Re:Bình luận văn học: ĐỌC: DẠ CA, THƠ NGÃ DU TỬ
-
02.12.2024 21:52:12
Truyện ngắn:
VINH DANH MẸ
Thằng Tý từ lúc sinh ra, mặt mũi mắt sáng láng, ai cũng bảo thông minh. Sau này sẽ học giỏi, có thể thành đạt, nhưng khốn mỗi cái tội nhà mẹ nghèo, lại đơn thân. Có cha cũng nghư không. Cha nó, không hiểu lý do gì khi thôi nôi xong, nói đi làm ăn xa, rồi ngày tháng trôi đi, chẳng thấy về, thậm chí không viết thư, biệt âm vô tín.
Khi vào lớp 1, mẹ Tý thường nhắc đi nhắc lại mỗi lần đưa đón con. Me Tý bảo cháu:
- Nhà mình nghèo, con lại thiếu cha, cố gắng học chăm, mai mốt thành người còn giúp mẹ, mẹ chỉ có mỗi mình con, chị quả quyết vây.
- Dạ, con sẽ cố gắng để không phụ lòng mẹ.
Sáng chợ sớm, chiều chợ trưa bất kể mưa nắng thế nào, chị cũng dãi dầu, xông xáo. Trời thương, nên chẳng bệnh hoạn gì nhưng chị vui và tự hào vì Tý ham học, lại học giỏi. Tháng nào cũng được giấy khen. Cuối năm có phần thưởng mang về tặng mẹ, mẹ Tý vui lắm, chị thường về ngoại tâm sự với bà ngoại Tý. Bà ngoại lúc nào cũng xuýt xoa, thương cảm.
Các bạn học cùng lớp ráng ganh đua nhưng không thể bằng. Trong xóm có thằng Lựu cùng học chung, tính xấu bụng thường dè biểu, bảo rằng: "Con không cha như nhà không nóc".
Tý chẳng để ý, chỉ biết chăm chỉ học hành. Năm nào cũng xuất sắc, cuối cấp bậc tiểu học, Tý hiểu ra được ý nghĩa câu này. Tý giận thằng Lựu lắm. Gần mùa bế giảng cuối cấp 1, sau khi ra khỏi trường. Tý chận đường Lựu lúc ra về:
- Suốt cả năm nay, tôi có gì không phải với bạn? Sao bạn tụ năm tụ ba nói với các bạn: "Con không cha như nhà không nóc" là sao? Nếu bạn còn nói như thế, tôi sẽ đánh bạn, đừng trách tôi. Tý giận nhưng vẫn bình tĩnh, rắn rỏi. Từ đó, Lựu có vẻ ngán Tý không dám nói nữa.
Sau ngày ấy, không còn nghe Lựu & Tý nhắc gì về điều này.
Năm lớp 6, không còn học chung nhau nên 2 bạn chắng gặp.
Thời gian cứ êm ả trôi, mẹ Tý mãi hoài lo cơm áo cho con, tuổi xuân cũng theo thời gian nhạt nhòa và càng rắn rỏi hơn cùng sự bào mòn của năm tháng sớm trưa, mưa nắng dãi dầu, tóc đã nhiều sợi bạc, chị hằng ngày chỉ biết con đường lấy hàng và đến chợ xã, chợ huyện bán mua.
***
Thấm thoát gần hai mươi năm trôi qua. Hôm ấy, nhà trường làm lễ bế giảng trường cấp ba và tuyên dương các học sinh xuất sắc, em Tý cũng hân hạnh có trong top 10 của các lớp 12 – Những em có thành tích tốt nhất của nhà trường.
Tý về nhà thỏ thẻ cùng mẹ:
- Mẹ à, ngày mai là lễ bế giảng của trường, cô giáo chủ nhiệm có giấy mời mẹ đến dự lễ bế giảng. Thư mời đây mẹ à.
Từ ngày cha Tý đi biền biệt, chưa một lần trở lại thăm con. Hôm nay, chị cầm trên tay thư mời, chị tưởng như điều gì rất to lớn, niềm vui có con được tuyên dương trước trường và nỗi buồn đơn thân chỉ biết một lòng hy sinh cho con, chị quên cả chính mình, trong lúc bè bạn vẫn ăn diện, có khi rũ rê chị café, nhưng chị khéo léo từ chối. Riết rồi bạn bè không gọi chị nữa, chị lầm lũi tảo tần trên con đường độc hành. Chị vừa tự hào vừa tủi thân, chị khóc.
- Sao mẹ khóc, con chăm chỉ học hành suốt 12 năm học, ngoài giờ học, con phụ mẹ đủ việc, con chưa bao giờ con lêu lỗng, hay bỏ bê công việc nhà, sao vậy mẹ hay là mẹ giận con điều gì? Nếu con có điều gì trái ý mẹ và bà ngoại con xin lỗi mẹ.
- Con à, con không có lỗi gì cả, con là đứa con ngoan, chăm chỉ học giỏi được nhà trường khen tặng tuyên dương, mẹ vui lắm, tự hào lắm, còn phía sau những nỗi niềm của mẹ, con không hiểu được đâu - Chưa bao giờ mẹ nói cùng con, mẹ chỉ tủi thân, từ ngày con còn nhỏ đến nay gần đôi mươi, chưa bao giờ cha con trở về để thăm con côi cút, sống chết thế nào? Người chồng, người cha sao bất nghĩa và tàn tệ… Rồi chị hồn nhiên khóc và kể lễ với con, nỗi buồn có lẽ cũng trôi theo giọt nước mắt và tan theo dòng lệ nhỏ xuống nền đất làm khô đi muộn phiền chất chứa suốt gần hai mươi năm.
- Mẹ à, mẹ đừng khóc và nói nữa về người đàn ông, mà mẹ nói là cha của con. Xem như cha đã chết, mẹ sẽ an lòng hơn. Con tin sau cái khóc này, mẹ sẽ chẳng còn có gì để khóc, chỉ có niềm vui và nụ cười. Ngày mai, mẹ nghỉ bán lên dự lễ nghe mẹ, cô giáo chủ nhiệm con mong gặp mẹ.
Suốt chiều hôm ấy, chị về ngoại sớm hơn báo với ngoại Tý, ngoại vui mùng lắm, bà lục lại túi dựng quần áo, có vài chiếc áo dài, chị ướm thử chiếc áo có hoa cúc vàng phía trước vạt còn tương đối mới, sao vừa vẹn quá mẹ. Ngoại móm mém nói yêu với con gái:
- Tội nghiệp con tôi, từ thanh xuân yêu cậu Sơn, có gì chưa được với con mắt kinh nghiệm, mẹ đã can ngăn nhưng rồi định mệnh khắc nghiệt, thằng Tý mới thôi nôi, nó bỏ đi chẳng nói nửa câu. Từ đó chi hậu nó biệt vô âm tín, con một mình hy sinh hết để nuôi con ăn học. Bây giờ Tý được nhà trường tuyên dương không có nổi bộ đồ đẹp để mặc mừng ngày đại lễ của con.
- Chiếc áo vừa vẹn quá mẹ. Bà trông Tuyền - Con gái mình giống mình thời trung niên, bà vui đến nổi nghẹn lời. Chị gói cẩn thận như kỷ vật quý. Ngày mai mình sẽ mặc chiếc áo dài này dự lễ cùng con, chắc cũng đẹp lắm đây.
Buổi tối ấy chị thao thức trông cho đến sáng để cùng con nhận lãnh vinh quang mà suốt bao nhiêu năm chị nỗ lực, chưa biết mệt mỏi là gì.
Buổi sáng ấy, mẹ Tuyền bước vào sân trường, một sân khấu trước trường cao, trang hoàng khá đẹp mắt. Trên nền vải xanh đính mấy chữ rất đẹp: Lễ Bế giảng & Tuyên dương các học sinh khối 12.
Tý cùng mẹ đi vào, tận tay dắt mẹ đến gặp cô giáo chủ nhiệm:
- Thưa cô, Đây là mẹ em, tên là Thanh Tuyền. Chị cúi đầu chào cô giáo.
Mẹ à, đây là cô Dung chủ nhiệm của con, cô yêu thương con lắm. Cô Dung mau mắn:
- Cô à, em Tý học giỏi, rất ngoan, có tinh thần giúp bạn và nỗ lực phát biểu. Suốt 3 năm liền em là học sinh xuất sắc. Chúc mừng cô và em Tý. Lát nữa nhà trường tri ân những phụ huynh có con em xuất sắc, cô lên bục để nhà trường tặng hoa.
- Dạ, cảm ơn cô cùng nhà trường.
- Thôi, em dẫn mẹ đến hàng ghế phụ huynh, chuẩn bị làm lễ bế giảng.
Sau lễ chào cờ, lời giới thiệu của cô giáo MC, thầy Hiệu trưởng nhà trường bước lên sân khấu dõng dạc:
Kính thưa quý thầy cô, tất cả phụ huynh có mặt, cùng các học sinh thân mến của trường…
…Trường chúng ta năm nay, khối lớp 12 có 10 em trong tốp giỏi nhất, trong đó có em: Nguyễn văn Tý với số điểm tuyệt đối: 4 môn gồm Toán, Lý, Hóa, Lịch sử. Văn 9 điểm và cùng 9 em có thành tích xuất sắc khác, tôi nhiệt liệt chúc mùng các em và biểu dương trước học sinh cả trường, thầy cô cùng tất cả phụ huynh hiện diện.
Tiếng vỗ tay rào rào làm mẹ Tuyền của Tý như người hạnh phúc nhất trong sân trường, ông Hiệu trưởng không quên chúc mừng phụ huynh Thanh Tuyền đã nỗ lực dạy dỗ, khuyên răn em Tý học tập tốt mà em còn là người biết giúp đỡ bạn bè cùng cả lớp tiến bộ.
Sau cùng, Tý là người đại diện khối 12 phát biểu trước trường, em phát biểu từ tốn, giọng vang đều đều ai cũng lắng nghe, nhóm bạn cùng lớp khoái chí lắm.
Sau lời phát biểu của Tý, khối 12 tung nón mũ lên chúc mừng cũng làm vui một góc sân trường.
Cuối cùng là bế mạc, giọng cô giáo hướng dẫn còn vang vang: Các em lưu lại khoảnh khắc đẹp của trường cấp THPT mình, để mai sau còn nhìn lại. Chúc các em khối 12 đạt thành quả tốt trong kỳ thi cao đẳng và đại học sắp tới để xứng đáng là cựu học sinh ngôi trường thân yêu này.
Các học sinh thi nhau chụp ảnh lưu niệm và vui vẻ với nhau từng tốp một, làm tưng bừng, xôn xao góc sân trường, có bạn còn đưa lưng xin chữ ký của các bạn cùng lớp, chiếc áo như bức tranh nhiều nét chữ ký chồng lên thật ngộ nghĩnh.
Buổi lễ bế giảng trong 3 tiếng đồng hồ cũng qua đi, nhường chỗ cho sự lặng yên của sân trường khi cánh cồng chính ra vào khép lại.
***
Thời gian cứ lầm lì trôi qua, mẹ Thanh Tuyền tiếp tục cuộc hành trình cùng mưa nắng để cố gắng dành dụm bởi gửi vào cho Tý chi phí ăn, ở, học đại học rất cao. Còn Tý biết phận mình nên dè xẽn tất cả có thể, trừ phương tiện học tập. Hơn ai hết Tý biết mẹ mình kiếm đồng tiền rất vất vả, chua cay thậm chí có cả máu xương của mẹ.
Rất may, anh thật thà chơn chất lại học giỏi nên các bạn cùng ký túc xá nói riêng, cùng cả khoa nói chung biết hoàn cảnh anh nên cũng đỡ đần anh phần nào. Ai cũng quý mến.
Mới đó, mùa xuân lại đến, những bạn có tiền đã đặt xe về quê nhà đoàn viên cùng gia đình trong 3 ngày tết. Tý buồn vì không có tiền về thăm mẹ. Đang nằm đọc quyển sách cho nhẹ nỗi buồn, thằng bạn ở Thành phố này gọi:
-Alo, mầy có trong ký túc xá không Tý?
-Tao đang nằm lỳ trong phòng đây, có gì không, Hùng?
-Ra ngoài cà phê Sinh Viên, tao ghé thăm mày chút đây.
-Ok, tao ra ngay.
Hùng kéo ghế mời Tý:
- Nè, café nhé. Tý mày không có tiền mua vé về thăm mẹ à?
- Mẹ tao, có mỗi một mình, từ ngày vào học Đại học trong này, bà phải “tăng công suất” nhưng bán mua ở chợ xã, chợ huyện làm chi có nhiều tiền, nếu bà gửi vào thì tao về, bằng không tao ăn tết cùng những bạn đồng cảnh ngộ.
- Thôi được, chị tao mới cho vài triệu, tao giúp mày vé xe về thăm mẹ, ngày Tết thiêng liêng lắm, bà trông con mòn con mắt về phương Nam mong mày về. Mày cứ tự nhiên coi như tao cho mày mượn, thế thôi.
- Tao cảm động quá, lòng muốn về với mẹ thăm và sẽ có nhiều điều nói trong năm mới, nhưng tiền bạc không cho phép – Đồng tiền là phương tiện dữ dội nhất trên thế gian này, cũng đành thôi. May quá, còn có mầy. Cảm ơn Hùng nhiều, ơn nghĩa này làm sao trả nỗi bắng tiền, phải không Hùng?
- Uống café nói chuyện cuối năm và cậu còn liên lạc nhà xe để quay về với mẹ trong mùa xuân này. Chúc buổi quay về gặp nhiều gương mặt cựu học sinh một thời, nhất là cô nàng nào cậu để ý. Giờ ta là sinh viên của đại học danh giá chứ bộ.
Nắng tháng chạp rực vàng và ấm áp, xuyên qua cành lá của hàng cây cổ thụ làm mát con đường tình sinh viên trước Ký túc xá, người ta đi rộn ràng và xôn xao trên phố, thỉnh thoảng có vài chiếc xe chở cây kiểng, chậu mai vàng chuẩn bị đón tết trông vui mắt lạ thường.
Sau ngày ấy, cặp đôi bạn Tý Hùng gắn bó hơn trong cuộc chơi bóng tròn, hay các kỳ thi Robot tại Thành phố này “2 nhà khoa học” này chăm chỉ miệt mài nhiều ngày đêm đầu tư tài chính và công sức, trí tuệ và một kỷ niệm khó quên là cặp đôi bạn này lên bục cao nhận giải Robot toàn thành về ý tưởng sản xuất Robot.
Ngày về trường, 2 chàng như vị anh hùng được tuyên dương dưới trường Đại học. Sự vinh quang nào cũng phải có giá của nó, Các bạn sinh viên nhìn cặp đôi này với ánh mắt đầy nễ nang.
Thấm thoát, ngày tốt nghiệp Tân cử nhân cũng đã đến sau 4 năm chăm chỉ và miệt mài dưới khung trời đại học.
Lần nữa, anh mời mẹ vào thành phố để bà vui, mở rộng tầm mắt cho mẹ, anh vội gọi điện thông báo cho mẹ, khi có giấy mời của trường:
- Mẹ à, lần thứ hai trong đời, con được Trường mời, lại là trường Đại học danh giá phụ huynh của sinh viên xuất sắc sắp ra trướng.
Bên kia, đầu dây bà có vẻ ngập ngừng:
- Con à, mẹ vui đến rơi nước mắt vì sự chăm chỉ của mẹ và con được ông trời đền bù xứng đáng, nhưng con à, xa xôi quá mẹ lạ nước lạ cái, hay là mẹ không vào cũng được, mặc dù rất tiếc, con nhớ chụp cho mẹ vài tấm ảnh ngày con ra trường để mẹ khoe với ngoại và bà con.
- Không được mẹ ơi, trường sẽ tài trợ vé xe đi và về, mẹ an tâm, bây giờ con đã là tân kỹ sư, mẹ cứ vào, đón xe vào Thành phố, gọi con ra đón, nhớ đừng trễ, bỏ lỡ một cơ hội rất đáng tiếc, mẹ nhé. Mẹ có thể mượn tiền ai đó thân thiết, ngày về con sẽ gửi để trả họ. Con mong mẹ. Vậy mẹ nhé, con thương mẹ nhất.
Chiều hôm ấy, mẹ Thanh Tuyền lại vui buồn lẫn lộn, bà không thân thiết ai ngoài bà ngoại và dì cậu, làm sao mượn được vài ba triệu! Bà vội về ngoại.
- Chào mẹ, con báo mẹ tin rất vui, thằng Tý được ra trường rồi, là tân kỹ sư
được trường mời con vào dự lễ tốt nghiệp tân kỹ sư, nhưng xa xôi quá, lại không có tiền vào, nhưng nó gọi điện tự tin lắm: “Mẹ cứ vào, nhà trường tài trợ vé xe”, nhưng con không có tiền mặt, hôm qua con túc mục dốc hầu bao lấy hàng, còn quá ít.
- Con dự tính chuyến đi này bao nhiêu?
- Chắc hơn 2 triệu, nghe nói vé xe khứ hồi cả triệu rổi mẹ à
- Vậy, để mẹ gọi cho vợ chồng con Tư, chắc được. Vừa nói mẹ của Tuyền mở máy gọi:
- Alo mẹ, có việc gì không mẹ gọi con?
- Chẳng giấu chi con, chị Tuyền con được trường Đại học trong thành phố mời vào dự lễ ra trường của thằng Tý, chị Tuyền mày hôm qua lấy hàng hết tiền rồi, vài bữa nữa sẽ vào thành phố, con cho chị Tuyền mượn đỡ vài triệu, nó về sẽ trả lại cho vì nhà trường tài trợ vé xe, chưa kịp gửi ra.
- Dạ, có chị Tuyền đó hả mẹ?
- Ừ, nó về hỏi tao nhưng tao không có.
- Mẹ, cho con gặp chị Tuyền nhé.
- À, chị đây em, như mẹ nói đó, em giúp chị mượn đỡ nhé. Chị về sẽ trả ngay.
- Ok chị, để em về gửi chị mượn 2 triệu nhé, chị chờ em, em trên đường về chuẩn bị thăm mẹ. Lâu quá chị em không gặp. Đợi em nghen.
- Ok em. Cảm ơn em. Có chi chị, em về nói chuyện nhiều nhé.
Hai chị em lâu ngày không gặp, cùng mẹ nói đủ chuyện trước sau của cả nhà, vui có, buồn có, vui nhất là đề tài Tý, ai cũng mừng và hãnh diện có Tý học giỏi.
Ngày ra trường cũng đã đến, chị vào thành phố trước một ngày, chị nghỉ cùng ký túc xá với Tý, nó vui mừng lắm. Phòng của Tý hôm ấy rất nhiều bạn cùng khóa vào thăm và trò chuyện với chị cả đêm, 4 chục bánh thuẩn mẹ Tuyền mang vào cũng sạch sẽ, các bạn sinh viên nhiệt tình đáo để, chẳng khách sáo, mẹ Tuyền vui như từng chưa được vui, lần đầu trong đời chị bước vào ký túc xá, có lẽ sẽ là lần duy nhất. Tối ấy, chị thao thức chờ mai sẽ được cùng ngồi với các vị phụ huynh giàu có và sang trọng, cùng những trí thức mà ai cũng kính nễ, chị suy nghĩ vẫn vơ.
Khuôn viên trường quá rộng, chị mãi trằm trồ: “Hèn chi là trường đại học vậy mới đủ để chứa tất cả học sinh nhiều vùng vào đây”. Chị được mời vào ngồi trong khán phòng sang trọng, máy phóng thanh xướng tên từng em tân kỹ sư, ông giáo sư mặc áo thụng màu đỏ tặng bằng tốt nghiệp cho các tân khoa áo thụng màu xanh, buổi lễ diễn ra trang nghiêm cũng gần vài tiếng đồng hồ. Sau đó tất cả ra ngoài chụp hình lưu niệm, chị thấy Tý cùng các bạn Tý rộn ràng với nhau hết người này đến người khác, hết tốp này đến tốp khác, chị mỉm cười hạnh phúc suốt buổi.
Các bạn cùng khóa chụp ảnh lưu niêm, sau đó đứng chung quanh Tý reo hò và tung hứng Tý như các cầu thủ bóng đá vừa được lãnh Cup vô địch tung hứng Huấn luyện trưởng của mình như ca tụng sự tài giỏi của ông, một kiểu chúc mừng Tý rất lý thú. Thời sinh viên nhiều kỷ niệm, nhưng có lẽ kỷ niệm này ấn tượng với Tý, khó quên.
Không quên chụp với mẹ Tý nhiều tấm hình kỷ niệm cùng với Tý và anh em cùng khoa, một dấu ấn vinh quang của con chị, chị sung sướng như bắt được niềm vui lớn nhất trong đời. Khi các bạn ra về, anh lặng lẽ dắt mẹ ra nơi góc trường đại học mà anh đã xứng đáng nhận lãnh những vinh quang.
-Mẹ à, mẹ mặc chiếc áo tân khoa này, con chụp cho mẹ tấm hình độc nhất vô nhị trong đời mẹ.
Sau đó, anh để mẹ đứng trang nghiêm, anh đứng đồi diện, dõng dạt nói với mẹ:
-Mẹ à, mẹ là người xứng đáng vinh danh để mặc chiếc áo tân khoa này, cả cuộc đời con có được tấm bằng này đều do công sức và hy sinh vô bờ của mẹ, từ lúc con có mặt trên thế gian này. Cho con lạy mẹ như sự biết ơn công đức to tát ấy. Chị đứng như trời trồng, không chút phản ứng nào.
Nước mắt của niềm vui chạy dài xuống đôi gò má gầy guộc và sạm nắng rồi rơi xuống đất hòa cùng màu xanh của cỏ trong khuôn viên nhà trường như thể màu xanh hy vọng còn trải dài cho tương lai con của chị - Thằng Tý.
Nắng sân trường như rực rỡ hơn trong không gian trường đại học, bầu trời xanh trong và mây trắng từng cụm ụn trên nền trời xanh thật đẹp như không gian tương lai của Tý và mẹ Tuyền.
Hai mẹ con lững thửng về ký túc xá, tiếng reo vui trong lòng hai mẹ con sẽ không có văn sĩ tài hoa nào tả nỗi.
Phạm Ngọc Dũ
SG