Hai học trò đi tìm mặt trời

 
Tương truyền vợ chồng cụ Đế Minh giúp Viêm Đế Thần Nông trên trời xuống hạ giới khai sáng việc trồng lúa nước lúa lửa cho nhân chủng da vàng đã tổ chức dân cư tập trung theo triền núi, gờ cao bờ sông Thao Lô Đà tiếp tục săn bắt hái lượm và bắt đầu trồng trọt. Ban ngày mặt trời đi qua thì họ làm ăn. Ban đêm mặt trời chưa về thì họ đi ngủ. Chống thú dữ thì đóng cửa hang, chèo lên cây  hay ở nhà chòi.
            Một hôm mặt trời không trở lại. Đã qua năm giấc mơ vẫn không thấy đâu? Trời đất tối đen như hũ nút. Người ta cứ phải ngủ mãi ngủ hoài đến mức đói cả bụng, không biết lấy gì mà ăn? Ai cũng mong mặt trời trở về tỏa sáng để có ban ngày làm ăn. Người ta đồn rằng trước đây có 10 mặt trời, Lương Vung chàng Quải đã bắn rơi chín. Nay còn một mặt trời lại sợ say rượu họ sẽ bắn rụng nốt, nên đã ẩn chốn nơi nào? Nhưng cũng có người nói mặt trời mê mải ăn chơi mà quên lãng nhiệm vụ chăng?
            Lợi dụng đêm tối, hổ báo hoành hành khắp nơi, bắt người ăn thịt.Người ta không biết chúng ở đâu để kháng cự. Cứ như vậy  người ta không chết vì thú dữ thì cũng chết đói.
            Một nhà có hai anh em sinh đôi là học trò trồng lúa của vợ chồng cụ Đế Minh đã bị mồ côi mồ cút. Cha bị hổ đêm vồ. Mẹ bị báo tối cắn. Tang tóc chồng chất cùng một ngày. Nỗi người, nỗi nhà , nỗi mình thôi thúc hai anh em quyết chí ra đi  tìm mặt trời gọi về cho làng bản. Xin phép thầy cô Đế Minh , hai trò nói :
-Thưa thầy ! Thưa cô ! Không có ánh sáng mặt trời, cây lúa và thực vật có nguy cơ chết khô hết. Con người và muông thú cũng sẽ tuyệt diệt. Hai chúng con xin phép thầy cô cho nghỉ học để đi tìm mặt trời!
Đã qua nhiều ngày tối đen như mực, hai cụ Đế Minh rất lo sợ cây lúa không có ánh sáng quang hợp thì tuyệt diệt, nghe hai trò,  rất vui mừng bảo :
-Giỏi lắm! ý hai con như ý của thầy cô! Nhưng không dễ đâu. Hãy cố gắng ! Thầy cô chúc hai con công thành danh toại !
 Hai anh em vái lạy thầy cô rồi ra đi. Nhưng biết đi hướng nào? Tìm ở đâu? Trò anh nói :
-Mặt trời lặn xứ Đoài ta hãy rượt theo gọi về!
Trò em nói :
-Mặt trời lên xứ Đông ta hãy đi đón đầu gọi về!
 Không ai nghe ai. Ai cũng cho mình là đúng. Hai trò anh em chia nhau hai ngả mà đi theo niềm tin của chính mình. Mặc dầu đêm đen kịt, họ vẫn băng rừng vượt suối theo sao Hôm và sao Mai sờ soạng mà đi. Họ vừa chạy vừa gọi. Non Tây tiếng trò anh vang lên :
-Mặt trời đang ở đâu?
Sông Đông tiếng trò em vọng lại :
-Mặt trời ơi!
Âm vang tiếng gọi mặt trời làm cho thú dữ phải hoảng sợ, chạy rạt ra hai phía cho hai trò anh em tiến bước.
 Trò em đến bờ biển Đông thì không đi được nữa. Chàng đứng trên núi cao gọi vọng ra khơi. Gọi mãi gọi hoài. Đã hết hơi khản tiếng vẫn cứ gọi. Khơi xa tối tăm mù mịt chỉ đáp lại tiếng biển gầm. Sóng vỗ vào bờ, nghe tiếng gọi khắc khoải của chàng mà động lòng thương. Sóng nói :
-Mặt trời còn bận mê chơi dưới thủy cung. Nếu chàng gọi át tiếng biển gầm thì có thể mặt trời nghe được sẽ lên!
Chàng nghe sóng đem hết sức bình sinh, vận khí công mà gọi. Tiếng gọi cật lực đến mức tột cùng, át tiếng biển động:
-Mặt trời ơi!
Tức thì chàng tắt thở  vì kiệt sức cho tiếng gọi mặt trời về!
Khi ấy trò anh tới bờ biển Tây cũng phải dừng lại. Chàng đứng trên cao mỏm bờ cửa sông gặp biển gọi vang ra khơi. Khơi xa mù mịt tối đen cũng chỉ đáp lại tiếng biển gào. Sóng vỗ vào bờ, nghe tiếng gọi thất thanh của chàng cũng động lòng thương. Sóng bảo :
-Mặt trời còn đang mê chơi dưới thủy cung, nếu chàng gắng gọi át tiếng biển gào thì có thể mặt trời nghe ra sẽ lên phía núi sau lưng chàng!
Chàng nghe sóng, đem tận tâm tận lực đến độ tận cùng, cất tiếng gọi át tiếng biển sôi:
-Mặt trời đang ở đâu?
 Thế là chàng gục xuống mép nước vì tận sức cho tiếng gọi mặt trời trở lại!
Trái tim của hai trò anh em sinh đôi mồ côi ngừng đập ở hai nơi Đông Tây. Nhưng tiếng gọi mặt trời của họ âm vang trong lòng đại dương đánh thức mặt trời ở thủy cung bừng tỉnh dậy. Từ phương đông mặt trời từ từ nhô lên như lòng đỏ quả tưứng gà khổng lồ tỏa ánh sáng rực rỡ. Tia nắng vàng đầu tiên chiếu đến đỉnh núi cao soi vào đầu trò em đỏ ối mặt trời.
 ở phương Tây mặt trời từ từ nhô lên khỏi núi như một viên hồng ngọc khổng lồ tỏa ánh hào quang chói lọi. Tia nắng đỏ đầu tiên chiếu đến mỏm sông cửa biển soi vào ngực trò anh lồng lộng trái tim một mặt trời!
 Chẳng bao lâu tử thi trò anh biến thành con rắn lửa rất dài đỏ rực. Vì dễ bốc cháy nên ban ngày con rắn đào hang ven sông làm ăn sinh sôi. Có sao thì kịp trầm mình xuống nước. Ban đêm rắn tìm đến với người, tự lột da mình bỏ đi, cuốn thân vào cây sắt, đốt lên thành ngọn lửa sáng hơn nến cho tất cả mọi nhà. Loài rắn này hiện nay vân còn ở đảo Lobi vùng biển Gueena Tây Phi. Thổ dân gọi là rắn đèn Kusaca được sử dụng làm nến thắp sáng thay mặt trời trong đêm.
Thân xác trò em hóa thành con chim trống có mào đỏ dáng mặt trời xòe ra những tia lửa trên đầu. Trong đêm tối từ canh ba canh tư canh năm hướng về phương Đông, con chim trống mào lửa này luôn luôn vỗ cánh gáy vang gọi mặt trời lên. Con chim ấy được thuần hóa nuôi khắp mọi nhà mọi nơi. Người ta gọi là chú gà trống. Việt Nam nổi tiếng có gà trông Đông Tảo, Nhật Bản nổi tiếng có gà trống Đông Kinh, đều có tiếng gọi mặt trời rất vang và xa trên bờ Thái Bình Dương.
Lại nói trên núi Nghĩa Lĩnh lúc bấy giờ. Chim chóc ca vang lảnh lói :
-Mặt trời lên! Mặt trời đã về! ánh sáng cho sự sống và niềm tin!
Bóng tối tan hoang.Thú dữ chạy vào rừng sâu. Người người nơi nơi ra khỏi hang, xuống nhà chòi, rộn ràng hái lượm, săn bắt, cấy trồng chăn dắt và hội hè vui chơi tiếp tục diễn ra thỏa thích. Trường dạy dân da vàng cấy gặt lúa nước lúa lửa thủy nậu và hỏa trủng lại mở cửa hoạt động. Hai cụ Đế Minh cả mừng nói :
-Mặt trời đã lên! Các trò canh nông có thấy không? Hai bạn trò mồ côi của chúng ta đã gọi mặt trời về đó! Hai bạn trò ấy đã hóa thân thành ánh sáng mặt trời!
Từ ấy có cây đèn rắn lửa, mặt trời yên tâm đi ngủ đêm. Có tiếng gà nhắc nhở, mặt trời được thức tỉnh, không mê chơi ở thủy cung nữa, đi về trên trái đất đều đặn đúng chu kỳ tuần hoàn.                                         
Lê Quốc Hùng
 
r