng dáng hình em hiển hiện
Phía chân trời thắp sáng lửa tim tôi.
 
Người thục nữ tôi yêu, những năm cuối cuộc đời
Cho tới lúc nấm mồ anh xanh cỏ
Em hãy thắp nén hương lòng tưởng nhớ
Để hồn anh siêu thoát dưới trời âm.
 
Gặp em muộn rồi, bóng xế hoàng hôn
Tóc cũng bạc đôi phần dẫu tim còn khao khát
Ngày anh khuất chắc làm em thổn thức
Nước mắt tràn trên nấm mộ thương yêu.
 
Thì đời này, em ạ! có trớ trêu
Nhưng ta đã bên nhau sưởi ấm mùa đông rét
Anh hôn lên đôi môi em, như một vầng trăng khuyết
Thấy cả bầu trời du ngoạn cõi hồn xanh.
 
Lại bùng cháy trong thơ ngọn lửa trái tim
Ngọn lửa của tình yêu vĩnh diệt
Em đừng khóc cho lòng anh thêm tan nát
Có rời chốn dương trần, anh không chết đâu em.
 
Chỉ hóa kiếp mình tiếp cuộc trường sinh
Cùng thi ca, anh sẽ sống muôn đời trong nhân thế
Vẫn khắc khoải quanh nàng vào nỗi nhớ
Với mối tình nồng thắm của em yêu.
 
Nếu giây phút nào em lạc bến cô liêu!
Giọt lệ thơ rơi nhòa trang giấy trắng
Hãy tìm đến nấm mồ anh, miền xa vắng
Rồi âm thầm một chút khóc cho nhau.
 
Anh thương em đời gặp cảnh bèo dâu
Em nhớ về anh sống kiếp chàng du mục
Thời trai trẻ phong trần qua chiến tranh loạn lạc
Cả cuộc đời chỉ ham thích thơ văn.
 
Anh tìm đến em, lúc đã tàn úa mái đầu xanh
Yêu tha thiết mà cách ngăn thế giới
Anh vẫn về theo dòng lệ em tiếc nuối
Và yên lòng nơi nấm mộ ngàn thu...
 
              Chiều thu năm Mậu Tuất
                    Hà Nội 6.9.2018

Lời bình: Theo bình luận của nhà giáo Nguyễn Thị Hoàng: “Anh vẫn về theo dòng lệ em tiếc nuối” thuộc một trong năm bài thơ hay vào hàng đỉnh của Phạm Ngọc Thái - Có lẽ đã qua hơn nửa thế kỷ, từ khi trên thi đàn Việt xuất hiện bài thơ tình nổi tiếng "Hai sắc hoa ti-gôn" của một nữ sĩ ẩn danh, gọi tắt là T.T.KH - Đến nay, lại có một áng thơ tình của một nhà thơ đương đại, phong dáng thơ kể chuyện tương tự như thế! Đó là Phạm Ngọc Thái. Thơ ca của anh trên văn đàn cũng được nhiều độc giả ngưỡng mộ.
      "Anh vẫn về theo dòng lệ em tiếc nuối" mà anh cho ra đời trên các trang mạng Việt, được đông đảo bạn đọc đón nhận. Tình thơ chia thành chín khổ, ba mươi sáu câu. Cảm xúc dồn dập chảy trào ra trong trái tim nhà thơ, bắt đầu bằng lời thổ lộ của người tình gái với ước muốn của nàng. Đọc thơ ta tưởng cứ như là câu chuyện tình đêm khuya thường phát trên Đài tiếng nói Việt Nam:
                    Em nói với tôi rằng: "Muốn có một đứa con…"
     Trong tình yêu của người đàn bà, mong muốn có một đứa con là ước nguyện máu thịt cả cuộc đời. Ở bài "Hai sắc hoa ti-gôn", nữ sĩ T.T.KH từng mô tả hình ảnh của người tình trong mộng. Nàng nhớ về thưở xa xưa, chàng đã bộc lộ tình yêu thương với mình:
                   Người ấy thường hay vuốt tóc tôi,
                   Thở dài trong lúc thấy tôi vui,
                   Bảo rằng: “Hoa, dáng như tim vỡ,
                   Anh sợ tình ta cũng vỡ thôi!”
      Còn bài "Anh sẽ về theo dòng lệ em tiếc nuối": Đó không phải chỉ là khát vọng riêng của ái nữ, mà đã hòa vào dòng yêu thương tha thiết của chàng. Ta nghe, nhà thơ bộc bạch niềm tâm tư ấy:
                    Dù xa cách nhớ nhau trong hoài niệm
                    Năm tháng dáng hình em hiển hiện
                    Phía chân trời thắp sáng lửa tim tôi!
     Nàng trở thành ngọn lửa để sưởi ấm trái tim chàng. Với nhà thơ, đây là mối tình của “buổi hoàng hôn cuộc đời", lại phải sống cách xa nhau. Nhà thơ đã than:
                    Gặp em muộn rồi, bóng xế hoàng hôn
                    Tóc cũng bạc đôi phần, dẫu tim còn khao khát
     Và anh thổ lộ:
                    Người thục nữ tôi yêu, những năm cuối cuộc đời
                    Cho tới lúc nấm mồ anh xanh cỏ
                    Em hãy thắp nén hương lòng tưởng nhớ
                    Để hồn anh siêu thoát dưới trời âm
     Câu chuyện tình có vẻ lâm ly. Anh yêu nàng mãn đời, mãn kiếp, cho tới khi chỉ còn một nấm mồ xanh cỏ - Chà, tình thật đắm say. Những dòng thơ chảy ra từ trái tim, trở thành câu chuyện tình không khác gì truyền thuyết.
      Ngẫm rằng, họ thương yêu nhau không chỉ đến bạc đầu, mà sang kiếp khác vẫn còn yêu:
                    Ngày anh khuất chắc làm em thổn thức
                    Nước mắt tràn trên nấm mộ thương yêu.
     Sợ người yêu khi đó sẽ tủi lòng vì phải sống trên đời một mình? Chàng an ủi:
                    Thì đời này, em ạ! Có trớ trêu
                    Nhưng ta đã bên nhau sưởi ấm mùa đông rét
                    Anh hôn lên đôi môi em, như một vầng trăng khuyết
                    Thấy cả bầu trời du ngoạn cõi hồn xanh
     Ví đôi môi người yêu tựa một vầng trăng khuyết, đẹp quá! Hình ảnh đầy tính mỹ học, huyền thẳm. Lại nữa, anh hôn lên đôi môi em thấy cả bầu trời du ngoạn: Thơ thăng hoa tới tột đỉnh.
     Ở trong bài thơ "Người đàn bà trắng" - Nhà thơ Phạm Ngọc Thái từng đem hình ảnh trời đất để tả người yêu, rất hay:
                    Chiếc mũ trắng mềm em đội bầu trời
                    Khóm mây trắng bay nghiêng trôi trên tóc
                    Đôi mắt em đong những áng mây
                    Người đàn bà trắng!
     Khi anh nói về "cái ấy" của nàng:
                    Chùm trinh em hát: Đấy chỗ thiên thai!
                    Người đàn bà ai mà định nghĩa?
     Đại văn hào Lép Tônxtôi từng nói về người đàn bà, đại ý thế này: Người đàn bà không thể định nghĩa, mà chỉ có sự tìm tòi, tìm tòi và tìm tòi mãi... - Phải chăng, Ông muốn nói cả về sự bí hiểm đến mức kỳ diệu… về "cái ấy" của đàn bà !?
     Trong đời thi ca Phạm Ngọc Thái, bài thơ "Người đàn bà trắng" rất có tiếng tăm trên văn đàn - Song, theo tôi: Thiên tình ca "Anh vẫn về theo dòng lệ em tiếc nuối", có thể còn hay và hấp dẫn hơn? Độ hay mỗi bài khác nhau, nhưng đều có khả năng sống trường cửu với nền văn học nước nhà.
     Nói về đoạn thơ thứ tư:
                   Lại bùng cháy trong thơ ngọn lửa trái tim
                   Ngọn lửa của tình yêu vĩnh diệt
     Giọt nước mắt đàn bà có thể làm xiêu đổ anh hùng? Trong truyên Kiều: Khi Từ Hải chết đứng, hai mắt mở trừng trừng không nhắm lại được. Phải đến lúc Kiều đến ôm chàng mà than:                   
                    Khóc rằng: "Trí dũng có thừa,
                    "Bởi nghe lời thiếp nên cơ hội này!
                    "Mặt nào trông thấy nhau đây?
                    "Thà liều sống thác một ngày với nhau!"
                    Dòng thu như dội cơn sầu,
                    Dứt lời nàng cũng gieo đầu một bên.
                    Lạ thay oan khí tương triền!
                    Nàng vừa phục xuống Từ liền ngã ra.
     Còn trong thiên tình ca này, nhà thơ lại ru em, rằng:
                    Em đừng khóc cho lòng anh thêm tan nát
                    Có rời chốn dương trần, anh không chết đâu em.
                    … Vẫn khắc khoải quanh nàng vào nỗi nhớ
                    Với mối tình nồng thắm của em yêu.
       Chàng sống mãi trong tình yêu của nàng. Họ gắn bó, cảm thông cuộc đời của nhau:
                    Anh thương em đời gặp cảnh bèo dâu
                    Em nhớ về anh sống kiếp chàng du mục
                    Thời trai trẻ phong trần, qua chiến tranh loạn lạc
                    Cả cuộc đời chỉ ham thích thơ văn
      Đọc đoạn thơ thứ bảy giống như một lời trăng trối, tôi bỗng liên tưởng tới những vần thơ nổi tiếng của thi hào Nga vĩ đại Pushkin, khi Người nhắn gửi tới người tình:
                    Nhưng nếu gặp ngày buồn rầu đau đớn
                    Em thầm thì hãy gọi tên lên
                    Và hãy tin còn đây kỷ niệm
                    Em vẫn còn sống giữa một trái tim.
                                (Một chút tên tôi đối với nàng)
     Hay thi nhân Hàn Mặc Tử, để lại những lời trăng trối cuối cùng cho người yêu:
                    Anh trút linh hồn giữa lúc đây
                    Gió sầu vô hạn nuối trong cây
                    Còn em sao chẳng hay chi cả
                    Xin để tang anh đến vạn ngày
                                          (Trút linh hồn)
      Nhà thơ Phạm Ngọc Thái thì viết:
                    Nếu giây phút nào em lạc bến cô liêu!
                    Giọt lệ thơ rơi nhòa trang giấy trắng
                    Hãy tìm đến nấm mồ anh, miền xa vắng
                    Rồi âm thầm một chút khóc cho nhau
     Tưởng như trên đời này cũng chỉ yêu nhau đến thế là cùng. Đoạn thơ kết cũng thật cảm động:
                    Anh tìm đến em, lúc đã tàn úa mái đầu xanh
                    Yêu tha thiết mà cách ngăn thế giới
                    Anh vẫn về theo dòng lệ em tiếc nuối
                    Và yên lòng nơi nấm mộ ngàn thu...
     Dòng thơ đã đưa ta đi đến cõi vĩnh hằng của tình yêu! Tôi thiết nghĩ: "Anh vẫn về theo dòng lệ em tiếc nuối" của nhà thơ Phạm Ngọc Thái, xứng đáng là một thiên kiệt tác thơ tình bất hủ với ngàn năm văn hiến Thăng Long.

                             Hà Nội , đầu đông 2018
                               Nguyễn Thi Xuân
 
(*) Trích trong tập “Phạm Ngọc Thái * Cánh đại bàng của thi ca đương đại Việt Nam”, Nxb Thanh niên 2019

                 
 *   Bài viết đã đăng trên nhiều trang mạng Việt trong nước và hải ngoại.
                        Có thể mở đọc qua các link sau:
 
http://tranmygiong.blogspot.com/2018/11/pham-ngoc-thai-va-mot-kiet-tac-tho-tinh.html
http://www.nhuygialai.com/2018/11/pham-ngoc-thai-va-mot-kiet-tac-tho-tinh.html
https://phudoanlagi.blogspot.com/2018/11/pham-ngoc-thai-va-mot-kiet-tac-tho-tinh.html
https://nguyenduyxuan.net/thu-vien-tac-gia/pham-ngoc-thai-va-mot-kiet-tac-tho-tinh-4509.html
https://nghiathuc.wordpress.com/2018/11/05/pham-ngoc-thai-va-mot-kiet-tac-tho-tinh/
https://vannghequangtri.blogspot.com/2018/11/pham-ngoc-thai-va-mot-kiet-tac-tho-tinh.html
https://thachda.blogspot.com/2018/11/pham-ngoc-thai-va-mot-kiet-tac-tho-tinh.html#more
http://chuvuongmien.blogspot.com/search/label/Ph%E1%BA%A1m%20Ng%E1%BB%8Dc%20Th%C3%A1i
https://binhtrung.org/p195a53999/anh-van-ve-theo-dong-le-em-tiec-nuoi
https://datdung.com/pham-ngoc-thai-va-mot-kiet-tac-tho-tinh-nguyen-thi-xuan/
https://hung-viet.org/p22...-va-mot-kiet-tac-tho-t
https://haingoaiphiemdam.com/a14558/pham-ngoc-thai-va-mot-kiet-tac-tho-tinh-nguyen-thi-xuan
http://quanvan.net/pham-ngoc-thai-va-mot-kiet-tac-tho-tinh/
http://www.namuctuanbao.net/permanent/1171/truyenNgan/truyenngan_5.php
 
 

 
 
            A.   "NGƯỜI ĐÀN BÀ TRẮNG”
           BÀI THƠ HÀNG ĐỈNH CỦA PHẠM NGỌC THÁI
 
                                       Trần Đức 
                    Nguyên CB Viện ngôn ngữ và Văn hóa dân gian

 
     Tác giả TRẦN ĐỨC
          NGƯỜI ĐÀN BÀ TRẮNG
                 Người đàn bà đi trong mưa rơi
                Chứa một trời thầm như hoa vậy...
                                   *   
Chiếc mũ trắng mềm em đội bầu trời
Khóm mây trắng bay nghiêng trôi trên tóc
Đôi mắt em đong những áng mây
Người đàn bà trắng!

Em đi, về... chao những hàng cây
Hồ gió thổi, lệch vành mũ đội
Thấm đẫm mình em cả thềm nắng gội
Xoã ngang vai mái hất tơi bời.

Nỗi niềm thao thức
Những đêm trăng nước...
Chùm trinh em hát: Đấy chỗ thiên thai
Người đàn bà ai mà định nghĩa?

Đường xưa đó về đây, em ơi!
Những con đường đã đầy xác lá rơi
Xác ve, xác gió và xác của mưa.

Em không biến thành đá để hoá Vọng Phu
Anh cũng không làm chàng Trương Chi, suốt đời chèo sông vắng
Ta không đi theo Con Đường Lông Ngỗng Trắng
Dẫu hình hài khắc mãi tim nhau.

Vết thương lòng không dễ đã lành đâu
Những đêm sao buồn, những đêm gió khát
Khúc thơ tình anh lại viết về em
Người đàn bà ngậm cả vầng trăng... 

        

            Bài bình trích trong "Phạm Ngọc Thái chân dung nhà thơ lớn thời đại"
                  Tác phẩm đã xuất bản 2014

Lời bình: Nhà giáo Nguyễn Thị Hoàng – Nguyên GV Trường ĐH Sư phạm nhận định: “Người đàn bà trắng” là bài thơ tượng trưng tuyệt hay, thuộc một trong năm thi phẩm đứng vào hàng đỉnh của nhà thơ Phạm Ngọc Thái:
-   Anh vẫn về theo dòng lệ em tiếc nuối
-   Người đàn bà trắng      
-   Anh đứng nhìn theo bóng chim câu
-   Làm ma em vợ             
-   Tiếng hát đời thường
       Những đêm hoang vắng và sâu thẳm trong không gian mênh mông, lòng nhà thơ vẫn âm thầm, khắc khoải nhớ về mối tình đã qua:
                     Những đêm sao buồn, những đêm gió khát
                     Khúc thơ tình anh lại viết về em!
                     Người đàn bà ngậm cả vầng trăng...
      Những ngôi sao trên vòm trời xa xôi kia, ngọn gió đêm vô tình... nó cũng hiu hắt như nỗi vắng vẻ, trống lạnh của lòng chàng. Tác giả gọi em là "Người đàn bà trắng", thực ra khi ấy em vẫn còn là một thiếu nữ. Từ chiếc mũ vải trắng mềm một thuở nào người yêu thường đội lệch trên đầu, lẫn vào trong khóm mây. Khóm mây đó lại vờn bay trên mái tóc nàng - Tất cả đã trở thành ấn tượng để nhà thơ mô tả về hình ảnh người đẹp:
                     Chiếc mũ trắng mềm em đội bầu trời
                     Khóm mây trắng bay nghiêng trôi trên tóc   
                     Đôi mắt em đong những áng mây
                     Người đàn bà trắng!
     Đó là đôi mắt của mùa thu huyền diệu và xa thẳm. Bích Khê cũng từng mô tả về đôi mắt đẹp của người mỹ nữ trong bài thơ "Tranh loã thể" nổi tiếng của ông, rằng:
                     Mắt ngời châu rung ánh sáng nghê thường...
     Nó chìm ngập một thế giới, chiếu rọi vào ngõ nghách tâm hồn của thi nhân sáng bừng lên. Hay như Xuân Diệu tả về đôi mắt người yêu cũng thật kỳ ảo:
                    Mắt em thăm thẳm như màu gió
                    Thơ cũng vàng trong như nắng hanh
     Ta trở lại với bài Người Đàn Bà Trắng: Đôi mắt em đong những áng mây /- Như thể đã bao lần nhà thơ từng phiêu du trong đôi mắt ấy. Tác giả lấy hình ảnh của vũ trụ qua cảm xúc mà mô tả, quyện với mái tóc nàng trong mây bay, gió cuốn, hiển hiện dưới bầu trời cao vời vợi. 
     Sang khổ thơ thứ hai - Hình bóng người thiếu nữ hiện lên trong một khung cảnh thiên nhiên rực rỡ:
                     Em đi, về... chao những hàng cây
                     Hồ gió thổi lệch vành mũ đội
                     Thấm đẫm mình em cả thềm nắng gội
     Cả thềm nắng hắt lên mình em như tơ lụa đất trời, có gió thổi, cây đưa... Vẫn chiếc mũ vải trắng mềm xưa mà em thường đội lệch, che lên khuôn mặt đẹp như một vầng trăng. Cái bờ hồ gió thổi ấy chứng kiến bao nhiêu kỷ niệm, những tháng năm anh đã sống êm đềm trong hạnh phúc tình yêu. Giờ đi lại trên con đường đã qua, anh như nghe thấy cả khúc tình ca đang sống lại. Mái tóc người con gái xưa vẫn bay trên đôi vai trần trắng của nàng:
                     Xoã ngang vai mái hất tơi bời
     Bồi hồi trong kí ức, hồn nhà thơ tựa con đò mộng lạc vào nơi bến vắng. Chỉ còn nghe thấy tiếng gió táp, mưa sa... cùng những chiếc lá vàng rơi phủ xuống trong trời đất:
                     Đường xưa đó về đây em ơi!
                     Những con đường đã đầy xác lá rơi
                     Xác ve, xác gió và xác của mưa.
     Tiếng lòng nhà thơ cất lên gọi vọng tình em. Con đường giờ đây hoang dã trong qui luật bụi cát của thời gian. Con đường mà người con gái đã đến với cuộc đời anh. Năm tháng cứ trôi nhưng hình bóng em không phai nhoà. Hình ảnh đoạn thơ nghe như trong giấc mộng: xác gió, xác mưa, đã đầy xác lá, xác ve... trôi. Tưởng như cái bờ hồ gió thổi đó ngàn năm sau vẫn còn quyến luyến bóng hình người yêu ở đấy, mãi mãi trong trái tim thương nhớ của nhà thơ.
     Xin trở lại để phân tích sâu thêm về khổ thơ thứ ba:
                     Nỗi niềm thao thức
                     Những đêm trăng nước...
                     Chùm trinh em hát: đấy chỗ thiên thai!
                     Người đàn bà ai mà định nghĩa?
     Hình ảnh đã được cách điệu hoá: Chùm trinh em hát: đấy chỗ thiên thai! /- Biểu tượng thơ mô tả tuy mang màu sắc trừu tượng nhưng vẫn rất gợi cảm.
     "Chùm trinh em hát...": Nó đã mang cái của nàng bay lên! Suy cho cùng vũ trụ và thế giới đều tồn tại, sinh ra ở đó. Vừa vĩ đại và man dại. Nếu không có cái chỗ thiên thai ấy của người đàn bà thì không có cả linh hồn lẫn sự sống, cũng không có ý nghĩa gì về lịch sử của thế giới này. Còn câu thơ:
                     Người đàn bà ai mà định nghĩa?
     Đại văn hào Lép-Tônxtôi -  Ông là một thiên tài xây dựng hàng trăm tính cách về đàn bà có những mẫu mực khác nhau. Người từng nói những câu đại ý rằng: Không thể đưa ra những nguyên lý có tính khuôn mẫu nhất định đối với người đàn bà, chỉ có những sự tìm tòi, tìm tòi và tìm tòi mãi...
     Nàng không thể nào định nghĩa được trong sự tồn tại của đời ta? Câu thơ treo trên đầu ta như một câu hỏi vĩnh cửu, lại như thể một định mệnh.
    Tôi bình khổ thơ thứ năm:
                     Em không biến thành đá để hoá Vọng Phu
                     Anh cũng không làm chàng Trương Chi
                                                         suốt đời chèo sông vắng
                     Ta không đi theo Con Đường Lông Ngỗng Trắng
                     Dẫu hình hài khắc mãi tim nhau.
     Là một mảng thơ đời, đã triết lý về những mâu thuẫn giữa tình yêu và cuộc sống của nhà thơ với người-đàn-bà-trắng. Đó cũng là một nghịch lý cuộc đời: Em không biến thành đá để hoá Vọng Phu /- Còn anh cũng không đầy mình để làm mãi cái anh chàng Trương Chi suốt đời chèo thuyền trên con sông quạnh vắng, cô đơn, rồi tương tư nàng Mỵ Nương mà chết. Hay, cái con-đường-lông-ngỗng-trắng mà nàng Mỵ Châu đã rắc cho chàng Trọng Thuỷ theo, thần tượng thì rất đẹp, nhưng để cuối cùng chàng cũng nhảy xuống biển mà chết, hoá thành ngọc trai giữ tình son sắt với nàng. Nó bi ai quá!
     Cái hay của khúc triết lý trong bài thơ Người Đàn Bà Trắng là đã được viết như đời. Dẫu mối tình bị tan vỡ phải chia lìa năm tháng, nhưng tình thơ không kết thúc bằng sự bi thảm. Đôi trai gái vẫn phải sống và tồn tại, dù là theo chiều gió cuốn cuộc đời. Phải chăng đó cũng là một cuốn tiểu thuyết "cuốn theo chiều gió" như bao bi kịch tình-đời trên bờ bến nhân gian? Cả đoạn thơ thấm đẫm máu tim, được bật ra trong đời sống đầy mất mát và đau đớn của tình yêu.
     Đây là một trong hai mảng thơ xương cốt nhất - Mảng thơ thứ nhất như trên đã nói, chính là khổ thơ thứ ba:
                      Chùm trinh em hát: đấy chỗ thiên thai!
     Cùng với khổ thơ thứ năm này - Làm thành nền tảng, như tim óc, tuỷ sống cho cả tình thi. Nhà thơ vẫn thiết tha khao khát gặp lại người thiếu nữ:
                      Những đêm sao buồn, những đêm gió khát
     Ngọn lửa tình đã từng sưởi ấm trái tim anh. Để rồi bài thơ được kết thúc bằng một câu thơ đẹp nhất về nàng:
                      Người đàn bà ngậm cả vầng trăng...
     Đây là một câu thơ siêu thực chứa đầy trầm tích đã được thăng hoa. Một thiên tạo vĩ đại đang nép trong tấm thân người đàn bà trẻ hay chính nàng là một vầng trăng? Cái vầng trăng ấy của nàng nó cứ nguyên thuỷ như hang động thời tiền sử, lại huyền bí như thánh linh. Nhưng chao ôi, dù gì thì nàng cũng "ngậm" cả cái vầng trăng của nàng rời bỏ nhà thơ để đi rồi! Những tháng năm buồn nhớ người yêu, anh đã viết ra thiên tình ca Người Đàn Bà Trắng bất hủ này để lại cho thế gian.
     "Người đàn bà trắng" là một bài thơ tình hay thuộc vào hàng đỉnh cao trong thi ca, với sự viên mãn và hoàn bích của nó. Tình thi sẽ còn sống mãi với thời gian cũng như nền văn học nước nhà.
 
                                           Trần Đức
               (Trích tập “ Phạm Ngọc Thái chân dung nhà thơ lớn thời đại”,
                                                   Nxb Văn hóa Thông tin 2014)
 
 
 
                  
 
         B.     MẤY NÉT TÌNH SỬ VỀ BÀI THƠ
                  “NGƯỜI ĐÀN BÀ TRẮNG”
                                                     Anh Nguyễn
                                        Nguyên GV Trường ĐH Quốc gia

 
      Vào một sáng cuối thu 2013 -  Chúng tôi, một tổ chức văn chương ở Thủ đô -  Hà Nội có cuộc hội ngộ cùng nhà thơ Phạm Ngọc Thái, nhân dịp ông cho xuất bản tập "Phê bình & tiểu luận thi ca": Có thể nói, đó là một tác phẩm bình luận văn chương sâu sắc và hấp dẫn.
      Nhưng trong bài viết này, chúng tôi lại muốn chuyện trò với bạn đọc về một vấn đề khác? Như cái tên đề ở trên: "Người đàn bà trắng" là một trong số những  bài thơ rất hay của nhà thơ Phạm Ngọc Thái. Ở buổi hội ngộ, chúng tôi đã hỏi tác giả về tình sử của bài thơ tình đặc biệt này? Sau đây, xin lược trình lại câu chuyện cùng bạn đọc, để mọi người có thể cảm nhận tình thi được nhiều hương sắc hơn. 

             HỎI:
     Theo chúng tôi được biết: Người Đàn Bà Trắng chính là một thần tượng về "tình yêu & đàn bà" của nhà thơ !?
-   Vậy mong ông nói đôi nét về người đàn bà,  mà ông đã viết nên bản tình ca rất hay này?
-   Ngoài đời người ấy chiếm một vị trí như thế nào, trong trái tim và cuộc sống thi nhân? Ông có thể hé mở một chút về cõi riêng tư đó cho bạn đọc được biết?

            NHÀ THƠ TRẢ LỜI:
    Nói về thần tượng "tình yêu & đàn bà", nhà thơ Nga Ler-môn-tôp từng viết:
                     Tượng thờ dù đổ vẫn thiêng
                     Miếu thờ bỏ vắng vẫn nguyên miếu thờ
      Người-đàn-bà-trắng với tôi là một mối tình lãng mạn, nhưng không phải là một cuộc tình trăng gió. Chỉ bởi tôi và nàng yêu nhau, nhưng không thể đến với nhau được thôi.
-   Tại sao vậy, thưa ông?
-   Người không vượt qua được, chính là tôi chứ không phải nàng.
      Nhà thơ tiếp tục nói:
      “ Khi đó tôi đã có gia đình riêng nên không thể bỏ vợ, dù rằng rất yêu nàng. Nàng không có vướng mắc gì cả. Thời gian ấy em vẫn còn là một thiếu nữ… ”.
      Ông nhìn chúng tôi khẽ tủm tỉm cười, rồi bảo:
-   Vấn đề này mình cũng chỉ trao đổi với nhau một chút để biết, như thế thôi nhé?
-   Vâng, không sao cả.
 
            HỎI:
-   Xin ông cho biết, số lượng những bài thơ đã sáng tác về người-đàn-bà-trắng có nhiều không?
-    Đó là những bài thơ nào trong cả Tuyển, với mấy trăm bài thơ tình của ông?
 
           NHÀ THƠ TRẢ LỜI:
-   Nàng là người đàn bà mà mình đã viết nhiều thơ yêu nhất! Sáng tác được nhiều thơ tình hay nhất! Đến bây giờ - Và có lẽ bài thơ Người Đàn Bà Trắng (tới thời điểm này) nổi trội và hay hơn cả đó thôi.
      Phần lớn những bài thơ tình mình sáng tác, xúc cảm lên đến tột điểm -  Đều là những bài thơ viết về nàng:
     Khóc bên Hồ Núi Cốc /  Sáng thu vàng / Sáng xuân nay /  Trong mưa /  Tiếng rúc chim đêm /  Vớt trăng /  Trăng lặn /   Đêm thiếu nữ...
       Rải rác hàng chục bài khác, không kể hết. Sau đó nhà thơ đã tâm tình, trao đổi với chúng tôi những cảnh tình tạo ra cảm xúc để ông viết các bài thơ khác về nàng.

           ÔNG NÓI:
*  Thí dụ bài "Trăng dạt trong mây":  Ông đã sáng tác bài thơ này, sau cái ngày nàng đi... lấy chồng !?
-   Cái cảm giác khi nàng bước lên xe hoa về với chồng? Trong tâm trí ông, nó rất giống như "bóng trăng dạt vào mây"…
     Nghĩa là, từ đây mối tình của nhà thơ và nàng… sẽ mờ tối đi… Cái thời mộng mơ, cháy bỏng tình yêu với đời thiếu nữ em, thế là hết!
     Bởi vậy, bài thơ mới viết:
                       Trăng dạt trong mây
                       Em trôi vào cuộc sống
                       Bỏ lại những bến bờ khát vọng lùi xa
                       Và những đêm thiếu nữ bên hồ…
      Ông nói: Trong những ngày yêu nhau, em từng thổ lộ với thi nhân về những nỗi niềm riêng tư của cuộc đời em? Yêu tha thiết đấy, mặc dù vẫn biết là không thành. Em từng nói rằng: Mối tình cùng ông không thành, em không còn muốn lấy chồng nữa?
      Có lần chính nhà thơ đã khuyên:
-   Thôi, em lấy chồng đi!
-   Sao anh lại nói vậy? Nàng ngỡ ngàng hỏi.
     Lúc đó, ông buồn bã đáp lại người yêu:
-   Như thế thì coi như cuộc đời chúng ta đã an bài. Dùng dằng mãi chỉ khổ nhau thêm?
      Nên trong bài có những câu thơ:
                      Anh không hỏi gió có buồn?
                      Lá có buồn?
                      Một chiều nào đó có hư không?
                      Nỗi buồn sâu xa cuộc sống.
                      Em bỏ lại trong lòng anh khoảng trống
                      Như thi ca! Tan vỡ mặt trời!
                      Trông theo em bờ-bãi-con-người
                      Ai sẽ nhặt lá rơi như những chiều thu ấy?
     Cái tâm trạng chơi vơi, nửa vời. Thì mình đã muốn em đi lấy chồng mà… Nhưng khi em đi lấy chồng thật, lại thấy trống vắng và… thế là hết!
     Giây phút đó nhà thơ đã nghĩ đến hình ảnh: Hòn Trống Mái giữa biển khơi – Núi chồng, Núi vợ... mặc gió to, sóng cả, bão táp dập vùi...
                       Biển vẫn nuối ngàn năm quanh Trống  Mái
                       Sắc ti-gôn ai từng hát thay ta?
                       Em đi, biết bao giờ trở lại
                       Gió hồn anh thổi mãi bến bờ xa…
     Câu chuyện tình trong bài thơ “Hai sắc hoa ti-gôn” của TTKH. như cũng đang hát vọng lên, nhập hoà vào trái tim yêu da diết của thi nhân với nàng. Người nữ sĩ đã từng than:
                    Nếu biết rằng tôi đã lấy chồng
                    Trời ơi! Người ấy có buồn không?
                    Có thầm nghĩ đến loài tim... vỡ,
                    Tựa trái tim phai, tựa máu hồng?
                                        (Hai sắc hoa ti-gôn)
       Ông nói sang một bài thơ khác, cũng viết về Người Đàn Bà Trắng.
 
*  "Sáng thu vàng": Vào một buổi sáng mùa thu sau thời gian xa cách, bỗng nhiên gặp lại em bên Hồ Gươm – Nhà thơ nói: Cái cảm giác gặp lại người yêu lâu ngày xa cách, cứ bàng hoàng đứng chôn chân giữa trời. Một sự tiếc nuối tràn đến. Làn tóc em bay trong gió. Đôi mắt nhìn thăm thẳm…. Nhưng tất cả đã qua rồi, chỉ còn biết thổ lộ vào thơ:
                    Sáng thu vàng mông mênh mênh mông
                    Anh đứng trông em bên bờ sóng vỗ
                    Hồn đã mất trong rừng hoang thiếu nữ
                    Và trái tim cũng không còn.
     Em vẫn rất đẹp và đầy cám dỗ. Ông bảo thế, nhưng đã toát lên cái đẹp mang chất của một người đàn bà, chứ không còn phải của một thiếu nữ khi xưa… Một chút gì đó đã phôi pha trên khuôn mặt… sâu lắng và chín hơn:
                   Người con gái đã thành chính quả!
                   (phảng phất trên đầu đôi nét phôi pha)
                   Đôi mắt em bóng trúc bay xòa...
                   Đường phúc hậu vầng trăng đầy nở...
                   Nghe không gian đổ vỡ cả mùa thu!
     Nàng phá cả mùa thu trong xanh, mùa thu êm đềm… đi theo nàng mất rồi?
 
              CHÚNG TÔI ĐỘT NGỘT HỎI:
-   Nghĩa là người đàn bà ấy đến với thi nhân, tất cả chính là để dành cho thi ca? Có phải vậy, thưa ông!
 
              NHÀ THƠ TRẢ LỜI:
-   Ý bạn muốn hỏi:  Nàng đối với tôi chỉ là của thơ ca, chứ không phải là người đàn đã chiểm cả trái tim tôi… trong cuộc đời? Ồ, không phải vậy – Mà phải là cả hai đấy! Người đàn bà ấy, tôi yêu mãi.
      Gặp lại em, tôi thấy bồi hồi… Khao khát được sống với em như ngày xưa? Khát vọng ấy là vô tận.
      Mình nói thêm một bài thơ nữa nhé, ông bảo vậy.
 
*   "Sáng xuân nay": Cũng vào một buổi sáng mùa xuân, gặp lại em sau cái ngày đã đi lấy chồng ấy. Hai đứa cùng nhau vào một quán nhỏ bên phố. Một cảm giác bâng khuâng, bổi hổi bên em lại tràn về. Hương trên mái tóc em, làn da, tấm thân nồng nàn của người đàn bà... Tất cả trộn hoà trong nhau. Thương nhớ và đắm đuối mà tạo thành những câu thơ:
                  Sáng xuân nay không chít khăn tang, không mang áo cưới
                  Gió đi đâu không thấy thổi trên đường
                  Thơ nằm khóc trên nấm mồ êm ái
                  Anh chỉ ngồi thầm lặng bên em.
     Em vẫn đấy nhưng đâu còn em nữa? Em của tôi đã xa lắc, xa lơ mất rồi. Xa mãi không về...
                  Hương phảng phất bay lên từ mái tóc
                  Tình trắng tinh như ngửa đôi bàn tay
                  Đôi mắt em hoá thành mây trôi đi mất
                  Hồn anh chao dưới những lá cây rơi.
     Đúng là tình yêu và cuộc đời? xoè đôi bàn tay ra... chỉ còn là đôi bàn tay trắng. Trời đất cũng hoá vô vi. Ngồi bên em giây lát, bỗng nhiên mình lại liên tưởng đến bóng dáng của cái lão Giăng Van Giăng tội nghiệp trong tiểu thuyết "Những người khốn khổ" của V.Huy Gô. Suốt cuộc đời lão dành tình yêu thương cho nàng Cô Dét. Lão sống hết cho nàng. Ấy vậy mà... tới khi lão chết vẫn chỉ một nấm mồ thui thủi, cô đơn. Chỉ có những chiếc lá vàng, hết tháng năm này sang tháng năm khác là đều đặn rơi trên mồ lão. Hình ảnh ấy đã vào thơ:
                  Cứ yên lặng!
                  Ông lão Giăng Van Giăng yên lặng.
                  Tôi cũng như ông chỉ thấy lá vàng thôi
                  Người đàn bà ấy đẹp giống cô Cô Dét
                  Nàng yêu tôi, nhưng nàng đã đi rồi!   
       Nghĩa là, mỗi bài thơ khi tôi viết về nàng đều từ một cảnh tình nào đó gợi ra.  Nỗi nhớ nhung tạo thành cảm xúc.

*  Bài thơ Người Đàn Bà Trắng: “Tình thi này anh Trần Đức đã bình khúc chiết rồi, tôi chỉ dẫn giải thêm một chút…
      Nhà thơ nói tiếp.
     … Mình và nàng yêu nhau? Chỉ bởi cảnh tình không lấy được nhau, chứ không phải bị chia rẽ bởi sự phá vỡ nào: Mình đã có vợ - Còn nàng, bây giờ thì chưa nhưng rồi cũng phải... lấy chồng. Dù thế vẫn nhớ nhau cả đời, nên mới có đoạn triết lý:
                  Em không biến thành đá để hoá Vọng Phu
                  Anh cũng không làm chàng Trương Chi, suốt đời chèo sông vắng
                  Ta không đi theo “con đường long ngỗng trắng”
                  Dẫu hình hài khắc mãi tim nhau.
     Cám ơn sự chia sẻ của nhà thơ! Chỉ xin hỏi ông thêm một câu nữa:
 
                 HỎI:
-   Quan hệ giữa nhà thơ và “Người đàn bà trắng”, đã bao giờ đi đến tận cùng của tình yêu chưa ạ?
      Xin nhà thơ bỏ quá khi chúng tôi hỏi câu này. Nếu như nhà thơ có thể hé mở sâu chút nữa, cho thiên tình sử thêm phần sống động !?
 
                 NHÀ THƠ TRẢ LỜI:
     “ Cái quí nhất của người đàn bà chính là... "cái ấy"! Hầu như các thi nhân khi viết về tình yêu và đàn bà, ai cũng đều muốn có những bài thơ sáng tác về của quí đó. Đàn bà là xứ sở của đam mê, nơi bắt nguồn ngọn lửa Prômêtê sự sống, khát vọng trái tim của cả loài người ”.
       Ông nhìn chúng tôi mỉm cười và nói tiếp.
     “ Bài thơ có một đoạn:
                    Chùm trinh em hát: Đấy chỗ thiên thai!
                    Người đàn bà ai mà định nghĩa?
    Chính là cái chỗ thiên thai mà tạo hoá đã sinh ra trên thân thể của người đàn bà. Hai chữ "chùm trinh" (tức là chùm trái cấm): Ta có cảm giác như đó là cả một chùm trái thơm lành của nàng đang trĩu trịt, ăn vào là nhớ mãi. Ca dao đã có câu:
                    Dao đâm vào thịt thì đau
                    Thịt đâm vào thịt nhớ nhau suốt đời
     Liên tưởng tới truyện Kiều - Khi Kiều đang khoả thân trong buồng tắm, Nguyễn Du mô tả:
                    Rõ ràng trong ngọc trắng ngà
                    Dày dày sẵn đúc một toà thiên nhiên
     Nếu ta bàn luận về hai chữ "dày dày" mà cụ đã tả, đó là cái gì? Nghĩa của nó không thể để chỉ về thân thể của nàng Kiều được. Bởi vì, tấm thân Kiều mà lại "dày dày" thì khó coi quá. Một người đàn bà sắc đẹp đến nghiêng nước, nghiêng thành:
                    Sắc đành đòi một, tài đành họa hai
     Mô-típ một người con gái đẹp thời xưa thường có một tấm thân mảnh mai như liễu, như mai... chứ không béo tốt, đẫy đà, đầy cảm hứng hưởng thụ như người hiện đại chúng ta bây giờ.
                    Làn thu thuỷ nét xuân sơn
                    Hoa ghen thua thắm liễu hờn kém xanh
     Kiều là như thế. Còn nếu tả về đôi má Kiều mà lại là "đôi má dày dày" thì nói vô phép, quá là nói về má của... heo. Tôi thấy chỉ có một chỗ duy nhất trên tấm thân Kiều có thể dùng hai chữ "dày dày", đó là hai bên mép…”bướm” của nàng !? Các bạn cứ tưởng tượng mà xem…
      Nhà thơ tiếp tục diễn tả:
      … Nói về trái cấm của Kiều "dày dày"... thì đúng quá đi rồi! Ta liên tưởng tới câu thơ bà Hồ Xuân Hương, cũng tả về chỗ ấy:
                    Cỏ gà lún phún leo quanh mép
                    Cá diếc le te lách giữa dòng
     Cho nên, tôi cho rằng hình ảnh câu thơ : Dày dày sẵn đúc một toà thiên nhiên /-Đại thi hào Nguyễn du muốn nói đến, chính là cái... "bướm" của Kiều. Cả một toà thiên nhiên mà tạo hoá đã sẵn đúc trên thân thể nàng. Thi nhân nào chả muốn chơi thơ. Các bậc tổ tiên ta cũng rất khoái nói về của ấy, nhưng Người khéo dùng chữ nghĩa cho lẩn đi mà thôi.
     Xin trở lại với bài thơ Người Đàn Bà Trắng: "chùm trinh" của nàng reo ca... chùm trinh của nàng đã hát - Thân thể hoà với tâm hồn nàng trở thành một tượng đài bất hủ ! Hàm ý ấy được tích đọng vào trong câu thơ mang đầy tính triết lý:
                     Người đàn bà ai mà định nghĩa?
     Vậy theo các bạn: Một bài thơ ý, tình như thế… thì mình đã đi đến tận cùng trong tình yêu đối với “Người đàn bà trắng” chưa? ”.
     Ông cười ha hả, sau đó chuyển sang nói về một bài thơ khác.

 *  Bài "Khóc bên Hồ Núi Cốc": Bài này cũng viết về “Người đàn bà trắng”  đấy!
      Ông nhấn mạnh lại như vậy.
     … Vào một đêm mưa to gió lớn, đứng giữa bầu trời Hồ Núi Cốc mịt mùng? Hoà vào câu chuyện tình huyền thoại lãng mạn trong truyền thuyết, về nàng Công - chàng Cốc. Lòng nhà thơ bỗng bồn chồn, da diết nhớ đến người đàn bà của mình. Ôi, những phút giây đã sống và ân ái với nàng? Nàng hiện lên trên bầu trời với cả một tấm thân kiều diễm và mơ mộng. Như câu thơ đã tả:
                     Em khỏa thân nằm trên bóng bến xưa bay...
     Bài thơ Khóc Bên Hồ Núi Cốc này đã được một nữ nhà giáo Diễm Loan bình, cũng có in trong tập "Phê bình & tiểu luận thi ca" này.
      Ông bảo.
     … Khi các bạn hỏi: Mình và nàng đã đi đến tận cùng của tình yêu chưa? Các bạn hãy nghe những câu thơ:
                    Bóng ngàn than huyền thoại tang trắng phủ
                    Mà miệng còn muốn cắn vú người yêu!
     Đó là cảm xúc bởi nỗi khát khao yêu đến tột cùng. Đôi vú của người yêu cũng như cái ấy... là vô giá nhất của người đàn bà. Người-đàn-bà-trắng có một tấm thân đẹp và quyến rũ đến mê hồn. Những bài thơ tình tôi viết về nàng, thường mang màu hoang dã. Tình thơ bao giờ cũng dâng lên một cảm xúc cồn cào, muốn ôm ấp cả thân thể người yêu để hưởng niềm lạc thú.
      Nói như thế không phải là tình yêu với nàng không thanh tao? Đâu phải vậy. Có những người đàn bà không chỉ vẻ đẹp của tâm hồn, mà cả thể xác cũng làm ta say đắm. Nàng thuộc vào loại người đàn bà ấy. Bởi vậy, trong bài thơ Người Đàn Bà Trắng mình mới kết rằng:
                     Vết thương lòng không dễ đã lành đâu
                     Những đêm sao buồn, những đêm gió khát,
                     Khúc thơ tình anh lại viết về em
                     Người đàn bà ngậm cả vầng trăng...
       Cám ơn nhà thơ đã dành cho chúng tôi một buổi chuyện tình thú thú vị.
 
                                                      Anh Nguyễn
                                                       (ghi chép)

 
 
                       NHỚ VỀ MỐI TÌNH VỚI EM NỮ SINH ĐÃ XA XƯA
                                                                     Trần Đức
                  Nguyên CB Viện Ngôn ngữ & Văn hóa dân gian

               
           Ảnh kí họa chân dung Phạm Ngọc Thái
 
         ANH ĐỨNG NHÌN THEO BÓNG CHIM CÂU
                                 . Tặng người nữ sinh của thời yêu
 
Mấy chục năm rồi, em ở đâu?
Ơi, người con gái của thời yêu
Chiều nay thành phố trong mưa lạnh
Anh đứng nhìn theo bóng chim câu.
 
Kìa! Dáng hình xưa lại hiện về
Gót thon bước nhẹ dưới đường quê
Gió bay mái tóc hương thơm ngát
Để cả trời xanh phải đê mê.
 
Tiếng hát ai đưa vọng bên hồ
Đã xa năm tháng hãy còn mơ
Mắt em thăm thẳm soi làn nước
Tận đáy hồn anh cứ ngẩn ngơ.
 
Chiều nay mà ngỡ buổi chiều nao
Vẫn đến trường em lối cổng vào
Đón cô thiếu nữ xinh xẻo ấy
Chạy đến bên anh tủm tỉm chào.
 
Thôi thế, hết rồi - Bé yêu ơi!
Bụi cát lầm lên phủ cuộc đời
Giá em mãi tuổi đôi mươi nhỉ
Và anh cũng đừng vội già người.
 
Mấy chục năm trời, em ở đâu?
Anh đứng nhìn theo bóng chim câu…

 
     Tác giả TRẦN ĐỨC
Lời bàn: Tác giả nói: "Anh đứng nhìn theo bóng chim câu" là bài thơ tình mà anh yêu nhất. Nhà thơ nhớ về mối tình của anh với một nữ sinh trường Sư phạm ngoại ngữ năm xưa. Quê hương thành phố hoa phượng đỏ. Mối tình bị tan vỡ, không biết vì lý do gì? Mỗi khi nhớ lại lòng anh vẫn còn quặn thắt, nuối tiếc. Tâm trạng ấy được nhà thơ bộc lộ qua bài "Tạ tội trước tình yêu":
                         Đã xa lắm, tình xưa bùng cháy lại
                         Thưở mơ màng đâu còn nữa, em ơi!
                         Tóc anh nay nhiều sợi bạc rồi
                         Em ở tận phương trời biệt tích
      Nuối cảm:
                         Em hiển hiện người thiếu nữ dịu dàng biết mấy
                         Bao áng thơ ta từng viết về em
                         Nhìn thấy không gái ơi? Mảnh trăng khuyết bên thềm
                         Ta thao thức gọi tên nàng, trong hoang vắng.
      Anh viết nhiều về người con gái này. Mấy bài thơ sau đều đạt loại đặc sắc và hay của anh:
             a. Em về biển
             b.  Anh vẫn ở bên Hồ Tây
             c. Trái tim tan vỡ



     Tất cả được in vào tập “64 BÀI THƠ HAY”, Nxb Hồng Đức 2020.  
Trong những tình thi viết về em nữ sinh của Trường SPNN đó - “Anh đứng nhìn theo bóng chim câu” là bài thơ hay nhất:
                         Mấy chục năm rồi, em ở đâu?
                         Ơi, người con gái của thời yêu
                         Chiều nay thành phố trong mưa lạnh
                         Anh đứng nhìn theo bóng chim câu
     Thi phẩm được viết bằng một thứ ngôn ngữ rất bình dị, thanh tao, nhưng cảm xúc thì tràn đẫm yêu thương:
                         Tiếng hát ai đưa vọng bên hồ
                          Đã xa năm tháng hãy còn mơ
                          Mắt em thăm thẳm soi làn nước
                          Tận đáy hồn anh cứ ngẩn ngơ
     Đọc bài thơ ta thấy thật đáng yêu và rung cảm trái tim đời.
                                              Trần Đức
 

 
 
                         PHẠM NGỌC THÁI
      VỚI BÀI THƠ TỔ QUỐC HAY
                                      Nguyễn thị Hoàng
                             Nguyên GV Trường ĐH Sư phạm

                                                          
                 
       ĐẤT NƯỚC TÔI YÊU                
                    
Ta nằm xuống thảm cỏ quê hương
Hát một bài ca về Đất Mẹ
Sông, núi, bầu trời qua bao thế hệ
Vẫn ngọt ngào như câu ca dao
 
Mẹ đã nuôi ta trong mưa nắng dãi dầu
Ta lớn lên thành người con đất nước
Dân tộc tôi gặp nạn nhiều và cũng nhiều tủi cực
Nhưng rất giàu yêu thương bao la
 
Việt Nam ơi!
Ta gọi tên hai tiếng của ông cha
Qua 4.000 năm dân vẫn còn nghèo đói
Hết giặc ngoại xâm. Lại lũ quan tham giày xới... 
Đánh thắng bao quân thù mà mãi chửa "tròn Nhân".
 
Ôi, đất nước ta yêu quí vô ngần
Thế kỉ XXI rồi, người ơi!
Chẳng lẽ cứ câu ca dao "ngày tám tháng ba" hát mãi
Hãy mở thật rộng cửa trời Mỹ, trời Âu
Vừa lấy thế chống giặc phương bắc tràn vào
Vừa mở mang kinh tế...
Ông cha ta đã dậy rồi:
"dân trị tức pháp trị"
Không có gì bằng "khai dân trí"! (*)
 
Ôi, đất nước tôi yêu!
Ta sống làm người của non sông. Chết làm ma đất nước.
Dẫu chưa theo được bước chân cường quốc
Hãy thương lấy ngọn cỏ quê hương
Đói khát, khổ nghèo lòng nguyện thủy chung
Không theo gót Tàu Bang hại giống nòi, dân tộc
Để con cháu muôn đời không ô nhục.
   ......                                     
(*)   Lời của Nhà yêu nước Phan Châu Trinh  



Lời bình:  " Đất nước tôi yêu" là bài thơ về tổ quốc rất máu tim, sâu sắc của nhà thơ Phạm Ngọc Thái trong dòng thơ hiện đại Việt Nam. Hòa trộn nhuần nhụy giữa ngôn ngữ thơ tự do với sự ngọt ngào của ca dao Đất Mẹ - Ngay bốn câu thơ đầu ta đã thấy:
                     Ta nằm xuống thảm cỏ quê hương
                     Hát một bài ca về Đất Mẹ
                     Sông, núi, bầu trời qua bao thế hệ
                     Vẫn ngọt ngào như câu ca dao
     Thơ có âm hưởng của một khúc hát dân gian ta vẫn nghe đâu đó ở làng quê, tiếng ru hời trong canh khuya hay một khúc tình ca trên một bến đò. Sang đến khổ thứ hai, vẫn giọng thơ ngọt ngào ấy nhưng lại nói về cả dòng lịch sử dân tộc, vừa hào hùng lại chạnh nỗi xót xa:
                    Việt Nam ơi!
                    Ta gọi tên hai tiếng của ông cha
                    Qua 4.000 năm dân vẫn còn nghèo đói
                    Hết giặc ngoại xâm. Lại lũ quan tham giày xới... 
                    Đánh thắng bao quân thù mà mãi chửa "tròn Nhân".
     Tình thơ tha thiết, yêu thương. Sang tới khổ thơ thứ ba dài tới chín câu - Khổ thơ này mang màu thế sự? Vẫn những lời thủ thỉ tâm tình, chia ngọt sẻ bùi cùng quê hương đất nước:
                    Thế kỉ XXI rồi, người ơi!
                    Chẳng lẽ cứ câu ca dao "ngày tám tháng ba" hát mãi...
     Phản ảnh một bối cảnh xã hội hiện thời, theo nhân sinh và thế giới quan tác giả? Thể hiện quan điểm xã hội học của nhà thơ: 
                   Hãy mở thật rộng cửa trời Mỹ, trời Âu
                   Vừa lấy thế chống giặc phương bắc tràn vào
                   Vừa mở mang kinh tế... 
     Đoạn thơ tuy mang ý tưởng thế sự nhưng vẫn bằng giọng thơ tâm tình mà thấm vào lòng người - Nêu lên hai vấn đề lớn của dân nước đang quan tâm nhiều:  Mở mang kinh tế và chống ngoại xâm !? Ý thơ, mở rộng cửa quan hệ sang các cường quốc Âu Châu và Mỹ làm cho dân giàu nước mạnh, tăng thế để chống giặc phương bắc tràn vào? Tác giả muốn nói: Với bọn Tàu Bang dù là vẫn tranh thủ hòa bình, hợp tác, hữu nghị, song như ông cha đã chỉ dậy, bản chất chúng luôn luôn nhăm nhe với âm mưu thôn tính để đô hộ dân ta? Đó là thực tiễn cả nghìn năm chống ngoại xâm của dân tộc. Nước phải cường, dân có mạnh... mới đánh trả được âm mưu bành trướng của chúng mà giữ nước. Đoạn thơ đậm chất nhân tình thế thái. Đó cũng chính là chủ nghĩa nhân văn sâu sắc của thi phẩm này. 
     Mấy câu cuối của khổ thơ thứ ba:
                   Ông cha ta đã dậy rồi:
                   "dân trị tức pháp trị"
                   Không có gì bằng "khai dân trí"!
     Tác giả lấy lời chỉ bảo của ông cha qua những câu huấn dụ của cụ Phan Châu Trinh, nhà yêu nước tôn kính của nhân dân Việt Nam! Đoạn thơ đề cập về xu thế chính trị? Tôi không muốn bàn nhiều về vấn đề này - Song nghĩ rằng, mai sau hậu thế cũng như các nhà nghiên cứu văn học bình luận về bài thơ? Đời sẽ mổ xẻ ý tứ mà tác giả muốn nêu ra, trong bài thơ về tổ quốc của anh!  Hôm nay, xin để độc giả tự hiểu theo ý riêng của mỗi người.
      Đoạn thơ cuối nói về lòng thủy chung, tình yêu với tổ quốc, quê hương:
                    Đói khát, khổ nghèo lòng nguyện thủy chung
     Hay là:
                   Ta sống làm người của non sông. Chết làm ma đất nước.
     Đến hai câu kết lại toàn bộ bài thơ, ta thấy tác giả lại trở về vấn đề thường vẫn đau đáu trong lòng của những người dân yêu nước, trước thời vận sống còn của non sông? Từ xưa, nay và mãi mãi mai sau:
                      Không theo gót Tàu Bang hại giống nòi, dân tộc
                      Để con cháu muôn đời không ô nhục. 
      Bài thơ chốt ở đấy! Về ngôn ngữ nghệ thuật: Tiết tấu, vần điệu thi ca hợp lý theo cảm xúc thơ. Tình thơ chân thành không phóng đại, thuyết phục được cảm xúc của nhiều người. Thi phẩm có khả năng sống lâu dài với thời gian và trong nền văn học nước nhà.
     "Đất nước tôi yêu" là một bài thơ về tổ quốc hay!
 
                                                         Nguyễn Thị Hoàng
 

 
 
                   ĐỜI VĂN CHƯƠNG PHẠM NGỌC THÁI
            & TẦM VÓC "TUYỂN THƠ CHỌN LỌC" 
 
                                                       Nguyễn Thị Hoàng
                              Nguyên GV Trường ĐH Sư phạm


      Nói là " đời văn chương" nhưng ở đây, do khuôn khổ của một bài viết  - Tôi chỉ khái quát mấy nét liên quan đến sự nghiệp thi văn của nhà thơ. Vào mùa đông vừa qua, anh đã cho xuất bản: " TUYỂN THƠ CHỌN LỌC ", Nxb Hồng Đức 2019 - Một tác phẩm thi ca hiện đại. 
 
              A.  KHÁI QUÁT CUỘC ĐỜI VĂN CHƯƠNG CỦA NHÀ THƠ
      Phạm Ngọc Thái lớn lên khi cả nước đang bước vào giai đoạn cuộc chiến tranh đánh Mỹ ác liệt nhất! Thu đông 1966, anh tốt nghiệp phổ thông cấp III Hà Nội... tiếp sang đời một sinh viên Trường Đại học Bách khoa.
     Mùa xuân 1967, Phạm Ngọc Thái rời bỏ trường đại học, quê hương, gia đình... dấn mình vào cuộc chiến tranh đầy máu và nước mắt của dân tộc. Ông từng thổ lộ: Suốt mười năm chiến đấu trên chiến trường Tây Nguyên Nam Bộ - Qua các Sư đoàn 312, Trung đoàn pháo 40 Tây Nguyên, Trung đoàn 48 Sư 320... tiến vào đánh cứ điểm Đồng Dù của Mỹ, chiếm Sài Gòn 30.4,1975 - Kết thúc chiến tranh. Mỹ rút về nước.
     Trong những năm chiến trận, chính ông cũng ba lần đổ máu ngoài chiến trường,  vẫn giữ vững nghĩa khí của một chiến binh cho tới giây phút cuối cùng. Ông đã được tặng thưởng 5 huân chương chiến công, kháng chiến, cùng các danh hiệu dũng sĩ diệt Mỹ và các hình thức khen thưởng khác.   
 
     Khi đất nước hòa bình rời quân ngũ trở về. Phạm Ngọc Thái tiếp tục theo học Đại học ngoại thương rồi công tác tại ngành ngoại thương, tới lúc về hưu. Tuy nhiên dù làm công việc của một cán bộ, ông vẫn dành hết tâm huyết mình với khát vọng thi ca. 
     Suốt  ba mươi năm sáng tác văn học - Đến 2020, nhà thơ đã cho ra đời 12 tập sách:
1/.  Mười tác phẩm về thơ và bình luận: 
-  Có một khoảng trời                  1990 
- Người đàn bà trắng                   1994 
- Rung động trái tim                      2009 
- Hồ Xuân Hương tái lai               2012 
- Phê bình & tiểu luận thi ca         2013
- Phạm Ngọc Thái chân dung nhà thơ lớn thời đại       2014 
- Thơ tình viết cho sinh viên                                         2015 
- Phạm Ngọc Thái cánh đại bàng của thi ca đương đại Việt Nam    . Xuân 2019
-  " Tuyển thơ chọn lọc " Phạm Ngọc Thái                                       . Đông 2019.
-  Cha khóc con                                                              2020
 
2/.   Hai tiểu thuyết: 
    - Tiểu thuyết: CUỘC CHIẾN HÀ NỘI 12 NGÀY ĐÊM           2019



 
    -  Tiểu thuyết CHIẾN TRANH VÀ TÌNH YÊU (hai tập)          2020

 
3/.   Năm vở kịch nói sân khấu:   
*  Hai kịch bản dài: 
     -  Bản án dưới mồ
     -  Người nhạc trưởng và dàn hợp xướng.
*  Ba kịch bản ngắn: 
      -  Mối tình hoa hồng bạch
      -  Chuyện ở quán gốc đa
      -  Cánh cửa quốc tế



       Hội viên Hội nghệ sĩ sân khấu Thủ đô.  
 
    Nhà giáo Bùi Văn Dong - Nguyên GV Trường Đại học Quốc gia, viết về thơ ông như sau: 
          " Thơ Phạm Ngọc Thái rất hàm súc, kể cả những bài viết dưới dạng triết lý đến những bài trải theo dòng cảm xúc tự nhiên. Từ nhận thức về tình yêu và cuộc sống được trải nghiệm qua đường đời, thấm tháp chảy vào thơ. Thơ tình thì huyền diệu, có sức rung cảm trái tim người yêu thơ! Thơ đời lại ôm bọc những giá trị hiện thực xã hội, cô đúc sâu sắc. Đặc điểm cơ bản trong tính triết lý thơ đời của tác giả là vận từ đời sống dân gian, nỗi kiếp con người. Thơ được chắt ra từ tim óc nên đọc không bị gò ép, tạo thành bản sắc riêng của thơ ông. Nó bao chứa tính nhân sinh xã hội cùng thế giới quan của nhà thơ ".
               ( Trích " Phạm Ngọc Thái * Cánh đại bàng của thi ca đương đại
                                     Việt Nam ", Nxb Thanh niên 2019 )  
 
 
     B. TẦM VÓC "TUYỂN THƠ CHỌN LỌC"
     Sách dày 368 trang với 215 bài thơ tự do hiện đại các loại. Cấu trúc Tuyển Thơ chia ra thành 5 phần:
-  Phần đầu và cuối là 122 bài thơ tinh 
-  Thơ khóc con 20 bài 
-  Thơ viết ở nước ngoài 19 bài
-  Thơ đời " 54 bài.
    Nói về tầm vóc của một "tác phẩm thi ca lớn" ? Nó "lớn" không phải vì độ dầy của tập sách. Cũng chưa phải vì số lượng bài "thơ tuyển chọn" nhiều... mà vì cái HAY có được trong các bài thơ, tạo nên Tầm Vóc Lớn của tác phẩm.
     Xin nói thêm: Bên cạnh Đại thi hào Nguyễn Du và Nguyễn Trãi (dựa theo tác phẩm " Ba thi hào dân tộc " của Xuân Diệu) - Thơ ca Hồ Xuân Hương chỉ vẻn vẹn trong khoảng năm mươi bài, nhưng Bà vẫn được đánh giá thuộc mấy nhà thơ lớn nhất của Việt Nam.  
 
                   BÌNH LUẬN TIẾP VỀ THƠ PHẠM NGỌC THÁI  
        Vì "Tuyển thơ chọn lọc" là thi tuyển được tinh chọn trong suốt cuộc đời nhà thơ: Cần phải được trình bày, dẫn giải bằng cả một quyển sách mới mong sự thỏa đáng. Cho nên, trong một bài viết ngắn - Tôi chỉ xin tóm bắt một số khía cạnh có tính giới thiêu tác phẩm. Tổng hợp bài viết các tác giả trong đương đại từ chục năm qua, đã bình luận về thơ hay của ông. Nêu lên những nhận thức riêng mình. 
    " Tuyển thơ chọn lọc " Phạm Ngọc Thái là cả một thế giới thơ tự do hiện đại các loại: Từ thi pháp thơ hiện thực, đến tượng trưng, nhiều bài pha trộn màu sắc thơ siêu thực - Thể hiện bằng một bút pháp tinh luyện, tạo nên vô vàn những áng thi ca giàu cảm xúc, huyền thẳm, sâu sắc.   
 
      Những năm qua các tác giả bình thơ đặc sắc và hay của ông, đăng trên các trang mạng Việt cũng nhiều. Sau đó được nhà thơ chọn lọc, cho xuất bản thành sách. Thí dụ: 
    * Trong tập " Phạm Ngọc Thái chân dung nhà thơ lớn thời đại ", 2014 - Có cả thẩy 32 bài bình thơ hay và tiểu luận chân dung của 30 tác giả viết về ông.
    * Cuốn "Phạm Ngọc Thái cánh đại bàng của thi ca đương đại Việt Nam", Nxb Thanh niên 2019: thêm 7 bài bình thơ và tiểu luận của 7 tác giả khác.
      Đến nay, tổng cộng có tới 39 tác giả là các nhà giáo, văn nghệ sĩ... với trên 40 bài viết về nhà thơ.
     khi " Tuyển thơ chọn lọc " ra đời, nhiều độc giả khen: Phạm Ngọc Thái, nhà thơ tình số 1 Hà Thành -  Còn nhận thức của tôi: Phạm Ngọc Thái là nhà thơ tình số 1 của thi ca đương đại Việt Nam.
 
        CÁCH THỨC PHÂN LOẠI THƠ HAY TRONG TÁC PHẨM
    Trước hết, thơ hay phải là loại thơ có khả năng tồn tại trường cửu tháng năm. Không phải là loại thơ chỉ có khả năng sống một thời, hoặc chỉ có giá trị làm văn nghệ, cổ động chính trị.
      Yếu tố cơ bản để nhận định về tầm vóc tác phẩm.
*  Thứ nhất: Thơ tuyệt hay? Thí dụ:
      Đây thôn Vĩ Dạ ( Hàn Mặc Tử ), Đèo Ngang ( Bà Huyện Thanh Quan ), Hai sắc hoa ti-gôn ( T.T.KH ), Thu Điếu ( Nguyễn Khuyến ), Thương vợ ( Tú Xương ), Tranh lõa thể ( Bích Khê ), Làm lẽ - Cảnh thu ( Hồ Xuân Hương ).
*  Thứ hai - Những bài giữa thơ hay và tuyệt hay:
         -  Hàn Mặc tử có ba bài thơ được văn đàn đánh giá hay. Trong đó, bài "Đây thôn Vĩ Dạ" hay nổi tiếng nhất - Là thơ tuyệt hay. 
         -  Hai bài "Mùa xuân chín" và "Bẽn lẽn"… hay kém hơn chút, thuộc hàng giữa "thơ hay" và "tuyệt hay".
 *  Thứ ba -  Khá hay – Hay và thơ đặc sắc. 
         Phân chia như thế để chọn cho đỡ khó !? Vì sự hay mỗi bài một kiểu, không giống nhau.
 
              NHỮNG BÀI THƠ HAY CỦA "TUYỂN THƠ CHỌN LỌC" 
1/.  Thơ tuyệt hay - Có 5 bài:
        *  Anh vẫn về theo dòng lệ em tiếc nuối /  Người đàn bà trắng / Anh đứng nhìn theo bóng chim câu / Làm ma em vợ /  Tiếng hát đời thường. 
2/.  Giữa thơ hay và tuyệt hay - Có 7 bài: 
        * Khoảng trôi trong lá /  Khóc Hàn Mặc Tử /  Em về biển /  Váy thiếu nữ bay/   Vĩnh biệt con yêu / Xem tranh bán lõa thể  /  Em bán xoài.    
3/.  Khá hay – Hay và đặc sắc thì nhiều: 
-  Ký ức mùa thu /   Nghe tin em sốt /    Anh đau xé lòng đành quay gót /    Phố thu và áo trắng /    Biển hát /   Sáng thu vàng /    Sáng xuân nay /    Anh vẫn ở bên Hồ Tây /   Khóc bên Hồ Núi Cốc /    Con đường phượng đỏ /    Em ơi! Thành phố lại mưa /   Mưa bay trong tiếng chuông /   Chuyện về hai ngôi mộ cha con mai sau  /  Nỗi trăn trở người đi tìm vàng /   Đêm tóc đá /    Một góc Hồ Tây /   Em là người tình của lính /   Người thôn nữ miền sông nước /    Đêm nay trời lại không mưa /    Đêm thu phố vắng /    Thời áo trắng /   Dưới hàng sấu đêm và con phố nhỏ…
     Với “Tuyển thơ chọn lọc”, Phạm Ngọc Thái có chân dung một nhà thơ lớn! Ngôi sao sáng của thi ca đương đại Việt Nam. 
 
                                     Nguyễn Thị Hoàng
 
         – Mở link sau để đọc “Tuyển thơ chọn lọc”, Nxb Hồng Đức 2019 của Phạm Ngọc Thái                       
                      http://diendan.vnthuquan.net/tm.aspx?m=890301

 

 
           LIÊN HỆ VỀ THI PHÁP
       THƠ “NGƯỜI ĐÀN BÀ TRẮNG” PHẠM NGỌC THÁI
                                      . Với “Đây thôn Vĩ Dạ” Hàn Mặc Tử
 
                                                     Nguyễn Thị Hoàng
                             Nguyên GV Trường ĐH Sư phạm

 

         Trong Tập “64 bài thơ hay”, Nxb Hồng Đức 2020 – Bình luận về “Người đàn bà trắng”, nhà nghiên cứu văn học Trần Đức – Nguyên CB Viện ngôn ngữ và văn hóa dân gian, đã viết: “Người Đàn Bà Trắng là một bài thơ tình hay, điển hình, viết theo thi pháp của dòng thơ tượng trưng hiện đại Châu Âu. Những yếu tố thơ tượng trưng xuyên suốt khắp bài…”.
      Bài viết này, tôi xin phân tích cho rõ nét về sự tương đồng giữa thi pháp thơ tượng trưng, trong thi phẩm của nhà thơ Phạm Ngọc Thái – Với bài “Đây thôn Vĩ Dạ” của thi nhân Hàn Mặc Tử.
 
                         A.  NGƯỜI ĐÀN BÀ TRẮNG
*  Khổ thơ đầu - Khắc họa chân dung "Người đàn bà trắng" (tác giả gọi em là "người đàn bà", thực ra khi đó em vẫn còn thiếu nữ). Anh đã lấy những hình ảnh của vũ trụ qua cảm xúc để miêu tả về nàng:
                          Chiếc mũ trắng mềm em đội bầu trời
                          Khóm mây trắng bay nghiêng trôi trên tóc
                          Đôi mắt em đong những áng mây
      Đó là đôi mắt của mùa thu huyền diệu và xa thẳm. Nàng được miêu tả qua ấn tượng trong trí nhớ nhà thơ. Điểm ở thi đàn xưa nay - Thi nhân Bích Khê từng tả về ánh mắt người mỹ nữ trong bài thơ “Tranh lõa thể” nổi tiếng của ông:
                        Mắt ngời châu rung ánh sáng nghê thường
    Xuân Diệu thì ví:
                       Mắt em thăm thẳm như màu gió
                       Thơ cũng vàng trong như nắng hanh                 
     Đều là những hình ảnh tượng trưng.
 
*  Các khổ thơ sau – Chân dung người thiếu nữ hiện lên trong khung cảnh thiên nhiên rực rỡ: 
                    Em đi, về... chao những hàng cây
                    Hồ gió thổi, lệch vành mũ đội
                    Thấm đẫm mình em cả thềm nắng gội
                    Xoã ngang vai mái hất tơi bời.
      Cả thềm nắng hắt lên mình em như tơ lụa đất trời, có gió thổi, cây đưa... Tả cảnh nhưng tình thơ thật gợi cảm. Giờ đây trên con đường đi qua, bồi hồi trong ký ức, anh chỉ còn nghe thấy tiếng gió táp, mưa sa. Thiên nhiên trở nên hoang dã trong qui luật bụi cát của thời gian: đã đầy xác mưa, xác gió, xác lá, xác ve trôi…
     Nhà thơ nghe thấy cả khúc tình ca xưa đang êm đềm sống lại:
                       Đường xưa đó về đây, em ơi!
     Để diễn tả về phẩm chất người đàn bà, hình ảnh thơ đã được cách điệu hóa:
                       Chùm trinh em hát: Đấy chỗ thiên thai!
                       Người đàn bà ai mà định nghĩa?
     Biểu tượng mô tả tuy ảo, trừu tượng, nhưng vẫn xoáy vào trong tâm thức người đọc: Chùm trinh em hát… /- Suy cho cùng cả vũ trụ cùng cuộc sống đều tồn tại và sinh ra ở đấy! Đúng vậy, người đàn bà không thể nào định nghĩa được? Đó là “thế giới của đàn bà”… Khó có nhà thơ nào tả về người đàn bà sâu xa hơn thế.
 
*   Khổ thơ thứ năm -  Triết lý về tình yêu và cuộc sống. Dù mối tình tan vỡ làm cho cả hai trái tim đều đau đớn: Vì sao tan vỡ thì ta không biết? Nhưng:
                       Em không biến thành đá để hoá Vọng Phu
                       Anh cũng không làm chàng Trương Chi, suốt đời chèo sông vắng
                       Ta không đi theo “con đường lông ngỗng trắng” 
      Nghĩa là: chung tình như nàng Mỵ Châu và chàng Trọng Thủy, để rồi cả hai đều nhảy xuống biển tự tử? Thần tượng thì đẹp, nhưng cuộc sống trở nên bi đát quá. Họ vẫn phải sống và tồn tại, dù suốt cuộc đời:
                       Dẫu hình hài khắc mãi tim nhau
     Ở đây, thơ được viết như đời. Song nó vẫn không làm cho ý nghĩa của tình yêu bị xấu đi.
 
 *  Khổ thơ cuối - Nhà thơ khắc khoải nhớ người xưa? Hình ảnh thiên nhiên đã được nhân cách hóa: 
                        Những đêm sao buồn, những đêm gió khát 
                        Khúc thơ tình anh lại viết về em 
       Hình ảnh “sao buồn, gió khát” đều mang ý nghĩa tượng trưng. Cuối cùng tình thi được kết thúc bằng một hình tượng đẹp nhất về nàng:
                       Người đàn bà ngậm cả vầng trăng
       Chữ “ngậm” mang màu sắc thơ siêu thực: “ngậm cả vầng trăng” - Một thiên tạo đang nép trong tấm thân người đàn bà, hay chính nàng là một vầng trăng !?
       “Người đàn bà trắng” là một bản tình ca về "tình yêu và đàn bà" rất mẫu mực của nhà thơ Phạm Ngọc Thái, viết theo thi pháp của dòng thơ tượng trưng thật súc tích và hay.

 
 
  Nguyễn Thị Hoàng

                 B. THI PHÁP TRONG “ĐÂY THÔN VĨ DẠ”
                                  CỦA HÀN MẶC TỬ
     Nói về “Đây thôn Vĩ Dạ” (1938) của Hàn Mặc Tử, cũng được viết theo thi pháp dòng thơ tượng trưng hiện đại châu Âu - Từ thuyết “tương ứng cảm quan” do Charles Baudelaire (1821-1867), nhà thơ Pháp bậc thầy khởi xướng: 
     Thơ diễn tả theo phương pháp loại suy qua quan hệ tương đồng giữa hai sự vật, thể hiện mọi sự vật bằng biểu tượng. Nghĩa là: giữa vật này với vật khác, giữa con người – cuộc sống với thiên nhiên, đều có thể thay thế nhau bằng biểu tượng. Để phản ảnh một cách tương ứng, dựa vào cảm thụ từ các giác quan (gọi là cảm quan), hay từ trong tâm linh. Cho nên ngôn ngữ thi ca nhiều khi mang tính ảo…
     Tính chất tượng trưng giữa ảo và thực này cũng rất rõ trong bài thơ “Người đàn bà trắng” của Phạm Ngọc Thái. Tôi đã phân tích trên - Thực ra,  Hàn Mặc Tử chính là một trong những thần tượng thi ca của Phạm Ngọc Thái. Anh đã chịu ảnh hưởng về hình tượng tư duy thơ ông khá nhiều. Không ít độc giả và các văn sĩ phát biểu rằng: Phạm Ngọc Thái là một phiên bản của thi nhân Hàn Mặc Tử. Đọc trong bài thơ "Khóc Hàn Mặc Tử được in ở tập "64 bài thơ hay" thì rõ. Anh đã viết:
                          Ngồi đọc Tử, tim vỡ toang máu đỏ
                          Tôi khóc biển, khóc trời xanh, khóc gió...
      Hay là:
                          Tử có nghe! Thơ Người tôi viết tiếp
                          Cúi lậy không gian cả tám phương
      Chính bài thơ "Người đàn bà trắng" đã chịu ảnh hưởng về thi pháp tượng trưng từ những bài thơ hay như: "Đây thôn Vĩ Dạ" và "Mùa xuân chin” của thi nhân họ Hàn. Nếu tìm hiểu sâu về thi ca Phạm Ngọc Thái, thì thấy: Thơ anh không hề giống với Xuân Diệu, Huy Cận hoặc Thế Lữ - Ngoài Hàn Mặc Tử, anh còn chịu ảnh hưởng cả tính triết lý trong thơ Chế Lan Viên.  Đối với các thi nhân nước ngoài, Phạm Ngọc Thái chịu ảnh hưởng nhiều nhất về giọng điệu thi ca của thiên tài Nga vĩ đại Pushkin, qua bản dịch Thúy Toàn.
      Trở lại với “Đây thôn Vĩ Dạ”: Những hình ảnh tượng trưng theo thuyết “tương ứng cảm quan” đã xuyên suốt bài thơ của thi nhân. Bài thơ thuộc trong ít tình thi  hay nhất thế kỷ XX. Sở dĩ thi phẩm được đánh giá tầm vóc cao? Chính vì tính chất tượng trưng, ảo huyền của nó. Như Chế Lan Viên từng có suy lý về thơ, rằng:
                         Bên kia bờ hư ảo – Bờ thơ
                                              (trích Di cảo)
 
    Xin phân tích vài nét để làm rõ những yếu tố tượng trưng của bài thơ Hàn Mặc Tử:
*   Khổ thơ đầu – Bắt đầu vào thơ, thi nhân nhớ lại lời của nàng Hoàng Cúc (người thôn nữ mà Người đã yêu): 
                      Sao anh không về chơi thôn Vĩ 
      Cảnh quê được hiện lên:
                      Nhìn nắng hàng cau nắng mới lên
                      Vườn ai mướt quá xanh như ngọc
                      Lá trúc che ngang mặt chữ điền.
      Đó là cảnh thôn hương của nàng: Hàng cau trong nắng mới; vườn ai mướt xanh như ngọc… Tất cả hiện ra từ trong hồi ức Người – Nhưng đến câu thơ cuối của khổ:
                     Lá trúc che ngang mặt chữ điền
     Cảnh ở đây không còn thuần túy chỉ là hồi ức nữa? Qua tư duy, hình ảnh thơ đã chứa ý nghĩa tượng trưng bên trong: 
    ... “lá trúc” là biểu tượng về làng quê – “mặt chữ điền” theo cách nói của người Phương Đông, chính là biểu tượng cho gương mặt người đàn ông - Ý của câu thơ: Thôn Vĩ với thi nhân giờ đây đã hoàn toàn cách biệt (che ngang), không còn gần gũi được như xưa nữa.
      Nghĩa là, giữa ông và nàng giờ đã hoàn toàn cách xa nhau.
      Vậy là cũng bằng hình ảnh tượng trưng, nhưng cảnh thơ ôm bọc cả tâm tư cùng   thế giới nội tâm ở bên trong: Tất cả đã bị… “cắt ngang”:
                     Lá trúc che ngang mặt chữ điền
      Chính nhờ những yếu tố tượng trưng sâu xa ấy, tầm vóc thơ cao và hay.
 
* Khổ thơ hai - Nói về duyên phận: Đây chỉ là tình yêu đơn phương của thi nhân. Giờ ông lại lâm bệnh hiểm nghèo, tình càng bẽ bàng, hẩm hiu. Hàn Mặc Tử đã sử dụng hình ảnh thiên nhiên để diễn tả về nỗi lòng mình:
                   Gió theo lối gió, mây đường mây,
                   Dòng nước buồn thiu, hoa bắp lay...
     Nghĩa là:
                    Em đi đường em, anh đường  anh
                    Duyên phận đôi ta có thế thôi
     Lòng thi nhân buồn bã tựa dòng nước lặng lờ trôi… Hay như những bông hoa bắp phật phờ lay bên sông…
     Hình ảnh thơ chứa chất nỗi tình.
 
*   Khổ thơ cuối với hai câu kết:
                       Ở đây sương khói mờ nhân ảnh
                       Ai biết tình ai có đậm đà?
     “ sương khói mờ nhân ảnh” vừa là cảnh thực nơi thi nhân đang sống heo hút, khói sương (để chữa bệnh ở Gành Ráng, Qui Nhơn) – Đồng thời cũng là hình ảnh tượng trưng cho thân phận Người lúc này: “ nhân ảnh mịt mờ như sương khói” – Tâm trạng Người rơi vào nỗi xót xa, trước sự lãng quên của người đời. Sau đó thi nhân buông ra một câu hỏi để kết bài: 
                      Ai biết tình ai có đậm đà?  
      Liệu nàng còn nhớ đến ta không? Thơ giàu cảm xúc, oán than mà đằm thắm chứa chan. Thấm đầy lệ.
     Sở dĩ “Đây thôn Vĩ Dạ” trở thành một áng thi nổi tiếng, được đánh giá cao như thế? Chính nhờ nghệ thuật thơ tinh hoa ấy! Giữa ngôn ngữ và hình tượng đã  kết hợp nhuần nhuyễn, trong thi pháp của dòng thơ tượng trưng “tương ứng cảm quan” mà tôi đã nói trên.
 
                       C.  MỐI TƯƠNG QUAN GIỮA HAI BÀI THƠ 
    Như đã phân tích: “Người đàn bà trắng” của Phạm Ngọc Thái, cũng được viết theo thi pháp dòng thơ tượng trưng “tương ứng cảm quan” do nhà thơ Pháp Charles Baudelaire khởi xướng. 
     Liên tưởng với “Đây thôn Vĩ Dạ” của Hàn Mặc Tử: Hai bài thơ ra đời cách nhau nửa thế kỷ, nhưng cùng được viết theo thi pháp của một dòng thơ tượng trưng. Tuy nhiên, nỗi tình và cảm xúc mỗi bài có sự biến hóa khác nhau -  Bởi vậy, từng thi phẩm lại có cái độc đáo và hay riêng.
       Vâng, người đời nay chỉ biết phân tích sự tương quan về thi pháp giữa hai bài thơ như thế! Xin dành để cho đời nay và mai sau thưởng lãm, bình phẩm tiếp.

                                     Nguyễn Thị Hoàng

 
 
          NGƯỜI ĐÀN BÀ TRẮNG
                 Người đàn bà đi trong mưa rơi
                Chứa một trời thầm như hoa vậy...
                                                                          
Chiếc mũ trắng mềm em đội bầu trời
Khóm mây trắng bay nghiêng trôi trên tóc
Đôi mắt em đong những áng mây
Người đàn bà trắng!

Em đi, về... chao những hàng cây
Hồ gió thổi, lệch vành mũ đội
Thấm đẫm mình em cả thềm nắng gội
Xoã ngang vai mái hất tơi bời.

Nỗi niềm thao thức
Những đêm trăng nước...
Chùm trinh em hát: Đấy chỗ thiên thai
Người đàn bà ai mà định nghĩa?

Đường xưa đó về đây, em ơi!
Những con đường đã đầy xác lá rơi
Xác ve, xác gió và xác của mưa.

Em không biến thành đá để hoá Vọng Phu
Anh cũng không làm chàng Trương Chi, suốt đời chèo sông vắng
Ta không đi theo Con Đường Lông Ngỗng Trắng
Dẫu hình hài khắc mãi tim nhau.

Vết thương lòng không dễ đã lành đâu
Những đêm sao buồn, những đêm gió khát
Khúc thơ tình anh lại viết về em
Người đàn bà ngậm cả vầng trăng... 
               Phạm Ngọc Thái

 
                Hàn Mặc Tử
 
         ĐÂY THÔN VĨ DẠ
 
Sao anh không về chơi thôn Vĩ?
Nhìn nắng hàng cau nắng mới lên.
Vườn ai mướt quá xanh như ngọc
Lá trúc che ngang mặt chữ điền.

Gió theo lối gió, mây đường mây,
Dòng nước buồn thiu, hoa bắp lay...
Thuyền ai đậu bến sông trăng đó,
Có chở trăng về kịp tối nay?

Mơ khách đường xa, khách đường xa
Áo em trắng quá nhìn không ra...
Ở đây sương khói mờ nhân ảnh
Ai biết tình ai có đậm đà?
      Hàn Mặc Tử
 

 
 
                         PHẠM NGỌC THÁI CHÂN DUNG
         NHÀ THƠ TÌNH LỚN CỦA DÂN TỘC
                                             
                                                                                          Nguyễn Đình Chúc



       Qua mấy tập thơ đã xuất bản:
-   "Rung động trái tim", Nxb Thanh niên 2009 
-   "Hồ Xuân Hương tái lai", Nxb Văn hoá Thông tin 2012
-   Nhất là tập "Phạm Ngọc Thái chân dung nhà thơ lớn thời đại", 2014

 
   Hợp thành một tuyển thơ dầy có tầm vóc của Phạm Ngọc Thái:
     Rất nhiều bài thơ tình đặc sắc và hay, như:
 -   Người đàn bà trắng,   Em ơi! Thành phố lại mưa,    Đêm nay trời lại không mưa,    Anh vẫn ở bên hồ Tây,    Dưới hàng sấu đêm và con phố nhỏ,    Con đường phượng đỏ,    Cô áo trắng,    Tiếng hát đời thường,    Váy thiếu nữ bay,    Biển hát,   Tiếng rúc chim đêm,    Hàng cây lá đổ,    kí ức mùa thu,    Em bán xoài,    Khóc bên Hồ Núi Cốc, Mái tóc con gái…
     Nhiều bài thơ tình khác nữa của anh cũng rất hấp dẫn và súc tích: 
 -  Thành phố mưa rơi,   Thời áo trắng,   Trước núi Mỹ Nhân,   Người con gái sông xưa,   Một góc hồ Tây,    Em về biển,   Đêm tóc đá, Trăng lặn,   Sáng thu vàng,    Anh vọng nghe tiếng em hát bên hồ...                                                                                                              Ngoài ra có một số bài thơ đời cũng rất điển hình, sâu sắc:
-  Cô quét lá đêm hồ,   Làm ma em vợ,   Em bé cầu bơ,    Chiều hoàng hôn,   Nỗi trăn trở người đi tìm vàng,  Xem tranh bán lõa thể...

 
   Chưa từng có thi nhân nào viết được nhiều thơ tình hay đến thế! Thi ca Phạm Ngoc Thái dù là thơ tình hay thơ đời, những bài đạt độ viên mãn về ý tưởng cũng như ngôn ngữ nghệ thuật và tính nhân văn, mức độ hay mỗi bài khác nhau nhưng những tình thi có thể cảm hoá được trái tim người yêu thơ là rất nhiều. Về bút pháp nhiều bài thơ tình của anh được hoà trộn trong khuynh hướng của dòng thơ tượng trưng hiện đại châu Âu cuối thế kỉ XIX  đầu thế kỉ XX. Điển hình là thuyết "tương ứng cảm quan" của nhà thơ tượng trưng bậc thầy Charles Baudelaire (1821-1867) lúc đó chủ xướng. Thí dụ trong bài thơ Người đàn Bà Trắng ở tập "Rung động trái tim" anh viết:
                        Chiếc mũ trắng mềm em đội bầu trời
                        Khóm mây trắng bay nghiêng trôi trên tóc
                        Đôi mắt em đong những áng mây
                        Người đàn bà trắng!
     Hay là:
                        Em không biến thành đá để hoá Vọng Phu
                       Anh cũng không làm chàng Trương Chi 
                                                               suốt đời chèo sông vắng
                       Ta không đi theo Con Đường Lông Ngỗng Trắng
                       Dẫu hình hài khắc mãi tim nhau!
 
                      Vết thương lòng không dễ đã lành đâu
                      Những đêm sao buồn, những đêm gió khát
                      Khúc thơ tình anh lại viết về em!
                      Người đàn bà ngậm cả vầng trăng...
     Như trong lời bình ở tập Rung Động Trái Tim viết:
-   Mối tình  của nhà thơ với “Người đàn bà trắng” cũng chỉ là một bi kịch tình. Vết thương trái tim đôi trai gái ấy tháng năm vẫn không hàn gắn lại được, nhưng cái Con-đường-lông-ngỗng-trắng... mà nàng Mỵ Châu đã rắc cho chàng Trọng Thuỷ theo thần tượng thì rất đẹp, để cuối cùng chàng cũng nhảy xuống biển mà chết, hoá thành ngọc trai giữ tình son sắt với nàng. Nó bi ai quá! Cái hay của khúc triết lý  trong bài thơ là nó đã được viết như đời.
     Trong tấn bi kịch tình yêu ấy: dẫu mối tình bị tan vỡ phải chia lìa năm tháng, nhưng tình thơ đã không kết thúc bằng sự bi thảm một định mệnh. Đôi trai gái vẫn phải sống và tồn tai, dù là theo chiều gió cuốn của cuộc đời! Phải chăng đó cũng là một cuốn tiểu thuyết "cuốn theo chiều gió" như bao bi kịch Tình - Đời trên bờ bến nhân gian? Cả đoạn thơ thấm đẫm tình bật ra trong đời sống đầy mất mát và đau đớn của tình yêu.
     Hoặc như bài Sáng Thu Vàng có những đoạn thơ tượng trưng tả về người đàn bà đẹp, hay tới mức điển hình:
                       Phảng phất trên đầu đôi nét phôi pha
                       Đôi mắt em bóng trúc bay xoà...
                       Đường phúc hậu vầng trăng đầy nở...
                       Nghe không gian đổ vỡ cả mùa thu!
      Có nghĩa, đôi mắt nàng huyền diệu mơ màng như bóng trúc phủ và nàng phúc hậu dịu dàng tựa vầng trăng, đến cả mùa thu cũng phải đổ vỡ dưới chân nàng. Hay là:
                      Môi em cười, hoa lá nát đau thêm...
     Đến hoa lá còn phải nát đau dưới đôi môi của người đàn bà, thì mới biết nàng đẹp và có sức cám dỗ đến thế nào. Khi anh tả về nỗi cô quạnh vì vắng bóng người yêu:
                      Thiếu vắng em nên anh lẻ bóng
                      Lá vàng rơi thay vào chỗ em ngồi...
                                                      (Một góc hồ Tây)
    Hình ảnh chiếc lá vàng rơi đúng vào chỗ ngồi của người con gái năm xưa, nó đằm thắm mà xót xa, gợi về một mối tình đã qua. Cảnh rất đời và chứa chất để tạo thành câu thơ hay. Còn trong bài Em Về Biển thì hình tượng tình yêu đã đạt đến điểm đỉnh của sự thánh thiện và mang tính triết học:
                      Bờ bãi đời người - Cuộc sống tình yêu
                      Trái tim nhỏ em dựng cả toà sen chân phật tổ!
     Nghĩa là tình yêu đã đưa ta đến cõi niết-bàn. Anh đề cao tình yêu trong chốn dân gian, nơi bờ-bãi-đời-người. Xét tưởng khó có thể tìm thấy một biểu tượng tình yêu nào cao hơn. Cuối cùng tình thơ được kết trong nỗi khắc khoải của cuộc đời:
                       Tóc nửa bạc rồi chỉ thấy gió mưa bay...
                       Tóc nửa bạc rồi tình vẫn đó, em ơi!
     Hình ảnh đầy xúc cảm đó đưa ý nghĩa của bài thơ viên mãn đến tột điểm.
     Trong bài thơ tình Hàng Cây Lá Đổ chỉ bằng hai câu mở đầu đã ôm trọn cả một khoảng không gian, thời gian cùng với nỗi niềm ly biệt của tình yêu:
                        Thế là hết! Em đi, chôn chiều vào gió
                        Ta lang thang qua lá đổ hàng cây....
     Hình tượng "chôn chiều vào gió..." nó biểu thị một nỗi tình sâu lắng với bước chân lang thang của người thi sĩ dưới một bàu trời hoang vắng, cô liêu. Ngôn ngữ thi ca có thể đặt ngang những câu thơ hay trong thi đàn. Còn bài Thời Áo Trắng, tác giả nhớ về mối tình thuở ban mai. Có lẽ đó là tình yêu của anh trong thời còn sinh viên, vào một đêm trăng nào đó cùng ngồi học bên người bạn gái:                          Ôi, yêu dấu cái thời còn cắp sách
                         Mắt em cười mùa thu xanh lên
                         Những buổi chúng mình tìm ánh trăng để học
                         Tà áo trắng động vào... khe khẽ nát tim anh!
     Đó là những cảm giác yêu đầu tiên trong cuộc đời. Tâm trạng vừa xao xiết, bồi hồi, trái tim lại như muốn... vỡ tan!
     Tà áo trắng động vào... khe khẽ nát tim anh! /-  Là hình ảnh của câu thơ hay, gợi cảm, lắng sâu vào âm hưởng trong đó có thể làm tâm hồn ta run rẩy. Với nỗi lòng khắc khoải, tác giả muốn níu kéo lại cái thời xa vắng ấy:
                           Trả lại cho anh một thời áo trắng
                           Em đi rồi, mai thành phố cô đơn!
     Những âm thanh ta không nghe thấy nhưng nó lại rền xiết trong trí não ta, như bão gió tình yêu của buổi đầu đời.  Hầu như bài thơ nào của Phạm Ngọc Thái cũng muốn đẩy tình thơ đến tột cùng. Ở bài Thành Phố Mưa Rơi, thành phố mưa thì ít nhưng lòng tác giả lại mưa nhiều hơn, thậm chí còn bão nữa, là khi trái tim anh nhớ đến người yêu:
                    Gió nhè nhẹ! Em ơi, mưa nhè nhẹ!
                    Chỉ riêng lòng anh bão không thôi
                    Cứ để hồn anh trong nước lạnh
                    Với màu mây hoang trôi đến xa vời...
    Trong "chùm thơ tình trong mưa" anh còn có cả bài sáng tác vào một đêm... không mưa. Nhà thơ nhớ lại một mối tình "gió mây", xúc cảm trong lần gặp gỡ cuối cùng trước khi người yêu đi lấy chồng! Anh viết:
                    Mùa thu đã qua ta nghe lá rụng
                    Buổi cuối cùng em đến để chia tay
                    Ngày mai em lấy chồng phải xa vĩnh viễn
                    Chẳng sao mà, trời có mưa đâu, em ơi?
      Đó là bài "Đêm nay trời lại không mưa". Dẫu là tình gió mây nhưng thơ rất trong sáng và tha thiết:
                    Kìa không mưa mà áo anh lại ướt
                    Mùa thu đi sao nắm mãi bàn tay?
                    Ai nói tình gió mây sẽ quên trong chốc lát
                    Bao năm trời hồn anh vẫn mưa bay...
     Nhưng hay nhất là đoạn thơ cuối, chỉ cần đọc những câu thơ này cũng đã làm ta yêu say thơ Phạm Ngọc Thái rồi:                                                                      
                    Ta lại bước lang thang trên phố ấy
                    Đến mỗi gốc cây có vệt cũ em ngồi 
                    Tiếng hát xưa đưa bờ hồ gió thổi 
                    Bóng với mình đi mãi tới ban mai   
                    Cứ tưởng buổi cuối cùng em đến… đã chia tay?
    "Chùm thơ tình trong mưa" là một chùm thơ nổi tiếng của anh, cùng với hàng loạt các chùm thơ khác anh đã đăng rất nhiều trên các mạng internet ở trong nước và thế giới vào những năm qua, như: Chùm thơ áo trắng, chùm thơ tình mùa thu, Thơ tình sông hồ, Thơ tình thời con gái, Thơ tình viết dưới cây, Tình yêu và đàn bà, Thơ tình trong trăng, Chùm thơ tình biển, Tình chiều hoàng hôn - Hầu như chùm nào anh cũng có bài thơ hay xuất sắc.
     Phần lớn thơ tình của Phạm Ngọc Thái là tình chia ly và tan vỡ, tác giả nuối lại những kỷ niệm xưa. Cũng chẳng rõ với hàng trăm bài thơ tình như thế xuất phát từ bao nhiêu mối tình, với bao nhiêu thiếu nữ hoặc những người đàn bà trẻ? Chỉ biết là bài thơ tình nào, dù là kí ức về thuở ban mai hay tình của buổi hoàng hôn trong cuộc đời, tác giả cũng đều tha thiết và tiếc nuối.
     Có thể nói thế này: Nếu thời tiền chiến ta đã có một Xuân Diệu, thì nay lại có một Phạm Ngọc Thái. Anh có chân dung một nhà thơ tình lớn của dân tộc. Một nhà thơ tình hiện đại, sâu sắc.
   Xin trở lại với một số bài thơ tình hay của anh in trong tập "Hồ Xuân Hương tái lai". Nếu ở bài Con Đường Phượng Đỏ, tác giả nhớ về mối tình với một người sinh nữ đã xa xưa, dù chỉ là hoài niệm nhưng vẫn chứa chan tình đời:
               Con đường tình đẫm giọt sương rơi
               Gió vẫn xạc xào vi vút thổi
               Giá hồi ấy chúng mình lấy nhau rồi sinh năm đẻ bảy
               Thì đâu còn phượng để anh ru?
     Một nữ nhà giáo khi bình bài thơ này của anh, đã viết:                                              -   Bài thơ rất đáng yêu... Tôi hình dung thấy bước chân anh đang lang thang trên cái hè phố nhỏ có hàng phượng vĩ, con đường mà anh vẫn cùng người thiếu nữ năm nào dạo bước bên nhau:
                        Em mang màu phượng đỏ ra đi...
                        Anh tha thẩn dọc hè phố nhỏ
                        Nơi kỉ niệm của mối tình sinh nữ
                        Xác ve còn bám ở thân cây
      Hẳn đó là những ngày tháng tươi đẹp và hạnh phúc của đời anh. Cô sinh nữ kia chắc cũng phải xinh xắn lắm? Nghe anh mô tả, những kỷ niệm êm đềm từ thưở còn con gái, dù đã xa xôi cứ dồn về làm nghẹn trái tim tôi... 
       Và chị kết luận:  
-  Bài thơ giàu cảm xúc, ý tình thanh nhã, hình ảnh rất mộng mơ. Bút pháp tuy bình dị nhưng ngôn từ vẫn mang vẻ đẹp mỹ học, cùng với ý nghĩa thi phẩm mà tạo thành bài thơ hay, có thể làm rung cảm trái tim người.
      Bài Cô Áo Trắng, tác giả còn đi sâu vào tả cả thế giới bên trong thân thể người thiếu nữ mà thơ vẫn không kém phần hoa mỹ:
                    Đêm Sài Gòn khi ấy sẽ như mơ
                    Em bọc trong anh không cần quần áo 
                    Ôi! Nguyệt của em đây một động sâu huyền ảo
                    Chứa cả thiên đường và vũ trụ bên trong
                    Em đừng hỏi vì sao anh yêu em!
     Rồi anh dùng cả thiên nhiên làm hình ảnh tượng trưng cho vẻ đẹp, đầy sức cám dỗ của nàng:
                    Anh lại có một cô áo trắng
                    Vào buổi hoàng hôn hoang vắng cuộc đời
                    Đôi mắt nàng cả trời thu đẹp lắm
                    Bầu vú nàng mùa hoa trái sinh sôi...
     Đôi mắt thiếu nữ như một trời thu, còn bầu vú thì sinh sôi cả một mùa hoa trái. Cảm xúc trong thơ Phạm Ngọc Thái vẫn đời mà sinh động, thứ ngôn ngữ hình tượng mang màu sắc triết học, như có ma lực có thể làm xao động trái tim người.
      Phạm Ngọc Thái có nhiều bài thơ tình đẹp được viết ở hồ Tây. Mỗi bài lại có một hương sắc riêng, trộn giữa cảnh sắc thiên nhiên và dấu ấn của tình yêu. Như ở bài Một Góc Hồ Tây đã nói trên, anh còn viết:
                   Chiều lễnh loãng bóng đa gù bên phố
                   Mõ chùa buông thay tiếng nói của tình yêu
                   Trong sân gạch sư già quét lá
                   Bước người đi thầm lặng cõi hư hao...

                   Chiều hồ Tây - Chiều Tây hồ lộng gió
                   Ta và Người cõi mộng khác chi nhau
                   Ngưòi quên hết! Còn ta yêu tất cả
                  Trong tiếng lá bay chầm chậm bóng ta theo...
    Cái cảnh chiều lễnh loãng cùng với nỗi lòng chơi vơi, hiu hắt của con người đang bước vào tuổi hoa niên, bên cây đa gù cùng bóng nhà sư quét lá ở sân chùa... làm cho bài thơ tình chiều phố đầy mùi kinh kệ. Đúng như câu thơ anh đã viết: Mõ chùa buông thay tiếng nói của tình yêu /- Chính tâm hồn hư hao của tác giả hoà trong những tiếng lá rơi chầm chậm, buồn buồn...
     Anh sống ở ngay bên hồ Tây nên những sớm hồ lung linh ánh nước hay những chiều sóng vỗ, đều gắn bó trái tim nhà thơ với những kỷ niệm yêu thương trong cuộc đời. Một bài khác anh viết:
                   Anh ở hồ Tây mênh mông sóng vỗ
                   Vẫn thấy bóng em trong màu hoa thương nhớ
                   Ôi, màu hoa son sắt trái tim em
                   Cái màu tím buồn của những cuộc ly tan!
                                           (Anh vẫn yêu màu hoa tím buồn)
    Nhưng bài mà tôi muốn nói nhiều hơn ở đây là bài Anh Vẫn Ở Bên Hồ Tây, một bài thơ tình hay. Hình ảnh thơ rất chân thực, cô đúc. Dường như trên mỗi dòng thơ đều có máu tim của nhà thơ đang rỏ xuống:                           
                   Thế đó, em ơi! Tình qua không trở lại
                   Xế chiều rồi mà máu tim chảy mãi không thôi
                   Em có nghe gió Tây Hồ đang thổi
                   Anh ở đây, vẫn bên hồ Tây mây trôi...
     Bài thơ chỉ có 16 câu với 4 khổ thơ, được viết vào lúc cuộc đời tác giả đã về chiều. Cũng là mối tình nhớ lại với một người sinh nữ. Có lẽ lúc đó vết thương tình đã làm cho lòng anh đau nhói:
                  Ta cũng già rồi, em ơi! Vết thương còn đau buốt
                  Hạnh phúc qua như một cánh chim bay
                  Nông nỗi đời người để đâu cho hết
                  Tình thơ ngây... tình sao mãi thơ ngây...
     Và anh đứng bên bờ hồ Tây gió thổi, mây bay... bồi hồi nghe tiếng của lòng mình đang trỗi dậy. Hình tượng thơ khắc họa trong câu cuối cùng: Anh ở đây, vẫn bên hồ Tây mây trôi.../- Rất đa nghĩa, vừa nói những làn mây trôi kia không chỉ là cảnh vật thiên nhiên mà nó còn  biểu thị cho cả khoảng thời gian đang qua và không gian hoang vắng. Đó chính là thứ ngôn ngữ thi ca hàm súc, giàu tính biểu tượng của Phạm Ngọc Thái. Hoặc như câu: Hạnh phúc qua như một cánh chim bay / -  Nói lên niềm vui ngắn ngủi, thoảng chốc đã không còn. Khi tả về hình bóng người con gái đã xa xưa nay chỉ còn trong ký ức, anh viết:
                   Người con gái anh yêu nay hoá khói sương tan
     Để biểu thị cho sự chìm lấp của thời gian đã trôi vào quá khứ. Trong những bài thơ tình hay, có một bài viết về người vợ trẻ, vào những ngày tháng anh xa quê sống ở nước ngoài làm kinh tế. Đó là bài Tiếng Hát Đời Thường, một tình thơ về quê hương.  Hình tượng mà người ra đi ở phương trời xa lòng thổn thức nhớ chốn quê. Bài thơ được viết như một truyền thuyết:                                                       
                      Trong một phố nghèo có người vợ trẻ   
                      Vẫn đón con đi, về... như thường lệ
                      Vóc em thanh cũng thể mùa xuân
                      Đôi mắt em, đôi mắt ấy màu đen   
      Những hình ảnh được gợi lên thân thuộc, nhuần nhụy, dễ thương, nhưng thơ vẫn mang tính điển hình, khái quát. Thí dụ như khi anh tả về gia đình:           
                     Ngôi nhà nhỏ bên đền
                     Gốc đa, quán báo
                     Nơi ngày xưa ai bán chiếu gon (*)
                     Đêm hồ nước trăng soi
                     Chiều lá me, lá sấu
                     Cung thành xưa dấu đại bác còn... (**)                
      (*) Gợi lại câu chuyện của bà Thị Lộ thời con gái đi bán chiếu gon ở hồ Tây. Bà  đã gặp ông Nguyễn Trãi và những vần thơ đối đáp giữa hai người còn truyền tụng đến ngày nay.
     (**) Là hình ảnh mặt thành Thăng Long Cửa Bắc cố đô xưa, còn in dấu đạn đại bác từ thời giặc Pháp bắn vào. Thành Thăng Long thất thủ, quan Tổng đốc Hoàng Diệu phải thắt cổ để tuẫn tiết.
     Một bức tranh quê, tiết tấu thơ đầy chất trữ tình đem theo những hình ảnh cuộc sống thường ngày xúc động trong kí ức nhà thơ:
                 Ôi quê hương!
                 Cái phố nhỏ cứ mưa là lầy lội
                 Cháu gái nhà bên tuổi không đoán nổi
                 Chưa tối đã khêu đèn bê mẹt thuốc rao đêm
                 Ngày hai bữa, bữa nào cũng vội.
     Chính ở nơi ấy, có người vợ trẻ và con anh đang chờ anh trở về. Bài thơ được kết thúc với tiếng lòng thao thiết trong chốn dân giã ở cố hương. Cái "tiếng hát đời thường" của nhà thơ được cất lên là hình ảnh cuộc đời, hiện thực và chắt lọc:
                   Con sẻ hót mênh mông đồng nước
                   Người hát rong hát vui sân ga 
                   Tiếng Hát Đời Thường thường lẫn vào bụi cát…
     Nó như khúc dạo của người hát rong trên sân ga, tiếng rao của em bé bán báo. Nhà thơ ví như tiếng của con sẻ mênh mông trên đồng nước... để rồi lẫn vào trong cát bụi cuộc đời. Bài thơ hay. Có thể nói, máu và nước mắt của nhà thơ đã rơi lên trang giấy khi viết bài thơ này. Hoặc khi anh tả về hình ảnh người vợ ở quê:
                     Ai biết chiều nay người vợ trẻ
                     Đứng mong chồng bên đứa con thơ
                     Giọt lệ cháy xót lòng mang sắc xanh thu...
     Để rồi tác giả tự nhắn nhủ với lòng mình và nói với đời:
                     Tuyết bạc quê người... xứ sở mưa cau...
                     Đi đâu, đến đâu: Nhớ về phố ấy!
     Thơ như khúc hát đồng dao. Phạm Ngọc Thái đã để lại cho đời một tình thơ quê hương súc tích. Tôi định viết thêm một mảng thơ đời của anh, như thế thì bài viết sẽ dài. Hơn nữa, ở đây tôi tập trung nêu lên vấn đề: "Phạm Ngọc Thái có chân dung một nhà thơ tình lớn của dân tộc", cho nên chỉ xin bình thêm một bài thơ nữa của anh.
     Đó là bài Em Bán Xoài - Nói là thơ tình cũng được mà thơ đời cũng được. Tác giả cảm xúc riêng tư nhưng lại rất sâu sắc cõi trần ai. Bài thơ nói về thân phận nổi trôi của một cô gái và nhiều cô gái bán xoài mà anh đã gặp bên bờ biển Nha Trang. Những cô gái bán xoài ấy là những kiếp đời cát bụi, phải bán cả linh hồn và thân xác mình để sống:                      
                      Em bán xoài đi đêm trên cát trắng
                      Bãi biển chập chờn kiếp đời các cô gái lang thang
                      Dưới hàng dừa se sẽ gió ru êm
                      Dãy cột đèn đứng đêm côi lạnh                              
      Những đoạn thơ diễn tả vừa đan xen thân phận bọt bèo, vừa bao quát cả tính nhân tình thế thái. Ta hãy đọc một đoạn anh viết về em bán xoài đó:
                 Xoài em chín, đêm tàn canh em đón khách
                 Giọt thơ buồn như ngọc sương rơi…
                 Em bán xoài thơm! Em bán xoài thơm!
                 Biển to lớn - Bóng em nhỏ thẫm
                 Linh hồn treo ngoài thế giới em đi
                 Trên những cành dừa hay trong đám mây qua?
        Cái thế giới đó chính là chốn nhân quần, xã hội mà các cô gái đang đi, đang sống ở đó. Sao nó thật hãi hùng? Linh hồn của các cô thì vất vưởng ở ngoài thế giới con người, có thể nó vương trên những cành dừa quê hương hay vơ vất trong một đám mây nào đó. Những hình tượng thơ khắc hoạ để nói về nỗi kiếp bọt bèo. Đó cũng chính là những hình tượng cho thân phận thấp hèn chốn dân gian. Hoặc một đoạn khác:
                Thế giới em đi "vòng thiên la địa võng"
                Tóc còn xanh em bán kiếp đời trôi        
                Xoài em thơm, hương toả mát thân người 
                Ai mua xoài? Còn ai có mua em? 
         Có thể nói Em Bán Xoài là một bài thơ tình khá điển hình về kiếp đời lang thang. Nó vừa trộn hoà tình yêu đồng loại của tác giả trong chốn nhân quần, vừa là cảm xúc của nhà thơ trước một cô gái bán xoài nào đó mà anh gặp gỡ. Thơ vừa thân yêu mà xa xót,  từ những hình ảnh hiện thực chuyển sang màu sắc tượng trưng và triết lý, thậm chí có chỗ ngả sang cả thơ siêu thực. Như ở đoạn kết anh viết về thân phận của những người con gái đó:                                             
                  Các cô gái đi đêm như các cột đèn                              
                  Bóng nuốt lẫn vào bờ cát ấy...
      Nghĩa là sự tồn tại của các cô gái bán xoài ấy cũng chỉ vật vờ như cát bụi. Đó là những thân phận lạc loài, linh hồn gần như là không có nơi bám víu, sống hôm nay không biết đến ngày mai. Sau đó tác giả trở về với lời ru của anh cùng hàng dừa quê hương quanh các cô gái bán xoài:
                  Biển ru ta và ta ru em                                                               
                  Dưới hàng dừa xứ sở gió ngàn năm...
      Cảm xúc thơ được tiết tấu trong mối giao cảm giữa đất trời và cuộc sống con người, khúc triết mà tạo thành bài thơ hay. Chỉ với thơ tình, rồi mai sau Phạm Ngọc Thái cũng phải có cả trăm bài đứng trường cửu được với đời, trong đó có tới vài chục tình thi của anh đạt vào những cung bậc của các tầm thơ hay vô giá. Phạm Ngọc Thái thực sự là một hiện tượng thơ ca hiếm có ở đương đại này.                             
     Tôi xin dừng bài bình luận của mình ở đây. Mong rằng với thời gian, chân dung và tầm vóc thi ca của anh sẽ được đời đánh giá đầy đủ hơn.                                                 

                                            Nguyễn Đình Chúc
     (Trích tập" Phạm Ngọc Thái chân dung nhà thơ lớn thời đại" 2014) 


               
 
--------------
 
*  Bài viết được đăng trên nhiều trang mạng Việt khắp thế giới : Từ trong nước sang Âu châu - Mỹ - tới toà báo Việt ở Úc Châu.
     Có thể mở xem qua một số link tiêu biểu sau:                                               
 http://www.saimonthidan.com/?c=article&p=7971
http://vanthientungqtlh.blogspot.com/2012/06/gioi-ca-pham-ngoc-thai.html
http://www.vanchuongviet.org/index.php?comp=tacpham&action=detail&id=19619

ttp://datvietjsc.net.vn/index.php?act=newsdetail&pid=8&cid=52&id=2242
http://binhtrung.org/D_1-2_2-237_4-4943_15-2/pham-ngoc-thai-co-chan-dung-mot-nha-tho-tinh-lon-cua-dan-toc.html
https://nghiathuc.wordpress.com/2012/11/06/pham-ngoc-thai-co-chan-dung-mot-nha-tho-tinh-lon-cua-dan-toc/
http://vandanvn.net/vi/news/Cam-nhan-tac-pham/Pham-Ngoc-Thai-co-chan-dung-mot-nha-tho-tinh-lon-cua-dan-toc-Nguyen-Dinh-Chuc-755/                                      http://www.tintuchangngay...-tho-tinh-lon-cua.html
http://hung-viet.org/blog1/2012/11/07/pham-ngoc-thai-co-chan-dung-mot-nha-tho-tinh-lon-cua-dan-toc/
http://nguyenduyxuan.net/tac-gi-tac-phm/vn-xuoi/3179-phm-ngc-thai-chan-dung-mt-nha-th-tinh-nguyn-inh-chuc
http://www.vanganhonline.com/2012/11/nguyen-inh-chuc-pham-ngoc-thai-co-chan.html
http://tiengchimviet.blogspot.com/2012/11/nguyen-inh-chuc-pham-ngoc-thai-co-chan.html
http://www.truclamyentu.info/tlls_trang_phamngocthai/phamngocthai_cochandungnhathotinhcuadantoc.htm
http://vanthientungqtlh.blogspot.com/2012/06/gioi-ca-pham-ngoc-thai.html
http://thuongyenho.violet.vn/entry/show/entry_id/8238139/cat_id/1603417
http://www.saimonthidan.com/?c=article&p=7971
http://www.namuctuanbao.net/870/truyenNgan/truyenngan_14.php
http://llpb.datdung.com/2012/12/pham-ngoc-thai-co-chan-dung-mot-nha-tho.html
http://www.vanchuongviet.org/index.php?comp=tacpham&action=detail&id=19619

http://www.saimonthidan.com/?c=article&p=7971

 
       Mùa đông 2019. Sau khi đã xuất bản “Tuyển thơ chọn lọc” - Nhà thơ Phạm Ngọc Thái đã viết một lá thư tâm huyết, nhận định về tác phẩm của mình !? Rồi kèm với tác phẩm, gửi tới ông Chủ tịch cùng Ban chấp hành HNVVN và ngài Viện trưởng Viện văn học Việt Nam.
      TOÀN VĂN LÁ THƯ NHÀ THƠ NHẬN ĐỊNH 
         VỀ "TUYỂN THƠ CHỌN LỌC" NHƯ SAU 
 
                                      Hà Nôị, ngày  26 .12. 2019
                     K/ gửi:  -  Ông Chủ tịch. Nhà thơ Hữu Thỉnh
                                      và các Phó Chủ tịch HNVVN
            Đồng k/ gửi:  -  PGS.TS Nguyễn Đăng Điệp
                                      Viện trưởng Viện văn học VN


      
      Hôm nay, tôi cho xuất bản TUYỂN THƠ CHỌN LỌC Phạm Ngọc Thái, Nxb Hồng Đức 2019 ! Một tuyển thơ cũng khá dầy dặn với 368 trang sách, hơn 200 bài thơ tự do hiện đại các loại, chọn lọc trong suốt đời sáng tác thi ca của tôi.
     Đánh giá về "Tuyển thơ chọn lọc" ? Với nhận thức bản thân, tôi tin chắc chắn rằng: Trong dãy thi sơn có nhiều ngọn, tôi đã lên đến điểm đỉnh một ngọn "Hy-ma-lay-a" kỳ vĩ gì đó... ! Nhất là thơ tình, của thi ca hiện đại Việt Nam.
     Nhưng việc trở thành một nhà thơ lớn đến mức nào ? Về cơ bản, tôi có thể nhận thức đánh giá được. Nhưng tự nói về mình, như thế sẽ không hay ! Xin để cho đời với thời gian - Cho lịch sử văn đàn phán xét và đánh giá.
    Kể từ khi tôi rời khỏi đời một cựu chiến binh, chiến đấu trên chiến trường miền Nam. Suốt mười năm chiến trận, qua các sư đoàn 312, Trung đoàn pháo 40 Tây Nguyên... rồi theo Trung đoàn 48, Sư 320 đánh căn cứ Đồng Dù, tiến vào chiếm Sài Gòn ngày 30.4.1975.  Mỹ rút về nước, kết thúc chiến tranh. 

   
          PHẠM NGỌC THÁI THỜI CHIẾN TRANH 19t.
 
      Thuở đó, tôi cũng như rất nhiều các thanh niên của đất nước nói chung và Thủ đô Hà Nội nói riêng, đã rờì bỏ quê hương, gia đình ra đi... dấn mình vào cuộc chiến tranh đầy máu và nước mắt của dân tộc. Bản thân tôi cũng đã ba lần đổ máu ngoài mặt trận. Rời quân ngũ trở về quê hương, tuy làm công việc của một anh cán bộ ngành ngoại thương quốc tế cho tới lúc về hưu, nhưng tôi đã dành trọn tâm huyết mình cho khát vọng cuộc đời: Mong muốn sáng tác được một tuyển thơ ca sống mãi với sơn hà, để lại cho tổ quốc thân yêu !
     Trong suốt hơn ba mươi năm sáng tác văn học - Đến nay, tôi đã cho xuất bản vừa đúng 10 tập sách ( kể cả cuốn tiểu thuyết "Cuộc chiến Hà Nội 12 ngày đêm" ra mắt hồi đầu năm 2019 ), còn phần lớn là các tác phẩm thơ và bình luận văn chương. Hiện cuốn tiểu thuyết "Chiến tranh và tình yêu" lớn hơn, dầy khoảng 500 trang đã hoàn thành bản thảo, đang được tiến hành giao dịch để xuất bản tiếp.
     Trong các Hội diễn sân khấu lớn nhỏ của Thủ đô và cả nước, những năm cuối thiên niên kỷ - Tôi đã tham gia sáng tác thành công 5 vở kịch nói sân khấu ( 2 kịch bản dài, 3 ngắn): cũng đang giao dịch với các nhà hát kịch quốc gia, tìm cách công diễn.
      Hiện là Hội viên Hội Nghệ sĩ Sân khấu Thủ đô. 
     Trở lại với "Tuyển thơ chọn lọc" Phạm Ngọc Thái - Nay tôi đã ngoài 70 xuân, sức khỏe cũng không tốt, chắc chẳng còn sống được bao lâu nữa ? Nếu để cho tôi được nói lên tiếng nói từ trong thẳm sâu tâm tư của lòng mình, thì tôi xin nói rằng: Trong văn hiến nghìn năm Thăng Long của nước nhà, nếu nền thơ cổ Việt Nam đã có một Nguyễn Du - Thì thơ ca tự do hiện đại Việt Nam, cũng có Phạm Ngọc Thái: Vâng, tôi tin chắc như vậy ! Đó chính là "Tuyển thơ chọn lọc" mà trong bài thơ "Ta khóc cho ta" (tr. 260 - 261 ) ở quyển sách này, tôi đã viết:
                       ... Nguyễn Du ơi ! Đón tôi cùng
                      Một mai tôi sẽ lập hương khói thờ
                      Người Đường Cổ - Tôi Tân Thơ
                      Ngàn năm văn hiến xin thưa cùng Người.
     Tôi viết lá thư đây cùng với "Tuyển thơ chọn lọc" trân trọng biếu các ngài, những người đang mang trọng trách quốc gia đối với nền văn học đương thời - Chỉ có một mục đích duy nhất là, tự cứu mình ! Nguyễn Du năm xưa còn phải than:
                     Bất tri tam bách dư niên hậu
                     Thiên hạ hà nhân khấp Tố Như
     Huống chi ngày nay, theo tôi: Tuy khả năng thông tin xã hội có bùng nổ mạnh lên, nhưng sự nhận thức về thi ca, nhất là thơ tự do hiện đại, lại hỗn loạn và manh mún hơn.
     Nam mô a di đà phật ! Cầu mong tất cả được quang minh.
 
                                                  Kính thư
 

 
 
            BÀI THƠ TỰ THÁN PHẠM NGỌC THÁI
     Xưa nay - Các bậc thi nhân có danh tiếng, thường hay để lại cho nhân gian những lời tự thán về mình !?
        Cụ Nguyễn Du từng viết:
                    Bất tri tam bách dư niên hậu
                    Thiên hạ hà nhân khấp Tố Như
        (Không biết ba trăm năm sau, nhân thế liệu ai người khóc Tố Như)
     Thiên tài Nga vĩ đại Pushkin thì viết:
                     Nơi đàn thơ thiêng liêng ta không chết!
                     Hồn ta còn sống mãi chẳng tiêu tan
                     Và trên đời dù chỉ còn một thi nhân
                     Danh tiếng ta vẫn còn vang mãi mãi     
     Dĩ nhiên cỡ thiên tài khổng lồ như Pushkin: Ông không chỉ là một đại thi hào của riêng dân tộc Nga, còn của cả nhân loại này.
     Trong “Tuyển thơ chọn lọc” 2019, Phạm Ngọc Thái cũng có bài thơ tự thán như thế. Ông còn cho đăng lại cả ở trong tập “64 bài thơ hay”, Nxb Hồng Đức 2020.
      Người Làm Sách tin rằng: Mai sau nói về thi nhân Phạm Ngọc Thái, hậu thế sẽ bàn nhiều đến bài thơ này.

 

                 TA KHÓC CHO TA
 
                            Bất tri tam bách dư niên hậu
                           Thiên hạ hà nhân khấp Tố Như
                                                           Nguyễn Du
 
Một đời ngang dọc trên thơ
Thiên tài đẫm lệ, tình bơ vơ tình
Yêu toàn là những em xinh
Cuối cùng vẫn chỉ một mình, đơn côi!
Thế sự coi như sóng thôi
Quê hương trong máu, suốt đời thủy chung
Mặc cho mưa gió bão bùng
Chân trời khát vọng nấu nung bên lòng
Theo thơ cho đến tận cùng
Cũng may thượng đế (không) phụ công đã làm
Trở thành bậc thánh thi nhân
Niết-bàn chắc sẽ có phần cho ta
Quan san muôn dặm sơn hà
Nguyễn Du người trước, tôi là người sau
Hôm nay rỏ chút lệ sầu
Thương Người rồi lại chạnh đau phận mình
Đời tàn. Thân nát. Áo manh
Nghêu ngao vài chữ gửi tình bốn phương.
                             *
Nguyễn Du ơi! Đón tôi cùng
Một mai tôi sẽ lập hương khói thờ
Người Đường Cổ - Tôi Tân Thơ
Ngàn năm văn hiến xin thưa cùng Người.
 
                                  Hà Nội, 29.6.2019
                           Phạm Ngọc Thái
 

     Bài thơ "Ta khóc cho ta" còn được in
 trong tập "64 BÀI TƠ HAY", Nxb Hồng Đức 2020

 
 
                             MỘT THIÊN TÌNH CA TUYỆT VỜI
                                                                       Tuyết Nga
                     GV Trường ĐH Khoa học Xã hội Nhân văn

 
                                                Tuyết Nga          

      NGƯỜI THÔN NỮ MIỀN SÔNG NƯỚC
 
Nén hương lòng anh tưởng niệm mối tình em
Bóng trúc vắng, làng quê xanh viễn vọng
Giọt lệ đắng em hòa cùng anh uống
Chốn xa vời người lữ khách đứng dừng chân.
 
Xin để lại cho đời vài khúc ca ngân
Nghìn năm sau - Thế nhân ơi, hãy nhớ!
Tấm hình ta cùng nàng một thưở
Và cuộc tình nước mắt lẫn yêu thương.
 
Anh không thể mang em theo trọn kiếp thi nhân
Giúp em vượt qua đời bể dâu khốn khổ
Mai có đến gặp lại anh bên nấm mồ, nơi chân trời xứ sở
Xõa tóc mà than khóc cõi dương gian.
 
Anh vẫn chờ em ở dưới suối vàng
Ta hãy quên đi thế giới đầy bạo loạn
Để cùng em kết trăm năm tình bạn
Của tình yêu tự trái tim anh.
 
Anh vẫn thương em dù duyên phận bẽ bàng
Chẳng phải vì em, chẳng phải anh không muốn
Nhưng em ạ! KIỀU đã nói rồi, đó là bể sống...
Tình giữa trần ai, nước mắt trộn cơm chan.
 
Dẫu phải biệt xa. Anh có hạnh phúc đâu em?
Vẫn biết đời em cũng hòa dòng lệ đắng
Ừ, thì trang nam anh khinh thường kiếp nạn
Chỉ thương em là phận nữ nhi.
 
Hãy vững bước lên em vào thế giới của ca thi
Sẽ giúp em quên mọi điều sầu muộn
Anh chỉ tiếc không thể dìu em tới bến
Mong đất trời có Thượng đế đỡ em đi…
 
                          *
 
Thơ viết đã dài mà chẳng thỏa nỗi tình si
Ta lại cất tiếng gọi tên em:
              -  Người thôn nữ miền sông nước...
Mai dân tộc có đặt ta nằm ở nơi nào, dưới gầm trời tổ quốc
Hãy đưa mộ nàng về chôn cạnh nấm mồ ta.
 
Để con cháu đời đời cất cao bản tình ca
Không có chiến tranh, chỉ có tình yêu bất diệt
Anh sẽ nâng hình em bay trên đất trời Nước Việt
Vượt qua mọi chủ nghĩa tới muôn năm.
 
Hãy đi cùng anh, mình không chết đâu em
Kinh thánh đã dậy rồi, nay chỉ là "cõi tạm"
Khi biết vượt qua đủ buồn đau, khổ nạn
Mới vào được ngôi đền...
                          - Tòa Thánh của tình yêu!
 
Ôi, người thôn nữ anh thương
Cuộc tình mình dù đắng đót bao nhiêu
Nhưng hãy nghe lời anh:
              - Ta được nhiều hơn mất...
Đã giúp em nhìn ra nghĩa sống, trong bể đời khốn kiếp
Vượt lên bão táp, phong ba.
 
Em hãy hòa nước mắt vào, viết những bản tình ca
Nó vĩ đại hơn các luận ngôn đảng phái
Ta sẽ là ánh sao băng trên thiên hà sông núi
Anh đợi đón em về trong thế giới bên kia.
 
                                   8/11/2018

 
      Bài viết trích Tập " PNT cánh đại bàng của thi ca đương đại VN" 2019

Lời bình:  Đây là thiên tình ca từ biệt của một mối tình, một cuộc chia tay đầy nước mắt, song, xem ra hai người vẫn đang còn yêu nhau rất tha thiết! Vậy, vì một lý do nào đó ta không biết? Như lời chàng đã than:
                    Anh vẫn thương em dù duyên phận bẽ bàng
                   Chẳng phải vì em, chẳng phải anh không muốn
                   Nhưng em ạ! KIỀU đã nói rồi, đó là bể sống...
                   Tình giữa trần ai, nước mắt trộn cơm chan.
                                                       (câu 17 - 20)
     Nhà thơ đưa câu chuyện của nàng Kiều ra để vấn an cho cuộc tình, cũng chỉ có tính chất phỏng dụ đó thôi. Chàng nói với người thôn nữ rằng: Thôi em ạ, trần ai là bể khổ, em cũng đừng đau lòng quá vì anh vẫn rất thương em. Không biết "Người thôn nữ miền sông nước" nào mà được anh Phạm Ngọc Thái thương yêu đến thế?
     Giờ ta hãy đi vào khổ thơ mở đầu:
                   Nén hương lòng anh tưởng niệm mối tình em
                   Bóng trúc vắng, làng quê xanh viễn vọng
                   Giọt lệ đắng em hòa cùng anh uống
                   Chốn xa vời người lữ khách đứng dừng chân.
     Đọc bốn câu thơ này, tôi bỗng liên tưởng tới bài "Đây thôn Vĩ Dạ" của Hàn Mặc Tử, đã viết gửi cho người con gái ở phương trời xa:
                    Sao anh không về chơi thôn Vĩ?
                    Nhìn nắng hàng cau nắng mới lên.
                    Vườn ai mướt quá xanh như ngọc
                    Lá trúc che ngang mặt chữ điền.
     Thi nhân nhớ đến những hình ảnh về thôn hương, nơi nàng Hoàng Cúc đã ở: Những hàng cau trong nắng sớm mai với vườn cây xanh mướt. Cái màu xanh trong trí tưởng, nên "xanh như ngọc" vậy - Còn trong bài thơ "Người thôn nữ miền sông nước", Phạm Ngọc Thái cũng nhớ về quê em:
                    Bóng trúc vắng, làng quê xanh viễn vọng
     "xanh viễn vọng" là màu xanh của sự cách biệt nghìn trùng, xa vời vợi... Hình ảnh " trúc" trong câu thơ của Hàn Mặc Tử: Lá trúc che ngang mặt chữ điền /- là biểu tượng về làng quê. Còn "mặt chữ điền" tượng trưng cho khuôn mặt người đàn ông theo nghĩa cổ phương đông - Câu thơ ý nói đến sự cách ngăn giữa thi nhân với nàng Hoàng Cúc, cả về không gian và trong tình đời.
     Bài thơ của Phạm Ngọc Thái cũng nói tới biểu tượng "bóng trúc vắng" - Ta chưa biết hình ảnh bóng trúc ở đây, có mối liên hệ thân thiết như thế nào với người thôn nữ miền sông nước kia? Ý nhà thơ muốn nói rằng: "bóng trúc" ấy với anh giờ đây mãi mãi thành xa cách - Hai cái mảng màu giữa "bóng trúc vắng" và "làng quê xanh viễn vọng" kết hợp với nhau... để diễn tả về sự chia ly giữa anh và nàng, cả về không gian và tình yêu - Tạo nên một sự cách ngăn thăm thẳm. 
     Còn giọt lệ đắng đót mà cả hai cùng hòa vào uống chung đó: Giọt lệ đắng em hòa cùng anh uống /- Nghĩa là, một cuộc chia ly mà trái tim họ cùng đau. Nhà thơ như một người viễn khách bồn chồn nhìn về phía xa xăm, nơi người yêu ở:
                    Chốn xa vời người lữ khách đứng dừng chân
     Một khổ thơ có bốn câu, hình tượng thơ lóng lánh mà sâu xa, câu nào cũng mang đầy ý để khái quát cả khung cảnh và nghĩa tình của cuộc chia biệt thắm thiết này.
     Tôi bình sang khổ thứ hai - với giọng thơ trầm bổng, lâm ly, nhà thơ tiếp tục gẩy cây đàn tình ngân vang, tạo thành một khúc ca bi tráng:
                    Xin để lại cho đời vài khúc ca ngân
                    Nghìn năm sau - Thế nhân ơi, hãy nhớ!
                    Tấm hình ta cùng nàng một thưở
                    Và cuộc tình nước mắt lẫn yêu thương.
     Bài thơ có 12 khổ 48 câu: Hai khổ thơ ba và bốn, nói về sự ân hận trong lòng nhà thơ: Anh đã không thể giúp cho người yêu thoát ra khỏi nỗi khổ đường đời:
                    Anh không thể mang em theo trọn kiếp thi nhân
                    Giúp em vượt qua đời bể dâu khốn khổ
     Chỉ đành hẹn với em sẽ chung tình ở kiếp sau:
                     Anh vẫn chờ em ở dưới suối vàng
                     Ta hãy quên đi thế giới đầy bạo loạn
                     Để cùng em kết trăm năm tình bạn
                     Của tình yêu tự trái tim anh
     Những dòng thơ ấy thể hiện tình yêu tha thiết trong trái tim chàng, một tình thương trọn vẹn trước sau không thay lòng đổi dạ, dù xã hội thăng trầm và cuộc sống có rối ren. Đọc những dòng thi trào ra từ tâm linh nhà thơ, tôi chạnh nhớ tới những lời thơ trăng trối của các thi sĩ xưa nay, để lại cho người yêu. Nhà thơ Hữu Anh từng viết:
                      Nếu tôi chết dương trần em ở lại
                      Lúc xây mồ hãy đắp đất cho tôi
                      Chút luyến lưu phàm thế của người đời
                      Tôi cảm nhận chút hương tình còn xót.
                                                    (Nếu tôi chết)
     Còn trong bài "Người thôn nữ miền sông nước" này, thi nhân Phạm Ngọc Thái nhắn nhủ với em:
                Mai có đến gặp lại anh bên nấm mồ, nơi chân trời, xứ sở
                Xõa tóc mà than khóc cõi dương gian...
     Chà, khúc tình ca mới thật dào dạt làm sao! Ý tưởng của bài thơ nói về cõi trần ai... nhuốm mầu kinh Phật. Dẫu phải chia xa, lòng chàng vẫn xót thương cho cuộc đời người thôn nữ vô vàn. Anh an ủi nàng:
                     Dẫu phải biệt xa. Anh có hạnh phúc đâu em?
                    Vẫn biết đời em cũng hòa dòng lệ đắng
                    Ừ, thì trang nam anh khinh thường kiếp nạn
                    Chỉ thương em là phận nữ nhi.
        Từ trong sâu thẳm cuộc tình ấy, họ đã hòa chung để đến với nhau bằng một nỗi cảm thông sâu sắc về cuộc đời. Hẳn em yêu của nhà thơ Phạm Ngọc Thái cũng là một nữ thi sĩ. Tôi bỗng nhớ về mối tình của thi nhân Hàn Mặc Tử với nữ sĩ Mai Đình? Bởi vậy, anh mới khuyên nhủ người tình:
                    Hãy vững bước lên em vào thế giới của ca thi
                    Sẽ giúp em quên mọi điều sầu muộn
                    Anh chỉ tiếc không thể dìu em tới bến...
                    Mong đất trời có Thượng đế đỡ em đi !?
     Như đã nói, tính tôn giáo trong bài thơ mang mầu sắc của kinh thánh: Nhà thơ cầu nguyện với đất trời, thượng đế phù hộ cho em yêu, cất cao thế giới của thi ca, để vượt qua mọi nỗi sầu bi cuộc đời. Suốt khúc tình ca, tràn ngập lòng nhân ái trào ra từ trong trái tim chàng.
     Bài thơ được chia làm hai phần, cách nhau bởi một "hoa thị" (*).
     Tôi xin phân tích phần hai:
              Thơ viết đã dài mà chẳng thỏa nỗi tình si
              Ta lại cất tiếng gọi tên em:
                               -  Người thôn nữ miền sông nước...
              Mai dân tộc có đặt ta nằm ở nơi nào, dưới gầm trời tổ quốc
              Hãy đưa mộ nàng về chôn cạnh nấm mồ ta.
     Lòng thi nhân da diết bên hình bóng người yêu đến mức độ, mai nếu chết đi vẫn mong được đời chôn chung bên mộ nàng. Chàng hẹn kiếp sau, sẽ cùng nàng kết duyên trăm năm chồng vợ. Ở đây ta còn thấy, bài thơ mang ý nghĩa lên án chiến tranh, ca ngợi tình yêu trong cuộc sống con người:
                    Để con cháu đời đời cất cao bản tình ca
                    Không có chiến tranh, chỉ có tình yêu bất diệt 
                     Anh sẽ nâng hình em bay trên đất trời Nước Việt
                     Vượt qua mọi chủ nghĩa tới muôn năm.
     Đức nhân ái của con người đứng trên mọi tuyên ngôn đảng phái. Các chủ nghĩa có thể thay nhau, nhưng tình yêu muôn đời bất diệt! Cùng với thi ca, anh sẽ mang tình em đi khắp bầu trời tổ quốc, qua mọi thời đại tới mai sau. Cuối cùng nhà thơ đã kết:
                     Em hãy hòa nước mắt vào, viết những bản tình ca
                     Nó vĩ đại hơn các luận ngôn đảng phái
                     Ta sẽ là ánh sao băng trên thiên hà sông núi
                     Anh đợi đón em về trong thế giới bên kia.
     "Người thôn nữ miền sông nước" không chỉ là một áng thơ tình sâu lắng, nó còn thấm đẫm tính triết luận cõi nhân sinh, mang dáng dấp của một bản hùng ca về "tình yêu và cuộc sống"! Bài thơ không dừng lại ở tình thương yêu, chia sẻ nỗi xa xót, an ủi em:
                     Ôi, người thôn nữ anh thương
                     Cuộc tình mình dù đắng đót bao nhiêu
                     Nhưng hãy nghe lời anh:
                                         - Ta được nhiều hơn mất...
                     Đã giúp em nhìn ra nghĩa sống, trong bể đời khốn kiếp
                     Vượt lên bão táp, phong ba.
     Tình thi mang đậm tính nhân văn sâu sắc. Phạm Ngọc Thái đã để lại cho Văn Đàn Việt một thiên tình ca tuyệt vời, có khả năng tồn tại và sống mãi trong nền văn học nước nhà.
 
                                        Hà Nội, mùa đông 2018
                                                 Tuyết Nga
                                                            

 
                       CHÙM THƠ CHỌN 1 PNT                                                                                                                

        TIẾNG ANH GỌI
                   Viết theo giọng "thơ điên"  Hàn Mặc Tử
 
Ta gọi tên em trong bao la trời đất
Tên một loài hoa thơm nhất quê hương
khắp núi rừng tới miền sông nước mênh mông
Chính trong tim ta, tên em còn vọng mãi...
 
Ta đi tìm em với tâm hồn hoang dại
Từ lúc chim ca đến mãi đêm thâu
Em ở đâu? Em ở đâu?
Nàng thôn nữ mặc chiếc áo xanh màu cỏ biếc.
 
Ôi rồ dại! Hỡi linh hồn rồ dại!
Đi tìm hoài mà có bóng em đâu
Sông trăng kia cũng hóa vũng máu đào
Cùng với huyết của tim ta loang chảy.
 
Ta bay qua các nóc nhà cao ngất trời Hà Nội
Về miền quê đồng trắng, nước mênh mang
Những bóng dừa, khóm trúc thắm màu xanh
Mà chẳng thấy em ta ra đón đợi?
 
Ôi thượng đế! Tâm hồn con chới với
Trên núi cao ngã nhào xuống vực sâu
Người sinh ra con làm anh thi sĩ chốn bèo dâu
Sao còn bắt chịu nỗi đớn đau trong bể ái tình máu lệ.
 
Thời gian hãy trôi đi! Trôi nhanh đi! Đừng chậm trễ
Cuốn cả thân ta, linh hồn ta... vào cõi tha ma
Trí não ta đã tàn, đâu còn phải là ta
Ừ cũng được. Ta sẽ làm ma bất tử.
 
Anh còn tim em ở kiếp sau, em nhé!
Nhớ chờ anh, đừng trốn bỏ như nay
Anh sẽ bế bồng em giống thuở vẫn còn trai
Dành cho em cả tình yêu chung thủy.
 
Tiếng anh gọi! Có nghe thấy không, em yêu quí?
Rền vang bầu trời, sâu thẳm đại dương
Về với anh đi em! Ta cùng bay khắp nhân gian
Hòa tiếng thơ ngân, hai trái tim chung nhịp điệu.
 
 
 
          EM SỐNG MÃI BÊN ANH
                           . Tặng Đỗ Thị Ánh Tuyết
 
" Thế giới bảy tỉ người, sao anh lại yêu em "
Tiếng em nói nghẹn ngào, tha thiết
Hỡi ái nữ của dòng sông nước xiết
Người đàn bà chung thủy đời anh.
 
Em dịu dàng như một vầng trăng
Cứ xoa vuốt lòng anh rồi biến mất
Nỗi nhớ tràn đầy mà trăng lại khuyết
Thì có bao giờ em tròn hẳn lên đâu.
 
Không thể đến với anh để sống bạc đầu
Chỉ biết hẹn em làm vợ trong tiểu thuyết
Anh sẽ mang em theo sơn hà bất diệt
Những trang thơ sống mãi ngàn thu.
 
Đêm ngẩng nhìn thấy bóng trăng lu
Trăng em trong anh lại soi vằng vặc...
Ơi, cái vầng trăng khuyết!
Sáng hơn cả ánh trăng rằm.
 
Em vẫn về lấp lánh giữa sao băng
Da diết, cồn cào nỗi nhớ
Anh vẳng nghe trên Sông Tiền sóng vỗ
Ngày đêm không lặng tiếng bao giờ.
 
Rồi một mai, ta khuất để vào hư
Thơ anh viết cho em còn ca mãi
Người đàn bà của một trái tim huyền thoại
Bay qua mọi chủ nghĩa tới vạn niên.
 
- Hà Nội mùa này nhiều mưa gió lắm anh...
Anh nhớ giữ ấm mình: Em bảo thế!
Sống giữa cù lao (*) tháng năm đầy bão gió
Cứ lo cho anh hoài, người chốn Thủ đô.
 
Em là vầng trăng và cũng là thơ
Ta muốn hỏi vũ trụ cùng sự sống...
Em ở chỗ nào trong chân trời khát vọng
Của đời ta, nơi thế giới con người.
 
Anh đã yêu gần hết kiếp rồi
Người đàn bà nay mang theo, dành em tất cả
Trong ngôi mộ ta mai sau, hậu nhân hãy nhớ!
Đặt thêm tấm ảnh Nàng, cạnh bóng hình ta.
 
Một mối tình đưa ngát hương hoa
Em sống mãi bên anh, thơm mát cõi thiên hà...
 
(*)  Ngày ngày em đi phà qua con Sông Tiền, để về cù lao Lợi Quan: Nơi em sống.
 
 
          MẸ QUÊ HƯƠNG
                  Bài thơ viết trong chiến tranh
 
Gió đưa cánh võng lưng đèo
Thoảng như tiếng mẹ buông vào canh sâu.
"Trải qua một cuộc bể dâu
Những điều trông thấy mà đau đớn lòng"

Mẹ ru Kiều giữa đêm dông
Cho con say giấc mơ nồng tuổi xanh.
Mẹ ru Kiều giữa năm canh
Nuôi con trong mái nhà gianh phố nghèo

Con qua trăm núi trăm đèo
Còn nghe tiếng mẹ chiều chiều vẫn ru.
Đường dài theo nhịp võng đưa
Trăng mơ bóng núi, con mơ bóng chiều

Con ăn một búp măng vầu
Đã quen như lá rau bầu quê hương
Những ngày lạt muối, đói cơm
Con lùi thêm khúc sắn thơm lửa hồng

Mẹ ơi! Trời rộng vô cùng
Thương con mẹ nhớ đừng buồn, mẹ nghe!
Sương rơi ướt vạt cỏ khuya
Chỉ lo mẹ ở miền quê thức hoài

Mẹ giờ tóc đã hoa mai
Sáu mươi đời mẹ hai vai nước, nhà.
Một thân mẹ sống trọn già
Tiễn chồng rồi (lại) tiễn con ra chiến trường

Mẹ hiền muôn nỗi nhớ thương
Đêm nay con trẻ tìm đường thăm quê
Mẹ đừng khóc nhé, mẹ nghe!
Chín năm xa một lần về trọn vui


Ngẩn ngơ nên gió bồi hồi
Nhìn trăng bóng đã ngả dài núi xa.

                    Sài Gòn, xuân 1975
 
 
               Tập thơ "Cha khóc con", Nxb Hồng Đức 2020

          VĨNH BIỆT CON YÊU
 
                   . Tưởng niệm con Phạm Ngọc Bảo
                           ( 7.3.1992 - 22.7.2019 )
 
Bố nhỏ lệ, nhìn con đi biệt tích
Dòng đau buồn cắt tự máu tim cha
Con ơi con! Khi con vĩnh biệt bố, mẹ ra đi
Thế là hết đời người cha già đau khổ.
 
Già chưa chết mà đầu xanh đã bỏ
Ở thiên đàng, con hãy đợi cha lên!
Bố con mình sẽ ôm ấp nhau tới nghìn năm
Cha không bao giờ rời con ra nữa.
 
Thôi con ạ! Kiếp người là bể khổ
Con đi rồi, trút gánh nặng vào cha
Đứa con yêu, cha thương nhất cõi sơn hà
Vài dòng thơ, cha cầu nguyện vong hồn con siêu thoát.
 
Cha vẫn nói: Con là linh hồn của người cha bất diệt!
Nay linh hồn bỏ đi rồi, cha sẽ sống sao đây?
Trăm lậy con yêu!
Bố quì xuống trước vong linh con, muốn nói rất nhiều
Nhưng nghẹn đắng, không thể cất lời khôn được nữa.
 
Viết mấy dòng thơ. Bố, mẹ tiễn con về nơi yên nghỉ
27 năm trời con sống với mẹ cha, bỗng chốc hóa tiêu tan
Cha có ở lại chốn trần gian cũng chỉ là nắm thân tàn
Hãy đợi cha, nhanh thôi con yêu! Sẽ đến ngày cha con ta đoàn tụ.
 
Thơ bố viết, lệ tuôn dòng máu đổ
Cái cõi trần khốn kiếp này, tiếc làm chi
Thôi thì con đi trước. Bố trả nốt tí nợ đời rồi cũng ra đi
Bố sẽ bế ẵm con như thuở còn rất nhỏ.
 
27 năm sống trên cõi đời. Bố nhìn vận con xấu số
Lòng người cha trăm nhát dao đâm
Khi con sống, không phút giây nào cha mẹ ngừng chăm sóc, thương con
Nay con mất, chỉ còn biết sụp lậy trước vong linh, oán than số kiếp.
 
Mấy dòng thơ vĩnh biệt con! Bố viết ra từ máu và nước mắt
Một lần cuối trong đời, run rẩy nhìn khuôn mặt đứa con yêu
Hãy đợi bố nghe con!
Rồi bố sẽ đến bên con một sớm, một chiều.
 
                          Đọc tại tang lễ con
                        15h... ngày 25.7.2019
 

 
           Con PHẠM NGỌC BẢO (7.3.1992 - 22.7.2019)
 
                  CHUYỆN VỀ HAI NGÔI MỘ
                    CHA CON MAI SAU   
 
                        . Con PHẠM NGỌC BẢO
                            Đột quị 22.7.2019
                        ( tức 20.6 năm Kỷ Hợi )
 
Gió vi vút ngàn năm thổi vọng
Khói sương chiều quấn quít bay đưa
Kể rằng: Ngày xửa ngày xưa
Có hai cha con nhà thơ, hồi còn sống...
 
*
 
Trời Hà Nội. Cha hay dắt con ra Hồ Tây chơi lắm
Vọng bên chùa Trấn Quốc tiếng nam-mô
Qua bốn mùa, ngày tháng thoi đưa
Đứa bé lớn khôn rồi trở thành sinh viên, thạc sỹ.
 
Hai thế hệ ở trong cùng thế kỷ
Người cha dần cũng già đi
Con lại đỡ cha, chăm sóc sớm khuya
Nam mô a di đà Phật!
 
Nghĩa phụ tử trên dòng sông nước Việt
Bóng trời Nam in dấu ngày đêm
Mây bay, gió thổi triền miên
Tình cha con mãi thiêng liêng sống còn.
 
Bỗng một hôm bão giông, sấm sét
Cắt người con ra khỏi người cha
Lá vàng thì vẫn còn kia
Đầu xanh đã bỏ, chia ly trọn đời.
 
Nỗi đau uất rụng rời trời, đất
Vì khóc con, cha ngất nhiều phen
Hận đời, giận cả địa thiên
Đã sinh thượng đế, sao còn ác tâm?
 
Người cha những kêu Quan Âm, Phật Tổ
Giúp một tay nâng đỡ sinh linh
Dù không cứu được đứa con
Thì xin Người đón về trên niết-bàn!
 
Người cha thề ra tay hay bút     
Viết đoản thiên tuyệt tác lưu danh
Con mình vào với sử xanh
Bao giờ non nước tan tành mới tan.
 
Một đời đã dọc ngang thi phú
Hẹn về bên Hàn Mặc Tử, Nguyễn Du
Miếu thờ tôi ở thiên thu
Mong hậu thế cho con thơ cùng vào.
 
Vài lời trăng trối trời cao
Nay xin để lại rồi chào, tôi đi…
Xác người cũng chẳng còn chi
Gió đưa đôi mộ vu vi vọng hồn
 
"Tình cha như núi Thái Sơn
Nghĩa mẹ như nước trong nguồn chảy ra"...

 
          NGHE TIN EM SỐT
 
Nghe tin em sốt, anh thương quá!
Không thể về thang thuốc, chăm em
Chốn xa vời... ngồi, đứng chẳng yên
Niềm yêu dấu, anh gửi nhờ mây gió.
 
Có trời đất soi tỏ lòng anh đó!
Chữ chung tình, khắc dạ nào phai
Phải xa em biền biệt tháng năm dài
Bước chân giang hồ, đâu ngừng nhung nhớ.
 
Nơi thành phố phồn hoa, ồn ã
Tâm hồn vẫn buồn bã, đìu hiu
Chả khi nào nguôi nghĩ tới em yêu
Thăm thẳm lòng anh, soi cùng tới đáy.
 
Đường chủ nghĩa dù sâu xa biết mấy
Max hay Tư Bản cũng hư không 
Nếu trên đời này chẳng có em
Để cánh chim anh, nước non vùng vẫy.
 
Rồi anh sẽ về bên em mãi mãi
Cùng nhau hạnh phúc, giữa sao trăng
Sống với tình trọn đến trăm năm
Khi ốm đau, cưng không còn lẻ bóng.
 
Tin em sốt, làm tim anh tê cóng ...

 

                   NGƯỜI CON GÁI SÔNG XƯA
                          Nhớ lại thời chinh chiến qua làng 

Sông Hồng chảy muôn năm vẫn đỏ
Bãi ngô non xanh gió chân mây
Người con gái anh gặp thời chinh chiến
Cái buổi qua làng lâu bấy đến nay.

Một làng bé quanh con nước lớn
Với quê hương thầm dịu thuở chiến tranh
Lòng thôn nữ như vầng trăng tỏa sáng
Lại trở về man mác trái tim anh.

Làng em lũy tre xanh bất tử!
Mới gặp một đêm mà đã thấy thương thương...
Bóng nhìn anh mắt theo giờ còn biếc
Như phù sa cứ bồi mãi khôn cùng

Lá tre rụng bao mùa trôi dĩ vãng
Và quê em, đời sống có nâng cao?
Người năm ấy, em ơi! Giờ tóc trắng
Đang bồi hồi thao thiết giữa trăng sao

Người con gái sông xưa, ơi có biết!
Một thời trai bão táp cuộc hành quân
Đêm thành phố nhớ em buồn da diết
Em bây giờ, có hạnh phúc không em?
 
 
              THẾ GIỚI NÀNG 
             
Những giờ khắc êm đềm trăng sáng
Trong bài ca nàng hát mãi không thôi
Đêm buông xuống sao trời toả rạng
Ánh mắt xôn xao, thân tuyết nàng trôi...

Ôi, thăm thẳm không gian vô tận
Sóng hồ chao dòng nước lặng lờ
Xin dừng lại những tháng năm bất tận
Cát bụi cũng hoá băng trong đôi mắt nàng mơ.

Khi nàng diễn đôi bầu trắng tinh mặt nguyệt
Tội ác cũng run lên, bóng tối hết yêu ma
Dường như cả đất trời chấp chới
Để hồi sinh một thế giới thật lạ xa.                          

Những giây phút sống bên nàng bất tử!
Hồn trôi trong vũng nguyệt đẫm sao sa
Ta tưởng tượng nàng đẩy lùi toàn thế giới
Khi giữa ngân hà nàng cởi váy nàng ra...
 
 
 
 

 
 
    TẬP "64 BÀI THƠ HAY" VÀ SỰ NGHIỆP THI CA PHẠM NGỌC THÁI
                  . Đối với nền văn học Việt Nam
 
                                            Nguyễn Thị Hoàng
                                Nguyên GV Trường ĐH Sư phạm

 
      Nguyễn Thị Hoàng
      Nhà thơ Phạm Ngọc Thái vừa cho xuất bản tập "64 BÀI THƠ HAY", Nxb Hồng Đức 2020 - Theo anh nói, đây là tập thơ cuối cùng của sự nghiệp thi ca: Kết tụ lại những áng thi hay và hay nhất trong đời thơ anh. 
      Như thế là từ một chiến binh suốt gần mười năm chiến đấu trên chiến trường miền Nam. Trái qua hàng trăm trận đánh máu lửa ở mặt trận Tây Nguyên - Nam Bộ. Qua các Sư đoàn 312, 320, Trung đoàn pháo 40 Tây Nguyên.... Tới tận ngày 29-30.4.1975, tiến vào đánh căn cứ Đồng Dù của Mỹ rồi chiếm Sài Gòn. Kết thúc chiến tranh. Mỹ rút về nước. Bản thân anh cũng đã ba lần đổ máu ngoài mặt trận - Sau hòa bình trở về, anh tiếp tục học đại học ngoại thương và công tác trong ngành ngoại thương Việt Nam.
       Hơn ba mươi năm qua, vẫn phải cùng gia đình bươn bả cuộc sống vì miếng cơm, tấm áo - Anh vẫn dành tâm huyết để sáng tác văn học. Đến nay Phạm Ngọc Thái đã cho ra đời 13 tác phẩm văn chương các loại (thơ, phê bình văn học và tiểu thuyết), đồng thời sáng tác thành công 5 vở kịch sân khấu lớn, nhỏ. Cụ thể:

                   A.  HAI TIỂU THUYẾT
1.   Cuộc chiến Hà Nội 12 ngày đêm, 2019


 2.   Bộ tiểu thuyết hai tập "Chiến tranh và tình yêu", 2020.




      Một bộ tiểu thuyết lịch sử có trữ lượng thời đại lớn, diễn tả lại thời kỳ chiến tranh đánh Mỹ trên cả hai miền Nam-Bắc. Từ những năm cuối thập kỷ 60 đến tận ngày kết thúc chiến tranh 30.4.1975. Phục lại cả cuộc chiến 12 ngày đêm 1972 thảm khốc, Mỹ đem B52 ném bom hủy diệt thành phố Hà Nội, hòng biến thủ đô trở về thời kỳ đồ đá. Bị cả loài người lên án! Cho tới khi Hiệp định Pa Ri được ký kết giữa Hoa Kỳ và Chính phủ nước VNDCCH tháng 1/1973. 
 
                   B.  NĂM KỊCH BẢN SÂN KHẤU
      Nhiều năm qua hoạt dộng trọng Hội nghệ sĩ sân khấu thủ đô, tham gia sáng tác cho các hội diễn sân khấu thành phố và cả nước, anh đã viết thành công năm vở kịch nói:
-   Người nhạc trưởng và dàn hợp xướng, kịch dài.
     (có thời gian đổi tên là vở "Số phận những hòn đá tảng" - Nay tác giả quyết định trở lại với tên của kịch bản ban đầu).
-   Bản án dưới mồ, kịch dài.
-   Mối tình hoa hồng bạch, kịch ngắn.
-   Chuyện ở quán gốc đa, kịch ngắn.
-   Cánh cửa quốc tế, kịch ngắn.
      Các vở kịch đều đủ khả năng công diễn trên các nhà hát kịch quốc gia.
 
                   C.   SỰ NGHIỆP THI CA
      Thi ca mới là chân trời khát vọng, tâm huyết và chân dung văn học căn bản của Phạm Ngọc Thái. Qua ba mươi năm đó, đến nay anh đã cho xuất bản đúng 11 tác phẩm thơ ca và bình luận. Mấy tập sách cốt lõi nhất là:
-  Phê bình và tiểu luận thi ca, 2013.
          PHẠM NGỌC THÁI
-  Chân dung nhà thơ lớn thời đại, 2014.
-  Cánh đại bàng của thi ca đương đại Việt Nam, 2019.
-  Tuyển thơ chọn lọc, đông 2019
-  Cha khóc con, xuân 2020
     và tập "64 BÀI THƠ HAY" vừa xuất bản.

 

                                VỀ TẬP "64 BÀI THƠ HAY"
      Chỉ có đôi bài thơ mới sáng tác, còn hầu hết đều được rút ra từ "Tuyển thơ chọn lọc", Nxb Hồng Đức 2019 - Một tuyển tập dày 368 trang sách với hơn 200 bài thơ tự do hiện đại các loại, chọn lọc trong suốt đời sáng tác thi ca của tác giả. 
     Khi "Tuyển thơ chọn lọc" Phạm Ngọc Thái ra đời - Anh đã có một lá thư tâm huyết đề ngày 26.12.2019 kèm theo tác phẩm, gửi tới ông Chủ tịch và Ban chấp hành HNVVN cùng ông Viện trưởng Viện văn học VN: Tác giả nhận định về tầm vóc tuyển thơ của mình. Lá thư có đoạn viết:
      "...Tôi tin chắc chắn rằng, trong dãy thi sơn có nhiều ngọn, tôi đã lên đến điểm đỉnh một ngọn "Hy-ma-lay-a" kỳ vĩ gì đó! Nhất là thơ tình của thi ca hiện đại Việt Nam".
      Hay là:
    "Trong văn hiển nghìn năm Thăng Long của nước nhà, nếu nền thơ cổ Việt Nam đã có một Nguyễn Du, thì thơ ca hiện đại Việt Nam cũng có Phạm Ngọc Thái".
      Vâng, xin thưa: Đỉnh ngọn thi sơn "Hy-ma-lay-a" kỳ vĩ mà tác giả nói đó,  chính là tập 64 BÀI THƠ HAY này.
      Tất nhiên, 64 bài thơ hay là hay theo các cung bậc khác nhau. Trong tập có số bài hay vọt lên thành những đài thi ca tuyệt hay! 
       Nhân đây xin dẫn dụ số bài thơ tuyệt hay trong thi đàn xưa nay. Không kể KIỀU bất hủ của Đại thi hào Nguyễn Du thuộc thể loại tiểu thuyết thơ - Những bài thơ ngắn tuyệt hay như: 
      Đèo Ngang của BHTQ;   Làm Lẽ, Cảnh Thu - Hồ Xuân Hương;   Thương Vợ - Tú Xương;   Thu Điếu - Nguyễn Khuyến;   Tràng Giang - Huy Cận;   Tranh Lõa Thể - Bích Khê;   Tương Tư - Nguyễn Bính;   Đây Thôn Vĩ Dạ, Mùa Xuân Chín, Bẽn Lẽn - Hàn Mặc Tử;   Hai Sắc Hoa Ti Gôn - TTKH.;   Thuyền Và Biển - Xuân Quỳnh....
      Thơ hay bậc nhất của nền văn hiến Thăng Long, phải là loại thơ có khả năng sống trường cửu tháng năm như thế! Vượt qua mọi thời đại - Đó là loại thơ thuộc hàng đẳng cấp cao nhất. Trong bài viết này, tôi cũng chỉ đề cập về loại thơ có khả năng tồn tại muôn đời ấy.
      Trong sự nghiệp thi ca Phạm Ngọc Thái dù là "thơ tình" hay "thơ đời", anh cũng chỉ sáng tác loại thơ có khả năng sống trường cửu tháng năm đó.
 
                          ĐÔI NÉT VỀ MẤY TÁC PHẨM
-   Năm 2014, tác giả cho xuất bản tập "Phạm Ngọc Thái chân dung nhà thơ lớn thời đại" - Tác phẩm dầy 372 trang, gồm 120 bài thơ tình và 34 bài viết của các tác giả khác bình thơ hay Phạm Ngọc Thái. Trong đó có bài của văn sĩ Nguyễn Đình Chúc - Người bình luận đương thời với tiểu luận nhan đề: "Phạm Ngọc Thái chân dung nhà thơ tình lớn của dân tộc": Tiểu luận dài 17 trang, từ tr.324 đến tr.340...
       Tập sách ra đời đến nay đã hơn sáu năm, giữa văn đàn của thủ đô ngàn năm Văn Việt - Tiếp đến mùa xuân 2019, tại Nxb Thanh niên, anh lại cho ra đời: "Phạm Ngọc Thái * Cánh đại bàng của thi ca đương đại VN": Các tập sách có tầm vóc đó của anh đến nay vẫn hiên ngang phát quang trong đương đại. Ngày càng được khẳng định chân giá trị của tác phẩm.
*   Xin lấy ví dụ. Chỉ là ví dụ thôi ạ: Chẳng hạn với hai nhà thơ có mác danh trong đương đại?
-  Nhà thơ Hữu Thỉnh: Nguyên chủ tịch bốn khóa HNVVN.
-  Nhà thơ Vũ Quần Phương: Nguyên chủ tịch Hội liên hiệp văn học nghệ thuật Thủ đô - Nguyên Tổng biên tập báo Người Hà Nội - Trưởng bạn thơ HNVVN. Người đã bạc đầu trên con đường văn chương và sáng tác thi ca. Ông đã xuất bản tới vài chục tác phẩm văn học các loại. Ra đời cả một tuyển thơ dày đến 6-700 trang sách.
      Các ngài có dám cho xuất bản một tác phẩm với tên đề "nhà thơ lớn" không? Chắc là không! Bởi vì nếu các ngài dám làm? Tôi e rằng: Chỉ sau khi ra sách, búa rìu dư luận sẽ ầm ĩ lên ngay. Các tay bút từ những nhà thơ kỳ cựu của đương đại sẽ lật cả đời thơ của các ngài lên mà phê phán, rằng: Các ngài ba hoa, phóng đại và huyễn tưởng...
      Tôi đã đọc thơ của các vị khá nhiều: Qua tác phẩm, trên mạng và ở thivien.net - Đấy, các ngài đều là những bậc mày râu, đấng trượng phu cả. Các ngài cứ để tay lên gáy mình, hỏi xem người nữ nhà giáo này nói có đúng không?
    Tôi nói điều đó chỉ để chứng minh rằng: Qua tháng năm "con đại bàng thi ca Phạm Ngọc Thái" vẫn tung cánh bay, ngày càng cao, càng bay xa đấy chứ !? Tác phẩm "Chân dung nhà thơ lớn thời đại" vẫn sừng sững giữa văn đàn của đất ngàn năm Thăng Long, mà khẳng định chân giá trị đích thực đối với nền văn học. Trên biển cả mênh mông đầy giông bão của xứ sở thi ca mịt mù kia... "thân cô - thế cô", cánh buồm đơn độc Phạm Ngọc Thái vẫn giương lên vững chãi mà lao về phía chân trời. 
     Nhất là khi "Tuyển thơ chọn lọc * Phạm Ngọc Thái", Nxb Hồng Đức 2019 ra đời, với hơn 200 tình thơ chọn ra trong đời thi ca tác giả: Đó chính là một tuyển thi ca thật sự tầm vóc...
      Phạm Ngọc Thái đơn thương độc mã, không ô lọng che dù, không người nâng đỡ - Người chiến binh đã qua cả một giai đoạn dài của cuộc chiến tranh xưa? Giờ trên con đường thiên lý của sự nghiệp thi ca, con chiến mã lại từng bước, từng bước... rồi phi lên tận đỉnh ngọn thi sơn của thi ca hiện đại Việt Nam. Vâng, đấy chính là tập "64 BÀI THƠ HAY" này:
                         Quan san muôn dặm sơn hà
                         Nguyễn Du người trước, tôi là người sau
                         Hôm nay rỏ chút lệ sầu
                         Thương Người rồi lại chạnh đau phận mình
                         Đời tàn, Thân nát. Áo manh.
                         Nghêu ngao vài chữ gửi tình bốn phương.
                                                  *
                         Nguyễn Du ơi! Đón tôi cùng
                         Một mai tôi sẽ lập hương khói thờ
                         Người Đường Cổ - Tôi Tân Thơ
                         Ngàn năm văn hiến xin thưa cùng Người.
                (Trích bài "Ta khóc cho ta" tr.54 tập "64 BÀI THƠ HAY")
      Tôi chỉ xin nói thêm chút nữa về:



                         TẬP THƠ "CHA KHÓC CON",
                                             Nxb Hồng Đức 2020
      Ngày 22.7.2019 đứa con trai yêu thương của gia đình nhà thơ mới 27 tuổi xuân bất ngờ bị đột quị và mất, để lại cho những người thân một niềm xót thương, đau đớn vô hạn.  Trong nỗi đau tận cùng của một người cha với đứa con yêu, thi sĩ đã trào ra những dòng thơ, những trang thơ khóc con vô cùng thống thiết:
                          Nước mắt cha rơi đẫm sơn hà
                          Gọi con tiếng vọng khắp gần xa
                          Con nghe tiếng mẹ ru trong gió
                          Thổi cả muôn hồn, vạn kiếp qua
      Khi anh cho đăng những bài thơ khóc con đó trên facebook cộng đồng, đã làm rung động hàng trăm trái tim và cảm thương của bè bạn gần xa - Nguyễn Khôi, nhà thơ cội gạo của đất Thăng Long (HNV Hà Nội), bình luận:
      "Thơ khóc nổi tiếng xưa có Đông Hồ khóc vợ, Tương Phố khóc chồng, Tam Nguyên Yên Đổ khóc con... Nay thi sĩ Hà Thành Phạm Ngọc Thái thống thiết khóc con, hy vọng lưu danh thiên cổ !?". 
      Nhà thơ đã tập hợp lại và cho xuất bản thành tác phẩm "Cha khóc con" - Đó là những trang thơ được viết bằng máu và nước mắt của một người cha. Với một ngòi bút thi ca lão luyện của một nhà thơ đã bạc tóc trên con đường sáng tác, một cảm xúc đau đớn tột cùng - Anh đã tạo thành một tác phẩm thơ khóc vô giá đối với nền văn học nước nhà.
      Trang chủ Trần Mỹ Giống, nhà nghiên cứu văn học của Hội văn học Nam Hà đã nhận xét về tập thơ "Cha khóc con:
-   Xuyên suốt tập thơ 45 bài là cảm xúc tình cảm sâu sắc của một người cha khóc con mệnh yểu với rất nhiều góc độ khác nhau, vô cùng cảm động.
      Xưa nay khóc cha, khóc vợ, khóc con... cũng đã được một số tác giả thể hiện bằng thơ, nhưng để có cả một xê-ri (45 bài) khóc con trong một tập, thì có lẽ đến giờ chỉ  có nhà thơ Phạm Ngọc Thái làm được... Những bài thơ đa tình, đa cung bậc, đa góc độ, khía cạnh mà bài nào cũng rung động người đọc...
     "Cha khóc con" là một thiên trường ca về thơ khóc: Hay hiếm độc, lạ... có một không hai, trên thi đàn xưa nay chưa từng thấy.
     Tâm nguyện của người cha thương con vô hạn ấy: Hy vọng tác phẩm "Cha khóc con" đó sẽ được lưu truyền trong hậu thế, để người con trai yêu quí và tội nghiệp của anh (trong thơ của một người cha) được sống mãi trong lòng yêu thương của nhân gian, quê hương, xứ sở.
     Cầu mong cho tâm ước nhà thơ được thỏa nguyện và tác phẩm thơ khóc của anh mai sau sống được mãi với sơn hà.
     Tôi xin dừng bài viết của mình ở đây.  
 
                                           Hà Nội, mùa đông Canh Tý, 2020
                                                        Nguyễn Thị Hoàng