TẬP THƠ HAY NHẤT CÓ LỜI BÌNH – Phạm Ngọc Thái

 
               CHIỀU PHỐ GIÓ VÀ
       MỐI TÌNH LÔNG NGỖNG TRẮNG

Một chiều nắng đỏ
Gió đi dưới các hàng cây
Biết bao nàng thiếu nữ qua đây
Giờ này người con gái xưa, có về trên phố cũ?

Chiều phố gió, trái tim ta náo động 
Ôi hôn hoàng, run khe khẽ hồn ta
Những cành lá đánh đu lẩy bẩy
Trời đã xin cưới đâu mà nắng vội lên xe hoa

Chiều phố gió như thể rừng thu động
Lá thì bay, mây đám thì tan
Liễu xác xơ như buổi tối tân hôn
Níu giữ cảnh hoang tàn diễm tuyệt

Em chìm đắm nẻo nào cuộc sống
Để trái tim anh vỡ vụn, biến tan
Những mảnh tình bay tứ tung, theo dòng-lông-ngỗng-trắng
Nàng Mỵ Châu năm xưa đã rắc hộ trên đường

Tình tan vỡ anh cạn ly cuộc sống!
Gạn cả sướng vui lẫn với khổ đau
Con tim hát tháng năm, luyện thành trai ngọc
Sáng long lanh trong biển sóng gầm gào.

Chiều phố gió tan dần, bóng xế
Các nàng thiếu nữ cũng đi xa
Trong số đó, liệu có ai đã mang theo lông-ngỗng-trắng
Để cho tình được hát ngọc chia ly?
 
       TÌNH THƠ GẶP LẠI Ở TÂY HỒ

Em trút lá hay hoa rụng cánh
Nước hồ xanh ngắt cả mùa đông
Hỡi người con gái thời xa vắng
Sớm mai này, anh gặp lại em

Cái tuổi học trò ngủ quên vào gió cát
Sáng Tây Hồ đánh thức lại trong nhau
Anh xin được đưa em về bến hát
Phơ phơ mây đã bám hai đầu

Nếu có thể anh sẵn sàng đánh đổi
Cả cuộc đời để lấy lại em
Em vẫn trẻ như hồi thơ dại
Vô tư nhè nhẹ tựa vầng trăng

Anh vẫn ngủ giữa lòng em, em biết đấy!
Tháng năm qua, một cuộc chiến chinh dài
Bao dĩ vãng xanh thềm rêu gió thổi
Lửa bỏng chân trời xé nát cuộc đời trai

Anh đã đi những miền quê xứ sở
Gặp những con người và những yêu thương
Tình trong trắng trong lòng không xoá nổi
Bụi thời gian rơi rã xuống tâm hồn

Xin giữ lại xinh tươi thời con gái
Tạo hoá cho mình để mà yêu!
Gặp nhau vẫn biết rồi xa mãi
Xa bao nhiêu càng nhớ bấy nhiêu

Xin giữ lại dấu hoen, trên làn môi nước mắt
Vòm ngực đàn bà lắm lúc có xanh xao
Những kỉ niệm như thu về, lá trút
Ta hôn nhau mưa đẫm trắng hai đầu

Anh lặng lẽ hớp lấy từng sợi nắng
Giọt mưa tuôn hay lệ em rơi?
Tình em thắm hay lòng em rã cánh
Hồ xanh ơi, ướt hết cả đông rồi!

Ba mươi năm… thời gian trôi qua trôi...
Anh quì xuống giơ hai tay đón lấy
Những cái lá: lá xanh, lá vàng
Những cái lá như mầu hoa lửa cháy

Của một đời người con gái đã tàn phai
 
                                                   1996 
 
 
     PHÚT CÔ LIÊU DỪNG LẠI NGÓNG NGƯỜI XƯA

 Em xưa đó - Tình tao khang tha thiết
Anh không thể tìm ở bóng xuân nay
Cánh chim hải hồ ta lang thang bay
Anh lại gọi? Nghe không, em yêu quí!
 
Đứng trên đỉnh thi sơn kỳ vĩ
Thấy tim mình rỉ máu xuống thẳm sâu
Vết thương em đau. Anh cũng đau.
Người đàn bà trẻ vùng sông nước.
 
Duyên kỳ ngộ giữa đường tan tác
Em vẫn là tình cuối của đời ta
Năm tháng phôi pha. Kỷ niệm cũ không nhòa.
Vóc hình em, ta mãi còn cất giữ.
 
Em là áng thi ca của hồn thi sĩ
Người vợ hiền trong mộng mị ta mơ
Mang tình em xây cả Đài Thơ
Cho muôn sau đời ngưỡng vọng.
 
Bao giây phút cuồng say, tình nóng bỏng
Đã cùng anh ân ái những canh khuya
Mất em rồi. Năm tháng, gió mưa
Lời hứa cũ tạc lòng anh khuya sớm.
 
Trời Hà Nội sáng nay nắng ấm
Mà trong ta vẫn rét cóng, Cưng ơi!
Em từ miền quê ấy xa xôi
Có khắc khoải, nhớ về anh thuở trước?
 
Đường thiên lý một mình ta mải bước
Phút cô liêu dừng lại, ngóng người xưa.
 
 
 
 

 
           EM BÁN XOÀI  
                       Nhớ về người con gái sống giang hồ,
                         đã gặp sau chiến tranh 1975
 
                                *
- Anh trai mua xoài cho em đi?
Nha Trang! Ta nhớ Nha Trang!

Em bán xoài đi đêm trên cát trắng
Bãi biển chập chờn, kiếp đời các cô gái lang thang
Dưới hàng dừa se sẽ gió ru êm
Dãy cột đèn đứng đêm côi lạnh.

Xoài em chín. Đêm tàn canh em đón khách…
Giọt thơ buồn như ngọc sương rơi
Em bán xoài thơm! Em bán xoài thơm!
Biển to lớn. Bóng em nhỏ thẫm.
Linh hồn treo ngoài thế giới em đi
Trên những cành dừa, hay trong đám mây qua?

Thế giới em đi “vòng thiên la địa võng“
Tóc còn xanh, em bán kiếp đời trôi
Xoài em thơm, hương toả mát thân người
Ai mua xoài? Còn ai có mua em?
 
Các cô gái đi đêm như các cột đèn
Bóng nuốt lẫn vào bờ cát ấy...
Biển ru ta và ta ru em
Dưới hàng dừa xứ sở gió ngàn năm.
 
Lời bình:      CẢM THƯƠNG NGƯỜI CON GÁI SỐNG GIANG HỒ 
       Nhà thơ kể lại: Trong dịp đi qua thành phố Nha Trang những ngày sau chiến tranh 1975 - Vào một buổi tối. Anh cùng một nhóm sĩ quan quân giải phóng  ra chơi trên bãi biển, và đã gặp những cô gái "bán xoài".  Một em gái trẻ dễ thương, thân hình bó lẳn trong chiếc áo cánh chẽn mềm tới mời anh - Cũng không hiểu sao lúc đó anh lại từ chối? Để rồi bao năm tháng qua đi, hình ảnh người con gái ấy với kiếp đời sương gió cứ đọng mãi, in sâu vào kí ức anh. Tới một ngày, những xúc động xưa lại quay về? Bài thơ "Em bán xoài" đã ra đời:
                    Em bán xoài đi đêm trên cát trắng
                    Bãi biển chập chờn, kiếp đời các cô gái lang thang
      Đó là những thân phận lạc loài, nổi trôi trong bể nhân tình thế thái này. Linh hồn gần như không có nơi bám víu, nhỏ bé và yếu ớt, trong cả biển đời đầy sóng bão chỉ muốn nuốt chửng lấy chúng:
                    Biển to lớn. Bóng em nhỏ thẫm.
                    Linh hồn treo ngoài thế giới em đi
                    Trên những cành dừa, hay trong đám mây qua?
     Cái thế giới mà các cô gái đang đi, đang sống trong đó? Chính là thế giới của chúng ta, sao nó thật hãi hùng:
                    Thế giới em đi “vòng thiên la địa võng“
                    Tóc còn xanh, em bán kiếp đời trôi...
      Phải chăng cái thế giới đó cứ muôn đời vùi dập lên những kiếp cảnh chúng sinh? Phải chăng bài thơ chính là sự lên án sự bất công, tàn độc còn tồn tại trong xã hội này? Nó giống như con bạch tuộc cứ bủa vây đám dân dã, những lớp người nghèo hèn, sống hôm nay không biết đến ngày mai. Mặc dù sự tồn tại của thế giới đó chính phải nhờ vào hương thơm trái xoài và sự tươi  mát của những người con gái kia. Thế mà:
                    Ai mua xoài? Còn ai có mua em? 
     Biển càng to lớn mênh mang thì bóng hình những người con gái bé nhỏ ấy càng côi cút. Bên bóng của những chiếc cột đèn đứng trong đêm thành phố cũng thật lạnh lẽo, nhập hoà vào những thân phận tội nghiệp, đáng thương, để cùng vô vi trong cát bụi cuộc đời:
                    Các cô gái đi đêm như các cột đèn
                    Bóng nuốt lẫn vào bờ cát ấy...
     Hay là:
                    Dãy cột đèn đứng đêm côi lạnh
     Thơ từ những hình ảnh hiện thực chuyển sang siêu thực. Cuối cùng chỉ thấy một bờ cát trắng là tồn tại. Những giọt thơ buồn của nhà thơ rơi lên các linh hồn bèo bọt ở chốn nhân quần:
                   Xoài em chín. Đêm tàn canh em đón khách...
                   Giọt thơ buồn như ngọc sương rơi      
    Những thăng trầm của lịch sử và xã hội, cũng giống như chiếc túi càn khôn cứ nghiến xiết đám dân lành tội nghiệp. Bài thơ được kết thúc trong những lời ru, sự cảm đồng của hàng dừa quê hương cùng với nỗi lòng nhà thơ, bên người con gái bán xoài:
                    Biển ru ta và ta ru em
                    Dưới hàng dừa xứ sở gió ngàn năm.
      Ba chữ "xứ sở gió..." diễn tả sự da diết gắn bó của trời đất quê hương với con người. Nhưng nó cũng thật hoang lạnh, vô tình… Em Bán Xoài vừa là một bài thơ đời vừa thơ tình. Cảm xúc thơ mạnh và súc tích. Giàu tính nhân ái, thương người của nhà thơ.
 
                                                                    Trần Ngọc Lâm      
                                                                    (Trích tập “PNT chân dung nhà thơ lớn thời đại”, 2014)
 
 

 
 
               KHÓC HÀN MẶC TỬ

Tôi khóc Tử, khóc hào quang, khóc huyết
Khóc gió mưa, cây cỏ đến chân trời
Khóc tạo hoá: Từ thiên và địa
Rồi khóc người: Đời, con tạo quay chơi...

Hàn Mặc Tử ơi! Ớí, Tử ơi!
Sống chơi vơi cũng giống người
Khác chi là con chim cánh lá
Giọt thơ này hoà lệ máu tôi rơi.

Nơi Tử nằm trong mồ hoa thơm nở
Đầu Tử gối lên sườn sóng gió
Với sao sương vằng vặc trăng ngàn năm
Nỗi đau đè nặng cõi dân gian.

Hỡi biển Đông, núi cao Gành Ráng
Thơ của Tử mai sau còn sáng láng
Sóng nước non, non nước vỗ ngày đêm
Quạnh hiu buồn, rờn rợn bóng thi nhân.

Ngồi đọc Tử, tim vỡ toang máu đỏ
Tôi khóc biển, khóc trời xanh, khóc gió
Chúa ở đâu? Thượng đế có trên đời?
Người Thơ Xưa hoá chốn nao rồi…

Thì tham vọng vinh quang: Ai chẳng muốn?
Ngu cũng buồn. Tài lại lắm tai ương.
Giữa đời - Nhiều khi phải cười nhăn răng mà sống
Thương nhau để mặc lệ rơi tuôn.

Tử dù đau nỗi đau ngang bể
Nhưng đã có bao người khóc Tử
Suy cho cùng: Tuyệt đến thế thì thôi
Trên này nhiều chuyện lắm, Tử ơi!

Rót mắt thành thơ, khóc Tử lại khóc đời
Chúng tôi đang quần cuộc sống
Có khi phải tập nén mình như bánh nén
Thỉnh thoảng cũng thương nhau, phần lớn chỉ đấu tranh.

Niềm sướng đau, khôn dại dại khôn
Em gái - Nhà thơ - Nhà chính khách
Tuốt tuồn tuột mấy ai không bất trắc
Buồn làm chi? Đời, sắc sắc không không.

Đời vậy mà. Người thế, chuyện thế gian 
Suy cùng lý, chẳng gì phải chán
Lại thương Tử không được dự phần bon chen, xô lấn
Giây phút khóc cho nhau, hoá hạnh phúc lớn trên đời!

Hàn Mặc Tử ơi! Ới, Tử ơi!
Bao đêm nghiền ngẫm chữ thơ Người
Châu rỏ đầm đìa trang giấy trắng
Bay về Gành Ráng đẫm hồn tôi.

Thắp nén nhang chùa, tôi khấn anh
Tài hoa xuất sắc, vóc giai nhân
Vung tay búng bút xô báu ngọc
Chữ thơ như tuyết, máu lênh đênh.

Qui Nhơn biển sóng vỗ mây lừng
Tài này, phận ấy! Những bi thương
Nay đã yên mình khe nước ngọc (*)
Hẹn nhau mai mốt, bữa tương phùng.

Tôi khóc Tử, khóc hào quang, khóc huyết
Khóc gió mưa, hoa cỏ lẫn sao sương
Tử có nghe! Thơ Người, tôi viết tiếp
Cúi lậy không gian cả tám phương.
….
 
(*) Ý thơ của Hàn Mặc Tử.
 
 
               TA KHÓC CHO TA
 
                     Bất tri tam bách dư niên hậu
                     Thiên hạ hà nhân khấp Tố Như (*)
                                                Nguyễn Du
 
                                         *
Một đời ngang dọc trên thơ
Thiên tài đẫm lệ, tình bơ vơ tình
Yêu toàn là những em xinh
Cuối cùng vẫn chỉ một mình, đơn côi!
Thế sự coi như sóng thôi
Quê hương trong máu, suốt đời thủy chung
Mặc cho mưa gió bão bùng
Chân trời khát vọng nấu nung bên lòng
Theo thơ cho đến tận cùng
Cũng may thượng đế (không) phụ công đã làm
Trở thành bậc thánh thi nhân
Niết-bàn chắc sẽ có phần cho ta
Quan san muôn dặm sơn hà
Nguyễn Du người trước, tôi là người sau
Hôm nay rỏ chút lệ sầu
Thương Người rồi lại chạnh đau phận mình
Đời tàn. Thân nát. Áo manh
Nghêu ngao vài chữ gửi tình bốn phương.
 
                            *
Nguyễn Du ơi! Đón tôi cùng
Một mai tôi sẽ lập hương khói thờ
Người Đường Cổ - Tôi Tân Thơ
Ngàn năm văn hiến xin thưa cùng Người.
 
                                Hà Nội, 29.6.2019
      (Trích “Tuyển thơ chọn lọc” và “64 bài thơ hay”, Nxb Hồng Đức 2019 – 2020)
 
(*)  Ba trăm năm sau nhân thế, liệu ai người khóc Tố Như?
 
 
      KÝ ỨC MÙA THU

Mùa thu khuấy lên bao ký ức
Xác thời gian trôi trên tóc em
Em đi trong trăng, mùa thu thổi gió
Lá vàng rơi mênh mông.

Em đi qua mùa thu không gian
Trăng rãi đồi con gái
Nhớ đến lâu cái hương con gái
Nó thơm say và rất nhẹ nhàng.

Đường dạo ấy trên đồi trăng sáng
Đêm chia tay em dúi cả vào anh
Để bóng lạc suốt đêm ngoài phố
Mây lãng phiêu mãi không về…

Giờ đây chắc trên đồi thông đó
Gió vu vi và trăng vu vơ
Em đi trong trăng, mùa thu thổi gió
Mùa thu lang thang chẳng bến bờ.
 
 
                                                        
 

 
 
 
      NGƯỜI THÔN NỮ MIỀN SÔNG NƯỚC
 
Nén hương lòng, anh tưởng niệm mối tình em
Bóng trúc vắng, làng quê xanh viễn vọng
Giọt lệ đắng, em hòa cùng anh uống
Chốn xa vời. Người lữ khách đứng dừng chân.
 
Xin để lại cho đời vài khúc ca ngân
Nghìn năm sau: Thế nhân ơi, hãy nhớ!
Tấm hình ta cùng nàng một thuở
Và cuộc tình nước mắt lẫn yêu thương.
 
Anh không thể mang em theo trọn kiếp thi nhân
Giúp em vượt qua đời bể dâu khốn khổ
Mai có đến gặp lại anh bên nấm mồ, nơi chân trời xứ sở
Xõa tóc mà than khóc cõi dương gian.
 
Anh vẫn chờ em ở dưới suối vàng
Ta hãy quên đi thế giới đầy bạo loạn
Để cùng em kết trăm năm tình bạn
Của tình yêu tự trái tim anh!
 
Anh vẫn thương em dù duyên phận bẽ bàng
Chẳng phải vì em, chẳng phải anh không muốn
Nhưng em ạ! Kiều đã nói rồi, đó là bể sống
Tình giữa trần ai, nước mắt trộn cơm chan.
 
Dẫu phải biệt xa. Anh có hạnh phúc đâu em?
Vẫn biết đời em cũng hòa dòng lệ đắng
Ừ, thì trang nam anh khinh thường kiếp nạn
Chỉ thương em là phận nữ nhi.
 
Hãy vững bước lên em, vào thế giới của ca thi
Sẽ giúp em quên mọi điều sầu muộn
Anh chỉ tiếc, không thể dìu em tới bến
Mong đất trời có thượng đế đỡ em đi.
 
                          *
 
Thơ viết đã dài, mà chẳng thỏa nỗi tình si
Ta lại cất tiếng gọi tên em:
-  Người thôn nữ miền sông nước...
Mai dân tộc có đặt ta nằm ở nơi nào, dưới gầm trời tổ quốc
Hãy đưa mộ nàng về chôn cạnh nấm mồ ta.
 
Để con cháu đời đời cất cao bản tình ca:
" Không có chiến tranh, chỉ có tình yêu bất diệt! "
Anh sẽ nâng hình em bay trên đất trời nước Việt
Vượt qua mọi chủ nghĩa tới muôn năm.
 
Hãy đi cùng anh, mình không chết đâu em!
Kinh thánh đã dậy rồi: Nay chỉ là "cõi tạm"
Khi biết vượt qua đủ buồn đau, khổ nạn
Mới vào được ngôi đền: Tòa Thánh của tình yêu!
 
Ôi, người thôn nữ anh thương
Cuộc tình mình dù đắng đót bao nhiêu
Nhưng hãy nghe lời anh: Ta được nhiều hơn mất
Đã giúp em nhìn ra nghĩa sống, trong bể đời khốn kiếp
Vượt lên bão táp, phong ba.
 
Em hãy hòa nước mắt vào, viết những bản tình ca
Nó vĩ đại hơn các luận ngôn đảng phái
Ta sẽ là ánh sao băng trên thiên hà sông núi
Anh đợi đón em về, trong thế giới bên kia.
 
Lời bình:    MỘT THIÊN TÌNH CA TUYỆT VỜI
      Đây là thiên tình ca từ biệt của một mối tình, một cuộc chia tay đầy nước mắt, song, xem ra hai người vẫn đang còn yêu nhau rất tha thiết! Vậy, vì một lý do nào đó ta không biết? Như lời chàng đã than:
                    Anh vẫn thương em dù duyên phận bẽ bàng
                   Chẳng phải vì em, chẳng phải anh không muốn
                   Nhưng em ạ! KIỀU đã nói rồi, đó là bể sống...
                   Tình giữa trần ai, nước mắt trộn cơm chan.
                                                                            (câu 17 - 20)
     Nhà thơ đưa câu chuyện của nàng Kiều ra để vấn an cho cuộc tình, cũng chỉ có tính chất phỏng dụ đó thôi. Chàng nói với người thôn nữ rằng: Thôi em ạ, trần ai là bể khổ, em cũng đừng đau lòng quá vì anh vẫn rất thương em.
     Giờ ta hãy đi vào khổ thơ mở đầu:
                   Nén hương lòng anh tưởng niệm mối tình em
                   Bóng trúc vắng, làng quê xanh viễn vọng
                   Giọt lệ đắng, em hòa cùng anh uống
                   Chốn xa vời. Người lữ khách đứng dừng chân.
     Đọc bốn câu thơ này, tôi bỗng liên tưởng tới bài "Đây thôn Vĩ Dạ" của Hàn Mặc Tử, đã viết gửi cho người con gái ở phương trời xa:
                    Sao anh không về chơi thôn Vĩ?
                    Nhìn nắng hàng cau nắng mới lên.
                    Vườn ai mướt quá xanh như ngọc
                    Lá trúc che ngang mặt chữ điền.
     Thi nhân nhớ đến những hình ảnh về thôn hương, nơi nàng Hoàng Cúc đã ở: Những hàng cau trong nắng sớm mai với vườn cây xanh mướt. Cái màu xanh trong trí tưởng, nên "xanh như ngọc" vậy - Còn trong bài thơ "Người thôn nữ miền sông nước", Phạm Ngọc Thái cũng nhớ về quê em:
                    Bóng trúc vắng, làng quê xanh viễn vọng
     "xanh viễn vọng" là màu xanh của sự cách biệt nghìn trùng, xa vời vợi... Hình ảnh " trúc" trong câu thơ của Hàn Mặc Tử, là biểu tượng về làng quê.
     Bài thơ của Phạm Ngọc Thái cũng nói tới biểu tượng "bóng trúc vắng" - Ta chưa biết hình ảnh bóng trúc ở đây có mối liên hệ thân thiết như thế nào với người thôn nữ miền sông nước kia? Ý nhà thơ muốn nói rằng: "bóng trúc" ấy với anh giờ đây mãi mãi thành xa cách - Hai cái mảng màu giữa "bóng trúc vắng" và "làng quê xanh viễn vọng" kết hợp với nhau, để diễn tả về sự chia ly giữa anh và nàng, cả về không gian và tình yêu… Tạo nên một sự cách ngăn thăm thẳm. 
     Còn giọt lệ đắng đót mà cả hai cùng hòa vào uống chung đó: Giọt lệ đắng em hòa cùng anh uống /- Nghĩa là, một cuộc chia ly mà trái tim họ cùng đau. Nhà thơ như một người viễn khách bồn chồn nhìn về phía xa xăm, nơi người yêu ở:
                    Chốn xa vời. Người lữ khách đứng dừng chân
     Một khổ thơ có bốn câu, hình tượng thơ lóng lánh mà sâu xa, câu nào cũng mang đầy ý để khái quát cả khung cảnh và nghĩa tình của cuộc chia biệt thắm thiết này.
     Tôi bình sang khổ thứ hai - với giọng thơ trầm bổng, lâm ly, nhà thơ tiếp tục gẩy cây đàn tình ngân vang, tạo thành một khúc ca bi tráng:
                    Xin để lại cho đời vài khúc ca ngân
                    Nghìn năm sau - Thế nhân ơi, hãy nhớ!
                    Tấm hình ta cùng nàng một thưở
                    Và cuộc tình nước mắt lẫn yêu thương.
     Bài thơ có 12 khổ 48 câu: Hai khổ thơ ba và bốn, nói về sự ân hận trong lòng nhà thơ: Anh đã không thể giúp cho người yêu thoát ra khỏi nỗi khổ đường đời:
                    Anh không thể mang em theo trọn kiếp thi nhân
                    Giúp em vượt qua đời bể dâu khốn khổ
     Chỉ đành hẹn với em sẽ chung tình ở kiếp sau:
                     Anh vẫn chờ em ở dưới suối vàng
                     Ta hãy quên đi thế giới đầy bạo loạn
                     Để cùng em kết trăm năm tình bạn
                     Của tình yêu tự trái tim anh
     Những dòng thơ ấy thể hiện tình yêu tha thiết trong trái tim chàng, một tình thương trọn vẹn trước sau không thay lòng đổi dạ, dù xã hội thăng trầm và cuộc sống có rối ren. Đọc những dòng thi trào ra từ tâm linh nhà thơ, tôi chạnh nhớ tới những lời thơ trăng trối của các thi sĩ xưa nay, để lại cho người yêu. Nhà thơ Hữu Anh từng viết:
                      Nếu tôi chết dương trần em ở lại
                      Lúc xây mồ hãy đắp đất cho tôi
                      Chút luyến lưu phàm thế của người đời
                      Tôi cảm nhận chút hương tình còn xót.
                                                    (Nếu tôi chết)
     Còn trong bài "Người thôn nữ miền sông nước" này, thi nhân Phạm Ngọc Thái nhắn nhủ với em:
                Mai có đến gặp lại anh bên nấm mồ, nơi chân trời, xứ sở
                Xõa tóc mà than khóc cõi dương gian...
     Chà, khúc tình ca mới thật dào dạt làm sao! Ý tưởng của bài thơ nói về cõi trần ai... nhuốm mầu kinh Phật. Dẫu phải chia xa, lòng chàng vẫn xót thương cho cuộc đời người thôn nữ vô vàn. Anh an ủi nàng:
                    Dẫu phải biệt xa. Anh có hạnh phúc đâu em?
                    Vẫn biết đời em cũng hòa dòng lệ đắng
                    Ừ, thì trang nam anh khinh thường kiếp nạn
                    Chỉ thương em là phận nữ nhi.
        Từ trong sâu thẳm cuộc tình ấy, họ đã hòa chung để đến với nhau bằng một nỗi cảm thông về cuộc đời. Hẳn em yêu của nhà thơ Phạm Ngọc Thái cũng là một nữ thi sĩ. Tôi bỗng nhớ về mối tình của thi nhân Hàn Mặc Tử với nữ sĩ Mai Đình? Bởi vậy, anh mới khuyên nhủ người tình:
                    Hãy vững bước lên em vào thế giới của ca thi
                    Sẽ giúp em quên mọi điều sầu muộn
                    Anh chỉ tiếc không thể dìu em tới bến...
                    Mong đất trời có Thượng đế đỡ em đi !?
     Như đã nói, tính tôn giáo trong bài thơ mang mầu sắc của kinh thánh: Nhà thơ cầu nguyện với đất trời, thượng đế phù hộ cho em yêu, cất cao thế giới của thi ca, để vượt qua mọi nỗi sầu bi cuộc đời. Suốt khúc tình ca, tràn ngập lòng nhân ái trào ra từ trong trái tim chàng.
     Bài thơ được chia làm hai phần, cách nhau bởi một "hoa thị" (*).
     Tôi xin phân tích phần hai:
              Thơ viết đã dài mà chẳng thỏa nỗi tình si
              Ta lại cất tiếng gọi tên em:
                               -  Người thôn nữ miền sông nước...
              Mai dân tộc có đặt ta nằm ở nơi nào, dưới gầm trời tổ quốc
              Hãy đưa mộ nàng về chôn cạnh nấm mồ ta.
     Lòng thi nhân da diết bên hình bóng người yêu đến mức độ, mai nếu chết đi vẫn mong được đời chôn chung bên mộ nàng. Chàng hẹn kiếp sau, sẽ cùng nàng kết duyên trăm năm chồng vợ. Ở đây ta còn thấy, bài thơ mang ý nghĩa lên án chiến tranh, ca ngợi tình yêu trong cuộc sống con người:
                    Để con cháu đời đời cất cao bản tình ca
                    Không có chiến tranh, chỉ có tình yêu bất diệt 
                     Anh sẽ nâng hình em bay trên đất trời Nước Việt
                     Vượt qua mọi chủ nghĩa tới muôn năm.
     Đức nhân ái của con người đứng trên mọi tuyên ngôn đảng phái. Các chủ nghĩa có thể thay nhau, nhưng tình yêu muôn đời bất diệt! Cùng với thi ca, anh sẽ mang tình em đi khắp bàu trời tổ quốc, qua mọi thời đại tới mai sau. Cuối cùng nhà thơ đã kết:
                     Em hãy hòa nước mắt vào, viết những bản tình ca
                     Nó vĩ đại hơn các luận ngôn đảng phái
                     Ta sẽ là ánh sao băng trên thiên hà sông núi
                     Anh đợi đón em về trong thế giới bên kia.
     "Người thôn nữ miền sông nước" là một áng thơ tình sâu lắng, mang dáng dấp của một bản trường ca về "tình yêu và cuộc sống"! Tình thi mang đậm tính nhân văn sâu sắc.
                                                      
                                                        Tuyết Nga
                                     (Trích tập "PNT cánh đại bàng của thi ca đương đại VN', 2019)
                                                                                       
 

 
 
       CHIỀU HOÀNG HÔN
 
Chưa đi đến tuổi già
Mà yêu hoàng hôn đỏ
Chợt nhìn, chợt nhận, chợt xôn xao.

Soi mặt nước xanh veo
Trầm tư và lặng lẽ
Đàn muỗi phố đã kêu
Quanh bàn nơi quán nhỏ
Chiều đang buông dần chiều.

Sợi tóc mình ngơ ngác
Có nên bạc hay không?
Tuổi trẻ sợ già nhanh
Giờ điềm nhiên đến lạ
Cái màu hoàng hôn đỏ
Cháy như là khai sinh!

Ôi, hoàng hôn hoàng hôn
Trái tim là bất diệt!
Ngày mai anh có chết
Cũng nhẹ như lá vàng.
 
Hồn mây gió lang thang
Mà đầm đìa mưa bão
Đời - tư lợi không tham
Chán trò danh bốc hão.
 
Mang suối tóc của em
Đi rồi yêu vĩnh viễn
Anh sẽ hoá rừng thông
Ngàn năm reo cát, sóng.
 
 Lời bình:        SỰ THĂNG HOA CỦA BUỔI TÌNH CHIỀU 
       Vào một chiều trước khi trời tối, bóng hoàng hôn hắt trên nền trời qua làn mây xa đỏ rực. Nhà thơ ngẫu cảnh tình mà viết ra:
                    Chưa đi đến tuổi già
                    Mà yêu hoàng hôn đỏ
                    Chợt nhìn, chợt nhận, chợt xôn xao...
     Con người sớm yêu bóng chiều hoàng hơi cô liêu này, hẳn cõi lòng cũng đã đi vào độ sâu lắng của cuộc đời. Nhưng đây là cảm xúc trước cái màu đỏ cháy rung rinh như sắp muốn nổ tung trong trời đất, hoà cùng tâm trạng bồi hồi, suy tư của nhà thơ:
                    Chợt nhìn, chợt nhận, chợt xôn xao... 
      Bắt đầu vào thơ nó đã tiên báo về sự bùng nổ của nội tâm tác giả. Sang đoạn hai: Có một cái gì đó hình như hơi đìu hiu, quạnh quẽ đã hắt lên trong hồn anh:
                    Soi mặt nước xanh veo
                    Trầm tư và lặng lẽ
     Rõ ràng sự trầm tư lặng lẽ này đã không hề còn trầm lặng? Xung quanh thì:
                    Đàn muỗi phố đã kêu
                    Quanh bàn nơi quán nhỏ
                    Chiều đang buông dần chiều
      Những con muỗi kêu vo ve ở ngoài đời khi nó đốt ta đến khó chịu, nhưng được đưa vào trong thơ lại trở thành hình ảnh rất thi vị - Tạo cho Chiều Hoàng Hôn nằm trên một bức phông cảnh đời rất thực. Đời sống ấy thường nhật. Những nét thơ phố này càng làm cho tình thơ thêm sống động. Đến đoạn ba thì nỗi lòng sâu kín nhất trong tác giả như mạch suối ngầm được bắn oà ra:
                    Sợi tóc mình ngơ ngác
                    Có nên bạc hay không? 
     Nhân cách hoá mái tóc nhà thơ là câu thơ hay! Nó ấp ủ tâm tư thầm kín của tác giả chạnh nuối về thời tuổi trẻ? Khi nhà thơ tự hỏi: Có nên bạc hay không?/-  Có nghĩa là, chính đầu anh đã chớm bạc mất rồi. Phải chăng cũng như Xuân Diệu đã viết:
                    Mau với chứ! Vội vàng lên với chứ!
                    Em, em ơi... tình non sắp già rồi!
      Nhưng không, bên một chút buồn vừa thoáng qua lòng tác giả - Ta lại thấy một mảng đời khác đang xô đến, vụt phá trong tâm hồn. Đó chính là cái nửa cuộc đời chiều đang khai hoa, kết trái và đầy niềm tin yêu đẹp đẽ:
                    Cái mầu hoàng hôn đỏ
                    Cháy như là khai sinh! 
      Để lòng nhà thơ bình thản, ung dung mà đón nhận tuổi hoa niên của đời mình. Sở dĩ tác giả đã có một triết lý sống an nhiên, thanh thản… còn xuất phát từ một nỗi lòng sâu xa khác? Trong đoạn thơ sau đó đã nói tới:
                    Hồn mây gió lang thang
                    Mà đầm đìa mưa bão
                    Đời, tư lợi không tham
                    Chán trò danh bốc hão.
      Anh trở về với sự yên tĩnh thanh tao để sống cho trọn nghĩa. Nếu có phải từ giã cõi trần ai này, thì lòng cũng chỉ nhẹ thoảng như một làn gió bay, hay bóng chiều hoàng dần tắt sau một ngày đã đốt hết mình để nắng. Khi trái tim anh đã đập trọn vẹn với đời:
                    Ôi, hoàng hôn hoàng hôn
                    Trái tim là bất diệt!
                    Ngày mai anh có chết
                    Cũng nhẹ như lá vàng
      Hình ảnh chiếc lá vàng rơi mang ý nghĩa của sự vô vi, cát bụi. Song điều đáng nói ở đây là “tình yêu và cuộc đời”! Chỉ có tình yêu trường cửu mãi không già. Nó đã được vụt lên trong bốn câu thơ kết, tạo thành một bức phông cảnh hoàn bích nhất của bài:
                    Mang suối tóc của em
                    Đi rồi yêu vĩnh viễn
                    Anh sẽ hoá rừng thông
                    Ngàn năm reo cát, sóng...
      Đó chính là bản tuyên ngôn của “Chiều hoàng hôn”: Bài ca “tình yêu và  cuộc sống”! Cát và sóng - Phải, trên biển cả mênh mang trường tồn vô định kia? nó xoá đi bao hạnh phúc lẫn khổ đau của con người. Cát cứ xoá… Nhưng ngàn năm thì sóng vẫn xô… vẫn vỗ… vẫn thét gào trên biển cả - Sự sống mãi mãi còn tồn tại. Bản tuyên ngôn về tình yêu bất hủ đã kết lại tình thơ. Nó đi về phía mặt trời, mặt trăng của sự sống vĩnh hằng, bất diệt!
                                                    Kiều Tuấn
                                        (Trích tập “PNT chân dung nhà thơ lớn thời đại”, 2014)
 
 

 
 
 
        CÔ QUÉT LÁ ĐÊM HỒ
 
Một đêm hồ nước đầy sương gió
Người đi không rõ mặt người
Liễu ru nhè nhẹ quanh bờ vắng
Em thầm thì quét lá, bên tôi…
 
Em quét lá lẫn đời lẫn kiếp
Tiếng chổi mòn kêu xiết vào tim!
Em hóa thành thơ rơi lặng lẽ
Trong cõi lòng tôi buồn triền miên.
 
Trăng như đứa không nhà, trôi lạc lõng
Con nai vàng chết bóng thu xưa
Tôi đứng trông em mịt mờ ảnh vọng
Cô quét lá đêm hồ... khe khẽ vào khuya...
 
Lời bình:     NỖI ĐỜI TRONG CHỐN NHÂN QUẦN 
      Vào một đêm sương gió. Nhà thơ đã gặp "cô quét lá" bên hồ nước (chính là người quét rác trong phố khuya) - Đó là những con người lao khổ. Cuộc sống cũng giống như những chiếc chổi tre ngày tháng quét lê trên đường, mòn vẹt dần đi: 
                     Em quét lá lẫn đời, lẫn kiếp
                     Tiếng chổi mòn kêu xiết vào tim!
       Cái tiếng chổi đời, chổi kiếp ấy kêu xiết vào trái tim người thi sĩ, và những giọt thơ từ trong anh rơi ra. Thông qua bức chân dung "Cô quét lá đêm hồ", nhà thơ muốn phản ánh cuộc sống, nhân ảnh của những con người lao động trong cõi dân gian. Giữa khối lòng buồn, tình buồn của tác giả - Nhưng lại ở trong cõi mộng: Nó mơ mộng đến mức, hình ảnh cô quét lá trên đường hóa thành như tiên nữ từ trong tranh bước ra, lặng lẽ đi vào bến bờ thi:
                    Em hóa thành thơ rơi lặng lẽ
                    Trong cõi lòng tôi buồn triền miên
      Tấm hình bức chân dung trở thành siêu thực. Cảm giác vừa xa xót, vừa mộng mơ hòa quyện trong tâm hồn tác giả, như ở đoạn thơ hai ta vừa phân tích: Tạo thành nhân cốt rất đời của bài thơ.
    Sở dĩ tôi nói “nhân cốt đời", bởi vì: Nếu ta phân tích tới hai câu đầu của đoạn thơ thứ ba, sẽ lại gặp một nhân cốt khác nữa? Nhưng nó đã là hình ảnh mang tính tượng trưng, ra khỏi bến trần ai thường tình:                           Trăng như đứa không nhà trôi lạc lõng
                     Con nai vàng chết bóng thu xưa…      
    Nhà thơ tâm sự: Nhìn sâu vào trong đêm đó… giữa anh và cô quét lá đêm hồ ấy,  như có hai khoảng đời cách biệt? Một đằng anh thi sĩ mộng mơ, còn em lại đang quét lá rơi. Nói một cách khác, em đang lao động kiếm tiền vì miếng cơm manh áo, còn tâm trí nào mà cảm đồng với những xúc cảm lãng mạn của nhà thơ?
      Chung quanh tiếng lá cây reo nghe bình thản một cách lạnh lùng. Bóng trăng trên đầu cũng trở nên nhợt nhạt, côi cút trong cả khoảng không gian vô tận, vô bờ… Cô quét lá có cô đơn không? Nhà thơ không biết! Em cứ thầm thì lặng lẽ quét, chẳng hề để ý đến sự có mặt của anh lúc đó. Nhà thơ thấy chính lòng mình cô đơn. Câu thơ:
                    Trăng như đứa không nhà trôi lạc lõng 
      Đã ra đời như thế! Bóng trăng trên đầu đã được hóa thân để kết hợp với câu thơ dưới:
                    Con nai vàng chết bóng thu xưa...
      Nhưng vì sao lại có cảnh con nai vàng bị chết giữa bóng của rừng thu? Từ nỗi đời mà ra. Hình ảnh cô quét lá cứ quét ngày, quét tháng như chiếc chổi tre… năm tháng mòn vẹt dần đi - Còn con người những kẻ bần khổ ấy làm gì có "nhân ảnh" trong xã hội? Họ làm gì có tâm trí mà mộng với sầu như cố thi nhân Lưu Trọng Lư, mơ đến cảnh bóng con nai vàng của Tiếng Thu kia? Thế là từ cảnh ngang trái của đời nảy ra ý ngược thơ: Con nai vàng trong rừng thu phải chết !?          
     " Con nai vàng ngơ ngác / Đạp trên lá vàng khô " /- Trong thơ cố thi nhân: Nó bọc chứa cả thế giới huyền ảo như cổ tích, nằm bên trong tình thơ - Còn hình ảnh "con nai vàng chết" của bài thơ  "Cô quét lá đêm hồ" này: Ý nghĩa xã hội lại nằm bên ngoài tình thơ. Nó phản ánh sự mất mát, cả giá trị đời sống cũng như tinh thần của người lao động. Đây là hai câu thơ hay nhất bài, nâng tầm vóc của bài thơ cao lên!
       Tôi xin quay trở lại bình đoạn thơ mở đầu:
                     Một đêm hồ nước đầy sương gió
                     Người đi không rõ mặt người
     Miêu tả cảnh trời sương gió (nghĩa đen), để phản ảnh cảnh lầm lụi gió sương của những con người lao động (nghĩa bóng). Hình ảnh hồ nước: Biểu tượng về nước non xứ sở, mảnh đất mà mồ hôi họ đã tắm vào trong đó. Thế mà họ lại:
                     Người đi không rõ mặt người…
     Đấy chính là nhân ảnh của nhân gian? Chẳng khác nào những kiếp phù du -  Nghĩa là, bài thơ không dừng lại ở thân phận cô quét lá. Nhà thơ đã chạnh lòng nghĩ đến những kiếp đời của chốn nhân quần. Cái lớp người thời nào mà chẳng phải chịu những sự bất công? Sống vật vã suốt đời chỉ để lo miếng cơm, manh áo. Đến cuối bài, hình tượng nhân ảnh mờ mịt này, còn được tác giả nhắc lại một lần nữa:
                     Tôi đứng trông em mịt mờ ảnh vọng
     Suốt dọc bài thơ: Từ không gian gió sương đến cuộc sống con người, cái chổi tre, vầng trăng, rồi cả bóng con nai vàng... đều là những hình ảnh làm biểu tượng. Ta hãy nghe tác giả tả về cảnh liễu hồ:
                     Liễu ru nhè nhẹ quanh bờ vắng
                     Em thầm thì quét lá, bên tôi!
     Cái tiếng liễu đìu hiu ru quanh hồ vắng, bên những bước đi âm thầm của cô quét lá: Cảnh ấy, đời ấy... như Nguyễn Du đã viết:
                     Người buồn cảnh có vui đâu bao giờ
      Đã được hòa tấu bằng một giọng thơ lắng đọng và hơi hiu hắt. Có lẽ chỉ những rặng liễu kia đã cùng thức để cảm đồng với nhà thơ mà lặng lẽ ru cuộc đời cô quét lá? Đưa ta vào khoảng không gian thật mơ hồ: Nửa thực, nửa không. Nhà thơ xót với nỗi đau đời mà hóa buồn chăng? Chính trong tâm trạng ấy, cô quét lá đêm hồ thành thơ rơi vào cõi lòng anh.
     Ở ngoài kia, xa kia… Cô quét lá vẫn đang lặng lẽ quét, lặng lẽ đi, khuất dần vào trong sương tối. Khoảng không gian giờ đây, chỉ còn nghe thấy những vần thơ của thi nhân vọng lên, với bóng trăng ngàn thu cô đơn soi mãi trên đầu…  đi vào cõi muôn năm.
 
                                                        Hoàng Ngọc
                                                 (Trích tập “PNT phê bình & tiểu luận thi ca”, 2013)
 
 
 

 
                                                                                 
 
         TRÁI TIM TAN VỠ
                  . Tặng người nữ sinh Trường SPNN năm xưa
 
Em có biết, trái tim anh tan vỡ!
Chẳng phải do em, chẳng lẽ lại do mình?
Chuyện đã qua rồi, sau mấy mươi năm
Tóc lạt bóng thì tình càng sống lại.
 
Ôi, tình yêu cái thời còn khờ dại
Lấp lánh trăng sao, tưới mát tựa mưa rào 
Lòng ngơ ngẩn như ngàn vạn mũi dao
Chém vào tim cho máu trào, ngực xé.
 
Làn môi em ngọt thơm đến thế
Làn môi người sinh nữ đáng yêu ơi!
Em dịu dàng, thơ mộng giữa mây trời
Đã bao lần cùng anh say đắm nhụy.
 
Trái tim anh nay đã thành hoang phế
Mơ em về, sống lại những khát khao
Cho linh hồn đang chết lại tươi màu
Anh ôm ấp cả dáng hình thuở ấy!
 
                           *
 
Một thời trai yêu nhiều biết mấy
Đậu lại còn đôi bóng – Chính là em!
Phút cuối cùng em tha thiết đến bên
Anh rũ bỏ như một thằng điên loạn.
 
Không! Một thằng ngu, khờ vì ngạo mạn
Em trẻ xinh mềm mại biết bao nhiêu
Một người vợ: với chồng, sẽ rất mực thương yêu
Sao lỡ bỏ? để suốt đời tiếc nuối.
 
Anh đã chết vạn lần, hồn đau nhói
Phí cả đời trai từng bão táp, phong ba
Một chữ “yêu” thành dài dặc, lê thê
Em ơi! Trái tim vỡ rồi, làm sao còn vá lại?
 
                        *
 
Nhớ buổi ấy cùng nhau đêm trăng sáng
Ánh mắt thơ xinh mà chứa bầu trời
Nụ hôn nào còn đọng trên môi
Anh xin uống cạn bàu em trắng mịn.
 
Đi dưới trăng, hai đứa lòng bịn rịn
Em áp vào anh như hoa ép vào tim
Một vũ trụ ngát hương, trao cho anh đón nhận.
 
Hết rồi, em ơi! Chắc sẽ làm em giận
Ngay từ lúc anh quay đi…
Trước hững hờ, giờ đau khổ nhường ni
Một người vợ! Lẽ ra, với đời ta là tốt nhất.
 
Thôi, đành để quỉ sa tăng moi gan, móc mắt
Lỗi lầm này giá đắt quá, em ơi!
Ta ngửa mặt kêu lên cùng với đất trời
Bằng trái tim tan vỡ!
 
 
         EM NGHE 
 
Em nghe trong sương khuya
Cứ im ắng... thầm thì... đằm thắm...

Em nghe trên phố vắng
Bác xích lô già yên lặng ngủ trong xe

Em nghe nơi cỏ hoa
Lời ân ái lũ bướm vàng chiều còn vương phấn

Em nghe dẫu đã thành dĩ vãng
Tiếng của ngày xưa, đôi ta…
 
 
 

 
 
 
      EM ƠI! THÀNH PHỐ LẠI MƯA
 
Nghe không em, lại mưa lên phố...
Bao năm rồi, chiều ấy cũng mưa rơi
Gió se sắt đưa anh vào nỗi nhớ
Mối tình thời trinh nữ, xa xôi.

Thuở xưa ấy, em ơi! Như hoa nở
Say như mơ và mộng như thơ
Anh đã gặp em những tháng năm cát bụi
Khi trái tim yêu trong cõi vắng vật vờ.

Thành phố lại mưa…
Có nghe không em? Con chim trời, cá nước
Khúc nhạc chiều dìu dặt bay qua
Tình êm dịu bên em mơ màng quá
Thôi hết rồi! Tan vỡ bến bờ xa.

Tiếng mưa rơi não nề, thao thức
Bóng hoàng hôn đỏ cũng xua tan
Bèo dạt sông trôi, buồm anh không bến đỗ
Chân trời vương vấn dải mây lan.

Ôi, cuộc sống! Tình chỉ như màn kịch
Nào phải lỗi do anh? Đâu phải lỗi do em?
Anh đứng giữa trời mưa, làm những vần thơ xao xác
Người con gái năm nào về, như một bóng chim hoang...
 
Lời bình:    MỘT TÌNH THƠ MƯA HAY VÀ MỘNG
      Nhà thơ Phạm Ngọc Thái có một "chùm thơ tình trong mưa" rất nổi tiếng. Ở  chùm thơ đó, tôi thích nhất bài “Em ơi! Thành phố lại mưa” này:         
                     Nghe không em lại mưa lên phố
                     Bao năm rồi, chiều ấy cũng mưa rơi
    Ta nghe thấy tiếng mưa rơi rất mau và bóng người con gái từ thuở nào đó? Nói về hình ảnh người yêu trong mưa, ở một bài khác anh viết:
                    Em bước nhẹ, những tháng năm hoang dại
                    Về bên anh mái tóc rối tơi bời
                    Anh hôn mãi những giọt mưa em thuở ấy
                    Dẫu chỉ thấy còn bong bóng vỡ đầy môi
                                                             (trong mưa)
     Đọc thơ mưa của Phạm Ngọc Thái, sao mà nhớ da diết về thuở ấy! Thuở của thời thiếu nữ đang yêu: Mưa rơi lên tóc, ướt vai và ướt cả áo em. Tôi cũng thấy bồi hồi không khỏi chạnh lòng, khi nghe giọng thơ anh:
                    Gió se sắt đưa anh vào nỗi nhớ
                    Mối tình thời trinh nữ xa xôi…
      Theo ý trong bài, thiếu nữ đó tác giả đã gặp vào những năm tháng phong trần, dâu bể cuộc đời. Không phải thời vẫn còn mộng mơ trên giảng đường đại học:
                    Anh đã gặp em những tháng năm cát bụi
                    Khi trái tim yêu trong cõi vắng vật vờ
      Nhưng những thông tin về đời tư tác giả bộc lộ qua các tác phẩm và dư luận? Thời trai trẻ của nhà thơ, từng trải qua cả cuộc chiến tranh ngoài chiến trường. Vậy phải chăng, cô thiếu nữ của bài “Em ơi! Thành phố lại mưa” này: Anh đã gặp và yêu sau cuộc chiến tranh? Khi từ đời lính trở về. Cuộc đời đang trong một nỗi buồn, trống vắng bởi cô đơn - Như lời thơ đã viết:
                        Khi trái tim yêu trong cõi vắng vật vờ
      Một người lính trận lăn lộn qua cả cuộc chiến. Tuổi trẻ phải vùi trong bom đạn, lại có tâm hồn lãng mạn của một nhà thơ? Hẳn khi gặp một nàng thiếu nữ duyên dáng, trẻ xinh... Trái tim ắt phải rung động mãnh liệt lắm! Tình yêu ấy giúp cho tuổi trẻ nhà thơ tưởng đã cỗi cằn, nay sống lại:
                     Thuở xưa ấy, em ơi! Như hoa nở
                     Say như mơ và mộng như thơ
    Theo năm tháng được biết thì bài thơ tác giả sáng tác đã vào cái tuổi cập kề lục tuần rồi. Nghĩa là đến mấy mươi năm sau, vào một chiều thành phố mưa rơi? Đã đánh thức trái tim anh, trở về với mối tình xa xưa:
                      Thành phố lại mưa...
                      Có nghe không em? con chim trời, cá nước
                      Khúc nhạc chiều dìu dặt bay qua
     Hình ảnh "con chim trời, cá nước" ở đây, muốn nói về sự xa cách và tình yêu đã trôi vào dĩ vãng. Như con chim bay trên bầu trời mênh mang. Con cá ở ngoài sông xa tít tắp. Dẫu thế, bên tai anh vẫn văng vẳng tiếng yêu thương ngày nào tựa khúc mưa chiều dìu dặt. Em có nghe thấy và còn nhớ tới không? Trái tim thi nhân thổn thức hoà lẫn trong tiếng mưa thành phố, để cõi lòng bật lên thảng thốt:
                     Thôi hết rồi! Tan vỡ bến bờ xa...
      Những dòng thơ trào ra nỉ non, tha thiết:
                     Tiếng mưa rơi não nề thao thức
                     Bóng hoàng hôn đỏ cũng xua tan
                     Bèo dạt sông trôi, buồm anh không bến đỗ
                     Chân trời vương vấn dải mây lan
       Lòng người thì hoang vu với vài đám mây trôi. Tất cả hoà quyện nhau để khắc hoạ tình yêu ở trong mưa. Tôi xin phân tích đoạn cuối cùng:
                       Ôi cuộc sống! Tình chỉ như màn kịch...
                       Nào phải lỗi do anh? Đâu phải lỗi do em?
     Các văn nghệ sĩ thường hay nói: Cuộc sống như một cái sân khấu lớn. Ở trên đó, mỗi con người là một nhân vật hay một vai diễn? Có phải vậy nên nhà thơ Phạm Ngọc Thái mới viết:
                       Ôi, cuộc sống! Tình chỉ như màn kịch…
     Tôi nghĩ: Chẳng qua chỉ vì mối tình đã tan trong tiếc nuối, nên tác giả mới buông ra lời ca thán như thế? Bởi vì, nếu mối tình xa xưa ấy cũng chỉ như màn kịch thật -  Và nhà thơ với người con gái cũng chỉ là vai diễn? Thì sự chia tay là tất nhiên, khi cái sân khấu đã đóng màn và tình yêu đã hết. Đằng này, mấy chục năm trôi qua nhưng lòng nhà thơ vẫn còn lưu luyến đến thế? Tưởng như máu tim anh vẫn đang rỏ xuống mỗi dòng thơ...
     Anh đã quá yêu người con gái đó nên mới buông ra lời qui tội cho cuộc sống đó thôi! Với những dòng tri kỷ ở trong thơ, hẳn cô gái cũng rất yêu anh - Vậy, vì sao cả hai người cùng yêu nhau mà mối tình lại tan? Ta không biết. Chỉ biết tác giả đã phân bua:
                     Nào phải lỗi do anh? Đâu phải lỗi do em?
     Phải chăng bởi duyên trời, hai người không có phúc phận được sống bên nhau? để cho con tim năm tháng phải dày vò, tiếc nuối? Để những chiều mưa rơi thành phố - Anh thi sĩ lại thổn thức vì thương nhớ người yêu, mà sáng tác lên những áng tình ca bất hủ để lại cho đời.
     “Em ơi! Thành phố lại mưa” là một bài thơ tình mưa hay và mộng.
 
                                                Nguyễn Thị Hoàng
                                       (Trích tập “PNT cánh đại bàng của thi ca đương đại”, 2019)
 
 

 
 
 
                     TRƯỚC NÚI MỸ NHÂN 
             Núi Mỹ Nhân nằm giữa biển Nha Trang, gần Hòn Chồng. Truyền
           kể: Nàng Mỹ Nhân nằm ở đó nhiều năm tháng, chung thuỷ chờ  
           chồng. Chồng nàng là một tướng cướp trẻ, dẫn theo một đạo quân
           cướp bể. Thuyền bè của họ bị bão biển đánh đắm, đi đã không về.   
           Nay vẫn còn bãi đá ven bờ sát Hòn Chồng làm di tích.

Bờ Hòn Chồng, quán gió, một trưa chiều
Anh đứng dưới bóng dừa xứ sở
Nghe cả biển, tình yêu và đời vỗ...
Nhúm cỏ lòng xé rách bụi thơ bay.

Em nằm đây, em hỡi! Em nằm đây
Làm núi đợi ngàn năm cùng với bể
Tình yêu vỗ muôn đời trong sóng vỗ
Không vấn vương bụi bặm cõi trần đời.

Cho anh hôn lên đôi vú đá tơi bời
Dầm dãi nắng mưa, ru em trong giấc ngủ
Xin lỗi những mảng đời ta đang có
Đôi lúc thèm được bám rêu xanh.

Gió hút Hòn Chồng, bể sóng mênh mông
Ta, con chim đã trúng bao vết đạn
Dừng chân nghỉ bên bờ xanh hữu hạn
Chốn vô cùng, ta muốn hỏi Mỹ Nhân?

Bóng nàng nằm trơ mãi cái nước non
Lòng nguyệt tỏ tháng năm, mòn đá sỏi
Niềm vĩ đại lại vô cùng man dại
Cây-thánh-giá-cuộc-đời anh đặt dưới chân em!

Nếu có thể sống chung đầu bạc răng long
Anh nguyện với nàng cả đời vui thú
Hồ yêu tinh và đàn bà nơi trần thế
Vừa là tiên vừa là quỉ, nàng ơi!

Cô gái bán hàng trong quán gió chơi vơi
Cứ nhìn khách đôi mắt tròn đen láy
Đã kể tôi nghe, chuyện về nàng Mỹ Nhân thuở ấy!
Nghe trong chiều gió cuốn, bụi đường bay...
 
Lời bình :      MỘT TƯỢNG THẦN THỦY CHUNG 
       Đứng trên Hòn Chồng vào buổi sớm mai, mặt trời lan toả những ánh nắng vàng rực rỡ. Nhìn ra một dải núi nằm giữa biển Nha Trang - Người ta thấy nổi lên đôi gò núi, giống như đôi gò vú của một nàng thiếu nữ. Nàng đang ngả mình phơi nắng. Triền núi xanh thoai thoải làm nên thân thể nàng. Khe núi xanh chạy dài xuống mặt sóng, như mái tóc nàng xoã ra biển. Người Sài Gòn lên chiêm ngưỡng cảnh đẹp, gọi là Núi Mỹ Nhân! Nàng Mỹ Nhân nằm ở đó chung thuỷ chờ chồng. Chồng nàng là viên tướng cướp trẻ của một đạo quân cướp bể. Trong một chuyến đi xa, thuyền bè của họ đã bị bão biển đánh đắm. Xác dạt vào bờ hoá thành bãi sỏi đá. Hiện vẫn còn dấu tích tại đó:
                    Bờ Hòn Chồng, quán gió, một trưa chiều
                    Anh đứng dưới bóng dừa xứ sở
                    Nghe cả biển, tình yêu và đời vỗ...
                    Nhúm cỏ lòng xé rách bụi thơ bay.
      Cái bóng nàng Mỹ Nhân vẫn nằm ở đó để làm một tượng thần trong trắng,  giữa chốn đời thường xô bồ mà tạc vào năm tháng:
                    Tình yêu vỗ muôn đời trong sóng vỗ
                    Không vấn vương bụi bặm cõi trần đời
      Những ngày sau chiến tranh. Nhà thơ đã lên đây. Anh còn là một người lính từng trải nghiệm cả tuổi trẻ của mình, trong chiến trận đầy máu lửa. Bài thơ đã được anh nhớ lại để viết vào gần 20 năm sau đó.
      Đứng trước tượng thần Mỹ Nhân trong trắng kia - Anh chính là sự minh chứng của lịch sử. Những thương tích chiến tranh, dù bao bom đạn đã bắn vào thân thể cũng chỉ là nỗi đau thể xác, nhưng nỗi đau nơi nhân tình thế thái này đã bắn vào cả trái tim, tâm hồn anh… còn đau đớn nặng nề hơn. Đó mới chính là vết đạn ngàn thu, bao giờ lành lại được? Cho nên, dừng chân nghỉ lại trước bờ biển đầy sóng gió mênh mang, ngước nhìn nàng Mỹ Nhân - Anh mới thốt lên rằng:
                    Ta, con chim đã trúng bao vết đạn
                    Dừng chân nghỉ bên bờ xanh hữu hạn
                    Chốn vô cùng ta muốn hỏi Mỹ Nhân?
      Anh muốn ngả vào lòng nàng, trong vòng tay êm ái của tình yêu nàng. Phải! Chỉ có nàng, chỉ có tình yêu của người đàn bà mới xoa bớt được vết thương sâu nhói tận trái tim anh:
                    Cho anh hôn lên đôi vú đá tơi bời
                    Dầm dãi nắng mưa ru em trong giấc ngủ.
     Nhưng trong cuộc đời thực này: Tình yêu của nàng Mỹ Nhân âu lại cũng chỉ là mộng ảo? Dẫu vậy, anh vẫn muốn ngủ trong tình yêu ấy để quên đi chốn nhân tình thế thái. Quên hết đi cái cõi đời mệt mỏi, hỗn loạn và đầy rẫy những lo âu:
                    Xin lỗi những mảng đời ta đang có
                    Đôi lúc thèm được bám rêu xanh...
    Tôi xin đi sâu phân tích vào đoạn thơ thứ năm của bài:
                    Bóng nàng nằm trơ mãi cái nước non
                    Lòng nguyệt tỏ tháng năm mòn đá sỏi
                    Niềm vĩ đại lại vô cùng man dại...
      Hình ảnh của đỉnh núi Mỹ Nhân nằm giữa biển khơi xanh, chờ người chồng đi xa mãi, không trở về? Tình của nàng chỉ có vầng nguyệt tháng năm soi tỏ. Dù sông cạn, đá mòn, nàng vẫn thuỷ chung. Ôi, sự hoang dại tạo hoá chẳng phải là đỉnh cao hùng vĩ muôn đời, trong thế giới hỗn mang mà chúng ta đang sống hay sao? Đó cũng là chính kiến của nhà thơ trứơc thần tượng vĩnh hằng! Sự thần tượng tình yêu với người đàn bà đã được tác giả dồn nén vào trong câu thơ cuối đoạn:
                   “Cây thánh giá cuộc đời" anh đặt dưới chân em!
      Người Nhật thì đặt thanh gươm trên đầu người đàn bà. Người Pháp lại đặt thanh gươm dưới chân người đàn bà. Cho nên, nhà thơ mới phát biểu quan niệm, chính kiến của mình về sự tồn tại trong thế giới này: “Cây thánh giá cuộc đời"  anh đặt dưới chân em!/- Đến đây tình thơ đã được đẩy cao lên ý nghĩa thời đại, hình ảnh thơ bốc lửa và cháy sáng. Cùng với đoạn thơ thứ sáu, làm thành hai đoạn thơ trung tâm, cốt lõi nhất của bài. Tôi phân tích tiếp về đoạn thơ thứ sáu ấy:
                    Hồ yêu tinh và đàn bà nơi trần thế
                    Vừa là tiên vừa là quỉ, nàng ơi!
      Đàn bà, đúng là cuộc sống không thể thiếu được họ. Thiếu họ, cuộc đời ta sẽ trở nên hoang tàn, vô nghĩa. Nhưng chính đàn bà cũng đem đến cho ta bao mệt mỏi. Có nhiều khi ta chỉ muốn vào quách trong chùa để đi tu, sống cho yên. Có họ và không có họ đều dở cả. Họ là thiên đường trong cuộc đời ta, nhưng cũng là âm phủ. Họ vừa là tiên nữ, lại vừa là quỉ dạ xoa. Chả trách, thi sĩ Tản Đà đã từng một thời tìm đường lên núi định tu tiên, dứt bỏ chốn hồng trần. Nhưng rồi ông vẫn lại phải quay về với cõi đời thường, để sống tiếp cuộc đời chán chường với bao nỗi đoạ đầy. Vì lẽ đó, đứng trước đỉnh núi Mỹ Nhân thanh cao, nhà thơ mới thốt lên:
                    Nếu có thể sống chung đầu bạc răng long
                    Anh nguyện với nàng cả đời vui thú
      Tình chan chứa, hình ảnh sinh động làm cho bài thơ sâu sắc nghĩa đời,  gắn liền vào cuộc sống. Trước Núi Mỹ Nhân thật sự là một bích phẩm. Tình thơ đã đạt đến độ viên mãn để lưu lại cho nền văn học nước nhà.
 
                                                       Trương Vũ Tiến
                                                (Trích tập “PNT chân dung nhà thơ lớn thời đại”, 2014) 
 
 
 

 
 
        THIẾU NỮ ĐI TRONG CHIỀU MÂY

Hoàng hôn buông tím đổ mặt hồ
Gương nước xôn xao với nhà thơ
Lá bay xào xạc khua vọng gió
Một cõi lòng ai tận bến mơ.

Em đi bảng lảng bên Hồ Tây
Đôi mắt huyền trong gió heo may
Dáng em mềm mại như nhành liễu
Cô gái chiều mây khuất đám cây.

Tiếng mõ chùa buông, nơi ngả vắng
Thiếu nữ nghe mà vẫn lặng thinh
Để cả lòng ai thầm vương vấn
Nào phải mình anh bước cô đơn?

Ôi, Hồ Tây! Chiều mây sương buông
Thiếu nữ đi rồi, trời khóc không
Thơ anh từng giọt tan trong nước
Hồn trôi vào gió, tới nơi em.

 
 
 
        NGHE TIN EM SỐT
 
Nghe tin em sốt, anh thương quá!
Không thể về thang thuốc, chăm em
Chốn xa vời... ngồi, đứng chẳng yên
Niềm yêu dấu, anh gửi nhờ mây gió.
 
Có trời đất soi tỏ lòng anh đó!
Chữ chung tình, khắc dạ nào phai
Phải xa em biền biệt tháng năm dài
Bước chân giang hồ, đâu ngừng nhung nhớ.
 
Nơi thành phố phồn hoa, ồn ã
Tâm hồn vẫn buồn bã, đìu hiu
Chả khi nào nguôi nghĩ tới em yêu
Thăm thẳm lòng anh, soi cùng tới đáy.
 
Đường chủ nghĩa dù sâu xa biết mấy
Max hay Tư Bản cũng hư không 
Nếu trên đời này chẳng có em
Để cánh chim anh, nước non vùng vẫy.
 
Rồi anh sẽ về bên em mãi mãi
Cùng nhau hạnh phúc, giữa sao trăng
Sống với tình trọn đến trăm năm
Khi ốm đau, cưng không còn lẻ bóng.
 
Tin em sốt, làm tim anh tê cóng ...
 
        TẠ TỘI TRƯỚC TÌNH YÊU
                     Tặng người sinh nữ yêu dấu của đời tôi
 
Đã xa lắm! Tình xưa bùng cháy lại
Thuở mơ màng đâu còn nữa, em ơi!
Tóc anh nay nhiều sợi bạc rồi
Em ở tận phương trời, biệt tích.
 
Nhớ những đêm trăng cùng nhau dạo bước
Nụ hôn nào đang dính giọt sương đêm
Người nữ sinh, anh không thể quên
Dù đã yêu bao nhiêu lần khác.
 
Tình đổ vỡ. Trái tim anh tan nát!
Tháng năm qua, hàn vá được đâu em?
Đời trôi đi, trăm nỗi u phiền
Cuộc sống phong trần. Tình nhạt nhòa, tẻ ngắt.
 
Có lỗi lầm không sao xóa được
Là phút giây, anh gạt bỏ tình em
Ánh mắt thơ xưa tha thiết nhìn anh
Vết thương cũ xiết mãi lòng đau nhói.
 
Em hiển hiện, người thiếu nữ dịu dàng biết mấy
Bao áng thơ ta từng viết về em
Nhìn thấy không gái ơi? Mảnh trăng khuyết bên thềm
Ta thao thức gọi tên nàng, trong hoang vắng.
 
Anh quì xuống giữa không gian sâu thẳm
Tạ tội với đất trời! Vì đã bội phản cuộc tình em.
 
 
 
           BÀI CA XỨ SỞ

Con tàu vô tư cứ chạy
Qua cánh đồng nước Đức, những hàng cây
Có một con tàu cũng đang chạy trong tôi
Tiếng nghiến rít trên đường ray máu rỏ!
Tôi muốn viết bài ca xứ sở
Không kêu than mà hát giữa lòng đau

Quê hương tôi yêu! Tổ quốc tôi yêu!
Đất có nghèo đâu, sông núi có nghèo đâu 
Nền văn hiến cũng ngàn năm phong nhụy
Đến hoa lá bốn mùa mưa gió
Biển xanh trời, cá đầy khơi...

Tính mẹ cần cù từ buổi mới xa nôi
Khi chống gậy còn lựa từng bông thóc lép
Cha đánh giặc về lại bền tay cầy cuốc
Nắng xém ruộng chiêm, lúa xanh đồng

Em gái mười năm chung thuỷ chờ chồng
Bông hoa tặng ai hương xa vậy?
Cái cửa sổ ngỏ cô nhà hàng phố
"Mà hương thầm thơm mãi bước người đi"… (*)

Con tàu tôi vẫn chạy lắc lư
Dẫy phố tôi lớn lên còn nhỏ nghèo lắm bụi
Ngôi chùa cổ mái cong, vườn đầy cỏ dại
Bức tường ngăn nay đã xanh rêu

Bóng mẹ còng, một đời còng mãi
Thân cò khuya tần tảo những đêm đêm
Mẹ trở về, mẹ trở về… trong nỗi cô đơn
Thắp nén nhang chồng
Lấy nước mắt xoa lòng già héo.

Em ở lại với con ở lại
Anh ra đi tấm áo bát cơm
Đau xé ruột vẫn đành rời đất !

Tôi đi giữa quê người
Những thành phố đèn nê-ông chói mắt
Nhớ quê nhà dãi nắng, dầm sương
Giàu đất, giàu người, giàu bể, giàu non
Người ơi người! Tình thương đừng vợi cạn…

                           Viết trên chuyến tầu lên Berlin nước Đức
                                        29.12.1988

(*) Thơ của Phan Thị Thanh Nhàn
 
 
 
            TRONG MƯA

Mưa rơi nhẹ như là tóc ấy
Giống dải lụa mềm quấn nỗi buồn bay
Mưa rơi khẽ như hoa vậy
Vỗ vào đêm hoá các nốt đàn gày.

Em có thầm nghe mưa bay ngoài đó
Em có buồn, khi gió thổi đêm đêm
Đứng trong mưa, hồn anh tràn bão tố
Mưa rơi vào anh, tan ra nơi em xa không?

Em bước nhẹ, những tháng năm hoang dại
Về bên anh mái tóc rối tơi bời
Anh hôn mãi những giọt mưa em thuở ấy
Dẫu chỉ thấy còn bong bóng, vỡ đầy môi…
 
 
 
    ĐÊM TRUNG THU VÀ ĐỨA ĂN MÀY

Trước đứa ăn mày, tất cả chúng ta Hoá Thánh!
Nó đói lòng, cúi lậy rất từ bi
Đêm trung thu, đèn hoa giăng sáng
Không che nổi cái bóng gầy đi của đứa ăn mày.

Nó còn địu một bé em còm cõi
Ăn mày từ thuở khai sinh
Hai đứa ăn mày, mặt lạnh như trăng
Hoà phối cảnh vào bức tranh xứ sở.

Tôi đang đắm hồn say tìm thi tứ
Gặp cảnh tình, lòng bỗng rối ren
Biết trên đời còn lắm nỗi thương tâm
Cố trốn quên, cũng không trốn nổi.

Dưới gầm trời này, có phải đã muôn năm như vậy?
- Kẻ cần cơm bên những đứa cần vàng...
- Lũ cần tình thương, sống lẫn giống bạo tàn...
Và gộp lại, gọi chung là Nhân Thế!

Con chim thơ ngửa cổ lên trời cao để
Hót chơi hay là vứt bút đi?


           TIẾNG ẾCH


Đêm nghe tiếng ếch vọng đền sang (*)
Mấy đám mây đàn bay lang thang
Nguyệt cũng cười tình đi tứ xứ
Sân nhà có kẻ đứng trông trăng.

Đêm nghe ếch trầm trầm hồ nước
Buồn như con trống cô đơn 
Tóc ai vương trong gió êm đềm
Tình năm ấy, em về quyến luyến…

Cái tiếng ếch kêu hoang mà yêu mến
Để cuộc đời đang sến bỗng xôn xao
Với đôi hồn ong bướm nghiêng chao
Hoá mây trắng trôi mãi vào vô định.

Em đã đi! Rất xa, không thể nào cứu vãn
Anh nhặt lên đôi mảnh vỡ, hoang tàn
Cái tiếng ếch lẫn vùi vào bụi cát
Giọt thơ lòng
Anh xõa tóc
Áp môi hôn...
……                                     

(*)  Đêm mưa gió. Cái tiếng ếch vọng sang từ đền Quán Thánh, bên kia Hồ Tây… nghe thật não nùng. Trên đầu bóng nguyệt trôi nhàn nhạt. Đêm hoang sơ. Em lại về với tôi: Mái tóc em bay, tình em quyến luyến giữa một đống tro tàn, đổ nát cuộc đời. Hồn mây trắng tôi trôi mãi vào nơi vô định…
 
 

 
 
 
          XEM TRANH BÁN LOÃ THỂ
                      Tưởng nhớ bài thơ "Tranh loã thể" nổi tiếng
                                         của thi nhân Bích Khê
 
Nàng để hở một vòm trời tuyệt mỹ
Thế giới là đây! Cuộc sống là đây!
Nàng gieo hoa và ý nghĩa loài người
Nhưng cũng đẻ cả chiến tranh và hoà bình, ra từ trong bụng.

Lui xuống dưới nàng: Một rừng sâu um tùm che hang động
Lên trên nàng: Đôi mỏm núi trắng vô biên
Thân thể nàng tràn đầy hương nhụy phấn
Thiếu nữ mặc hở quần? Hơn bao lời hoa mĩ phát ngôn…

Em như gió trăng mà rung động cả vua chúa, thánh thần
Cuộc sống cần em
Đâu có cần chiến tranh và bom nguyên tử
Khi em cởi ra nhiều: Điểm báo thế giới càng hiện đại văn minh (1)
Nhưng điều đáng đớn đau: Là tính nhân loại
Con người ngày càng nhiều dã tâm, gây tội ác !? (2)
………..                        
 (1)  Thế giới càng hiện đại, văn minh: Khuynh hướng triển lãm thân thể của các thiếu nữ càng phát triển, tới mức gần như cởi truồng.
(2)   Nhà văn Nga Ai-Ma-Tốp đã cảnh báo trong tác phẩm "Đoạn đầu đài" nổi tiếng của ông rằng: Thế giới, cái ác vẫn lấn át cái thiện! Và, con người hiện đại còn ác hơn con sói.
 
Lời bình:           MỘT KỲ TÁC THI CA
      Bài thơ viết rất "nghệ" và táo tợn! Táo tợn đến mức đọc lên hơi rợn người, nhưng chính lại càng làm cho tình thơ thấm thía, hàm chứa. Thí dụ:
                          Nàng gieo hoa và ý nghĩa loài người
                          Nhưng cũng đẻ cả chiến tranh và hoà bình, ra từ trong bụng
     Sâu sắc và hay. Ý của câu trên ta thấy rõ rồi. Còn câu dưới:
                          Nhưng đẻ cả chiến tranh và hoà bình, ra từ trong bụng
      không phải chỉ muốn nói rằng: Em có khả năng mang thai trong bụng, rồi sinh đẻ. Tất nhiên là ra con người… và giống người ấy, sẽ mang đến cả chiến tranh và hoà bình !?
     Mặc dù phải có cả đàn ông thì em mới đẻ được. Nhưng trong ý nghĩa nhân sinh,  người ta thường chỉ nói về đàn bà. Ở một phạm trù rộng hơn, tức là: "Tình yêu và đàn bà" sinh ra cả khổ đau lẫn hạnh phúc? cũng như chiến tranh và hoà bình?
      Ta hay nói, thơ Hồ Xuân Hương tả tục nhưng mà thanh. Xin lấy vài thí dụ :
                          Quân tử có thương thì đóng cọc
                          Xin đừng mân mó nhựa ra tay
                                                      (Quả mít)
       Hay là:
                          Quân tử có thương thì bóc yếm
                          Xin đừng ngó ngáy lỗ trôn tôi
                                                       (Con ốc nhồi)
     "mân mó" rồi "ngó ngoáy" - hình tượng như búa bổ, đọc mà "sợ" đấy chứ? Chẳng qua người đã có danh thì nói cho có vẻ nguỵ biện thế thôi, thực ra bà chỉ mượn hình ảnh quả mít, con ốc nhồi để tả thẳng vào cái tục đó! Có chăng thì nên nói: Thơ Hồ Xuân Hương tả trần tục nhưng ngôn ngữ siêu đẳng. Trở lại với bài “Xem tranh bán loã thể” của Phạm Ngọc Thái - Sau hai câu đã nói trên, tác giả miêu tả về cái đó:
                      Lui xuống dưới nàng, một rừng sâu um tùm che hang động
                      Lên trên nàng, đôi mỏm núi trắng vô biên...
       Hình ảnh thơ như thế không phải là không sướng và hay sao? Bích Khê thì miêu tả:
                       Hai vú nàng! Hai vú nàng! chao ôi
                       Cho tôi nút một dòng sâm ngọt lộng
                       Ôi lồ lộ một tòa hoa nghiêm động
                                                   (Tranh loã thể)
     Nhưng trong bài "Xem tranh bán loã thể", tác giả không chỉ dừng ở sự miêu tả. Thơ được phát triển một cách sâu sắc:
                      Em như gió trăng mà rung động cả vua chúa, thánh thần
                      Cuộc sống cần em!
                                    Đâu có cần chiến tranh và bom nguyên tử?
      Có thể nói, thơ đã đi đến tận cùng về tính nhân loại. Trở lại với mấy câu thơ trên, ta còn thấy hình ảnh hàm chứa cả tính vũ trụ:
                      Nàng gieo hoa và ý nghĩa loài người
                      Nhưng cũng đẻ cả chiến tranh và hoà bình, ra từ trong bụng
    Ngay câu thơ đầu tiên của bài, cũng mang ý nghĩa liên kết giữa cuộc sống với thế giới:
                      Nàng để hở một vòm trời tuyệt mỹ
                      Thế giới là đây! Cuộc sống là đây!
      Rồi tác giả kết luận về cái kiệt tác thiên thai mà tạo hoá đã đúc trên thân thể người đàn bà ấy:
                       ... Hơn bao lời hoa mĩ phát ngôn!
      Câu thơ:
                    Cuộc sống cần em!
                               Đâu có cần chiến tranh và bom nguyên tử?
      Ngôn ngữ nghe có vẻ to tát nhưng hợp cảnh, hợp tình, nên khi đọc ta vẫn thấy nhuần nhuỵ, tự nhiên. Bài thơ còn mang ý thức lên án chiến tranh. Nó cô đúc tới mức, mỗi câu thơ như một nút bấm để bắn ra những tia lửa… vừa mang ý nghĩa nhân sinh, vừa khái quát tính xã hội. Ta hãy nghe những câu cuối:
                    Khi em cởi ra nhiều: Điểm báo thế giới càng hiện đại văn minh (*)
                    Nhưng điều đáng đớn đau, là tính nhân loại…
                   Con người cũng ngày càng nhiều dã tâm, gây tội ác? (**)
        Vì những câu thơ này nhà thơ đã có chú giải sâu sắc - Xin xem lại lời chú giải ở cuối bài thơ.
    Có thể nói: “Xem tranh bán loã thể” là một thi phẩm rất sâu sắc tính nhân loại. Nó xứng đáng là một kỳ tác thi ca! Bài thơ còn có khả năng tồn tại với thời gian cũng như nền văn học nước nhà.
 
                                             Anh Trần
                                   (Trích tập “PNT chân dung nhà thơ lớn thời đại” 2014 )
                                                                        
 

 
 
          ĐÊM TÓC ĐÁ
 
Nửa đời tóc hoá thành đá cả
Rụng vãi thềm, đầy phủ quanh trăng
Nhớ một thuở cùng bao thiếu nữ
Mà nay gò mả, ma rừng…

Tai nghe tóc ve bên bà gái goá
Nhặt câu thơ rơi, lệ lã chã mùa thu
Có của nhà? Vẫn còn ham tơ nhú
Ngồi chẳng yên. Hồn, dạ cứ vi vu.

Trên kia nguyệt không quần, như đã
Đêm thơm chùa. Trắng dã tấm thân nga
Trinh tiết thời nay em mở cửa
Ngai vàng còn dưới cái em ta.
 
Lời bình:     KHÁT VỌNG TUỔI HOA NIÊN
      Dường như ban đầu - Nhà thơ chỉ có ý định viết chơi. Mái tóc thời tuổi trẻ của anh, đã từng dan díu với bao nàng thiếu nữ xinh đẹp. Thế mà giờ đây:
                     Nửa đời tóc hoá thành đá cả
                     Rụng vãi thềm, đầy phủ quanh trăng
    Chỉ còn biết ve vãn bên các bà gái goá. Buồn đến chảy nước mắt:
                    Nhớ một thuở cùng bao thiếu nữ
                    Mà nay gò mả, ma rừng…
     Đau xót lắm chứ! Nhưng câu thơ sau thì lại thật thi ca:
                    Nhặt câu thơ rơi, lệ lã chã mùa thu 
     Nhịp thi ca khá uyển chuyển và phong hoa. Tuy mô tả những dòng nước mắt lã chã rơi xuống mùa thu của đất trời, nhưng lời thơ du dương. Nó đối lập với câu thơ khốc liệt trên mà tạo thành tứ hay. Ta hãy đọc lại cả hai câu:
                    Tai nghe tóc ve bên bà gái goá
                    Nhặt câu thơ rơi, lệ lã chã mùa thu
      Sự chuyển đổi giọng và nhịp của những câu thơ như thế, mang nhiều tính nhạc. Kết hợp với nghĩa thơ gây một âm hưởng của sự rung cảm, đưa thi phẩm trở thành một bản thơ trữ tình. Những câu thơ rơi được tác giả nhặt lên ấy, hoà với dòng lệ đời chảy xuống mùa thu xao xiết buồn: Mùa thu của  tình yêu… muốn được mơn trớn, vuốt ve:
                     Có của nhà, vẫn còn ham tơ nhú
                     Ngồi chẳng yên. Hồn, dạ cứ vi vu
     Đành rằng “của nhà” thì lúc nào cũng sẵn! Song, trong dân gian thường nói: Trai nào mà chẳng ham của lạ cơ chứ? Chẳng phải chỉ của lạ mà còn thích em trẻ nữa. Bởi vậy, dù bước vào tuổi hoa niên, thi sĩ vẫn còn “ham tơ nhú…” là vì thế! Nhưng đọc lên, ta chẳng những không chê trách mà còn cảm đồng với nhà thơ.
       Sang đoạn thơ cuối của bài – Được biết, nhà thơ Phạm Ngọc Thái cùng gia đình ở ngay bên đền Quán Thánh, nên mới có hình bóng chùa chiền trong bài thơ này. Nhưng hình tượng “chùa” ở đây, còn để nói về tính thiền của thi ca. Lúc này nhà thơ đã luống tuổi. Cái tuổi ham thú cảnh sống thiền, hương khói chốn phật đài. Song tác giả lại là một anh thi sĩ, tâm hồn lãng mạn. Bởi vậy, cái hình bóng nguyệt ở trong đêm chùa này đã được hóa thân, để hòa hợp với tâm trạng khao khát tình ái của Người:
                    Trên kia nguyệt không quần như đã
                    Đêm thơm chùa, trắng dã tấm thân nga
     Hình ảnh “trắng dã” là để biểu tượng cho sự khỏa thân của nguyệt – Ý của câu thơ: Vào đêm chùa thơm hương khói. Nhìn lên thì thấy chị Hằng Nga lại đang... cởi truồng bay trên bàu trời. Nếu ta bóc câu thơ ra, có nghĩa: Sau một cuộc tình trăng gió? Chị Nguyệt trên không trung vẫn chưa kịp mặc quần... nên mới để lộ cả tầm thân “trắng dã”. Hình ảnh của hai câu này rất hay! Thông qua cảnh để diễn tả khát vọng tình của thi nhân.
     Có thể coi “Đêm tóc đá” là một bài thơ tình lãng mạn, ẩn chứa một nỗi lòng hiu hắt và khát vọng tình yêu !? Của một con người khi bước vào tuổi hoa niên: Tuổi của sự cô liêu!
     Nhưng ngòi bộc phá của bài thơ lại nằm ở câu thơ kết? Nó chứa cả tính “nhân tình thế thái”:
                     Ngai vàng còn “dưới” cái em ta!
     Một câu thơ cay độc rất Hồ Xuân Hương !? Mang cả ngai vàng vua chúa… đặt dưới “cái” của đàn bà - Ngai vàng là biểu tượng cho quyền lực tối cao của một chính thể: Suy cho cùng, chẳng có cái gì bằng… “cái ấy” của đàn bà.
     Ý trong nghĩa đen: “cái ấy” là khởi điểm cho cội nguồn của sự sống - Về nghĩa bóng: Câu thơ bọc chứa một ý nghĩa xã hội. Chính câu thơ kết ấy, đã nâng tầm vóc thi phẩm “đêm tóc đá” lên cao trong hàng bậc của thi ca.
 
                                                  Ngọc Bích
                                  (trích tập “PNT cánh đại bàng của thi ca đương đại VN” 2019)
 
 
                                                                                                    
 

 
 
           MỘT GÓC HỒ TÂY
 
Anh đến mình anh trong chiều muộn    
Nhặt thơ tình ở một góc Hồ Tây    
Ngắm mặt gương hồ vào chập tối   
Mặt trời lại ngỡ bóng trăng soi.
 
Lơ đễnh đọt mây qua phớt trắng    
Vừa đơn côi mà không đơn côi...    
Thiếu vắng em nên anh lẻ bóng    
Lá vàng rơi thay vào chỗ em ngồi.
 
Chiều lễnh loãng bóng đa gù bên phố    
Mõ chùa buông thay tiếng nói của tình yêu!    
Trong sân gạch sư già quét lá    
Bước người đi thầm lặng cõi hư hao.
 
Chiều Hồ Tây - Chiều Tây Hồ lộng gió    
Ta và người: cõi mộng khác chi nhau?    
Người quên hết! Còn ta yêu tất cả    
Trong tiếng lá bay… chầm chậm bóng ta theo...
 
Lời bình:    BẢN TÌNH XÔ NÁT CHIỀU HOÀNG HÔN CUỘC ĐỜI
       Thỉnh thoảng ta bất chợt bắt gặp cái bóng mặt trời khuất muộn trong cảnh chiều chập choạng, giống như bóng trăng sáng trắng vừa hơi viên mãn, vừa như ảo. Phạm Ngọc Thái đến bên hồ, một người một cảnh trăng nước vơi đầy:
                      Anh đến mình anh trong chiều muộn
                      Nhặt thơ tình ở một góc Hồ Tây
                      Ngắm mặt gương hồ vào chập tối
                      Mặt trời lại ngỡ bóng trăng soi.
      Rõ ràng cái bóng mặt trời như bóng trăng sáng hơi bàng bạc kia, đã hòa điệu với tâm hồn và nỗi lòng u uẩn của nhà thơ. Khi anh nhìn lên, đọt mây bay ngang qua ấy cũng mang màu phớt trắng:
                     Lơ đễnh đọt mây qua phớt trắng
     Nhưng tại sao lại "lơ đễnh"? Bởi vì tâm trạng của nhà thơ lúc ấy:
                    Vừa đơn côi mà không đơn côi...
     Nó chơi vơi, nửa vời. Lơ đễnh đấy mà đâu có phải là lơ đễnh? Tình thơ da diết như muốn níu kéo một hồi ức nào đó đã xa xăm, vẫn còn tha thiết ở trong anh.
     Sau đó tác giả có nhắc đến một người con gái nào đó, nhưng hình như không phải là một cô gái cụ thể, hay một cái tên cụ thể? Đó là nỗi khao khát của một con người đang bước vào tuổi hoa niên:
                    Thiếu vắng em nên anh lẻ bóng
                    lá vàng rơi thay vào chỗ em ngồi
     Nó không chỉ còn là cảnh chiều trời đất nữa, mà là buổi hoàng của cuộc đời anh. Hình ảnh chiếc lá vàng lại rơi vào đúng chỗ ngồi của người con gái năm xưa, đằm thắm mà xót xa. Thì có mấy ai đã vui mãi, yêu mãi được suốt đời? Hạnh phúc gái trai mà nhà thơ từng có, theo thời gian nay đã trôi vào dĩ vãng. Buổi hoa niên của đời anh trở nên vô vi, hư ảnh. Nhà thơ đi giữa cuộc đời như một cái bóng. Thế giới này với anh đã trở thành vô nghĩa rồi chăng? Hình ảnh “Lá vàng rơi thay vào chỗ em ngồi” là một câu thơ hay!
     Nhưng buồn hơn nữa, giữa cảnh chiều tà người nước vơi đầy ấy, thì tiếng mõ chùa lại vang lên? Từ chiếc lá vàng rơi thay vào chỗ ngồi của người yêu đến tiếng mõ chùa, như một bản sám hối cuộc đời. Tạo cho bài thơ Một Góc Hồ Tây từ một bản tình xô- nát mơ mộng pha thêm chút thê lương. Đáng lý ra tiếng nói bên nhà thơ phải là tiếng nói ngọt ngào, âu yếm của người con gái, thì giờ đây chỉ còn vẳng lên tiếng cầu nguyện của chùa chiền:
                    Chiều lễnh loãng bóng đa gù bên phố
                    Mõ chùa buông theo tiếng nói của tình yêu!
                    Trong sân gạch sư già quét lá
                    Bước người đi thầm lặng cõi hư hao.
       Cái cây đa bên phố cũng trở nên "gù", thật đầy bóng phật đền. Phố xá trong thời buổi kinh tế thị trường mà cảnh cứ như chiều thôn quê. Lòng nhà thơ đã bay vào chốn cửa thiền. Rồi lại hiện ra bóng của nhà sư già đang quét lá sân chùa? Thì giữa hai cảnh đời: một bên là anh thi sĩ cô đơn, với một người đã trốn tránh nơi trần tục để đi tu - Hai mà như một. Cảnh tình thật hư hao, có mà cũng hoá không, đến hàn huyên nơi cửa phật nhưng lòng vẫn nuối nả tình trai gái.   
                    Trong tiếng lá bay… chầm chậm bóng ta theo...
      Lòng anh mênh mang, u hoài như những chiếc lá đang bay. Mặt sau của tình thơ chứa cả một khát vọng tình.
     Những hình ảnh cảnh chiều lễnh loãng, bóng đa gù bên phố, mặt trời cũng giống như vầng trăng sáng nhạt và bóng người hư hao...  tạo cho bài thơ tựa như một bức tranh thủy mạc. Tình mà đời, tất cả đều quyện trong một buổi chiều hoàng ở bên hồ, buồn tẻ, chênh vênh. Bởi cõi lòng nhà thơ đang cô đơn, vì thiếu vắng bóng em yêu.
 
                                                       Như ý
                                           (Trích tập “PNT phê bình & tiểu luận thi ca”, 2013)
 
 

 
 
          MẸ QUÊ HƯƠNG
                  Bài thơ viết trong chiến tranh
 
Gió đưa cánh võng lưng đèo
Thoảng như tiếng mẹ buông vào canh sâu
"Trải qua một cuộc bể dâu
Những điều trông thấy mà đau đớn lòng"

Mẹ ru Kiều giữa đêm giông
Cho con say giấc mơ nồng tuổi xanh
Mẹ ru Kiều giữa năm canh
Nuôi con trong mái nhà gianh phố nghèo

Con qua trăm núi trăm đèo
Còn nghe tiếng mẹ chiều chiều vẫn ru
Đường dài theo nhịp võng đưa
Trăng mơ bóng núi, con mơ bóng chiều

Con ăn một búp măng vầu
Đã quen như lá rau bầu quê hương
Những ngày lạt muối, đói cơm
Con lùi thêm khúc sắn thơm lửa hồng

Mẹ ơi! Trời rộng vô cùng
Thương con mẹ nhớ đừng buồn, mẹ nghe!
Sương rơi ướt vạt cỏ khuya
Chỉ lo mẹ ở miền quê thức hoài

Mẹ giờ tóc đã hoa mai
Sáu mươi đời mẹ hai vai nước, nhà.
 Một thân mẹ sống trọn già
Tiễn chồng rồi (lại) tiễn con ra chiến trường

Mẹ hiền muôn nỗi nhớ thương
Đêm nay con trẻ tìm đường thăm quê
Mẹ đừng khóc nhé, mẹ nghe!
Chín năm xa một lần về trọn vui

Ngẩn ngơ nên gió bồi hồi
Nhìn trăng bóng đã ngả dài núi xa.

                              Sài Gòn, xuân 1975
 
 
         THIẾU NỮ ĐÊM TRĂNG (*)
                                   
               Trống Trường Thành lung lay bóng nguyệt
               Khói Cam Tuyền mờ mịt thức mây
                                         (Chinh phụ ngâm) 
                                           *
 Nhìn trăng anh thấy thèm thơ
Bâng khuâng em đứng ngẩn ngơ bên đèo

Có thiếu nữ tựa cổng chờ ai đó?
Dưới trăng soi cái lán nhỏ ven rừng
Bước lặng lẽ, đoàn quân không kịp ngó
Nhưng trong đêm, tim bỗng cũng ngập ngừng...

Ta muốn hỏi: Cô ơi, đây là nơi nào nhỉ?
Đã xa rồi, có kịp trả lời đâu 
Vẫn vội vã đường dài không nghỉ
Bên ven rừng, im đứng... một giây lâu...

Chắc em có người thân nơi tiền tuyến?
Mới đứng làm chiếc bóng tạc trong đêm
Không giọt lệ, chỉ lặng cười đưa tiễn
Đoàn quân đi! Em ở lại cùng trăng

Giờ anh đã thôi đi. Nửa đời về với xóm
Các cuộc chiến tranh thế kỉ vẫn chập chờn
Vầng trăng sáng năm xưa, vọng Trường Thành bóng nguyệt (**)
Và bao người con gái đã cô đơn!
 
                         Cảm tác trên đường ra trận
                               Hoà Bình, xuân 1968
                                 
 (*)  Vào một tối trong những năm tháng còn chiến tranh, trên đường ra trận. Chúng tôi đã hành quân qua một triền đồi núi. Dưới trăng đêm vằng vặc... Bóng một thiếu nữ đang đứng tựa mình vào chiếc cổng tre của một nông trường nào đó? Cô đơn, lặng lẽ nhìn đoàn quân đi qua.
      Cảnh tình  thơ mộng. Quay lại nhìn bóng người con gái côi cút, bơ vơ? Bao cảm xúc dâng lên trong lòng - Tôi đã lẩm nhẩm làm bài thơ ngay trên dọc đường hành quân ấy...
          (Hai đoạn thơ cuối sau này tôi viết thêm)
(**) Trích ý trong Chinh Phụ Ngâm     
 
              BIỂN HÁT
 
Biển tít tắp sao sóng còn vỗ mãi   
Anh nhặt chút tình vương lại thời xa    
Treo hồn lên nửa vành trăng lấp    
Thả lòng bay lặng bến bơ vơ…
 
Biển có thể không biết mình hóa sóng    
Để cho bờ chìm đắm giữa lênh đênh    
Em có thể không còn nhớ đến...    
Như làn mây trôi mãi vô tình.
 
Biển ba phần cho trái đất tươi xanh    
Em trong anh một mùa thu huyền ảo    
Khi anh hóa hàng phi lao trong sóng bão    
Là đã hòa biển cả với cô đơn!
 
Trời đêm nay không mưa nhưng mà gió    
Gió đêm nay không mạnh nhưng mà xô    
Trăng đêm nay hơi vàng, xao và động    
Anh lại nằm nghe biển hát, ngày xưa…
 
 
   TÌNH CHẾT RỒI! GIỮ LẠI CHO THƠ
 
Anh viết về em như truyền thuyết
Tình chết rồi! Giữ lại cho thơ…
Bởi ta yêu trong viễn tưởng, cao xa
Đã hóa nàng trở thành nữ thánh.
 
Trong thơ anh, bóng hình em đẹp lắm!
Chợt giật mình: Có được gì đâu?
Rồi nhân gian sẽ ca mãi đời sau
Nơi cuộc sống bọt bèo, em lên Đài Bất Tử!
 
Nếu mai nhớ về ta, hỡi nàng thôn nữ
Đến bên mồ, dành ít lệ tiếc thương
Than nghĩa đời từng với gã tình lang
Đau thân phận, chàng thi nhân tội nghiệp.
 
Ta đi đây!
Cưng ở chốn trần gian, héo hắt
Phút giây buồn thì hát khúc tình xưa
Kẻ cùng em trong một mối duyên hờ
Chỉ còn gió cõi thiên thu, trôi vô tận…
                                                                   
 
 
 

 
 
          ANH VẪN Ở BÊN HỒ TÂY
 
Tình để lại vết thương không lành được
Soi mặt hồ, in mãi bóng thời gian
Em hiền dịu trái tim từng tha thiết
Người con gái anh yêu, nay hóa khói sương tan...

Ta cũng già rồi, em ơi! Vết thương còn đau buốt
Hạnh phúc qua như một cánh chim bay
Nông nỗi đời người để đâu cho hết
Tình thơ ngây, tình sao mãi thơ ngây.
 
Nhớ buổi đón em cổng trường sư phạm
Đôi mắt từ xa đã nhận ra người
Tình yêu có cái nhìn trong linh cảm
Giờ ở đâu, người con gái xa xôi?

Thế đó, em ơi! Tình qua không trở lại
Xế chiều rồi mà máu tim chảy mãi không thôi
Em có nghe gió Tây Hồ đang thổi
Anh ở đây, vẫn bên Hồ Tây mây trôi...
 
Lời bình:           CẢM NHẬN VỀ BÀI THƠ TÌNH HAY
        "Anh vẫn ở bên Hồ Tây" là bản tình ca viết về mối tình trong trắng thuở sinh viên, dù mối tình đó đã trở thành dĩ vãng:
                        Nhớ buổi đón em cổng trường sư phạm
                        Đôi mắt từ xa đã nhận ra người
                        Tình yêu có cái nhìn trong linh cảm
    Người ta thường nói: Tình yêu có giác quan thứ sáu. Bởi vậy nhìn thấy hình bóng người yêu từ xa, đã nhận ra nhau ngay. Thế mà:
                        Giờ ở đâu, người con gái xa xôi?
     Anh thổn thức vọng gọi em xưa trong nỗi trống vắng, cô đơn? Tôi đã đọc nhiều thơ Phạm Ngọc Thái, không ít bài anh đã nhắc đến hình ảnh người nữ sinh này. Bài nào cũng da diết, nhớ thương. Liệu đây có phải cũng chính là cô nữ sinh  trường Sư phạm Ngoại ngữ,  trong bài Em Về Biển của tập "Rung động trái tim", Nxb Thanh niên 2009? Ở tựa đề của bài “Em về biển” ấy, anh có ghi:
-  Kỷ niệm KA. người sinh nữ trường SPNN năm xưa, quê hương thành phố biển.
      Em Về Biển cũng là một bài thơ tình khá hay. Bài đó, có một đoạn tác giả đã nhắc đến việc đón người yêu bên cổng trường:
                      Hàng bạch đàn năm xưa còn đó
                      Anh còn đây, em hỡi! Anh còn đây
                      Nhớ những buổi đón em, bên cổng trường sinh ngữ
                      Tóc nửa bạc rồi chỉ thấy gió mưa bay...
    Nhưng Em Về Biển anh đã viết từ năm 1993, khi mái tóc mới bạc nửa phần (như lời thơ) - Còn bài Anh Vẫn Ở Bên Hồ Tây này, thì tác giả lại vừa sáng tác trong năm 2012. Khi nhà thơ đã qua cái tuổi lục tuần. Thế mới biết, tâm hồn thi nhân trẻ mãi không già.
    Hồ Tây chẳng phải chỉ là nơi nhà thơ sinh sống. Ở đó còn ghi nhận bao nhiêu kỉ niệm tình yêu của đời anh. Mỗi khi qua lại bên hồ, không tránh khỏi những giây phút chạnh nhớ về tình cũ mà lòng xa xót. Bởi vậy mới vào thơ, anh đã thốt lên:
                     Tình để lại vết thương không lành được
                     Soi mặt hồ, in mãi bóng thời gian
    Hình ảnh người con gái lại hiện về làm xao động trái tim anh:
                     Em hiền dịu trái tim từng tha thiết
                     Người con gái anh yêu, nay hóa khói sương tan
    Hình ảnh "hoá khói sương tan"... là một biểu tượng về cát bụi cuộc đời. Tình yêu thiêng liêng vậy? Hình ảnh cô nữ sinh cũng hiền dịu và anh tha thiết đến thế? Vậy mà giờ đây, tất cả chỉ còn là sương khói. Ngôn ngữ thi ca của Phạm Ngọc Thái, thuộc loại ngôn ngữ hình tượng hội hoạ. Bình dị nhưng vẫn thanh thoát, hàm súc.
       "Anh vẫn ở bên Hồ Tây" là một bài thơ tình cảm động. Vết thương tình dẫu chỉ là vô hình, nhưng nó lại có thể khoét sâu vào trái tim, tâm hồn làm cho ta đau đớn.  Lòng anh lưu luyến cả một thời tuổi trẻ đã qua đi. Sang đoạn hai, thơ càng được khắc sâu hơn:
                       Ta cũng già rồi, em ơi! Vết thương còn đau buốt
                       Hạnh phúc qua như một cánh chim bay
                       Nông nỗi đời người để đâu cho hết
                       Tình thơ ngây. Tình sao mãi thơ ngây...
     Tôi nghĩ, người con gái kia khi nghe được những lời thơ này, chắc phải xúc động lắm! Nhà thơ đã trải qua gần trọn một đời, nên cái "nông nỗi đời người" ở đây: Ý muốn nói về sự mất mát của tình yêu, cuộc sống! Càng thấy quí những hạnh phúc đã trôi đi. Cô gái ấy giờ đây đâu còn trẻ? nhưng trong kí ức nhà thơ, em vẫn trong trắng, tươi mát thuở nữ sinh. Câu thơ: Tình thơ ngây. Tình sao mãi thơ ngây? /- là vậy. Trong tình yêu có biết bao sự tan vỡ, chẳng ra đâu vào đâu? Có khi cả hai người cùng yêu nhau tha thiết, ấy vậy mà... chỉ vì một lý do vớ vẩn, cũng tan?
     Chính thế nên vào đoạn thơ thứ hai này, lòng tác giả mới thổn thức: Ta cũng già rồi, em ơi! Vết thương còn đau buốt /- Nghĩa là, những năm tháng yêu em là thời gian hạnh phúc nhất đời anh. Đó là sự luyến tiếc tình yêu tuổi trẻ? Ngỡ đã vụt trôi tựa một cánh chim bay...
    Sau đó tác giả có nhắc lại về những buổi đón em bên cổng trường, như đã nói ở trên. Cuối cùng anh kết:
                      Thế đó, em ơi! Tình qua không trở lại
                      Xế chiều rồi mà máu tim chảy mãi không thôi
                      Em có nghe gió Tây Hồ đang thổi
                      Anh ở đây. Vẫn bên Hồ Tây, mây trôi...
    Hình ảnh gió Hồ Tây thổi cùng những làn mây trôi...: Là biểu tượng về những tháng năm qua và cuộc sống heo hút của nhà thơ. Hình ảnh hai câu thơ rung rinh,  sinh động và hàm chứa. Nhờ hai câu kết này mà bài thơ được viên mãn. Ý nghĩa nói về “tình yêu và cuộc đời” vừa cát bụi... vừa mãi mãi...
    Dường như trên mỗi dòng thơ, đều có máu tim của nhà thơ đang rỏ xuống.

                                               Hoàng Thị Thảo
                               ( Trích tập “PNT cánh đại bàng của thi ca đương đại VN”, 2019 )