Ăn tết Đinh Hợi xong được một tháng ,tôi được vợ chồng cô em gái mời sang Montréal chơi. Trong mấy tuần thăm thú cái đất nước xa Việt Nam đến nửa vòng trái đất ,tôi vẫn không thể hiểu nổi tại sao đôi vợ chồng trẻ đang sống yên lành ở Bỉ lại có thể can đảm quyết định di cư sang cái xứ Canada lạnh như quỷ này để mà lập nghiệp.Vẫn biết Canada là một nước có nền kinh tế phát triển và người dân thụ hưởng một đời sống có chất lượng cao vì lợi tức bình quân trên đầu người cao đến trên 20 nghìn đô (tiền Canada) .Nhưng tôi không ưa nổi cái xứ này bởi thời tiết lạnh kinh khủng .Những người dân Đông Nam Á không quen lạnh ,như tôi chẳng hạn, sẽ thấy sống ở đây khổ hơn là sướng .Tôi cứ tưởng đang mùa xuân ở VN thì sang đây cũng đỡ lạnh , nào ngờ bên này lại đang giữa cảnh mùa đông tháng giá .
Một buổi sáng , theo thói quen tôi đã thức giấc từ trước 6 giờ nhưng ngó sang phòng vợ chồng cô em, cửa vẫn đóng im ỉm .Tôi làm vệ sinh cá nhân ,thể dục xong xuôi nhưng mãi cả tiếng sau mới thấy hai đứa thức dậy . Cô em tôi cười cười : “Anh thông cảm tụi em,ở Montréal này 9 giờ công sở mới làm việc nên 8 giờ thức dậy vừa .Ra đường sáng sớm lạnh lắm ,dễ bị viêm phổi .Lát anh có đi chơi đâu nhớ mặc áo lạnh cho nhiều vì thời tiết hôm nay xuống âm 10 độ C. “Tôi lắc đầu :”Chà, trời lạnh quá ,chắc anh ở nhà thôi .Thời tiết này ra đường không quen lạnh chịu sao thấu.”
Nói vậy thôi, chứ khi hai vợ chồng cô em đi làm rồi tôi cũng tắt máy sưởi, khóa cửa nhà cẩn thận đi xuống phố ăn quà và nhân thể sắm vài thứ quà cho người thân ở nhà .Tôi co cụm người trong trong ba lớp áo, choàng thêm cái ba-đờ-xuy, đầu đội mũ len, tay mang găng dầy, cổ quấn 2 lớp khăn quàng và giầy bốt có lót thêm miếng nỉ.Trang bị cùng mình như vậy mà tôi vẫn còn cảm thấy lạnh run. Răng đánh bò cạp, tôi lần bước đi ra khỏi khu chung cư.Từ nhà cô em ,tôi phải cuốc bộ một đoạn đường mới có trạm xe bus .Tôi bước thật chậm rãi để tránh bị trượt chân.Vì đi chậm ,tôi mới có dịp ngắm kỹ thành phố Montréal này. Hôm nay lạnh quá ,cả thành phố như phủ tuyết băng .Phải công nhận Montréal là một thành phố đẹp .Nó có những nét nổi bật vùng Bắc Mỹ với nhiều tòa nhà cổ khá cao được xây dựng bằng đá mang vẻ kiến trúc cổ của thế kỷ 17,18. Nhiều ngôi nhà cho tôi cảm giác như đó là những cung điện,lâu đài trong truyện cổ tích .
Hôm đó là sáng sớm thứ hai đầu tuần, giờ cao điểm lưu thông nên các chuyến xe điện rất đông người .Theo chỉ dẫn của cô em thì Montreal có cả thẩy 4 đường xe điện nên người ta dùng 4 mầu để phân biệt các tuyến xe : xanh lá cây, mầu cam,mầu xanh da trời và mầu vàng. Lẽ ra theo lời dặn của cô em ,đường đi đến tiệm phở Chez Tau Bay ở đường Jean Talon est, tôi phải lên xe điện mầu xanh lá cây kế tiếp chuyển sang xe điện mầu cam thì tôi lại lên xe điện mầu ngược lại. Bụng đã đói meo nhưng vẫn muốn được thưởng thức tô phở ngon nổi tiếng « Vua quà sáng ở Montréal « nên tôi đành phải quay trở lại trạm khởi hành.Tôi bước nhanh trong hành lang để không bị lỡ chuyến .Trong lúc vội rảo bước theo dòng người , tình cờ tôi nhìn thấy một bà cụ người Việt ốm yếu gầy gò ngồi ở góc đường .Bà ngồi úp mặt xuống hai đầu gối ,một tay che mặt ,một tay còn lại run run chìa ra để xin tiền .Tôi thật sự ngạc nhiên vì từ bữa qua đây đâu có gặp người ăn xin nào trên đường phố nhưng bây giờ thì lại gặp một người ăn mày ,hơn nữa lại là một người Việt ngồi xin tiền người qua lại như thế này. Bị cuốn theo dòng người đi cho kịp chuyến xe điện nên tôi không dừng lại .Nhưng Khi ngồi trên xe rồi ,tôi thấy áy náy trong lòng nên nhủ thầm :« Để lúc trở về ,mình sẽ đi nguợc lại đoạn đường này để kiếm bà cụ hỏi thăm và cho tiền . »
Đến trưa ,tôi trở lại con đường hồi sáng đã đi mong tìm ra bà cụ nhưng chẳng thấy bóng dáng bà đâu .Lòng tôi tràn ngập hối tiếc cùng thương xót cho bà cụ.Tôi suy nghĩ không biết các con cái bảo lãnh ra sao mà để bà phải ngồi lề đường ăn xin khốn khổ như vầy .Hình ảnh một người phụ nữ già gầy gò ,mảnh mai khiến lòng tôi xót xa nhớ về người mẹ thân yêu của mình . Năm xưa khi còn sống , mẹ tôi cũng có vóc dáng ,tác người từa tựa như vậy.Bà đông mặt con nhưng chỉ thương yêu nhất cô con út .Mỗi lần về thăm ,cô em gái tôi thấy mẹ rơm rớm nước mắt mà lòng không khỏi xốn xang ,tiếc mình không đủ điều kiện đưa mẹ ra nước ngoài sống với mình.
Về đến nhà ,lòng tôi buồn buồn xen đôi chút ân hận .Tôi tự trách mình sao hồi sáng không dừng lại giúp bà cụ ,trễ một chuyến xe điện thì đã làm sao đâu. Hôm sau ,cũng giờ giấc đó ,trở lại con đường xe điện ngầm.Lần này, tôi may mắn đã gặp lại bà cụ .Cũng vẫn cách ngồi cúi đầu , tay che mặt ,bà run rẩy chìa tay ra .Bà cụ không nói tiếng nào khi tôi cho tiền .Tay bà nắm chặt lại ,bỏ tiền vào túi áo rồi tiếp tục chìa ra với các ngón tay run run .Tôi cho là do xấu hổ mà bà làm như không nghe ,không hiểu được tiếng nói của tôi ,một người đồng hương .Lúc đó lòng tôi càng thấy dạt dào nỗi thương xót ,tội nghiệp cho một người già vì bị con cái bỏ rơi phải lê lết ăn xin nơi xứ người như vậy. Tôi chậm rãi bước đi nhưng vẫn ngoái đầu lại nhìn bà cụ cho đến chỗ đường ngoặt không còn thấy được bóng dáng bà mới thôi .
Chiều hôm đó, trong lúc ăn cơm, tôi kể lại chuyện gặp bà cụ ăn xin người Việt cho hai vợ chồng cô em nghe .Người em rể chỉ cười mỉm trong khi cô em gái tôi mau mắn lên tiếng : « Đúng ra ở Canada ngày trước không có nạn ăn xin, vì tất cả những người già ở đây ai cũng có tiền trợ cấp.Thỉnh thoảng người ta cũng gặp những người ăn xin do cơ nhỡ hoặc bài bạc túng tiền mới muối mặt ngồi ăn xin như vậy .Chỉ chừng hơn năm nay , người mình ngồi xin tiền như vậy xuất hiện thường hơn .Dường như một số người thiếu lòng tự trọng đã tổ chức một đường dây nhập cư lậu người già từ VN qua đây để thuê họ đi ăn xin .Mới đầu,nhiều người không biết thấy tội nghiệp cho tiền, nhưng sau này hiểu ra không cho nữa .Hiện nay những người ăn xin kiểu này vẫn sống được vì họ có thể kiếm được một ngày dăm bẩy chục đô từ lòng tốt của những người qua đường .Nghe cô em nói, tôi bán tín bán nghi vì hình ảnh bà cụ mà tôi gặp trông rất hiền lành ,dễ thương đâu có vẻ chi là hành vi giả dối của một kẻ lừa đảo.
Ngay sáng hôm sau ,tôi trở lại đường xe điện ngầm lần nữa để quyết tìm ra sự thật .Lần này, tôi đứng ở một góc khuất cách xa chỗ bà cụ ngồi để quan sát .Vài phút sau, những gì tôi không ngờ đến đã xẩy ra .Đó là cứ vào những lúc có xe điện đỗ lại cho người ta lên xuống thì bà cụ lại xuất hiện ngồi xin tiền với điệu bộ run rẩy của người già yếu nom rất tội nghiệp. Những tờ 5 đô (loại tiền giấy nhỏ nhất ở Canada ) hoặc tiền kim loại 1, 2 đô được bà bỏ ngay vào túi. Nhưng khi xe điện chạy và dòng người đã trống vắng không còn ai ,bà ta ngẩng phắt đầu lên, mắt láo liên nhìn chung quanh, xem không có ai thì vội vã móc tiền ra đếm đếm ,xếp xếp rất nhanh ,chỉ chưa đầy một phút đã xong .Đoạn bà bỏ cuộn tiền vào chiếc túi khâu ẩn trong cạp quần .Bấy giờ nom bà rất khoẻ khoắn, lanh lợi, chẳng có vẻ gì già nua ốm yếu mất sức đáng thương hết. Nhưng khi thoáng thấy ai đi tới hoặc chuyến xe điện khác trờ đến , bà ta mau chóng trở về cái màn diễn xuất quen thuộc : tay úp mặt , tay chìa ra run rẩy đáng thương để lường gạt lòng tốt của khách qua lại .
Trên đường trở về nhà cô em, tôi cảm những bước chân của mình nhẹ nhõm hơn và sự thanh thản trở lại trong lòng. Bao nhiêu dằn vặt ,thương xót ấp ủ mấy bữa nay bỗng vụt tan biến hết.Tôi hiểu ra mình đã bị lừa .Bà cụ này đúng là tay ăn xin chuyên nghiệp .Giá như ở VN thì tôi đã chẳng bận tâm làm gì vì một khi đất nước đang còn khó khăn thì có những người ăn xin trên đường phố là chuyện bình thường. Ngay cả việc một số người còn khỏe mạnh nhưng lười lao động đã giả dạng ăn xin sử dụng mánh lới tiểu xảo để lừa đảo kiếm ăn cũng không phải hiếm gặp trong đường phố . Không ít người trong chúng ta,đã từng một lần gặp ai đó lâm vào hoàn cảnh đáng thương mà bất cứ người nào có chút từ tâm đều sẵn sàng chìa tay tương trợ. Thế nhưng trong một tình huống bất ngờ sau đó, họ cảm thấy buồn bực khi phát hiện ra con người mình giúp đỡ trước đây chỉ là kẻ bịp bợm ,đóng kịch giả dối để lường gạt tình thương . Đấy là một thứ u nhọt, một tệ trạng giai đoạn của xã hội , đang bị mọi người lên án , bài trừ .
Nhưng chuyện người mình ra nước ngoài ăn xin ,như trường hợp tôi vừa kể lại trên đây,thì lại khác .Theo tôi ,chúng ta cần có một cái nhìn nghiêm khắc hơn ,bởi nó đụng chạm đến lòng tự ái dân tộc. Một khi hành vi ăn xin giả dối bị lật tẩy, không chỉ bản thân kẻ đó bị khinh bỉ mà danh dự đất nước cũng xấu lây .Tôi không nghĩ rằng thời thế bây giờ đã tạo ra cái nghề nghiệp thiếu lương tri như vậy. Đất nước phát triển, không có nghĩa là người ta sẽ kiếm tiền bằng mọi phương cách trong đó có cả việc đánh mất lòng tự trọng, thứ quý giá nhất của mỗi con người. Đáng buồn thay ,đất nước chúng ta lại đang có những biểu hiện như vậy .
Mru Thăng