Cung Oán Ngâm Khúc
Ôn Như Hầu Nguyễn Gia Thiều
Trải vách quế gió vàng hiu hắt
Mảnh vũ y lạnh ngắt như đồng
Oán chi những khách tiêu phòng
Mà xui phận bạc nằm trong má đào
Duyên đã may cớ sao lại rủi
Nghĩ nguồn cơn dở dói sao đang
Vì đâu nên nỗi dỡ dang
Nghĩ mình mình lại thêm thương nỗi mình
Trộm nhớ thuở gây hình tạo hóa
Vẻ phù dung một đóa khoe tươi
Nụ hoa chưa mỉm miệng cười
Gấm nàng Ban đã lạt mùi thu dung
Áng đào kiểm đâm bông não chúng
Khóe thu ba rợn sóng khuynh thành
Bóng gương lấp loáng trong mành
Cỏ cây cũng muốn nổi tình mây mưa
Chìm đáy nước cá lừ đừ lặn
Lửng lưng trời nhạn ngẩn ngơ sa
Hương trời đắm nguyệt say hoa
Tây Thi mất vía Hằng Nga giật mình
Câu cẩm tú đàn anh họ Lý
Nét đan thanh bậc chị chàng Vương
Cờ tiên rượu thánh ai đang
Lưu Linh Ðế Thích là làng tri âm
Cầm điếm nguyệt phỏng tầm Tư Mã
Ðịch lầu thu đường gã Tiêu Lang
Dẫu nghề tay múa miệng xang
Thiên tiên cũng xếp nghê thường trong trăng
Tài sắc đã vang lừng trong nước
Bướm ong còn xao xác ngoài hiên
Tai nghe nhưng mắt chưa nhìn
Bệnh Tề Tuyên đã nổi lên đùng đùng
Hoa xuân nọ còn phong nộn nhị
Nguyệt thu kia chưa hé hàn quang
Hồng lâu còn khóa then sương
Thâm khuê còn rấm mùi hương khuynh thành
Làng cung kiếm rắp ranh bắn sẻ
Khách công hầu ngấp nghé mong sao
Vườn xuân bướm hãy còn rào
Thấy hoa mà chẳng lối vào tìm hương
Gan chẳng đá khôn đường khá chuyển
Mặt phàm kia dễ đến Thiên Thai
Hương trời sá động trần ai
Dẫu vàng nghìn lạng dễ cười một khi
Ngẫm nhân sự cớ gì ra thế
Sợi xích thằng chi để vướng chân
Vắt tay nằm nghĩ cơ trần
Nước dương muốn rẩy nguội dần lửa duyên
Kìa thế cục như in giấc mộng
Máy thuyền vi mở đóng khôn lường
Vẻ chi ăn uống sự thường
Cũng còn tiền định khá thương lọ lạ
Ðòi những kẻ thiên ma bách chiết
Hình thì còn bụng chết đòi nau
Thảo nào khi mới chôn nhau
Ðã mang tiếng khóc ban đầu mà ra !
Khóc vì nỗi thiết tha sự thế
Ai bày trò bãi bể nương dâu
Trắng răng đến thuở bạc đầu
Tử sinh kinh cụ làm nau mấy lần
Cuộc thành bại hầu cằn mái tóc
Lớp cùng thông như đúc buồng gan
Bệnh trần đòi đoạn tâm toan
Lửa cơ đốt ruột dao hàn cắt da
Gót danh lợi bùn pha sắc xám
Mặt phong trần nắng rám mùi dâu
Nghĩ thân phù thế mà đau
Bọt trong bể khổ bèo đầu bến mê
Mùi tục vị lưỡi tê tân khổ
Ðường thế đồ gót rỗ kỳ khu
Sóng cồn cửa bể nhấp nhô
Chiếc thuyền bào ảnh lô xô mặt ghềnh
Trẻ tạo hóa đành hanh quá ngán
Chết đuối người trên cạn mà chơi
Lò cừ nung nấu sự đời
Bức tranh vân cẩu vẽ người tang thương
Ðền vũ tạ nhện giăng cửa mốc
Thú ca lâu dế khóc canh dài
Ðất bằng bỗng rấp chông gai
Ai đem nhân ảnh nhuốm mùi tà dương
Mồi phú quí dữ làng xa mã
Bả vinh hoa lừa gã công khanh
Giấc Nam Kha khéo bất bình
Bừng con mắt dậy thấy mình tay không
Sân đào lý mây lồng man mác
Nền đỉnh chung nguyệt gác mơ màng
Cánh buồm bể hoạn mênh mang
Cái phong ba khéo cợt phường lợi danh
Quyền họa phúc trời tranh mất cả
Chút tiện nghi chẳng trả phần ai
Cái quay búng sẵn lên trời
Mờ mờ nhân ảnh như người đi đêm
Hình mộc thạch vàng kim ố cổ
Sắc cầm ngư ủ vũ ê phong
Tiêu điều nhân sự đã xong
Sơn hà cũng ảo côn trùng cũng hư
Cầu thệ thủy ngồi trơ cổ độ
Quán thu phong đứng rũ tà huy
Phong trần đến cả sơn khê
Tang thương đến cả hoa kia cỏ này
Tuồng ảo hóa đã bày ra đấy
Kiếp phù sinh trông thấy mà đau
Trăm năm còn có gì đâu
Chẳng qua một nấm cổ khâu xanh rì !
Mùi tục lụy đường kia cay đắng
Vui chi mà đeo đẳng trần duyên
Cái gương nhân sự chiền chiền
Liệu thân này với cơ thiền phải nao
Thà mượn thú tiêu dao cửa Phật
Mối thất tình quyết dứt cho xong
Ða mang chi nữa đèo bòng
Vui gì thế sự mà mong nhân tình !
Lấy gió mát trăng thanh kết nghĩa
Mượn hoa đàm đuốc tuệ làm duyên
Thoát trần một gót thiên nhiên
Cái thân ngoại vật là tiên trong đời
Ý cũng rắp ra ngoài đào chú
Quyết lộn vòng phu phụ cho cam
Ai ngờ trời chẳng cho làm
Quyết đem dây thắm mà giam bông đào
Hẳn túc trái làm sao đây tá
Hay tiền nhân hậu quả xưa kia
Hay thiên cung có điều gì
Xuống trần mà trả nợ đi cho rồi
Kìa điểu thú là loài vạn vật
Dẫu vô tri cũng bắt đèo bòng
Có âm dương có vợ chồng
Dẫu từ thiên địa cũng vòng phu thê
Ðường tác hợp trời kia run rủi
Trốn làm sao cho khỏi nhân tình
Thôi thôi ngoảnh mặt làm thinh
Thử xem con tạo gieo mình nơi nao ?
Tay nguyệt lão khờ sao có một
Bỗng tơ tình vướng gót cung phi
Cái đêm hôm ấy đêm gì
Bóng dương lồng bóng đồ my trập trùng
Chồi thược dược mơ mòng thụy vũ
Ðóa hải đường thức ngủ xuân tiêu
Cành xuân hoa chúm chím chào
Gió đông thôi đã cợt đào ghẹo mai
Áo vũ kia lấp ló trong trăng
Sênh ca mấy khúc vang lừng
Cái thân Tây Tử lên chừng điên Tô
Ðệm hồng thúy thơm tho mùi xạ
Bóng bội hoàn lấp ló trăng thanh
Mây mưa mấy giọt chung tình
Ðình trầm hương khóa một cành mẫu đơn
Tiếng thánh thót cung đàn thúy địch
Càng đàn càng địch càng mê
Càng gay gắt điệu càng tê tái lòng
Mày ngài lẫn mặt rồng lồ lộ
Sắp song song đôi lứa nhân duyên
Hoa thơm muôn đội ơn trên
Cam công mang tiếng thuyền quyên với đời
Trên chín bệ mặt trời gang tấc
Chữ xuân riêng sớm chực trưa chầu
Phải duyên hương lửa cùng nhau
Xe dê lọ rắc lá dâu mới vào
Khi ấp mận ôm đào gác nguyệt
Lúc cười sương cợt tuyết đền phong
Ðóa lê ngon mắt cửu trùng
Tuy mày điểm nhạt nhưng lòng cũng xiêu
Vẻ vưu vật trăm chiều chải chuốt
Lòng quân vương chi chút trên tay
Má hồng không thuốc mà say
Nước kia muốn đổ thành này muốn long
Vườn Tây Uyển khúc trùng Thanh Dạ
Gác Lâm Xuân điệu ngã Ðình Hoa
Thừa ân một giấc canh tà
Tờ mờ nét ngọc lập lòa vẻ son
Trên trướng gấm chí tôn vòi vọi
Những khi nào gần gũi quân vương
Dẫu mà tay có nghìn vàng
Ðố ai mua được một tràng mộng xuân
Thôi cười nọ lại nhăn mày liễu
Ghẹo hoa kia lại diễu gót sen
Thân này uốn éo vì duyên
Cũng cam một tiếng thuyền quyên với đời
Lan mấy đóa lạc loài sơn dã
Uổng mùi hương vương giả lắm thay
Gẫm như cân trất duyên này
Cam công đặt cái khăn này tắc ơ
Tranh tỷ dực nhìn ưa chim nọ
Ðồ liên chi lần trỏ hoa kia
Chữ đồng lấy đấy làm ghi
Mượn điều thất tịch mà thề bách niên
Hạt mưa đã lọt miền đài các
Những mừng thầm cá nước duyên may
Càng lâu càng lắm điều hay
Cho cam công kẻ nhúng tay thùng chàm
Ai ngờ bỗng mỗi năm một nhạt
Nguồn ân kia chẳng tát mà vơi
Suy di đâu biết cơ trời
Bỗng không mà hóa ra người vị vong
Ðuốc vương giả chí công là thế
Chẳng soi cho đến khóe âm nhai
Muôn hồng nghìn tía đua tươi
Chúa xuân nhìn hái một hai bông gần
Vốn đã biết cái thân câu chõ
Cá no mồi cũng khó nhử lên
Ngán thay cái én ba nghìn
Một cây cù mộc biết chen cành nào !
Song đã cậy má đào chon chót
Hẳn duyên tươi phận tốt hơn người
Nào hay con tạo trêu ngươi
Hang sâu chút hé mặt trời lại râm
Trong cung quế âm thầm chiếc bóng
Ðêm năm canh trông ngóng lần lần
Khoảnh làm chi bấy chúa xuân
Chơi hoa cho rữa nhụy dần lại thôi
Lầu đãi nguyệt đứng ngồi dạ vũ
Gác thừa lương thức ngủ thu phong
Phòng tiêu lạnh ngắt như đồng
Gương loan bẻ nửa dải đồng xé đôi
Chiều ủ dột giấc mai khuya sớm
Vẻ bâng khuâng hồn bướm vẩn vơ
Thâm khuê vắng ngắt như tờ
Cửa châu gió lọt rèm ngà sương gieo
Ngấn phượng liễn chòm rêu lỗ chỗ
Dấu dương xa đám cỏ quanh co
Lầu Tần chiều nhạt vẻ thu
Gối loan tuyết đóng chăn cù giá đông
Ngày sáu khắc tin mong nhạn vắng
Ðêm năm canh tiếng lắng chuông rền
Lạnh lùng thay giấc cô miên
Mùi hương tịch mịch bóng đèn thâm u
Tranh biếng ngắm trông đồ tố nữ
Mặt buồn trông trên cửa nghiêm lâu
Một mình đứng tủi ngồi sầu
Ðã than với nguyệt lại rầu với hoa
Buồn mọi nỗi lòng đà khắc khoải
Ngán trăm chiều bước lại ngẩn ngơ
Hoa này bướm nỡ thờ ơ
Ðể gầy bông thắm để xơ nhụy vàng
Ðêm năm canh lần nương vách quế
Cái buồn này ai dễ giết nhau
Giết nhau chẳng cái lưu cầu
Giết nhau bằng cái u sầu độc chưa !
Tay nguyệt lão chẳng xe thì chớ
Xe thế này có dở dang không ?
Ðang tay muốn dứt tơ hồng
Bực mình muốn đạp tiêu phòng mà ra !
Nào dạo lối vườn hoa năm ngoái
Ðóa hồng đào hái buổi còn xanh
Trên gác phượng dưới lầu oanh
Gối du tiên hãy rành rành song song
Bây giờ đã ra lòng rẻ rúng
Ðể thân này cỏ úng tơ mành
Ðông Quân sao khéo bất tình
Cành hoa tàn nguyệt bực mình hoài xuân
Nào lúc tựa lầu Tần hôm nọ
Cành liễu mành bẻ thuở đương tơ
Khi trướng ngọc lúc rèm ngà
Mảnh xuân y hãy sờ sờ dấu phong
Bây giờ đã ra lòng ruồng rẫy
Ðể thân này nước chảy hoa trôi
Hóa công sao khéo trêu ngươi
Bóng đèn tà nguyệt tẻ mùi ký sinh
Cảnh hoa lạc nguyệt minh hôm ấy
Lửa hoàng hôn như cháy tấm son
Hoàng hôn thôi lại hôn hoàng
Nguyệt hoa thôi lại thêm buồn nguyệt hoa !
Buồn vì nỗi nguyệt tà ai trọng
Buồn vì điều hoa rụng ai nhìn
Tình buồn cảnh lại vô duyên
Tình trong cảnh ấy cảnh bên tình này
Khi trận gió lung lay cành bích
Nghe rì rầm tiếng mách ngoài xa
Mơ hồ nghĩ tiếng xe ra
Ðốt phong hương hả mà hơ áo tàn
Ai ngờ tiếng dế than ri rỉ
Giọng bi thu gọi kẻ cô phòng
Vắng tanh nào thấy vân mồng
Hơi thê lương lạnh ngắt song phi huỳnh
Khi bóng nguyệt chênh vênh trước ốc
Nghe vang lừng tiếng giục bên tai:
Ðè chừng nghĩ tiếng tiểu đòi
Nghiêng bình phấn mốc mà nhồi má nheo
Ai ngờ tiếng quyên kêu ra rả
Ðiệu thương xuân khóc ả sương khuệ
Lạnh lùng nào thấy ỏ ê
Khí bi thu sực nức hè lạc hoa
Tiếng thúy điện cười già ra gắt
Mùi quyền môn thắm rất nên phai
Nghĩ nên tiếng cửa quyền ôi
Thì thong thả vậy cũng thôi một đời
Ví sớm biết lòng trời đeo đẳng
Dẫu thuê tiền cũng chẳng mang tình
Nghĩ mình lại ngán cho mình
Cái hoa đã trót gieo cành biết sao !
Miếng cao lương phong lưu nhưng lợm
Mùi hoắc lê thanh đạm mà ngon
Cùng nhau một giấc hoành môn
Lau nhau ríu rít cò con cũng tình
Ví sớm biết phận mình ra thế
Dải kết điều ỏe ọe làm chi
Thà rằng cục mịch nhà quê
Dầu lòng nũng nịu nguyệt kia hoa này
Chiều tịch mịch đã gầy bóng thỏ
Vẻ tiêu tao lại võ hoa đèn
Muốn đem ca tiếu giải phiền
Cười nên tiếng khóc hát nên giọng sầu
Ngọn tâm hỏa đốt dàu nét liễu
Giọt hồng băng thấm ráo làn son
Lại buồn đến cảnh con con
Trà chuyên nước nhất hương đùn khói đôi
Trong gang tấc mặt trời xa bấy
Phận hẩm hiu nhường ấy vì đâu ?
Sinh ly đòi rất thời Ngâu
Một năm còn thấy mặt nhau một lần
Huống chi cũng lạm phần son phấn
Luống năm năm chực phận buồng không
Khéo vô duyên bấy cửu trùng
Son nào nhuộm được má hồng cho tươi
Vườn thượng uyển hoa cười với nắng
Lối đi về ai chẳng chiều ong
Doành Nhâm một dải nông nông
Bóng dương bên ấy đứng trông bên này
Tình rầu rĩ làm ngây nhĩ mục
Chốn phòng không như giục mây mưa
Giấc chiêm bao những đêm xưa
Giọt mưa cửu hạn còn mơ đến rày
Trên chín bệ có hay chăng nhẽ
Khách quần thoa mà để lạnh lùng !
Thù nhau ru hỡi Ðông phong
Góc vườn đãi nắng cầm bông hoa đào
Tay tạo hóa cớ sao mà độc
Buộc người vào kim ốc mà chơi
Chống tay ngồi ngẫm sự đời
Muốn kêu một tiếng cho dài kẻo căm !
Nơi lạnh lẽo nơi xem gần gặn
Há phai son lạt phấn ru mạ
Trêu ngươi chi bấy trăng già
Trao con chỉ thắm mà ra tơ mành !
Lòng ngán ngẫm buồn tênh mọi nỗi
Khúc sầu tràng bối rối đường tơ
Ngọn đèn phòng động đêm xưa
Ðài hoa tịnh đế trơ trơ chưa tàn
Mà lượng thánh đa đoan kíp bấy
Bỗng ra lòng ruồng rẫy vì đâu ?
Bõ già tỏ nỗi xưa sau
Chẳng đem nỗi ấy mà tâu ngự cùng
Ðêm phong vũ lạnh lùng có một
Giọt ba tiêu thánh thót cầm canh
Bên tường thấp thoáng bóng huỳnh
Vách sương hót gió đèn xanh lờ mợ
Mắt chưa nhắp đồng hồ đã cạn
Cảnh tiêu điều ngao ngán dường bao
Buồn này mới gọi buồn sao ?
Một đêm nhớ cảnh biết bao nhiêu tình
Bóng câu thoáng bên mành mấy nỗi
Những hương sầu phấn tủi bao xong
Phòng khi động đến cửu trùng
Giữ sao cho được má hồng như xưa