Hỏi: Cho biết nguồn gốc của hai chữ "lì xì" ? Đáp: Đầu năm chúng ta có tục lì xì tức là cho tiền mừng tuổi. Giáo sư Nghiêm Toản đã từng giảng riêng cho tôi nghe rằng: "Lì xì" chính là chữ "Lợi Thị" như người Quảng Đông hay nói. Nhưng có thể hiểu bằng hai cách:
1) Nghĩa thứ nhất: Lợi thị là tiền cầm lấy may, lấy phước. Hai chữ lợi
利 là điều thu lời và thị
市 là chợ. Nghĩa là đi chợ có lời, vì theo tục người Tầu, mỗi khi mình bận không đi mua gì ở chợ thì đưa tiền cho người khác đi chợ hộ mình, thường là đưa dư chút đỉnh trên số tiền phải trả. Người mua dùm cứ xin tự tiện giữ lại gọi là tiền dằn giỏ, tiền đi chợ lời chút đỉnh. Tiền lì xì mà.
2) Nghĩa thứ hai: Lợi vẫn có nghĩa là lời, nhưng thị viết khác, đó là chữ thị
是 có nghĩa là "thì đúng thế" như trong cách chữ thị phi
是非 hay trong bài kinh Diệu Pháp Liên Hoa:
Như thị tướng, như thị tính
Như thị phi, như thị nhân (Cái gì có tướng ra sao thì cái tính nó như vậy, cái gì không phải ra sao thì cái nhân nó như vậy).
Lợi thị hiểu theo kiểu thứ hai là câu nói Lì xì! Đúng là lợi đấy nhé! Chữ "thị" dùng ở sau làm tiếng trợ từ như "đích thị".
Xin cà kê chiết tự chữ lợi
利 và hai chữ thị
市,是 . Lợi theo chữ Nho là lúa, hòa
禾 được gặt hái về bằng con dao, đao
刂. Trong một xã hội "dĩ nông vi bản" thì lúa là nguồn lợi căn bản. Chữ Hòa 禾 là hình cây lúa ở trên có chẹn lúa oằn chín xuống! Còn chữ Đao
刀 nguyên là một phiến đá sắc dùng để cắt của thời đại đồ đá. Nhà nào có nhiều ruộng, điền
田 gặt thóc lúa chất cao
高 trong nhà là nhà giầu, phú
富.
Còn chữ thị
市 là chợ, là một nơi rộng rãi thường có cỏ mọc nơi mà người ta tới đó để mua đồ hình cái tay vơ vô. Thành ra chữ thị
市.
Còn chữ thị
是 nghĩa là "đúng như thế" theo chữ cổ triện thì viết có chữ nhựt
日 và chữ chính
正, thành ra thị
是 ; Nhựt có hình mặt trời, còn chữ chính thì gồm một gạch ngang _ chỉ lằn mức và chữ chỉ
止 là cái bàn chân có gót, có mắt cá, và các ngón chân. Nghĩa chung cả chữ là ước định lấy theo bóng mặt trời làm lằn mức giới hạn, để dừng lại như vậy là đúng như ý mình muốn.
(Trích Bút khảo về Xuân, Lê Văn Lân)