Bài bình: Trường ca NGỠ MẮT MÔI XƯA của Võ Thạnh Văn
Bài bình: Trường ca NGỠ MẮT MÔI XƯA của Võ Thạnh Văn (Phù hư Dật sĩ) “CHÍN RỤNG TRÁI SẦU” – Bài cảm nhận của Ngã Du Tử. (Phần 5 Trong tập trường ca của thi sĩ Võ Thạnh Văn)
Mỗi đời người trên thế gian này, thuở học trò, nhất là thời học trung học đệ nhị cấp – tuổi biết yêu, chắc chắn ai cũng ngấm nghé, để ý và ấp ủ một đối tượng khác phái. Đó là lẽ tự nhiên của loài người. Dường như, “Ai cũng nhớ buổi đầu non nớt ấy / mãi theo chân nhưng chưa dám tỏ tình.” Chính chuyện mãi theo em, mãi ngập ngừng… nên nhớ hoài môi mắt người xưa, một đời mộng mị không phai. Rồi bất chợt, sau nầy, hôm nào đó, có một bóng hồng thấp thoáng giống như ngày ấy, tức thì tâm thức bừng sống dậy và hình bóng xưa mờ ảo hiện về. Lòng thi nhân chợt bừng bừng nở và cảm xúc thơ chảy dài như suối, lan toả ra tận đại dương tình bất tận. Từ ấy, với Võ Thạnh Văn, “NGỠ MẮT MÔI XƯA” ra đời? Với trường thi tình ca như khúc biến tấu vang vọng trong tâm thức hiển thị thành ngôn ngữ. Sao mà thú vị vậy thi sĩ ẩn dật Phù Hư?! * * * * * Ta đi dần vào chi tiết. Với phần 5/12 (NMMX có 12 phần, mỗi phần có 10 khổ thơ), Ngã Du Tử - kẻ viết bài nầy, cảm nhận như thiên tình sử diễm lệ ấy mãi bềnh bồng trôi theo nhịp sóng đời, nhẹ nhàng mà tha thiết, dịu êm và có chút gì luyến tiếc một thuở ngây ngô xưa xa, rồi cứ vỗ vào bờ trái tim trong tâm hồn thi nhân, hình bóng kiều lộng và kiêu sa. Cái kiều lộng ấy cũng đủ khả năng làm cho đá tảng sơn động cũng si mê, cũng ngỡ ngàng chớp dựng hàng mi. Trăng là trăng dậy thì, thuở nàng 15. Nhưng, đó là trăng giai nhân, trăng tri kỷ. 41. thuở trăng dậy thì dáng em kiều lộng ta hé cửa động đá dựng hàng mi Cái thú vị của thi sĩ họ Võ là để ý đến và nhớ từng nét trên khuôn mặt của bóng hồng xưa ấy. Má em ngày đó có 2 lúm đồng tiền chín mọng, nói cười mặn mà, duyên dáng… Niềm vui ấy thi nhân mãi mang theo một đời, cho đến giờ phút nầy, còn đọng lại đầy ắp trong tim, để nhớ hoài một bóng hồng thuở nọ. Nàng, nếu không là giai nhân diễm tuyệt cũng là một thục nữ kiều mị, nếu không là quốc sắc thiên hương thì cũng là thuyền quyên, dáng hạc… để chàng thi nhân còn thương còn tiếc, nhớ mãi bên đời, dù trải qua bao gập ghềnh sóng gió. 42. má đồng tiền đôi lúm sâu chín mọng niềm vui còn đọng đầy ắp mắt môi Buổi hẹn hò ấy có lẽ chưa tỏ bày điều gì chăng?! Hay chỉ nhìn ngắm dáng em vui vầy cùng bè bạn trong sân trường rồi mộng mơ và đúc kết thành tình nồng thắm trong ngăn tim ấp ủ của thi nhân? Khi hồi trống trường vang vang, em vào lớp, ôi chao nặng trĩu “tình ai ấp ủ,” trong sáng như pha lê thuở mới biết yêu. Lãng mạn và đẹp vô cùng. Rõ ràng thế hệ thi nhân và tôi, tình yêu học trò thuở ấy sao mà tuyệt thế, cứ mãi ngập ngừng không dám ngỏ lời yêu, dường như sự thiêng liêng ấy chúng ta không dám đụng đến, sợ sẽ vỡ một điều gì vô cùng hệ trọng. Trái tim non nớt ngày xưa quả là đáng quý, đáng yêu một thuở… nhưng đáng trân trọng suốt khoảng đời người. Cái đẹp tinh thần ấy làm sao thời đại này còn có được?! Có lẽ vì thời buổi ấy, chúng tôi được học về đạo, đức, lễ, nghĩa… khá đầy đủ, được hun đúc đều đặn trong mỗi cấp học?! [Có người nói rằng, mỗi thời một khác. Bây giờ hiện đại, sẽ khác thời các anh. Đúng. Mỗi thời một khác nhưng đạo đức chuẩn mực làm người thiện lành, mực thước thì không thay đổi. Tất cả đều do giáo dục mà ra cả. Gìn giữ và phát triển vô cùng khó. Một nền giáo dục tệ hại sẽ phá hoại chuẩn mực ấy. Sở dĩ bây giờ tình yêu tuồi học trò bị “ô nhiễm” trầm trọng, bởi sự giáo dục công dân, đức dục quá tồi tệ. Nhân cách của mỗi cá nhân hình thành bắt đầu từ vỡ lòng, tiểu học đến trung học…]. Với khổ thơ 43 nối tiếp, “hồi trống tựu trường nặng trĩu và tiếng guốc sầu vương” cho trái tim non ai ấp ủ bấy lâu trong im lặng đợi chờ. Tiếng trống tụu trường, rồi tiếng trống vào lớp sao mà nặng trĩu. Tiếng trống giục giã làm ngẩn ngơ nuối tiếc lòng trai. Tiếng trống nặng nề, ể oải như quyện với sương mai đặc quánh sân trường. Chẳng những lòng trai khắc khoải mà lòng cô gái nữ sinh cũng như sầu vương trĩu nặng qua từng tiếng guốc. Đó là sự đồng cảm của hai con tim rung động vì nhau. 43. hồi trống tựu trường ngậm sương nặng trĩu tình ai ấp ủ tiếng guốc sầu vương Tình tự trường thi “Ngỡ Mắt Môi Xưa” tiếp diễn, chúng ta mới thấy“tiếng trống tan trường thơm mùi nắng quái,” làm gì có trên thế gian này, nếu không phải là thi sĩ cảm nhận. Chỉ có giới thi nhân thực sự mới khám phá được điều vi diệu đó. Khổ thơ này là một thi ảnh tuyệt vời, một bức hoạ lung linh, một chân dung lấp lánh nét lãng mạn vi tế. Gót hài nào chẳng gõ xuống mặt đường, nhưng “Gót hài ai ngại / gõ đau mặt đường” mới là việc đáng nói. Nếu tiếng trống tựu trường nặng nề đẩm sương mai, thì tiếng trống tan trường đầy phấn khích, thơm mùi nắng quái hoàng hôn. 44. tiếng trống tan trường còn thơm nắng quái gót hài ai ngại gõ đau mặt đường Quay lại từ khởi đầu, khổ thơ #1 trong “Ngỡ Mắt Môi Xưa” của thi sĩ họ Võ, ta mới hiểu nỗi hoài vọng cũ còn lênh láng phù sa do tâm hồn nuôi dưỡng, đợi chờ bóng hồng xưa vẫn reo ca réo gọi, tưởng như thời gian chẳng thể xóa nhòa dĩ vãng: “ngỡ mắt môi xưa / về trong nắng nhuộm/ sân trường phượng ướm/ màu phấn son đưa.” Tiếng guốc bỏ lớp bỏ trường ra về của người con gái càng ái ngại cho nỗi cách xa một đêm chờ ngày mai đến lớp… Vì thế mà ngày thu tựu trường, khi cánh phượng hồng còn luyến tiếc đợi chờ đàn bướm trắng thân yêu ngày nào quay về, làm rộn rịp mùa thi phượng nở khoe rực sắc màu. Khi tiếng trống giục giã mùa khai trường… chàng học trò lãng mạn si tình bèn giấu vỡ, lặng nhìn dáng em ngày nọ sau 3 tháng đợi chờ như thế nào? Khi lòng chàng đã chín ủng –sau 3 tháng hè tạ từ trong xa cách, dẫu là thơi gian xa cách tạm thời… 45. buổi phượng sân trường rơi từng cánh đỏ ngày ta giấu vở sau chậu quỳnh hương Tuy 3 tháng hè xa cách tạm thời, nhưng lòng nhớ thương mong ngóng tích luỹ từng ngày trong 90 ngày đằng đẵng. Chỉ chừng ấy ngày tháng đau đáu nhớ thương … cũng đủ khiến lòng thi nhân chín ủng, chín héo, chín bói, chín mùi, chín rụng… Nhưng, tâm tình của kẻ đang yêu đẹp quá, thơ mộng quá, đầy ắp những suy tư đắn đo bồi hồi lãng mạn. Ba tháng hè nắng cháy, lòng chàng vẫn cảm thấy nặng nề ướt đẫm sương sớm… mà mấy thuở của nghìn sau còn thơm ngát hương trầm. 46. từng giọt đông sương đọng trời nước sũng lòng ta chín ủng mấy thuở trầm ương Cho đến bây giờ, thời gian và không gian đã qua lâu rồi, chẳng biết đã bao nhiêu mùa luân lạc cách chia?! Tình đã chín ủng từ thuở tóc còn xanh, với trầm tích thời gian bao thuở “trầm ương,” vẫn còn nhớ hoài một thời ngẩn ngơ, ngơ ngẩn. Dù là “ai” đi nữa, trong 2 chủ thể, chàng và nàng, chắc chắn như phấn hương thi ca, sực nức mùi thơm thoảng dịu quá khứ thuở học trò hoa mộng. Đẹp và thơ mộng quá phải không các bạn yêu thơ? Chia cách, trắc trở, đau thương… đã dệt nên những vần thơ, những vần thơ đẹp long lanh đầy sắc, hương, nhuỵ, phấn… 47. ai đã ngẩn ngơ sau giờ tan lớp bướm ong cánh chớp rải phấn đầy thơ “Một thuở qua cầu / lòng ta chia nhịp”? Tại sao không chung nhịp mà chia nhịp? Thì ra định mệnh nghiệt ngã. Thì ra con tạo khéo trêu ngươi? Cầu Ô Thước xưa, Ngưu Lang và Chức Nữ chỉ mỗi năm một lần gặp nhau khi đàn quạ về bắt nhịp cầu tình yêu mỗi mùa Ngâu đến. Có lẽ tác giả cũng đã thấu hiểu tường tận sự “đành hanh quá ngán / chết đuối người trên cạn… (Ôn Như Hầu) nên chẳng oán hờn, buồn giận khi “tình mỏng đẻ non / nghĩa dày thiếu tháng.” Tác giả chỉ ghi lại và giải bày cảm xúc một thuở môi mắt người xưa, để trải lòng cùng chư bằng hữu, rằng tại sao “em về cầu ván / rẻ lối rêu mòn.” Thì ra, con người dù cố gắng đến đâu cũng không thể cưỡng cầu khi định mệnh sắp bày như thế. Một sợi tóc rụng cũng có số phận của riêng nó trong Tân Ước Kinh). Đó là lẽ “Nhất ẩm nhất trác giai do tiền định” trong Kinh Dịch. 48. thuở đó qua cầu lòng ta chia nhịp cho tình vừa kịp chín tới mùa ngâu Rồi kết thúc của cuộc tình, tuy không phải là một đoạn kết có hậu kiểu “Happy Ending,” như giới văn học Âu Tây chủ trương. Cuối cùng rồi mỗi người một ngã, đường đời hai hướng xuôi ngược. Một khi lối rêu mòn đã rẻ nhánh, nàng, về qua cầu ván. Có lẽ từ đó nàng rời sân trường. Phận gái một phương. Chính chuyên là thước đo chuẩn mực cho cuộc sống, cho hạnh phúc, cho bổn phận, cho tam tòng tứ đức. Nàng, lấy công dung ngôn hạnh làm kim chỉ nam. Còn chàng, về đâu?! Làm trai, bước đường vô định. Làm trai, mười phương tám hướng làm nhà. Làm trai, tha phương đất khách. Làm trai, một đời luân lạc, nổi trôi bồng bềnh. 49. tình mỏng đẻ non nghĩa dày thiếu tháng em về cầu ván rẻ lối rêu mòn Từ buổi ấy dường như hồn thi nhân du mục, du cư… Lúc thì lãng đãng trên chon von đèo dốc, treo tình trên vách núi: lúc thì bềnh bồng theo mây chiều ráng nắng, lúc theo sương vờn bãng lãng cùng hoàng hôn ngậm ngùi. Hoặc như khói động non ngàn thả hồn theo cuộc tình hồng một thuở mắt môi áo trắng còn vương vất sân trường… Mà thời gian không thể phôi pha vọng về từ tâm thức phiêu lãng… rồi chảy dài cùng suối thời gian âm ỉ bất tận trong cuộc đời này. Đẹp, tuy trầm luân khắc khoải tơ tưởng, ngóng mong… 50. từng bước chon von mây chiều nắng ráng sương vờn bãng lãng khói động đầu non * * * * * Kết: Quả tình, thi sĩ Võ Thạnh Văn và trường thi Ngỡ Mắt Môi Xưa, trong thi ca Việt Nam, xưa nay hiếm.
Ngã Du Tử viết tại Sài Gòn Tháng giêng/ năm Nhâm dần (2022).
Truyện ngắn: BẮT ĐẦU (Tặng nhà giáo, nhà văn CN) - Anh à, làm sao chứ trẻ nhỏ khóc quá vì đói. Anh cảm thấy chua xót trước thực tại. Vắt tay trên trán nằm ngữa nhìn lên trời cao. Trời vẫn màu xanh, mây trắng yên bình nhưng lòng ông dậy sóng. Sau những ngày ở trại về ông dự liệu cho mình và gia đình gian nan còn rất dài phía trước. - Anh à, làm sao đây? Tiếng nói lớn của vợ làm ông sực tỉnh. - Em chạy sang nhà bác Hai mượn đỡ lon gạo về nấu cho con ăn đỡ đói - Anh à, em mượn từ chiều nhưng nhà bác không có. Bác trai đã đi vay người anh em ở huyện từ hôm qua, sáng nay chưa về. ... Trời tối mặt người không nhìn rõ, anh cùng chị vợ cố liều lấy trộm chiếc máy bơm nước Koler của Hợp tác xã nông nghiệp. Chắc sẽ có tiền mua gạo đủ tháng no cơm. Lặng lẽ, đi nhẹ như mèo đem đến tiệm sửa máy nước bán lấy tiền mua gạo. (Tất nhiên anh đã điều nghiên kỹ lưỡng và nói với vợ cặn kẽ), Nào ngờ thằng bạn chủ tiệm ở làng nó biết hoạch tẹt: - Trời đất, Tao không mua được. Máy này của HTX là máy hầm bà lần, hồi ấy, tao ráp toàn đồ hợp chủng quốc, bán cho HTX chạy tăng cường nước vào mùa hạn năm ấy. Tao mua dễ bị ở tù lắm. Mày trả lại vị trí cũ đi. Thôi thế này: - Tạo cho vợ chồng mi mượn đỡ tiền về giải quyết khó khăn, thiếu đói. Khi nào có trả tao. Vợ chồng anh vừa mừng, vừa sợ, vừa lo. Tuy vậy anh vẫn bình tĩnh. Lần này hai người nhanh chân khiêng máy nước ném xuống ao, phi tan. Khoảng 3 giờ sáng cả hai về nhà với niềm vui và nỗi buồn chen lẫn. Lần đầu tiên trong đời anh táo tợn kinh khủng vì...con đói. Với anh cả hàng trăm lần đói như thế nhưng chưa bao giờ có ý niệm bất lương. Nó dày vò tâm hồn anh đến mức ngoài tưởng tượng từ lúc làm người. Tin HTX bị trộm máy nước nhanh chóng được loa phóng thanh thôn rao ơi ới. Cả làng hoang mang lo lắng. Không biết ai cả gan, bị du kích bắt ở tù như chơi. Đến mấy tháng sau không có động tĩnh gì, chẳng biết thủ phạm lấy cái máy Koler là ai. Gia đình anh vẫn bình an, nhưng lòng anh ngỗn ngang, cả đời lương thiện, mỗi một lần vì con đã liều lĩnh táo tợn một việc tày trời. Chỉ có anh và đất trời mới hiểu được sự hy sinh - hy sinh cả danh dự làm người chỉ vì con. ... Anh rời quê hương vào vùng Kinh tế mới tự túc An Viễn, Đồng Nai. Đến vùng đất mới tâm hồn như cởi bỏ một vật nặng ám ảnh, có lẽ đây là vùng đất dưỡng nuôi gia đình anh. Đất cũ đãi người mới: “Đồng Nai gạo trắng nước trong/ Ai đi đến ấy lòng không muốn về”. Nhiều người cùng quê đi trước yêu mến, hướng dẫn ông buôn bán để may ra đời sống đỡ khổ hơn. Cả đời xé sóng biển, oanh liệt lênh đênh khắp miền, giúp đỡ biết bao nhiêu con người, đến đâu ai cũng quý mến tính thật thà và nghiêm nghị ở anh. Khi trở về đời sống thường nhật từ trại ra, anh lúng túng, khó khăn mọi bề vây bủa. Người phụ nữ tốt bụng cạnh nhà bày vẻ anh: - Anh à, buôn bán như em cũng sống được chứ làm rẫy vất vả nhưng mình không quen, khó lắm. Tướng anh như quan, làm sao anh chịu nổi. Mùa tiêu, Sài Gòn đắc lắm đi lọt được năm, mười ký tiêu mua gạo đủ cả tháng ăn. Tôi cho anh mượn vốn. Chị bạn bên nhà chân thành nói với anh. - Tôi đi cùng chị xem sao. Chị bảo: "Anh mặc quần ống rộng, dễ cởi ra" . Đỏ mặt, ngỡ ngàng anh nói: - Chuyện gì vậy chị? - Anh cứ nghe em. Rồi anh ngoan ngoãn mặc quần rộng thùng thình cùng cô bạn ấy lên đường. Đến nơi hen, chị bảo anh cởi quần. - Trời đất, em làm chi rứa? - Anh cứ nghe em, coi anh có cứng cát không?... ... Chị lấy tiêu hột áp, bó vào sau chân anh, trông đôi chân anh như phi hành gia của nhà thám hiểm mặt trăng phi thuyền Apollo 11 đáp xuống mặt trăng đầu thập kỷ 70 thế kỷ XX. Lên xe than tiến về Sài Gòn - Ngày ấy tất cả nhà xe đều độ xe chạy dầu, xe chạy xăng bằng xe than như đầu thế kỷ XX. Sự thụt lùi gần trăm năm. Trạm Ngã ba Vũng Tàu người người lao nhao, thuế vụ có lịnh chặn lại. Anh xuống xe lớ ngớ, tính ra xa gải cho đã ngứa, bởi mồ hôi đổ ra dưới chân làm ẩm tiêu nóng và ngứa không chịu nổi. Cán bộ trạm thấy anh đi xa, bèn gọi giật lại: - Anh kia, vào đây. - Tôi đi tiểu, xong tôi vào ngay. Trong tích tắc anh nghĩ phải nói sao cho họ cảm động tha cho, không thu mua. - Anh cởi quần ra. - Cán bộ à, sao lại cởi quần giữa bá quan, nhiều người? - Anh cứ cởi quần ra Tiếng nói của cán bộ như xé vào tai những hành khách. Vài người bật cười chế giễu vừa xót thương. - Anh cởi quần ra, kiểm tra. Anh cởi quần và người nhân viên thuế vụ phụ mở. - 6 kg tiêu, anh đi buôn. Bọn buôn nhiều mưu kế, nhưng chúng tôi không thua bọn họ, Mỹ chúng tôi còn đánh thắng huống hồ bọn buôn, anh cán bộ trạm hiu hiu tự đắc. Anh chẳng thiết tha gì cúi xuống gải một trận cho đã sướng. Kệ mẹ, thua keo này, bày keo khác. Tuy vậy, anh năn nỉ: - Tôi là giáo viên, nghỉ hè tính đi vài chuyến kiếm ít đồng mua gạo cho con. Tụi nhỏ nó ăn mì ngán cả bản họng - Giáo viên à? Có chế độ, còn đi buôn vi phạm chính sách. Lập biên bản. Tịch thu! Buổi đầu đi buôn với chị thất bại, lại mang nợ chị, cảm ơn lòng tốt của chị. Tôi nhớ mãi vụ này, anh đến gần chị nói thật khẽ. - Tính sau anh à. Cả chị nữa, chuyến ấy tay không trở về. Lòng anh buồn rười rượi, chị cũng chẳng thua gì, ai không xót khi mất cả chì lẫn chài dù đã cố gắng tận nhân lực, đâu phải cố gắng là được. ... Anh và chị bạn đón xe quay về. Chị hiểu được chuyến mở màn bị quét sạch no ấm của gia đình nhà anh. Chị nói: - Lần sau mình đi hướng Cát Lái. Chắc ăn hơn tuy nhiều vất vả vì đường khó đi. Ngõ vào nhà anh như dài hơn, đôi chân nặng nề hình như còn 6 kg trên đôi chân mỏi. Trưa nắng nóng, không một chút gió, oi bức lạ thường. Anh lẫm nhẫm: Thất bại là mẹ thành công. Không thể nãn lòng đươc, mới chỉ một lần thất bại. Anh sẽ trải nghiệm lần nữa cùng chị. Chỉ là mới bắt đầu cuộc sống tha hương . Đất trời sẽ ban tặng cho ai nhiều tận tụy và nỗ lực trước những gian nan, đắng cay, có cả tủi nhục. (Ba mươi năm sau, anh là một doanh nghiệp khá giả, khi trà dư tửu hậu anh kể lại, vài người yên lặng lắng nghe .Có đôi mắt ướt, lệ rơi xuống bàn vì xúc động một thời sống không bằng chết). Hữu khổ thành thân. May thay, tất cả đã trôi xa, nhưng sẽ chẳng bao giờ quên với con người anh. NGÃ DU TỬ/ SG
Thống kê hiện tại
Hiện đang có 0 thành viên và 4 bạn đọc.
Kiểu: