Cầu Tre Lắc Lẻo là quyển tiểu thuyết gồm hai phần. Phần một: Lời Ru Của Mẹ. Phần hai: Lời Dạy Của Cha.  

Lời Ru Của Mẹ đã được in ấn và phát hành tại tiểu bang N.S.W – Úc vào năm 2002.  

Lời Dạy Của Cha; trong dự trù, cũng sẽ in ấn và xuất bản tiếp theo sau đó nhưng vì hoàn cảnh và sức khoẻ không cho phép, phần hai này không được in ấn, xuất bản như phần một. Tất cả những ý chính trong phần hai này được cô đọng lại, nhập chung vào Lời Ru Của Mẹ và trở lại tựa đề chính: Cầu Tre Lắc Lẻo và đưa lên mạng toàn cầu: www.tramthytrang.net từ tháng Năm - năm 2010. 
  
Hư cấu là yếu tố quan trọng chính yếu để tạo nên một quyển tiểu thuyết ly kỳ nhưng hư cấu đã không được dùng làm yếu tố chính trong Cầu Tre Lắc Lẻo. Bạn đọc có thể xem Cầu Tre Lắc Lẻo như một vở bi kịch mà bối cảnh được dựng lên từ năm 1983 đến năm 1999 để phản ảnh về một góc cạnh nhỏ của đời sống - vốn đa diện - của người Việt tỵ nạn tại Úc vào cuối thế kỷ trước, thế kỷ hai mươi!  

Trân trọng.  
ĐÔNG HẢI - Nguyễn Đức Hiền (Sydney - 2005) 
                   
    Đông Hải 2002 

Cầu Tre Lắc Lẻo là cuốn tiểu thuyết đầu tay của Đông Hải. Truyện kể về gia đình bà quả phụ Việt Nam, bà Tám, quê ở Long An, cùng hai con nhỏ - Hiếu chín tuổi, Hạnh bảy tuổi - chạy nạn chiến tranh, vượt biển và định cư tại tiểu bang N.S.W – Úc Đại Lợi vào năm 1982. 

Bằng giọng văn bình dị của một người miền bắc sinh trưởng ở miền nam; Cầu Tre Lắc Lẻo kể hoàn cảnh của gia đình bà Tám vốn là chuyện đã thật sự xảy ra cho nhiều gia đình người Việt Nam sau cuộc trốn chạy khỏi quê hương của mình - khởi từ tháng Tư năm 1975 - ở rải rác khắp nơi trên thế giới và mãi đến hôm nay ngay lúc tác giả viết cuốn tiểu thuyết đầu tay này. Cuộc trốn chạy này cũng phản ảnh một phần nào về cuộc di cư của đồng bào miền bắc VN trước đó hai mươi năm, năm 1954.  

Trong tinh thần văn tải đạo và dựa trên tinh thần dân tộc, Cầu Tre Lắc Lẻo - mà gia đình bà Tám, một gia đình VN tỵ nạn điển hình - Từ một điểm đứng để có một điểm nhìn, tác giả đã đưa vào Cầu Tre Lắc Lẻo những vấn đề về gia đình, xã hội, giáo dục, chính trị…mà những vấn đề này, đã trải ra theo thời gian người Việt sinh sống tại hải ngoại - nhất là tại Úc - nơi tác giả đang cư ngụ và dĩ nhiên những ai không đứng cùng một điểm với tác giả sẽ có thể không có cùng một điểm nhìn…  

Trân trọng giới thiệu đến độc giả khắp nơi cuốn tiểu thuyết đã gây cho tôi nhiều cảm động này.  

Trân trọng.  
TRẦM THY – 8/2001  


Xin chào mừng người bạn văn mới.  

Đông Hải làm thơ cổ. Đông Hải viết thanh nhạc và bây giờ, anh hiên ngang xông thẳng vào thế giới văn xuôi. Với người cầm bút; miệt mài múa tay trên phím chữ, vượt được những băn khoăn ray rứt tuy mơ hồ, nhưng không kém phần khổ luỵ. Để xoá đi sự trong trắng đáng sợ của tờ giấy trắng, đôi khi còn khó hơn người phi công vượt bức tường âm thanh, lao vào giải ngân hà thiên nan vạn khổ của chữ nghĩa.  

Trong “tình trạng trầm uất” của “làng văn chương” hải ngoại hiện nay; nhiều cây bút thành danh đã lặng lẽ “treo ấn từ quan”! Đông Hải cặm cụi làm thơ, viết truyện, in sách, viết nhạc, hoà âm nhạc…và phát hành, xuất bản. Sự đóng góp của anh quả thật đáng nể. Trong cõi viết vừa mênh mông vừa sâu hút của chữ nghĩa. Khởi đầu là cái mốc vô cùng quan trọng. Đông Hải như bị hớp hồn và say sưa chữ nghĩa. Tác phẩm đầu tay nhờ vậy mà rất ngọt ngào…  

Cầu Tre Lắc Lẻo cũng nhốt nhiều mảnh đời, nhiều tâm cảnh. Bị chữ nghĩa ùa nhau quấn cho nghẹt thở, hay chữ nghĩa dệt thảm nhung đón tác giả bay lên. Tất cả nằm trong tim óc và tài ba của người viết. Dĩ nhiên; sự thành công của một tác phẩm, không chỉ là tài năng mài bút, hay múa chữ; mà còn tuỳ thời, tuỳ vận nữa… 
  
Thân chúc Đông Hải và Cầu Tre Lắc Lẻo thành công tốt đẹp nhất.  

LỆ HẰNG – Úc - 8/2001. 


Tôi may mắn được đọc bản thảo Cầu Tre Lắc Lẻo của Đông Hải, từ lúc chưa hoàn tất. Đông Hải muốn tôi viết đôi dòng kỷ niệm cho cuốn tiểu thuyết đầu tay này.  

Viết phân tích, phê bình tác phẩm là việc vượt ra ngoài khả năng của tôi. Cô Trầm Thy viết lời Tựa. Nữ sĩ Lệ Hằng viết Bạt. Vậy xin viết vài hàng cảm nghĩ để không phụ tình tri ngộ.  

Mấy lúc gần đây, trên một hai tạp chí, có xuất hiện một số thơ, truyện…mà tôi…thật “không hiểu nổi”, nếu không muốn nói là lập dị. Từ đầu đến cuối bài, không thấy một dấu chấm câu. Chữ nọ cứ ghép loạn vào chữ kia, không theo một quy tắc nào, khiến người đọc không biết tác giả muốn nói gì. Tôi không biết đây là loại văn chương gì? Hay các người viết này muốn tạo nên một trường phái mới?  

Tôi nhớ mang máng đâu đó, có nhà phê bình đã viết ý nhị rằng: “Anh không hiểu được văn chương người ta nói gì, thì làm sao anh có thể biết cái hay-dở mà phê bình”. Nghe thật là chí lý! Độc giả chưa đủ trình độ để hiểu cái “bất khả đoán” của văn chương? Độc giả chưa đủ “chuẩn” để thưởng ngoạn loại “thẩm mỹ cách tân”?  

Tôi cũng nhớ người xưa đã bảo: “Văn dĩ tải đạo”.  

Thi phú, văn chương; “trò chơi chữ nghĩa”, dù cách tân theo cung cách nào,tác giả cũng nên; trước tiên, dành cho người đọc một chỗ tối thiểu – giúp họ hiểu, thể hiện qua cú pháp của mình. Đó là yếu tố kích thích độc giả tiếp tục tìm đọc. Còn như nghiền ngẫm năm lần bảy lượt, mà độc giả vẫn chẳng thấy chút ý nghĩa gì, thì tác giả có nên tự hỏi mình có đủ “chuẩn” để làm việc cách tân?  

Cụ Tiên Điền Nguyễn Du, nổi tiếng với Truyện Kiều chỉ khiêm nhường là: “Lời quê góp nhặt dông dài. Mua vui cũng được một vài trống canh”. Còn cách tân thẩm mỹ mà không người thưởng thức nổi, e có điều bất ổn chăng? Văn không tải được đạo lớn như người xưa “Chở bao nhiêu đạo thuyền không khẳm”, thì cũng nên mang đến cho đời chút ý nghĩa giải trí, làm vui. Văn chương, thi phú… không thể chỉ thuần vị nghệ thuật mà lãng quên yếu tố nhân sinh. Để hoàn thành nhiệm vụ đó; nhà thơ, nhà văn…không ngừng sáng tạo, cách tân là chuyện đương nhiên – nhưng trong tinh thần nâng cao phẩm chất nghệ thuật và làm đẹp cuộc đời – là hướng về chân, thiện, mỹ…  

Văn tải đạo thì chắc đạo phải nằm ngoài và vượt lên trên ngôn ngữ văn chương. Điều này cũng hàm nghĩa là, qua cách hành văn của tác giả, độc giả tìm thấy và hiểu được những gì tác giả muốn nhắm tới. Lời văn giản dị, trong sáng mà chuyên chở được ý nghĩa sâu xa càng hay, chứ cần chi phải lập dị, rườm rà.  

Tôi có một đồng nghiệp người đảo Maurice, cũng thích văn chương, triết lý. Tôi cho ông ta mượn hai cuốn sách ghi lại các bài nói của Michel Foucault, triết gia nổi tiếng người Pháp. Đọc đâu được một vài chương nhỏ. Ông ta mang sách trả lại, với bức thư yêu cầu tôi đừng bao giờ rủ rê ai đọc sách Foucault nữa. Ông còn kèm theo cái ghi chú nho nhỏ, nguyên văn: “Mr Foucault has caused me acute mental indigestion – still sick after reading”!  

Foucault bàn về triết lý, đọc khó hiểu và chán cũng phải. Nhưng cách hành văn của ông đâu ra đó, mạch lạc, sáng sủa. Cái khó, hay cái ý nghĩa triết lý nằm đàng sau và bên ngoài cách nói và viết của ông ta. Mà đâu cần phải triết lý sâu xa, văn chương bình dị, dễ hiểu, chất chứa tình người của Việt nam ta ở hải ngoại đâu thiếu gì. “Mình Lại Soi Mình” của Doãn Quốc Sĩ là một điển hình.  

Tôi yêu loại văn chương bình dị mà đầy ắp tình người ấy, nên có cảm nghĩ như trên. Tiểu thuyết Cầu Tre Lắc Lẻo của Đông Hải cũng không ra ngoài khuynh hướng đó.  

Cầu Tre Lắc Lẻo hay dở thế nào, xin dành quyền phê bình cho độc giả. Nhưng chắc chắn một điều, đó là: Văn tải đạo.  

NGUYỄN VĂN CHẤN - 11/2001. 

     
Giọng hò của bà Tám, má của Hạnh ru em bé văng vẳng từ phòng trong làm lòng Hạnh xót xa hơn khi nhìn ra ngoài, trời đang đổ cơn mưa chiều lập đông lạnh lẽo. Đó là một trong những điệu hát, câu ca hoặc lời ru con…xuất phát từ ca dao, tục ngữ hay điệu hò dân gian nào đó ở quê hương mình và có tự thuở nào, thời điểm nào, Hạnh cũng không biết nữa; mà chỉ biết rằng, anh em của Hạnh được nghe những câu hò tương tự như vậy của bà Tám, của bà nội...từ lâu lắm rồi, từ khi còn rất nhỏ, ở bên nhà, trước khi theo mẹ vượt biên đến Úc.  

Tiếng mưa rơi đều trên mái ngói hoà với những lời ru con của bà Tám tạo thành một loại âm thanh buồn buồn khó tả - Một khoảng không gian trong một buổi chiều với những cơn mưa mùa, với gió se se lạnh - làm Hạnh nhớ lại hình ảnh của chính mình mười hai năm trước, lúc còn ở Việt nam - Hạnh cũng ngồi co ro bên khung cửa sổ, cũng được nghe những câu hò của bà nội, cũng ngoài trời mưa đang rơi - ngồi chờ mẹ! Đã bốn ngày rồi mẹ vắng nhà, mẹ đi thăm ba ở nơi nào xa lắm, tận ngoài miền bắc. Lúc đó Hạnh mớ vừa tròn sáu tuổi và chưa từng được gặp cha. Tất cả những gì Hạnh biết về cha mình, đều như một huyền thoại. Đó là lần cuối cùng Hạnh ngồi chờ mẹ từ nơi xa xăm đó, để kể tiếp cho Hạnh nghe về chuyện người cha huyền thoại của mình!  

- Hạnh à! Tiếng bà Tám vọng ra từ phòng trong làm Hạnh như bừng tỉnh sau giấc cô miên lạc lõng.  

- Dạ.  

- Thằng Hiếu về chưa con?  

- Dạ chưa má!  

Hiếu là anh duy nhất của Hạnh, năm nay Hiếu hai mươi tuổi, lớn hơn Hạnh hai tuổi. Hạnh đang học lớp mười một ở trường nữ trung học công lập Birrong cách nhà hai trạm xe lửa. Anh em Hạnh theo mẹ vượt biên và định cư tại tiểu bang N.S.W này từ giữa năm 1982, vị chi bây giờ cũng đã được mười một năm rồi. Thời gian đó đủ dài để Hạnh trưởng thành về thể xác và tuổi mười tám cũng là tuổi để Hạnh bắt đầu hoà nhập vào những suy tư về “trường đời”, như trong lời ru của mẹ.  

- Nó có nói với con là nó đi đâu không vậy Hạnh?  

- Dạ không má.  

- Nó có nói với má là nó đi tìm việc làm, mà sao đã gần sáu giờ chiều rồi cũng chưa thấy nó về!  

- Chắc lát nữa ảnh về, má đừng lo quá má. Ủa! Sao bữa nay dượng về trễ vậy má?  

Nghe tiếng chân của bà Tám từ phòng trong bước ra, Hạnh quay lại nhìn mẹ, vẫn trong dáng điệu khoan thai, vẫn giọng nói chậm buồn như từ lâu nay, bà Tám bước đến vuốt lại mái tóc đang xoã xuống trán của con gái mình, nhỏ nhẹ:  

- Bữa nay ổng làm thêm giờ. Nhưng cũng sắp về tới. Thằng Hoài ngủ rồi, để má đi nấu cơm chiều.  

- Em bé ngủ rồi hả má?  

Hạnh hỏi để cho có, bà Tám không trả lời. Hạnh đứng lên theo mẹ xuống bếp phụ mẹ nấu cơm chiều như thường lệ mọi ngày, sau khi về học.  

Mấy tuần nay Hạnh đã làm công việc bếp núc một mình vì mẹ mới sanh em bé. Thật ra bà Tám đã có thể làm công việc đó một tuần sau khi sanh nhưng Hạnh thương mẹ, không muốn mẹ làm. Vả lại Hạnh đã biết nấu hầu hết những món ăn cho gia đình mà đã học được từ mẹ. Với Hạnh, nấu ăn và chăm sóc nhà cửa là một niềm vui trong hạnh phúc gia đình và lúc nào Hạnh cũng muốn có mặt trong niềm vui hạnh phúc đó. 
  
Bé Hoài vừa đầy tháng hôm qua. Bé là em cùng mẹ khác cha với Hạnh. Từ ngày có sự hiện diện của dượng, rồi kế đến là bé Hoài đã làm cho không khí trong gia đình bà Tám thêm ấm cúng. Sự ấm cúng mà anh em của Hạnh có thể cảm thấy được. Dượng là một người đàn ông hiền lành và hiểu biết, ít nhất thì ông cũng tỏ ra rất hiểu biết trong sự chung sống với gia đình của Hạnh gần hai năm nay.  

Cũng như ba mẹ con của Hạnh, dượng đến Úc từ một quê hương đổ vỡ và đến với mẹ Hạnh từ một gia đình tan tác. Gia đình Hạnh biết dượng cách đây khoảng năm năm trong một dịp tình cờ nhưng vô cùng đau đớn, vì vợ con của dượng và dì út của Hạnh không quen biết nhau nhưng vượt biển cùng tàu và chết cùng ngày, trên đường vượt biển! Biển động! Tàu chìm vào năm 1988!  

Cũng như cha của Hạnh, dượng là một người tù cải tạo của chế độ mới, vượt biển và định cư tại Úc năm 1987. Năm nay dượng đã ngoài năm mươi và vẫn cặm cụi trong sinh nhai ở xứ sở mà dượng cho là tạm dung này. 

- Bữa nay má thích ăn món gì? Hạnh hỏi mẹ.  

- Ờ…má quên nữa, dượng của con có dặn má là hôm nay Thứ Sáu, khi đi làm về ổng sẽ ghé tiệm mua đồ về nhà ăn luôn, khỏi mất công nấu.  

- Dạ đúng rồi! Mấy tuần nay, chiều Thứ Sáu nào sau khi tan sở, dượng cũng mua đồ ăn ở tiệm về, chắc dượng nghĩ là em bé còn nhỏ quá, mình đi tiệm ăn không tiện, phải không má? Hạnh hỏi mẹ.  

Bà Tám không trả lời, bà vừa lui cui mở tủ, vừa nói:  

- Để má làm thêm món này, ờ…món này ba con hồi trước thích ăn lắm nè…  

- Bánh xèo hả má?  

- Ờ…mà ổng thích nhiều đậu xanh, không thích nhiều giá.  

- Thì đàn ông ít ăn rau mà má. Hạnh tỏ vẻ hiểu biết.  

- Thời gian qua mau quá, vậy mà ba con mất nay đã hơn mười năm rồi! 
  
Ba của Hạnh chết vì bệnh sốt rét rừng vào khoảng năm 1983 tại trại cải tạo Nam Hà, đất bắc! Đó là điều chắc chắn mà bà nội của Hạnh biết được nhưng chết ngày nào, tháng nào và chôn ở đâu thì cho đến nay vẫn không ai biết! Ông bị bắt tại Saigon vào Tháng Tám 1975 vì tội trốn trình diện học tập cải tạo, khoảng một tháng trước khi mẹ sanh Hạnh. 
  
Nội kể rằng: thời gian đó mẹ như người mất hồn, điên dại, vì cuộc chiến đã tàn, quân miền bắc đã thắng mà không thấy ba về. Sau hơn một năm tìm kiếm khắp nơi vẫn bặt vô âm tín. Mẹ lập bàn thờ cho ba, rồi tính chuyện vượt biên. Nhưng độ mấy tháng sau thì mẹ nhận được thơ của ba gởi về từ trại cải tạo. Mẹ lại như người điên dại một lần nữa; điên dại vì vui mừng, bà dẹp bỏ bàn thờ, cúng tạ ơn trời đất và tức tốc tìm cách đi thăm ba...  

- À má à…  

Hạnh bỏ ngang câu hỏi, nhìn mẹ vì hình như bà Tám đang khóc. Bà khóc không thành tiếng nhưng hai hàng nước mắt đang chảy dài trên khuôn mặt đau khổ của bà. Hạnh ôm mẹ, lấy tay chùi nước mắt cho bà.  

- Má! Sao vậy má? Ba mất đã hơn mười năm rồi mà!  

- Ba con cho đến nay vẫn chưa có được mộ phần, không có ngày đám giỗ! Bà Tám nói trong giọng nghẹn ngào.  

- Năm nào mình cũng làm đám giỗ cho ba mà?!  

Hạnh dìu mẹ trở ra phòng khách, cùng ngồi xuống với bà trên chiếc ghế salông dài. Bà Tám lấy một hơi thở thật đầy, như cố gắng đè nén lại tất cả những nỗi đau thương trong lòng. Bà cầm tay con gái mình, nhẹ nhàng nói:  

- Con khờ quá! Mình không biết ba con mất ngày nào nên má lấy tạm ngày ba mươi Tháng Tư cho ổng, để có ngày giỗ, có nhang đèn, mà má nghĩ ngày ba mươi Tháng Tư cũng là ngày giỗ cho rất nhiều người trên quê hương mình. Hồi lập bàn thờ cho ba con đợt đầu, má cũng đã lấy ngày này rồi!  

Bà Tám dựa lưng ra ghế, thở dài nhìn Hạnh. Bà nói tiếp:  

- Ngày ba mươi Tháng Tư năm 1975 là ngày chấm dứt cuộc chiến hai mươi năm giữa hai miền nam bắc! Là ngày hoà bình!  

- Dạ con biết rồi, mà sao ba không về nhà mình sau ngày đó vậy má?  

- Trước đây má đã nói cho con nghe rồi. Tại lúc đó con còn nhỏ quá nên không nhớ thôi! Bà Tám thở dài, nhìn con gái mình rồi tiếp:  

- Sau ngày ba mươi Tháng Tư năm 75 đó, chính quyền Cộng sản đã kêu gọi tất cả sĩ quan của chế độ cũ ra trình diện họ, để được học tập gì đó, trong một thời gian ngắn thôi, rồi sẽ được về. Má nhớ mài mại họ nói cái thời gian ngắn đó hình như là khoảng một tuần cho sĩ quan cấp uý và một tháng cho sĩ quan cấp tá…Mỗi người phải đem theo quần áo, mùng mền, đồ dùng cá nhân…và đóng một số tiền cho thời gian học tập này. Lâu rồi, nên má không còn nhớ rõ nữa. Nhưng ba con không muốn ra trình diện, ổng lẩn trốn ở Saigon là nơi đông đúc người, với hy vọng thay tên đổi họ, tìm nơi tạm lánh rồi tìm cách liên lạc với má con mình. Ba con về nhà không được là vì xóm mình thời đó ai cũng biết ổng là sĩ quan của chế độ cũ. Con có nhớ ra là má đã kể cho con nghe chưa?  

- Dạ rồi má.  

Bà Tám như đã nguôi dần trong sự đau đớn, nước mắt đã ngừng chảy, giọng nói và hơi thở đã trở lại bình thường. Hạnh tìm cách đưa câu chuyện bi thương của mẹ về hướng khác; đưa mẹ về với hiện tại, một hiện tại vốn không đau thương như quá khứ. Bởi chính Hạnh cũng không đủ can đảm để nghe, hay chứng kiến sự đau lòng của mẹ.  

- Còn dượng thì sao má? Hạnh lái qua chuyện khác.  

Ngồi yên lặng giây lâu; ngước mắt nhìn đăm ra sân trước. Trời đã tạnh mưa, không khí tươi mát. Ngọn đèn ngoài đường trông yếu ớt trong buổi chiều chưa tối hẳn. Bà Tám đứng lên đi về phía cửa sổ, chậm rãi nói:  

- Dượng thì đi trình diện vào thời đó; ổng ở gần tám năm tù. Lúc đầu thì tù trong nam, sau thì ra bắc. Khi được thả ra, họ buộc dượng phải đi vùng kinh tế mới. Tại đó; dượng lập gia đình và có được một đứa con gái, nó nhỏ hơn con khoảng mười tuổi.  

- Vùng kinh tế mới là gì má? Hạnh vừa gãi đầu, vừa nheo mắt như cố gắng để nhớ ra điều gì, vì cái "vùng kinh tế mới" này nghe quen quá, nhưng không biết ở đâu.  

- Vùng kinh tế mới. Đầu tiên thì là vùng rừng rú chưa khai khẩn và dĩ nhiên là không có ai ở đó hết, người bị đưa đến đó phải tự khai phá, làm nhà, trồng trọt…  

- À! Con nhớ ra rồi. Hạnh chặn lời mẹ và tiếp:  

- Nhưng sao dượng đi vượt biển mà không đem theo vợ con?  

Bà Tám đưa tay kéo màn cửa sổ lại, căn phòng trở nên tối hẳn. Bà vừa đưa tay bật đèn, vừa chậm rãi nói:  

- Không đủ tiền. Mỗi người khi đi vượt biên, phải tốn rất nhiều tiền. Ở bển; họ tính bằng vàng ròng. Con thấy đó, những người nghèo đâu có tiền để đi vượt biên. Nếu không, người ta đã đi hết rồi. Vả lại lúc đó con gái của dượng còn nhỏ lắm, mới được mấy tháng tuổi à! Trong khi đi vượt biên thì rất nguy hiểm! Con không thấy báo chí đăng tải hoài về tin những người trốn chạy khỏi quê hương mình, bị bắt bớ, tù đày chết chóc đủ thứ đó sao? Chưa kể đến chết trên biển cả vì gió bão, như dì út của con và vợ con của dượng hồi mấy năm trước! Hoặc chết, mất tích do hải tặc… Mình cũng đã vượt biên như họ, nhưng may mắn hơn thôi. Con quên chuyện của chính mình rồi sao?  

Hạnh không thật sự lắng nghe lắm, bởi vì Hạnh còn nhớ tất cả những gì bà Tám vừa nói. Bà Tám hình như cũng biết điều đó nhưng vẫn muốn nói, như tưởng con mình không biết, hoặc đã quên. Hạnh mỉm cười, hơi vui vì đã dắt mẹ ra khỏi vùng ký ức đau thương về người cha huyền thoại của mình. Có lẽ khoảng ba năm nay; đây là lần đầu tiên Hạnh thấy mẹ mình khóc…[<font]   

Dượng cũng đã về, không khí ấm cúng gia đình trộn lẫn với mùi đồ ăn và cả mùi bánh xèo thơm phức nhưng lại thêm một lần nữa thiếu bóng dáng của Hiếu trong bữa cơm cuối tuần…  
Một buổi sáng Tháng Bảy, từ trong phòng ngủ, bà Tám ngồi chống tay lên cằm đăm chiêu nhìn ra cửa sổ. Bên ngoài, ở cuối sân sau, thưa thớt mấy bụi rau thơm bên cây ớt, phía kia là khóm bạc hà, tất cả như muốn tàn lụi bởi cái lạnh mùa đông tại Úc. Bên cạnh bà là nôi của bé Hoài, bé vừa ngủ lại sau khi bú hết bình sữa đầu tiên trong ngày. Bà Tám đưa bàn tay lên bấm những đốt ngón tay thon nhỏ của mình, lẩm bẩm tính:  

- Vậy mà mình đến Úc đã hơn mười một năm rồi!  

Bà mơ màng thả hồn về quá khứ. Thời gian qua đi mau quá; mới đó mà nay bà đã sắp bước qua tuổi bốn mươi hai - Tuổi của phụ nữ đã về già và ít ai có con nhỏ như bà!  

Ba mẹ con bà đến Sydney vào giữa năm 1982 sau gần sáu tháng ở trại tỵ nạn Galang, nằm trên một đảo nhỏ thuộc xứ Nam Dương. Sydney là thành phố phồn thịnh và lớn nhất của nước Úc này. Cũng như những người tỵ nạn khác; gia đình bà được đưa về khu tạm cư [hotstel] của chính phủ dành riêng cho người tỵ nạn mới đến từ khắp nơi trên thế giới. Ở đó, người tỵ nạn được hưởng nhiều quyền lợi đặc biệt khác hơn những người bản xứ, hay những người tỵ nạn đã đến từ lâu trước, bởi vì, Úc là xứ nói tiếng Anh nhưng hầu hết những người tỵ nạn này đều đến từ những quốc gia không nói tiếng Anh và họ hiểu biết rất ít về đời sống xã hội Úc. Họ được hưởng trợ cấp đặc biệt cho người mới tới. Được hướng dẫn mọi thứ cần thiết. Được khuyến khích tham dự các lớp học Anh ngữ, để dễ tìm việc làm. Khai trường cho trẻ em, giúp thanh thiếu niên nam nữ tiếp tục việc học hành và cho cả những người lớn tuổi…v..v. Tóm lại; thời gian ở hostel là thời gian tạm đủ để người tỵ nạn thích nghi với hoàn cảnh của xã hội mới, ít nhất là giai đoạn đầu của đời sống mới này. 

Mẹ con bà Tám ở hostel được vài tuần rồi dọn ra ngoài ở chung với gia đình một người đồng hương tại Bonnyrigg cách thành phố Sydney khoảng hai mươi cây số về phía tây. Khu này tương đối có nhiều người Việt cư ngụ. Nói là đồng hương, chớ bà Tám không biết họ trước đây; họ chỉ là người ở Long An cùng quê với bà. Gia đình người đồng hương này đến đây đã gần bốn năm rồi và họ mướn lại căn nhà này của một người di dân gốc Ý.  

Bà Tám quyết định ra đây ở vì gần trường học cho con và vì bà không quen biết ai khác nữa ở tiểu bang này. Chưa biết tiếng Anh. Chưa biết lái xe. Chưa đủ tiền mướn một nơi riêng biệt để ở…Bà nhờ người khai học cho con; trường học cách nhà khoảng chưa đầy một cây số. Mỗi sáng, bà dắt hai con đi bộ đến trường, rồi bắt xe buýt đi ngược về hostel để học Anh ngữ.  

Cũng như những người tỵ nạn khác; bà Tám và hai con nhỏ đến đây từ một quê hương điêu tàn và từ một gia đình khốn khổ. Hiếu chín tuổi, Hạnh bảy tuổi; không người nương tựa. Bà Tám cố gắng quên đi những gì có thể tạm quên đi được để lo cho cái hiện tại rất khó khăn trong bước đầu của đời sống mới nơi xứ người. Thằng Hiếu và con Hạnh mỗi sáng khi gọi dậy để chuẩn bị đi học, chúng đều khóc! Chúng sợ đi học! Bởi vì khi đến trường; không hiểu thầy giáo nói gì, không hiểu bạn bè nói gì! Ở lớp học của cả hai đứa cũng có vài học sinh Việt học chung nhưng những đứa đó cũng chỉ nói chuyện bằng tiếng Anh chớ không nói tiếng Việt. Bởi Úc là xứ nói tiếng Anh mà!  

Nhưng đến khoảng sáu tháng sau thì sự trở ngại này đã bớt đi nhiều. Chúng thích đi học hơn ở nhà, bởi hai đứa giờ đã hiểu nhiều về tiếng Anh; đủ để có bạn ở trường, tạm đủ để hiểu hầu hết những gì thầy giáo nói, đi học thấy vui hơn. Trẻ nhỏ nghe và nói ngoại ngữ mau hơn người lớn nhiều lắm. Bây giờ ở nhà hai đứa nói chuyện với nhau bằng tiếng Anh nhiều hơn tiếng Việt. Cũng nhờ đó mà bà Tám đã nói và nghe Anh ngữ được thêm nhiều.  

Buồn vui lẫn lộn trong cuộc sống mới và ai đâu đó ra sao bà Tám không rõ nhưng với bà, buồn vẫn nhiều hơn vui. Vui là khi nhìn thấy hai đứa con đã yên ổn việc học hành; vẻ mặt chúng không còn ngơ ngác, sợ sệt như sáu tháng trước đây và đã dám tự dắt nhau về nhà sau khi tan học. Buồn vì bây giờ chúng xa quê nhà, đất tổ. Xa cha, xa ông bà nội, ngoại…mà có thể sẽ không bao giờ còn gặp lại!  

Một hôm, bà Tám nhận được thơ từ Bộ Gia Cư của chánh phủ tiểu bang. Lá thơ nói gì, bà đã hiểu nhưng bà không tin là bà được chánh phủ cấp nhà mau như vậy. Bà cầm thơ đi nhờ người hỏi giùm cho chắc chắn; Bộ Gia Cư đã đồng ý cấp cho mẹ con bà một căn chung cư trong cư xá, thuộc khu Chester Hill, bà mừng quýnh quáng chạy về gọi con:  

- Con à! Hiếu à…Hạnh à!  

Hai đứa con nhỏ đã về nhà sau khi tan học, đang chơi trong sân trước nhà, chúng chạy ùa đến bên mẹ - Một người mẹ tiều tuỵ, trong dáng vẻ vẫn còn phảng phất chân quê, của một phụ nữ đến từ một xứ sở nghèo nàn, tội nghiệp - Chúng còn ngây thơ quá để biết rằng: mẹ chúng đã già đi hơn trước. Mẹ đã già trước tuổi. Đôi mắt bà Tám vẫn mở to không chớp, miệng bà vừa kịp ngậm lại, để tiếp:  

- Mình có nhà chánh phủ rồi…  

- Thiệt không má? Thằng Hiếu hỏi, trong khi mẹ nó tay đang run run cầm lá thơ. Bà nói.  

- Thiệt mà! Lá thơ đây nè. Má có nhờ người nói rành tiếng Anh điện thoại lên hỏi lại cho chắc chắn rồi! 

- Đâu? Má đưa thơ con đọc coi.  

Thằng Hiếu cầm tờ giấy vừa lầm bầm đọc, vừa chạy đi.  

- Đi đâu vậy Hiếu? Bà Tám hỏi.  

- Chắc ảnh đi kiếm anh Thành đặng hỏi cho rõ đó má. Ở đây, cái gì anh hai cũng hỏi anh Thành hết trơn, ảnh học giỏi lắm, tới lớp chín lận. Hạnh nói.  

- Anh Thành nào vậy con? Bà Tám hỏi Hạnh.  

- Anh Thành con cậu Năm chủ nhà mình nè, không phải anh Thành bên kia đường đâu má.  

- Cậu Năm, mợ Năm về chưa con?  

- Dạ chưa má.  

- Thôi! Mình đi ăn cơm con. Mai sớm má còn phải nhờ người chở đi coi nhà, hễ xong thì mình còn dọn tới.  

Bà dắt con gái đi theo lối bên hông nhà để đến cái garage ở phía sau, nơi mà ba mẹ con bà tá túc bấy lâu. Thằng Hiếu chạy ù trở lại, vừa thở, vừa nói:  

- Đúng rồi…đúng rồi má ơi! Anh Thành nói; mình có nhà chánh phủ rồi...  

Bà Tám ôm hai đứa con vào lòng. Đọc lá thơ bà hiểu chớ nhưng bà không biết nghe và nói rành tiếng Anh thôi. Người Úc ở đây nói gì, bà không hiểu, mà bà nói, họ cũng không hiểu luôn. Bà chỉ đọc được thôi. Nếu có chữ nào kẹt, thì đã có cuốn từ điển giúp bà.  

Thằng Hiếu rươm rướm nước mắt. Bà biết tại sao nó khóc! Nó khóc vì vừa mừng, vừa tủi! Từ hostel ra đây, ba mẹ con bà sống trong một cái phòng nhỏ phía sau nhà. Trước đây; căn phòng nhỏ này là cái garage để đậu xe. Cậu Năm sắp xếp lại để cho mướn với giá rẻ, nhằm giúp cho người mới tới có cơ hội để dành tiền và cũng giúp chia bớt gánh nặng về tiền thuê nhà của chính cậu Năm nữa.  

Căn phòng nhỏ này chỉ vừa vặn cho một cái giường đôi, một cái tủ áo nhỏ, một cái bàn nhỏ và một cái ghế. Ba mẹ con bà Tám sống lóp ngóp trong căn phòng này đã sáu tháng rồi! Mấy tuần vừa qua; trời đã chuyển sang mùa hè, nóng như thiêu đốt, hai đứa nhỏ hình như chịu không nổi với cái nóng khủng khiếp trong căn phòng này! Hạnh chợt hỏi:  

- Ngày mai má nhờ ai chở đi coi nhà vậy má?  

- Thì bà sơ Mary chớ má có biết ai nữa đâu con.  

- Phải bà Úc ở hội từ thiện St Vincent De Paul thường đến thăm mình không má? Hiếu hỏi.  

- Ờ! Bà sơ Mary thương nhà mình lắm. Bả thấy má con mình sống khổ sở quá, bả đích tay viết thơ lên Bộ Gia Cư xin cấp nhà sớm cho mình. Má tưởng mình còn phải chờ lâu, nào ngờ bây giờ đã có. Mà lại không ở xa xôi gì, ở tại Chester Hill gần đây nữa…Bà ôm hai con và nói tiếp:  

- Thiệt là trời đất đã phù hộ cho mình! Để ra nhà mới rồi má mua đồ về cúng ông bà, tạ ơn trời đất…Thôi! Đi ăn cơm rồi ngủ sớm con, mai còn đi học. Bà Tám vừa nói, vừa nhóm chân đi.  

- Tụi con còn học có một ngày nữa là được nghỉ holiday rồi. Ngày mai là ngày cuối cùng đó má. Hiếu reo lên.  

- Ờ héng! Con không nói là má quên mất tiêu. Ở đây hơi khác với bên mình. Xứ này cứ tới khoảng giữa tháng Mười Hai Dương lịch là học trò được nghỉ sáu tuần để đón Giáng Sinh, đón Tết Tây, đi chơi…khi trở lại là lên lớp mới. Bà Tám vừa nói vừa đưa tay lấy lại lá thơ từ tay thằng Hiếu, bà nhắc:  

- Thôi! Đừng níu má nữa nè. Bộ chưa đói bụng sao? 
Bữa cơm chiều hôm đó không có món ăn nào đặc biệt, mà vẫn là một bữa cơm ngon miệng và vui vẻ nhứt của ba mẹ con bà Tám trong mấy tháng nay nhưng đêm hôm đó lại là một đêm khó ngủ của bà. Bà mở mắt ra để nhìn hai đứa con mình đang hồn nhiên ngủ và nhắm mắt lại để mường tượng thấy căn nhà sắp sửa dọn ra. Rồi bà cũng ngủ thiếp đi khi trời gần sáng…
Tiếng khóc trong mơ của bé Hoài đưa bà Tám về với hiện tại. Bà nhóm người tới để đắp thêm cho bé tấm mền mỏng và cầm bình sữa đã cạn, đi xuống bếp.  

Từ khi có bé Hoài; thường ngày vào giờ này, chỉ có một mình bà ở nhà với bé. Bà đã ở tại căn nhà này hơn mười năm rồi. Bây giờ ngồi hồi tưởng lại khi mới về nhà này, bà đi làm lao công ở nhà thương Nhi đồng gần thành phố được hơn bốn năm. Bà đi làm bằng xe buýt, xe lửa vì chưa biết lái xe.  

Một buổi chiều, cũng mùa đông năm 1983. Sau một ngày làm việc mệt nhọc, bà về nhà. Như thường lệ, bà ghé lấy thơ từ thùng thơ trước ngõ. Bà có thơ từ Việt nam do cô Bảy, chị ruột của chồng bà gởi tới. Bà đi vội vào nhà, xé thơ ra đọc, bà hét lên một tiếng lớn rồi nằm té trên sàn nhà, bất động, bà không bị xỉu, bà chỉ quá đau đớn khi hay tin chồng bà đã chết! Rồi bà như người bệnh liệt giường, không đi làm được cả tháng. Thời gian hơn bốn năm đi làm, bà thường bị cảnh cáo vì đi làm trễ giờ và nghỉ nhiều ngày hơn quy định…  

Ở nhà chánh phủ; khi đi làm, bà phải đóng tiền mướn nhà nhiều hơn người thất nghiệp mà phải bỏ hai đứa con nhỏ ở nhà tự đi học, không ai chăm sóc! Bà quyết định xin nghỉ việc khi thằng Hiếu sắp sang tuổi mười lăm.  

Từ hồi về căn nhà này cho đến khi thằng Hiếu mười hai tuổi. Hai đứa con của bà không đứa nào chịu ngủ phòng riêng. Bà đuổi chúng về phòng thì nửa đêm cũng thấy chúng đang nằm bên cạnh. Tại chúng thấy trống vắng quá! Thằng Hiếu đã thay đổi nhiều sau hai năm ở Úc và nhứt là từ khi nó hay tin ba nó đã mất, nó thay đổi rõ hơn; nó trở nên ít nói, ít cười. 
  
Dạo đó, một buổi tối cuối tuần. Như thường lệ mọi tối; hai đứa nhỏ vẫn chui vào giường, ngủ với mẹ. Ngày mai là Thứ Bảy, rồi Chủ Nhựt; bà không phải đi làm, hai đứa nhỏ không đi học, chúng thường chờ đợi những ngày cuối tuần như vầy vì được ở nhà với mẹ. Nằm trên giường, thằng Hiếu hỏi mẹ:  

- Khi mình đi vượt biên, ba có biết trước không vậy má?  

- Có! Ba con biết chớ. Má đã nói với ổng nhiều lần; từ hồi ổng mới ở tù được khoảng đâu hai ba năm gì đó. Má nói với ổng là: bà nội tụi bây muốn má dắt tụi bây đi vượt biên nhưng má không chịu…  

- Rồi ba nói sao má? Thằng Hiếu ngắt lời bà Tám.  

- Lúc đầu, ổng không nói gì nhưng sau, có một lần bà nội theo má đi thăm ổng, nội nói với ổng sao đó, nên lúc sau này, ổng thường nhắc má là: nên nghe theo lời bà nội. Má nói: không được! Tại má thấy không đành lòng, mà hơn nữa; trong bụng má lúc đó không tính tới chuyện vượt biên.  

- Mà sao cuối cùng mình lại đi hả má? Con Hạnh hỏi.  

- Lần đó, bà nội con khóc và nói với má là: ông nội hai đứa bây đã mất lâu rồi và ông bà nội chỉ có hai người con trai thôi, đó là chú Mười và ba của tụi con. Chú Mười cũng đã qua đời hồi còn rất trẻ, chưa vợ con gì. Còn ba của tụi bây thì đang ở tù không biết có ngày về hay không nên có lẽ cháu nội trai duy nhứt của ông bà nội là thằng Hiếu.  

Ngừng lại một chút, bà Tám tiếp:  

- Nội nói: nếu má thương ba thì phải đem hai đứa bây trốn ra nước ngoài. Cô Bảy sẽ thay má nuôi ba trong tù và mọi chuyện khác đã có nội lo hết. Má không chịu vì nghĩ là đi vượt biên cũng nguy hiểm, chết chóc vậy. Nội nói: chuyến này an toàn lắm, do người quen của nội tổ chức và nội cũng đã giao vàng cho người ta rồi. May nhờ thời hạn được thăm nuôi ba con đã đến. Má tức tốc ra gặp ba và nói cho ổng biết. Ba nói với má là: phải đi đi, ba sẽ đi sau! Đó là lần cuối cùng má gặp ba và cũng là lần đầu tiên má thấy ba chảy nước mắt…  

- Con còn nhớ chuyện đó. Con Hạnh chận lời mẹ.  

Bà Tám nghẹn ngào, ngừng lại giây lâu để cố gắng đè nén lại những xúc động đang dâng lên cuồn cuộn ở trong bà. Khi bà lấy lại được sự bình thường thì mới biết rằng hai đứa con của bà cũng đang khóc. Thằng Hiếu úp mặt xuống gối, còn nước mắt con Hạnh đã thấm ướt ngực áo bà…  

- Con dòm hình ba, con thấy con Hạnh cười giống ba lắm má.  

Thằng Hiếu vừa nói, vừa tuột xuống giường, nó chạy lại tủ áo kiếm cái giỏ đựng hình của ba nó. Tất cả những gì thuộc về ba nó đều nằm trong cái giỏ bằng da nhỏ xíu này. Bà Tám lâu lâu lại mở giỏ ra coi, xong rồi thì lại cất kỹ trở lại tủ. Trong cái giỏ nhỏ xíu đó chỉ gồm gần một chục tấm hình của ông Tám và một xấp giấy với chữ viết chằng chịt và cũng đã ngả màu lem luốc...Đó là đoạn đầu của một bài thơ do chính tay ông Tám viết ở trong tù. Bài thơ này trước đây có đủ nguyên bài và được chia làm nhiều đoạn để gởi cho bà nhưng đã bị thất lạc mất đoạn sau trong kỳ vượt biên. Bà Tám và hai con của bà nâng niu, gìn giữ mấy tấm hình của ông Tám với bài thơ này như một bảo vật và coi như hiện thân của ông Tám. Trước đây; từ hồi còn ở bên Việt Nam cho tới khi tới Úc, bà dùng bà thơ này làm mẫu để dạy chữ Việt cho hai con. Bà đọc cho chúng nghe, giải nghĩa cho chúng hiểu, lúc đầu thì chỉ thuần là tập đọc, tập viết chữ Việt theo bài thơ mẫu này thôi nhưng khi ông Tám đã qua đời và mẹ con bà lại đang ở Úc, thì bài thơ này trở thành một nhu cầu cần thiết hơn...bà sợ chúng quên tiếng Việt!  

Bà muốn dạy chữ Việt cho con mà không có tài liệu và bà cũng muốn cho hai con của bà gần gũi với cha của chúng hơn, qua bài thơ của chính ông làm. Vả lại; hai đứa nhỏ lại rất trân trọng những gì thuộc về ông và cho đó là tâm huyết của cha mình để lại. Chúng học thuộc lòng rồi tập viết ra, sao cho không sai chánh tả…  

Thằng Hiếu đã tìm được cái giỏ và trở lại giường. Nó lôi tất cả đồ trong giỏ ra. Nó coi từ tấm hình của ba nó. Vừa coi, vừa đưa một tấm hình mà ba nó đang cười cho bà Tám, nó nhắc lại lời nó nói hồi nãy:  

- Nè! Má coi! Phải con Hạnh cười giống ba y trang không má?  

Dĩ nhiên bà Tám biết chớ! Hai đứa con của bà đều nhìn giống cha chúng nhiều hơn, ít có điểm giống bà nhưng con Hạnh thì bà nội cũng đã nói, nó giống cha nó nhiều thứ, từ mặt mũi, cười nói, ăn uống tới mọi cử chỉ…giống y khuôn. Thằng Hiếu đưa cho bà tấm hình mà ba nó chụp chung với chú Mười. Nó hỏi:  

- Tạo sao chú Mười chết vậy má?  

Bà Tám cầm tấm hình; lật qua, lật lại xem kỹ một hồi lâu để tìm lại trong ký ức rồi bời của mình về một câu chuyện mù mờ, đã xảy ra hơn mười năm trước và cố gắng nói sao cho con mình dễ hiểu, vì đầu óc chúng còn non nớt quá! Bà kể:  

- Hồi đó chú mười còn trẻ lắm, chưa lập gia đình và còn đang đi học. Má nhớ là năm đó chú Mười đương theo học năm thứ hai tại trường Sư phạm ở Saigon…vào khoảng đầu năm 1973. Lúc đó đơn vị của ba tụi bây đang đóng ở Kontum, xa nhà mình lắm! Đầu năm 73 này; thế giới có giúp Việt Nam mình ký một Hiệp định Hoà bình, bởi vì cuộc chiến đã kéo dài quá lâu rồi, máu xương, tang tóc quá nhiều! Theo Hiệp định này; Việt Nam phải ngưng chiến tranh để nói chuyện với nhau. Nói chuyện hoà bình. Hai bên nam bắc đã đồng ý với nhau, để ký vô bản Hiệp định nhưng ở nhiều nơi tại miền nam; phía bên miền bắc họ vẫn đánh, còn phía bên đây thì cứ lui. Lúc đó ông nội tụi con còn sống, ổng lo lắng vì thấy tại sao mấy tháng rồi, không nghe tin tức gì từ ba của tụi bây hết. Ổng biểu chú Mười phải nghỉ học ít hôm để ra Kontum thăm ba con coi sao. Trước đó; có lần má đã ra thăm ba con rồi. Lần này, má đi không được, vì lúc đó má đang mang bầu thằng Hiếu, gần sanh rồi…chú Mười chết trong chuyến xe đò ra Kontum này!  

Bà Tám ngưng lại, ngồi lên; gôm hết hình ảnh, giấy tờ bỏ vô trong giỏ rồi đi cất trở lại trong tủ. Hai đứa nhỏ vẫn im lặng chờ đợi. Bà Tám tiếp: 
  
- Chuyến xe đò của chú Mười bị quân miền bắc đắp mô…  

- Đắp mô là cái gì vậy má? Hai đứa đều hỏi.  

- Đắp mô! Hồi chiến tranh, quân đội miền nam không tiến công ra bắc nhưng bộ đội miền bắc thì trú đóng ở khắp nơi trong rừng rú miền nam. Họ thường chặt cây trong rừng đem chất giữa đường quốc lộ, rồi đổ đất, đá...lên đống cây này, có khi họ gài mìn trong đó. Xe cộ không đi qua được, mà cũng không dám lại gần, còn họ thì núp đâu đó trong rừng, hễ thấy xe của quân lính đối phương thì tấn công, còn gặp xe thường dân thì họ ra khám xét, nếu thấy ai khả nghi thì bắt đem đi; đôi khi có người bị giết trong rừng gần đó. Rồi sau đó, thường thì chỉ còn là đàn bà, con nít trong xe và cũng có khi, mọi người phải hùn nhau nộp tiền, thuốc Tây hay cả đồ ăn nữa...rồi họ mới cho xe chạy qua! Như vậy gọi là đắp mô. Má cũng chưa đích mắt thấy, má chỉ nghe người ta kể lại thôi… 
  
- Rồi! Vậy là xe chú Mười gặp xui quá rồi! Bị đắp mô mà! Rồi họ bắn chú Mười hả má? Con Hạnh trợn tròn đôi mắt hỏi.  

- Ờ…tới giờ cũng không ai biết tại sao họ lại bắn chú Mười. Chú đâu phải lính tráng gì đâu! Ông bà nội tụi con khi hay tin; bà nội té ra chết giấc! Ông nội buồn quá mà lại tuổi già sức yếu, ông nội cũng qua đời mấy tháng sau đó…  

Ngừng lại một chút, bà Tám tiếp:  

- Ba của tụi bây kỳ đó cũng có về phép mấy ngày để lo cho đám tang ông nội và lần đó, ổng mới thấy mặt thằng Hiếu lần đầu tiên. Lúc đó, má sanh thằng Hiếu được độ một tháng ngoài…  

Bà Tám miên man với quá khứ của mình. Lúc thì bên Việt Nam. Lúc thì ở tại Úc...Bây giờ thì đã xa xôi hết cả. Thằng Hiếu mới đó nay đã hai mươi tuổi; tuổi mà ba nó sắp sửa lập gia đình…  

Cách đây khoảng bốn năm, nó bắt đầu lộ ra nhiều điểm bê bối về việc học hành. Song song với việc đi và về học trẹo giờ giấc. Nó thường đi học trễ và về nhà trễ hơn trước đây. Bà Tám đã lo ngại nhiều là thằng Hiếu có thể trở thành hư hỏng. Ngay từ khi bà bắt đầu đi làm ở nhà thương Nhi đồng, thời mới tới Úc. Bởi vì, với bà: không một đứa trẻ nào khi mới sanh ra, đã là hư hỏng nhưng nó sẽ là một người tốt, hay trở thành người xấu bởi ba môi trường sống chính yếu, mà nó đã sống qua. Ba môi trường đó là: thứ nhứt là gia đình, thứ nhì là học đường, thứ ba là xã hội. Gia đình là môi trường sống quan trọng đầu tiên cho đứa trẻ, rồi kế đến là học đường, nếu thiếu một trong hai môi trường này, hay một trong hai môi trường này không tốt, thì đứa bé đó có nguy cơ sẽ bị trở thành người xấu. Cái xấu sẽ thể hiện rõ nét nhứt khi đứa trẻ ở vào lứa tuổi thanh hay thiếu niên và khi đứa trẻ đã trở thành người xấu mà không có môi trường xấu thứ ba - tức là môi trường xã hội xấu - để hội nhập vào, thì đứa trẻ đó vẫn ít có cơ hội để trở thành người xấu hẳn. 
  
Bà và hai đứa con nhỏ dại ngây thơ đã bị buộc phải trốn chạy khỏi một quê hương có nhiều đau thương, máu lửa; mà trên quê hương đó có hàng triệu gia đình khốn khổ như, hay khốn khổ hơn gia đình của bà nữa, đã chạy tán loạn đi khắp nơi trên thế giới gần hai mươi năm nay. Những đứa trẻ đã đến từ những quê hương đổ vỡ như vậy đã tự nhiên không có một môi trường gia đình tốt! Hai đứa con của bà, thằng Hiếu, con Hạnh. Đứa mới lên mười, đứa vừa lên tám đã chạy loạn từ Việt Nam qua Nam Dương, rồi đến Úc. Đã hai lần được tin cha chết rồi cuối cùng thì mồ côi cha. Đến Úc thì thằng Hiếu phải học hai năm rưỡi cho một lớp đầu tiên và con Hạnh thì một năm rưỡi, cũng vào dạo đầu tiên đó…  

Hai đứa con của bà nhờ vào bài thơ kỷ niệm của ba tụi nó mà rất giỏi về môn Việt ngữ. Bà Tám còn nhớ cách đây mấy năm, vào dịp sinh nhật thứ mười tám của thằng Hiếu, bà làm tiệc sinh nhật cho nó. Sau buổi tiệc, nó đưa cho bà một tờ giấy được xếp thẳng thắn đường hoàng, bà mở ra đọc, khi đọc xong, bà ngạc nhiên nhìn nó; rõ ràng là tuồng chữ của nó, tuồng chữ rất gọn gàng, khéo tay. Nó chép được bài thơ bằng chữ Việt này từ đâu? Mà sao nó lại chép bài thơ này, mà không phải là bài khác? Bà nghĩ, nó phải hiểu ý nghĩa của bài thơ nên nó mới chép để đưa cho bà và có ý muốn nói với bà là nó vẫn còn nhớ chữ Việt và vẫn nghe lời bà dạy. Bà ngước lên hỏi nó:  

- Con chép được bài thơ này từ đâu vậy Hiếu?  

- Dạ…con đọc được từ trong báo. Con thấy có đoạn giống như con nghĩ, nên con học thuộc lòng…con mới vừa chép ra đặng đưa má đọc đó…Thằng Hiếu ngập ngừng trả lời mẹ.  

Bà Tám như không tin lắm, vì đã hai năm rồi nó không gần gũi với bà nhiều. Vả lại, bà thấy hình như nó không chú tâm lắm vào việc học hành. Bà làm bộ hỏi:  

- Má đâu có thấy rõ đặng đọc! Đâu, con đọc lại chậm chậm mà rõ ràng cho má nghe đi, để má dò theo coi con viết trúng không? 

Thằng Hiếu nghe lời mẹ, nó ngồi xuống ghế đối diện với bà và từ từ đọc:
Bà Tám thật sự xúc động khi cầm tờ giấy để đọc dò theo bằng chính giọng đọc của thằng Hiếu. Nó đọc trong sự thuộc lòng mà còn biết tự viết ra nữa. Bà vui mừng lắm, nó vẫn là đứa con ngoan của bà. Ba nó đã đặt đúng tên cho nó là Hiếu.  

Tiếng khóc của bé Hoài lại một lần nữa đưa bà Tám về với hiện tại, bà vô phòng, vừa ẵm con lên thì chuông điện thoại reo vang, bà giựt mình vì ít khi có người gọi cho bà vào giờ này. Bà Tám bước đến cầm điện thoại lên:  

- Hello.  

- Hello. Làm ơn cho tôi gặp bà Nguyễn. Tôi là cảnh sát trực tại trạm cảnh sát Cabramatta. Người ở đầu giây bên kia nói.  

- Dạ tôi đây. Thưa ông có chuyện gì?  

- Tôi gọi đến để báo cho bà biết, con trai của bà, Hiếu Nguyễn đã bị bắt giữ tại trạm cảnh sát Cabramatta về tội bán bạch phiến ngoài đường phố! 
  
Bà Tám nghe như lùng bùng hai lỗ tai. Bà hỏi lại:  

- Dạ thưa ông nói gì? Tôi nghe không rõ. Tại sao con tôi bị bắt?  

Người bên kia đầu giây lặp lại thật chậm và rõ ràng những gì ông ta vừa nói.  

- Cám ơn ông về sự thông báo này.  

- Chào bà. Người cảnh sát nói rồi cúp máy.  

Bây giờ thì bà Tám thật sự đã trở lại với hiện tại. Bà đứng chết trân như pho tượng, trong khi bé Hoài đang ọ ẹ khóc trên tay. Bà đặt bé xuống giường, thay tã cho con…Bà nhẩm tính; thằng Hiếu bị bắt đây không phải là lần đầu tiên. Hai năm nay, nó bị bắt lần này là lần thứ tư rồi. 
  
Bà ẵm bé Hoài xuống bếp, nấu nước sôi, khử trùng và làm bình sữa mới cho bé. Bà ngước nhìn đồng hồ treo trên tường. Mới hơn mười hai giờ trưa; giờ này con Hạnh đang học ở trường và thường về đến nhà khoảng bốn giờ chiều. Còn ba của bé Hoài thì khoảng năm giờ rưỡi. Bà không thể nào đi đâu được vào giờ này. Ruột gan bà nóng như lửa đốt. Đặt bé Hoài xuống nôi, nhìn nó; bà nhớ tới thằng Hiếu hai mươi năm trước, nó cũng ngây thơ, trong trắng cho đến khi tới Úc.  

Bà bước đến bàn thờ; thắp một nén nhang và niệm câu kinh cứu khổ, cứu nạn thường nhật của bà: Nam mô A Di Đà Phật! Nam mô đại từ đại bi, tầm thinh cứu khổ cứu nạn, quảng đại linh cảm. Bạch Y Quán Thế Âm Bồ Tát Ma Ha Tát. Nam mô A Di Đà Phật…  

Thằng Hiếu đã trở thành hư hỏng vì đã không có được một mái ấm gia đình bình thường. Trong khi hoàn cảnh tình cảm và tâm lý của gia đình bà đã thế; bà lại bỏ bê anh em nó không ai chăm sóc để đi làm hơn bốn năm, lúc nó chưa đầy mười tuổi.  

Bà đã cố gắng đi làm để kiếm thêm chút tiền mua sắm cho con. Bởi vì; cũng như những gia đình khác, ba mẹ con bà đến đây với hai bàn tay trắng. Sống nhờ vào tiền trợ cấp của xã hội như trong thời gian đầu mới tới, thì chỉ tạm đủ để sống lây lất qua ngày. Chớ không thể có tiền để mua sắm quần áo cho con và mua những đồ cần dùng trong nhà, như: Tủ lạnh, máy giặt quần áo, giường ngủ cho mình và cho hai đứa nhỏ. Ngay cả đến TV và xe nữa. Những thứ mà ở xứ này; gia đình nào cũng phải có. Không có không được!  

Đến trước khi ba của bé Hoài về đây, bà cũng chỉ mới sắm được ba bộ giường; một cho bà và hai bộ cho hai đứa nhỏ, một bộ salông, một bộ bàn ăn…Còn máy giặt, tủ lạnh, TV…vẫn là những đồ cũ kỹ của hội từ thiện cho, từ lúc mới tới Úc. Đến khi nghỉ việc rồi mà bà cũng không đủ tiền để mua một cái xe cũ để bớt cực cho mình, nhứt là những khi đi chợ, hay những lúc bệnh hoạn cần thuốc men…  

Sinh ra và lớn lên trong một hoàn cảnh gia đình như vậy, cộng với sự khập khiễng ở ba năm học đầu tiên và hơn bốn năm bà Tám bận đi làm; không chăm sóc đầy đủ cho con. Thằng Hiếu đã trở thành hư hỏng. Nó biết nó hư hỏng và bà biết lúc nào nó cũng muốn quay trở lại. Bà Tám và Hạnh đã cố gắng nhiều trong việc giúp nó trở lại bình thường. Nhưng có lẽ sẽ không được. Bởi vì; môi trường xã hội xấu lúc nào cũng sẵn sàng đón nhận nó, chờ đợi nó…  

Bà biết thằng Hiếu đã ghiền xì ke. Từ mấy năm nay; nó đã cố gắng tự cai nghiện nhiều lần với sự giúp đỡ của gia đình. Nhưng không thành công. Lúc sau này; nó mặc cảm nhiều với gia đình, với chòm xóm chung quanh và với tất cả mọi người. Nó luôn tìm cách xa lánh mọi người quen biết. Trước đây; khi lên cơn ghiền, nó lấy cả đồ đạc trong nhà, đem cầm, đem bán. Lâu nay thì thấy nó không làm việc đó nữa. Nó chỉ về nhà khi nhớ mẹ, nhớ em!  

Hai anh em nó rất thương nhau. Con Hạnh đã mấy lần xin phép bà để đi cho tiền thằng Hiếu. Đã có lần; bà thấy hai đứa nó ngồi nói chuyện với nhau trong phòng, mà bốn con mắt đỏ hoe. Con Hạnh khóc vì buồn cho số phận anh mình! Còn thằng Hiếu thì khóc tủi thân! Nó biết rằng nó đã phụ lòng cha mẹ nó. Phụ lòng ông bà nội ngoại và ngay cả đứa em gái duy nhứt của nó, là con Hạnh. Nên trước đây; đã mấy lần, nó về nằm liệt trong nhà và kêu la gọi gia đình giúp nó để cai ghiền. Nó đau đớn quằn quại nhiều ngày, uống nhiều loại thuốc an thần cực mạnh; rồi cơn ghiền cũng xuống dần. Nhưng độ khoảng vài tuần sau, thì nó lại đi vào đường cũ! Đã nhiều lần như vậy lắm rồi! Bà Tám và con Hạnh đã có lúc nghĩ rằng: Có lẽ là thằng Hiếu sẽ bị chôn vùi cả cuộc đời vào cái nghiệp chướng oan khiên này. Bà cảm thấy nỗi đau thương to lớn quá! Bà đã nhận lời bà nội nó; đưa anh em nó trốn khỏi quê hương không phải để cho nó có ngày nay. Bà muốn cái “ngày nay” của nó không phải như vầy. Nếu bà biết trước như vậy; thì bà đã không chấp nhận nhiều đau thương, nguy hiểm, để vượt biển qua đây! Bà thà ở lại nơi chôn nhau, cắt rún của mình; sống chết nơi quê hương mình, mà biết đâu thằng Hiếu không trở thành hư hỏng.  

Cũng sống trong cùng một hoàn cảnh, nhưng con Hạnh lại không như vậy! Mà không phải chỉ một mình con Hạnh. Ở đây; đến bây giờ đã gần hai mươi năm kể từ khi nhóm người Việt tỵ nạn đầu tiên đến Úc. Hầu hết trong số những người Việt tỵ nạn này; bao gồm cả những người đã đến trước, hoặc đến sau gia đình bà, đều có những hoàn cảnh, quá khứ tương tự như gia đình của bà. Trong số những đứa trẻ ngây thơ, trong trắng khi mới đến Úc đó; có thằng Hiếu, con Hạnh. Trong số này; có rất nhiều đứa đã vượt được mọi trở ngại và đã thành công trong đường học vấn, để trở thành: Bác sĩ, dược sĩ, kỹ sư, kiến trúc sư…hay thành công trong lãnh vực xã hội, chánh trị, thương mại…Còn số không thành công gì cả; thì cũng có công ăn việc làm, với cuộc sống bình thường và đóng góp phần thuế nhỏ nhoi của mình vào việc xây dựng đất nước mà mình đang ở. 
  
Song song với những thành công đó của giới trẻ, thì cũng có một số đã trở nên hư hỏng. Điển hình là những đứa như thằng Hiếu…Gia đình bà Tám và những gia đình bị có cùng hoàn cảnh, với luôn cả cộng đồng người Việt ở đây nữa; đều đau lòng không ít về tình trạng này. Đây là một tình trạng oan nghiệt, mà bà Tám gọi là: Môi trường xã hội xấu. Bởi vì; bà nghĩ về thằng Hiếu và những đứa như nó! Về ma tuý và những tệ nạn xã hội đã xảy ra chung quanh hai chữ ma tuý này. Đầu tiên là: Nếu không có ma tuý, thì những đứa như thằng Hiếu không bị ghiền. Sẽ không có những chuyện cướp bóc, giết người vì ghiền xì ke. Nhiều gia đình không bị đau khổ và xã hội không bị rối loạn thêm vì những tệ nạn do ma tuý gây ra. Nhưng tệ nạn xã hội này thì bà Tám chưa thấy một quốc gia nào trên thế giới dẹp bỏ hẳn được. Vì vậy mà gia đình bà Tám đã vô phước trở thành nạn nhân của xã hội trong vấn đề này. Chánh quyền đã không làm giảm tới mức tối thiểu số lượng ma tuý đang du nhập vào Úc trong những năm qua. Mới đầu thì chỉ có Sydney; sau, đã lan rộng ra các tiểu bang khác và có mòi càng ngày, càng gia tăng trầm trọng hơn.  

Từ khi thằng Hiếu vướng vào nghiệp chướng này; bà Tám và con gái thường hay theo dõi tất cả những gì liên quan đến vấn đề ma tuý. Trên truyền hình, báo chí...hay cả những lời đồn của những người chung quanh.  

Một hôm; bà nghe một người quen nói là chính mắt nhìn thấy thằng Hiếu đang trốn tránh đứng bán xì ke ở khu phố Cabramatta. Khu này; giới truyền thông thường nhắc đến và đặt tên là: Thủ đô ma tuý! Từ đó; hễ có thời gian rảnh là bà đón xe lửa tới đó để tìm thằng Hiếu. Thằng Hiếu biết được như vậy; nó biến dạng ngay khi thấy bóng dáng bà từ ở xa xa... 
  
Cũng vào dạo đó; một lần nó về nhà, bà hỏi nó, nó chối! Nhưng nó có nói thật với con Hạnh, là: Nó phải đi bán xì ke, để có tiền mua xì ke cho chính nó! Bà điếng hồn, gọi nó:  

- Hiếu à!  

- Dạ…Thằng Hiếu thưa từ trong phòng của nó.  

- Con ra đây cho má hỏi. Bà Tám nói trong giọng buồn phiền.  

- Dạ…Thằng Hiếu đi ra. Bà Tám xuống giọng hỏi.  

- Con Hạnh có nói với má là con đi bán xì ke! Phải hay không? Con nói thiệt cho má nghe đi Hiếu.  

- Dạ…Dạ…Thằng Hiếu ấp úng, không trả lời bà.  

- Con có biết làm như vậy là giết người không Hiếu? Má thấy có người chết vì sử dụng quá liều. Rồi má còn nghe nói có người vì ghiền xì ke mà giết người ta…Mà con đã hứa với má nhiều lần rồi; là con sẽ bỏ hết đặng đi học trở lại, hay đi kiếm việc làm. Mà tại sao con lại không làm như vậy? Giọng bà Tám nói nhẹ nhàng, nhưng ray rứt.  

- Dạ…Dạ…Thằng Hiếu vẫn ấp úng.  

- Con có thương má không vậy Hiếu?  

Ngồi trên salông; bà Tám vừa nói, vừa quay mặt đi nơi khác để giấu hai hàng nước mắt đang bắt đầu chảy xuống, nhưng thằng Hiếu vẫn biết được qua giọng nói của bà. Nó quỳ nhanh xuống đất, ôm chân bà:  

- Dạ có má! Lúc nào con cũng thương má hết!  

- Vậy con nói cho má nghe là: Tại sao con không nghe lời má? Giọng bà Tám run run, nghẹn ngào.  

- Dạ lần này con hứa thiệt với má. Con sẽ bỏ hết để đi học trở lại. Má cho con xin lỗi nghe má!  

Lần nào thằng Hiếu cũng nói thành khẩn như vậy. Nhưng ngựa quen đường cũ. Nó không làm sao để quay đầu lại được. Nó biết là nó đang đi trên con đường cùng nguy hiểm. Nó biết xã hội khinh bỉ nó. Nó cũng biết là gia đình nó đang lo lắng và trông đợi nó quay đầu trở lại. Nó biết tất cả những điều đó...nhưng cơn ghiền của nó không biết như vậy!  

Tiếng gõ cửa làm bà Tám giựt mình. Bà ngước nhìn đồng hồ. Đã gần bốn giờ chiều rồi. Chắc là con Hạnh đã về học. Bà vén màn cửa sổ nhìn ra ngoài để biết là ai theo thói quen thường ngày, trước khi mở cửa. Đúng là con Hạnh đã về. Hạnh bước vào nhà tươi cười thưa mẹ, như thường lệ mỗi khi tan trường về nhà. Hạnh hỏi mẹ:  

- Em bé ngủ hả má?  

- Ờ! Nó đương ngủ.  

Hạnh ngạc nhiên khi nghe giọng nói của mẹ mình hôm nay hơi khác; vẻ mặt buồn bã xanh xao khác thường. Hạnh để cặp sách lên bàn, đến gần nhìn mẹ hỏi:  

- Ủa! Má bữa nay làm sao vậy má?  

Bà Tám vừa đóng cửa, vừa đi nhanh xuống bếp. Bà nói:  

- Thằng Hiếu lại bị bắt nữa rồi! Má đi nấu cho con gói mì ăn đỡ. Con đi thay đồ rồi ra ăn, đặng đi coi nó ra sao.  

- Trời thần ơi! Anh hai thiệt là…Ảnh bị bắt ở đâu vậy má? Vừa nói Hạnh vừa đi vô phòng.  

- Nó đương bị giữ ở trạm cảnh sát Cabramatta; hồi trưa này, họ gọi điện thoại cho má hay. Bà Tám nói vói theo.  

Vừa nấu xong thì Hạnh cũng vừa ra tới; bà Tám để tô mì lên bàn trước mặt con gái mình. Bà nhìn nó; Hạnh đã thay đồ để đi ra ngoài, mà không phải là đồ ngủ như thường ngày, sau khi về học. Gương mặt nó thanh tú, sáng sủa, nhưng đượm một nét buồn buồn. Bà nghĩ; có lẽ nó có điểm này giống bà. Hạnh vừa ăn, vừa nói với mẹ:  

- Anh hai lúc gần đây khổ lắm má! Con biết mỗi ngày ảnh phải đi bán từ năm tới bảy tiếng đồng hồ mới đủ tiền xài. Ngừng lại một chút, Hạnh tiếp:  

- Má biết không! Ảnh đi bán cho thằng Dave. Thằng Dave thì lấy xì ke từ ông John. Mà ông John bữa trước bị bắt, nghe đâu gần cả ký lô bạch phiến. Mấy bữa sau; hồi cuối tuần, con đi kiếm anh hai. Con thấy ông John vẫn mặc đồ lớn và lái xe mắc tiền đi chơi ngoài phố. Còn anh hai thì chắc phải ở tù. Kỳ này không biết bao lâu mới được thả!  

- Thằng Dave và ông John đó...là người mình hay người Tây vậy con? Ở đây; nghe tên không biết là Tây hay mình. Bà Tám hỏi Hạnh. 
  
- Dạ thằng Dave gì đó thì con không biết. Nhưng ông John thì con thấy giống người Tây di dân. Không phải Úc. Mà ở đây; người Tây hay người mình, hầu hết người ta cũng xài tên Tây à má. Hạnh vừa ăn, vừa trả lời. 
  
Bà Tám có vẻ suy nghĩ lung lắm. Bà hỏi Hạnh:  

- Những khi thằng Hiếu vắng nhà; thì ngoài nhà thằng Long ra. Con có biết anh hai con, còn ở nhà đứa nào nữa không?  

- Dạ không má...  

- Má không nói mấy tuần vừa qua. Má nói hồi trước nữa kìa.  

- Con nhớ con có hỏi, mà ảnh không nói. Ảnh lâu nay thường vắng nhà hoài. Có khi con điện lại nhà anh Long, cũng đâu có ảnh ở đó. Con nghĩ, ảnh ở đâu lung tung lắm má...  

Hạnh vừa nói, vừa đứng lên bưng tô mì mới ăn xong đem ra bồn rửa chén rồi trở vô phòng, chải sơ lại mái tóc cho gọn gàng trước khi đi. 
  
Hạnh đi rồi, bà Tám mới biết rằng; từ sáng tới giờ, bà chưa ăn uống gì. Bà cảm thấy mệt mỏi nhiều. Bà mệt có lẽ không phải vì đói, mà vì buồn phiền! Bà rót ly nước trà uống hết rồi vào phòng ngó thăm chừng bé Hoài. Bé vẫn đang ngủ ngon lành.  

Bà trở ra bếp để sửa soạn cho bữa cơm chiều và không quên thì thầm trong miệng câu kinh cứu khổ thường ngày…Như chợt nhớ ra điều gì. Bà đi nhanh về phía cửa sổ đằng trước; vén bức màn, nhìn ra đường. Bà thấy con Hạnh đang lom khom đi ngược về nhà. Bà chạy ra mở cửa và hỏi:  

- Sao vậy con?  

- Lo nói chuyện, quên coi giờ. Con ra tới thì xe buýt vừa chạy. Nửa tiếng nữa mới có chuyến khác. Con trở về nhà ngồi chờ. Ở ngoài lạnh lắm má!  

Vừa nói Hạnh vừa chạy nhanh vô nhà, đến cạnh lò sưởi. Bà Tám nói:  

- Hay là trong khi chờ xe, con đi kiếm số điện thoại của trạm cảnh sát Cabramatta, gọi tới hỏi cho rõ ràng thử coi sao…Má đi nấu cơm chiều, gần năm giờ rồi.  

- Dạ.  

Hạnh tìm được số điện thoại của trạm cảnh sát, gọi tới và được người trực trạm trả lời là: Thân nhân; không ai được phép vào thăm can phạm trong thời gian này, mà chỉ được thăm khi đã giải vào trại giam. Hạnh hỏi:  

- Ông có thể cho tôi biết là, anh tôi bị bắt trong trường hợp như thế nào không?  

- Anh của cô bị bắt quả tang có ba “cap” ở trong người. Thường thường; nếu là lần đầu tiên thì anh ta có thể được về, chờ ngày hầu tòa. Nhưng đây là lần thứ hai phạm cùng một tội. Cho nên anh ta sẽ phải vào tù để chờ ngày xét xử. Năm ngoái; anh ta còn bị chúng tôi bắt hai lần vì tội ẩu đả. Người cảnh sát nói.  
[cap: một lượng xì ke nhỏ cỡ hột đậu xanh, giá bán khoảng trên dưới 30 Úc kim]  
- Vậy ông làm ơn cho tôi biết là anh tôi đã, hay sẽ bị giải về trại giam nào không?  

- Ngày mai hoặc này mốt, anh của cô sẽ bị giải về nhà tù Silverwater - ở khu Silverwater. 
  
- Dạ cám ơn ông nhiều. Chào ông.  

Hạnh cúp máy và chạy ra kể hết lại cho mẹ nghe những gì nghe được từ người cảnh sát trực trạm.  

- Vậy thì mình đâu có làm gì được bây giờ! Thôi con ngồi nghỉ một lát và trông chừng em bé. Để má nấu cơm chiều cái đã. Từ sáng giờ má chưa ăn uống gì hết trơn…  

Bà Tám nói rồi đi trở lại bếp tiếp tục công việc của mình. Hạnh đứng suy nghĩ một hồi rồi đi theo mẹ xuống bếp. Hạnh nói:  

- Bây giờ mình có tính kiếm luật sư để lo cho anh hai không má?  

- Má tính từ trưa tới giờ nè! Mà má cũng không biết phải tính làm sao! Bị vì; thứ nhứt là mình đâu có nhiều tiền để lo luật sư, mà không biết là phải tốn kém bao nhiêu! Rồi kế tới là, không biết luật sư có cãi nổi cho nó không! Nó bị bắt quả tang, mà lại nhiều lần quá rồi! Còn con tính sao? Bà Tám hỏi ngược lại con gái mình; trong khi miệng vẫn niệm câu kinh cứu khổ, cứu nạn...  

- Má lo lắng quá rồi…Nhưng ở đây; mình gặp luật sư để hỏi, thì con nghĩ là không tốn tiền. Họ có đăng quảng cáo trên tất cả báo chí Việt ngữ là; tiếp kiến lần đầu miễn phí mà má. Mình cứ hỏi trước coi sao.  

Hạnh ngừng lại một hồi để mẹ bình tâm trở lại. Bởi vì; Hạnh biết đầu óc mẹ đang căng thẳng nhiều, tâm thần có vẻ rối loạn. Câu nói vừa rồi của mẹ đã thể hiện điều đó! Hạnh bước tới gần mẹ; nhẹ nhàng bóp hai vai của bà:  

- Bây giờ má hãy bình tâm. Chuyện suy nghĩ; để con lo bớt cho má. Má quên là con gái của má đã lớn rồi sao? Hạnh dịu dàng nói với mẹ. Bà Tám ngừng niệm kinh, thở dài quay lại nhìn Hạnh:  

- Bây giờ con tính làm sao?  

Nghe giọng nói của mẹ như đã bình thường trở lại. Hạnh nhìn mẹ, nói:  

- Bây giờ đã năm giờ chiều rồi. Văn phòng luật sư đã đóng cửa. Ngày mai; trong giờ ăn trưa tại trường. Con sẽ điện thoại cho luật sư, để hỏi về trường hợp của anh hai. Rồi tuỳ vô đó mà mình tính tiếp… Lát nữa; con sẽ điện thoại tới một vài người bạn của anh hai, để hỏi coi, họ có biết gì về trường hợp anh hai bị bắt không…  

- Con tính điện cho Luật sư nào? Bà Tám chận lời Hạnh.  

Hạnh đi rót ly nước cho mình, kéo ghế ngồi xuống và trả lời mẹ:  

- Ở đây; luật sư người Việt bây giờ có khá nhiều. Nhưng con tính sẽ gọi cho luật sư này. Vì nghe nói ổng có nhiều lương tâm trong nghề nghiệp. Ổng coi nghề luật sư như một nghề để sinh sống trong xã hội thôi. Ổng giỏi về chánh trị nhiều hơn. Nghe đâu ổng đang trình luận án tiến sĩ về Chánh Trị Học. Trong khi chánh trị, xã hội, luật pháp…lại liên hệ khá chặt chẽ với nhau…Vả lại; cùng ngôn ngữ, dễ hiểu và dễ thông cảm nhau hơn…  

Ngừng lại uống miếng nước, Hạnh nói tiếp:  

- Nhưng chắc là con chưa hiểu nhiều; nên con thấy luật pháp ở đây có tánh khôi hài…  

- Luật pháp sao lại khôi hài? Con nghĩ làm sao? Bà Tám chận lời con gái.  

- Má nhớ chuyện chú Sáu, ba của con Cúc, bạn học cùng trường với con không? Ổng đi làm hãng bị trẹo xương sống, rồi ra tòa hồi năm kia mà không được bồi thường đó! Má nhớ không? Hạnh nhìn mẹ hỏi.  

- Ờ…Má có nhớ. Nhưng mà má chỉ biết là chú Sáu không được tòa xử bồi thường gì hết. Còn tại sao, thì má đâu có biết đâu.  

- Thì chú Sáu làm việc tại một hãng nào đó, con không biết. Chỉ biết việc làm ở đó khá nặng nhọc. Chú Sáu làm ở đó đâu được ba năm ngoài. Thỉnh thoảng; chú thấy lưng mình bị đau. Chú nghĩ là tuổi chú gần năm mươi rồi; thì đau lưng cũng chỉ là chuyện thường tình, của người sắp về già. Thành ra chú không than chuyện đó với ai. Nhưng một hôm; sáng ngủ thức lên. Chú thấy cơn đau như là muốn kéo dài; chớ không có mòi hết đau trong một hai ngày nghỉ ngơi, như mấy lần trước. Chú đi gặp bác sĩ gia đình, rồi cả bác sĩ chuyên khoa nữa. Cả hai bác sĩ đều đồng ý là: Xương sống của chú bị trật khớp và bị thiệt hại lên tới năm mươi phần trăm, không thể tiếp tục làm việc được nữa. Chú trở lại hãng; trình tất cả giấy tờ cho giám đốc…  

Hạnh uống thêm miếng nước rồi tiếp:  

- Bác sĩ gia đình của chú đề nghị là: Nên chuyển toàn bộ hồ sơ y khoa của chú qua một công ty luật sư thường cộng tác với bác sĩ. Họ chuyên lo về việc đòi bồi thường cho những người bị thương tật do công việc làm ở hãng xưởng gây ra. Bác sĩ của chú khuyên chú nên giao qua cho công ty luật sư này, mà đừng nhờ luật sư bên công đoàn của hãng. Công việc sẽ chắc chắn hơn...  

Chú nghe lời; đến gặp luật sư của công ty đó. Luật sư giải thích cho chú rất tường tận rồi sau đó, cho chú gặp trạng sư (barrister) để được biết chắc chắn rằng: Mình sẽ được bồi thường như thế nào, bao nhiêu tiền…Ông trạng sư này rất giỏi; tên là Smith…  

Khi ra trước tòa; ông trạng sư Smith dõng dạc trình bày mọi việc trước tòa và rất hùng hồn chống lại mọi ý kiến bác bỏ của trạng sư bên phía hãng bảo hiểm. Bên phía bảo hiểm như là bị đuối lý. Nhưng rồi phiên xử hôm đó lại không xong. Chú phải về để ngày mai tiếp tục…Khi về đến nhà thì luật sư đại diện của chú, gọi điện thoại cho chú biết là: Phiên tòa đã đình lại, khoảng ba hay bốn tháng sau mới tiếp tục.  

Rồi thời gian hơn ba tháng cũng trôi qua và phiên xử cũng đến. Chú Sáu tới tòa mới biết là; ông trạng sư Smith không còn làm việc cho công ty luật sư của chú nữa. Ông ta đã làm việc cho hãng bảo hiểm của chú và hôm nay; ông ta cũng đến đây, nhưng trong vị trí là trạng sư đứng bên phía hãng bảo hiểm. Ông Smith lại cũng dõng dạc đứng lên và cũng rất hùng hồn trình bày để chống lại tất cả những gì, mà hơn ba tháng trước đây, chính ông đã hùng hồn đưa ra...Ông chống lại với chính ông!  

Chú Sáu bị thua tòa là vì chú thiệt thà quá. Không báo cáo việc bị đau lưng của mình ngay tại hãng, lúc đang làm việc. Mà để về nhà, nghỉ hết hai ngày cuối tuần, đi gặp hai, ba bác sĩ rồi mới trở về hãng, để trình bày sự việc. Nhưng vấn đề thắng, thua tại tòa là một việc khác. Điều con muốn nói ở đây là cái khôi hài của tòa án. Mà điển hình là ông trạng sư Smith: Ông đã đóng tuồng xuất sắc trong vở bi hài kịch này!  

Dĩ nhiên; ông Smith qua làm việc cho hãng bảo hiểm, rồi lại lãnh nhiệm vụ đúng vô phiên tòa của chú Sáu, chỉ là sự ngẫu nhiên thôi. Nhưng nó chứng minh sự khôi hài của loại hài kịch, đã và đang được trình diễn một cách trịnh trọng, ở hầu hết mọi phiên tòa…  

Nếu chú Sáu chống án thì sẽ thắng, nếu chú mướn loại trạng sư “dữ dằn” hơn. Nhưng loại trạng sư này thì, chú không đủ tiền để trả. Ngay cả sau khi thắng kiện, được bồi thường; rồi cầm cả số tiền đó, đưa cho trạng sư dữ dằn này; có lẽ vẫn chưa đủ. Ngừng lại một chút, Hạnh tiếp:  

- Ở đây; loại trạng sư dữ dằn này được gọi là QC Barrister! Hơn mười một năm sống ở Úc; coi trên TV, báo chí…con biết được rằng: Ở đây; nếu ai giàu có, nhiều tiền, thì luật pháp sẽ phục vụ cho người đó và nếu như bị phạm pháp; thì kẻ đó có thể dùng tiền để đổi đen thành trắng, hoặc ngược lại là; đổi trắng thành đen trong hầu hết mọi trường hợp phạm pháp. Một điển hình mà mình biết; đó là trường hợp của ông John…Còn hàng trăm, hàng ngàn trường hợp khác nữa…Thí dụ: Giết người thì phải giết cho khéo léo; rồi nếu một khi bị bắt, thì cứ nói là: không! Trước đó; phải chuẩn bị đủ tiền để mướn một hay nhiều QC barrister, là: Mình đã…không giết người gì cả! Theo con nghĩ: Cái cân được dùng làm biểu tượng cho sự công bằng, không phải là công bằng như người ta hiểu trong nghĩa đích thực của nó. Mà là công bằng trong việc trả tiền cho mỗi loại trạng sư mà thôi!  

Hạnh ngừng lại, uống nước trong khi bà Tám ngơ ngác hỏi:  

- Vậy trường hợp thằng Hiếu? Nếu mình có nhiều tiền để lo thì nó được về; còn không, thì nó sẽ phải ngồi tù hả con?  

- Dạ! Điều đó chắc chắn như vậy! Có nhiều tiền; mướn trạng sư dữ dằn, để xin tại ngoại hậu tra. Về nhà. Sau đó; ra tòa với trạng sư dữ dằn này là khỏi lo gì hết má! Hạnh quả quyết như vậy và nói tiếp:  

- Còn một vấn đề khác; chung quanh việc này, mà anh hai có kể cho con nghe là: Hồi ảnh chưa dính líu gì đến vấn đề ma tuý này. Ảnh đã tình cờ quen biết với ông John, trong một quán café. Mà lúc đó; anh hai không biết gì về công việc ông ta đang làm. Ảnh nghĩ; ông John là một người bình thường như bao người khác. Sau đó; ảnh thấy ông John rất mến ảnh. Chắc tại bởi lúc đó; anh hai chỉ là một học trò đơn thuần, trong sạch. Nhờ vậy; khi thân hơn, anh hai đã tình cờ nghe lén được một câu chuyện, của ông John với ông thầy của ổng. Đó là: Thầy của ông John có cách cho mười ký lô bạch phiến nhập Úc…  

- Thầy giáo mà cũng làm chuyện đó hả con? Bà Tám ngắt lời Hạnh.  

- Dạ không! Không phải là thầy giáo dạy học. Mà là thầy trong giới này…Hạnh đứng lên phụ mẹ làm bếp và tiếp:  

- Qua đó; anh hai biết được thầy của ông John là một thương gia giàu có và ảnh còn biết thêm được là; ông thầy này nói với ông John rằng: Cứ cho “hàng” vô tại bãi biển đó. Bởi vì ông thầy nói: Ổng đã gặp ông xếp sòng cảnh sát ở khu đó rồi. Ổng đã biếu năm trăm ngàn đô cho ông xếp sòng này; chỉ để ổng ra lệnh cho mọi loại cảnh sát lớn nhỏ, phải về bản doanh của ổng - để họp, trong thời gian nhóm ông John cho “nhập hàng” - Cuộc triệu tập này chỉ kéo dài một vài tiếng đồng hồ; thời gian đó đủ để nhóm ông John và mười ký lô bạch phiến biến mất…Dĩ nhiên; anh hai không biết bãi biển đó là bãi biển nào và ông xếp sòng cảnh sát đó là ai. Rồi cũng có thể là; ông xếp sòng đó không ngờ, hay không biết, là: Có mười ký lô bạch phiến đã được nhập vào Úc bởi…chính ông! Nhưng; có thật sự là không ngờ, hay không biết không? Điều này chỉ có ông xếp sòng cảnh sát đó và ông thầy của ông John biết rõ mà thôi! Đó là một trong trăm ngàn cách mà ma tuý các loại đã tràn ngập vào Úc và xã hội ngày càng trở nên tồi tệ hơn bởi tệ trạng này. Mà dù thế nào đi nữa thì vấn nạn xã hội này vẫn thuộc phạm vi trách nhiệm của chánh phủ các cấp…  

Ngừng lại một chút, Hạnh tiếp:  

- Dĩ nhiên là; bất cứ ai phạm tội, thì phải bị bắt và bị trừng phạt - tuỳ theo nặng nhẹ của tội mà mình đã phạm - và vấn đề đổi trắng, thay đen, cũng tuỳ trường hợp: Ngoài người điên ra; không ai có thể khơi khơi giết người, mọi người đều thấy hết, rồi bị bắt tại chỗ mà lại có thể đổi đen thành trắng được! Phải là những chuyện không rõ ràng, có khe hở của pháp luật, mới được. Tức là; người phạm tội phải có một chút khôn ngoan, có tính toán và nhứt là có tiền, thì chín mươi chín phần trăm là sẽ…không có tội gì hết…  

- Như vậy thì thằng Hiếu và gia đình mình là nạn nhân của xã hội này rồi! Họ để xì ke vô quá mà! Vậy là ông John dụ dỗ thằng Hiếu vô con đường này phải không con? Bà Tám chận lời Hạnh.  

- Không phải má! Theo con biết thì khi anh hai bị ghiền, rồi phải đứng đường bán lẻ, thì ảnh bán cho cánh khác. Ảnh mới đổi qua cánh này, rồi sau mới biết là; cánh này là của ông John…  

- Vậy nó có tới gặp ổng không con? Bà Tám hỏi.  

- Dạ không má! Con có hỏi ảnh y như má vừa hỏi con vậy và ảnh nói, ảnh chỉ biết là đang bán cho cánh của ông John, nhưng ảnh đã không còn gặp ổng từ lâu rồi - từ sau khi ảnh nghe lén được câu chuyện giữa ổng với thầy của ổng - Mà bây giờ hoàn cảnh khác rồi - Anh hai đâu phải là một học trò ngây thơ, trong sạch trước đây nữa - Mà hình như ảnh sợ ông John! Thôi…Để con vô điện thoại cho anh Long coi sao nghe má?  

- Ờ! Nói nhỏ tiếng đặng em bé ngủ nghe con.  

Hạnh dạ, rồi đi vô gọi điện thoại, xong ra ngoài; chưa kịp nói gì thì bà Tám đã hỏi:  

- Tụi nó biết gì không con?  

- Anh Long nói: Anh hai bị cảnh sát chìm rượt bắt; ảnh chạy, nhưng không kịp. Ảnh bị cảnh sát bẻ tay ra sau lưng đặng họ lục kiếm xì ke. Nhưng sau đó; anh hai vụt chạy nữa, rồi cũng bị bắt lại. Lần này; ảnh bị đè xuống đường để còng tay lại. Ảnh bị đè trầy một bên mặt, gãy một cái răng và một cánh tay bị bẻ gần lọi đơ. Bây giờ đang bị cơn ghiền hành dữ lắm trong trạm cảnh sát…  

- Trời thần ơi! Con tui…Mà sao nó biết? Bà Tám hỏi.  

- Anh Long nói là: Cùng bị bắt với anh hai, còn có mấy đứa khác nữa. Có đứa đã được thả về và nói lại…  

Có tiếng gõ cửa. Hạnh và bà Tám đều biết là dượng đã về. Hạnh nói:  

- Chắc dượng về đó má. Để con ra mở cửa rồi vô dọn cơm luôn nghe má?  

- Ờ! Con ra mở cửa cho dượng trước đi.  

- Dạ.
Bữa cơm chiều hôm đó của gia đình bà Tám buồn và ảm đạm hơn những lần thằng Hiếu bị bắt trước đây. Dượng và cả nhà đều quyết định: Phải vay mượn tiền bạc hoặc nếu cần; phải bán hết đồ đạc trong nhà, để lo cho anh hai của Hạnh được ra khỏi tù càng sớm, càng tốt…Bởi vì; với dượng: Nhà tù là nơi quy tụ và là nơi “tạm nghỉ ngơi” của tất cả những thành phần xấu của xã hội bên ngoài; cô đọng thành một xã hội nhỏ - nhưng cực kỳ xấu - bên trong nhà tù. Nhà tù chỉ là nơi rèn luyện cho những đứa hư hỏng ít, trở thành hư hỏng nhiều hơn; khôn ngoan, gan lì và mánh khoé hơn trong việc phạm tội sau này. Đi ở tù còn có nghĩa là đi “tu nghiệp”…
  
Hiếu đọc xong bài thơ, tâm hồn lắng đọng lại trong suy tư! Mẹ đã làm xong những việc cần làm và đã trở lại ngồi bên ly trà. Bà nói:  

- Chủ trương của chủ nghĩa CS không chỉ là đánh chiếm thế giới, mà còn tự tàn sát dân tộc của chính mình! Ở mọi nước bị CS chiếm đóng; sự "tự tàn sát dân tộc của chính mình" này thì có lẽ không sách vở, phim ảnh...nào có thể lột tả được hết sự phi nhân của nó...  

Ngừng lại uống miếng trà. Bà Tám tiếp:  

- Cuối cùng, phía miền nam bị yếu thế về chính nghĩa, về lý lẽ...trên thế giới và ngay cả trên chính nước Mỹ. Người Mỹ buộc phải bỏ cuộc tại Đông Dương (hiệp định 1973) để xây dựng vị thế của mình tại một nơi khác...CS miền bắc lại lập kỳ tích lần thứ hai: đó là ngày ba mươi tháng Tư, năm 1975. Tất cả những người theo hay cộng tác với chế độ miền nam đều bị đi ở tù, gọi là đi cải tạo. Người đi trước, kẻ trốn sau. Nhóm người này sau đó đã chạy ra hải ngoại và nhiều người vẫn còn ôm niềm thống hận cho đến hôm nay. Bởi vì, họ đã bị tù đày và mất hết: từ tài sản đến nhà cửa, từ địa vị đến quyền uy...gia đình thì người sống kẻ chết, chia ly, tan tác...bởi ngày ba mươi tháng Tư này.  

Vì con còn quá trẻ, những gì con đọc được thì thường có tính một chiều của mỗi phía và họ thường “lấy cứu cánh để biện minh cho phương tiện”. Má đã cố gắng ngắn gọn và đơn giản tất cả mọi việc, chỉ để giải thích cho con nghe về một chữ “nguỵ” thôi, mà phải dài dòng như vậy.  

Quê hương và dân tộc mình đã bị vùi sâu trong lửa đạn suốt ba mươi năm bởi hai thế lực này. Sự đau thương, điêu tàn đó làm chấn động cả thế giới. Lương tri nhân loại như bị rướm máu và cuộc chiến tranh đó vẫn còn vang vọng cho đến ngày nay. Thành phần dân tộc sống giữa hai thế lực này, thời đó; vì nhiều lý do khác nhau, đã bị cuốn hút vào một bên, nơi mình đang sống, ở cả hai miền thù nghịch và tàn sát lẫn nhau. Sự thù nghịch này dường như vẫn còn tồn tại - ở một số người, cả hai phía - cho đến ngày nay... 
  
Thời đó trên quê hương mình, có thể tạm chia ra ba thành phần chính: 
  
Thành phần thứ nhất: Nhóm Việt gian theo CS Nga, Tàu...Nhóm này đã và đang thi hành chủ trương của chủ nghĩa CS là đánh chiếm toàn cầu. Họ muốn biến toàn thế giới, thành thế giới CS. Với nhóm này, khái niệm về dân tộc hoặc biên cương của tổ quốc không là quan trọng! Con hãy xem lại tài liệu trong bộ sách Tư Bản Luận của chính họ... 
  
Thành phần thứ hai: Nhóm Việt gian theo Pháp, Mỹ; nhóm này ẩn mình dưới chiêu bài "Vì lý tưởng tự do, chống CS bành trướng". Nhóm này giờ cũng đã hụt hẫng vì chủ nghĩa CS không còn...Trước đây, sau ngày chấm dứt chiến tranh [30/04/1975]; ở hải ngoại, nhóm này đã cố gắng vùng vẫy để "thăm dò" xem người Mỹ có cùng họ tái lập chiến tranh trên quê hương mình nữa hay không, nhưng "bãi chiến trường VN" không còn có lợi cho nước Mỹ... Mỹ đã không đáp lại những thăm dò của nhóm này...Trong ngôn ngữ của nhóm này; họ gọi Mỹ là "đồng minh", là "bạn"...trong khi Mỹ luôn vì lợi ích của nước Mỹ, mà sẵn sàng giúp đỡ những kẻ gian để xâm hại đến tinh thần dân tộc tự quyết của những quốc gia nhược tiểu... 
  
Thành phần thứ ba: Thành phần còn lại; đây là thành phần đồng bào đông đảo. Họ không có lực lượng quân sự đúng nghĩa. Họ sống ở cả hai miền, nam và bắc. Đa số trong thành phần này bị cuốn hút vào hai thế lực trên. Giới trí thức, sĩ phu…xuất thân từ thành phần này đều bị tiêu diệt bằng nhiều cách, bởi hai thành phần trên!  

[<font]Giới sĩ phu trong thành phần dân tộc, họ không đồng ý với việc làm và đường đi của hai thành phần kia. Họ không lấy: “Lý tưởng hay chủ nghĩa, kinh tế hay chính trị, chiến lược…toàn cầu” làm “cứu cánh” để “biện minh cho phương tiện” làm tay sai cho ngoại bang, rước voi Nga, Tàu, Pháp, Mỹ...về dày mả Tổ như vua Lê Chiêu Thống đã cõng rắn cắn gà nhà!  

Nếu “nguỵ” xuất thân từ Việt gian thì bên nào là Việt gian? Bên nào là Nguỵ? Bên này, hay bên kia? Hay cả hai bên đều là Việt gian? Cả hai bên đều là Nguỵ? Điều này, có một ngày, lịch sử của dân tộc sẽ xác định thật rõ ràng, minh bạch... 
  
Ngừng lại uống miếng trà, bà Tám tiếp:  

- Sau ngày ba mươi tháng Tư năm 1975, người Cộng sản đã đổi tên nước mình là:  

QUÊ HƯƠNG TÔI (3)

Quê tôi nay đã xa rồi 

Làng tôi nay đã tơi bời đau thương 

Bao nhiêu máu lệ đã vương 

Đắng cay tủi nhục vẫn đương lan tràn 

Quê tôi tan tác ngỡ ngàng 

Dân tôi ngơ ngác bẽ bàng chơi vơi 

Trăm cơn bão tố cuộc đời 

Ngàn cơn bỉ cực chẳng hồi thái lai 

Chỉ là trường khúc bi ai 

Để là như thuở bán khai điêu tàn 

Như gi vỡ tổ gọi đàn 

Như đêm hụt hẫng bước chân muộn phiền 

Tìm đâu một thoáng bình yên 

Lấy đâu chứa hết oan khiên căm hờn 

Khởi đi từ buổi hoàng hôn 

Tình yêu đã hóa nỗi hờn thiên thu 

Quê tôi đã hóa ngục tù 

Dân tôi đã nhận kiếp tù đau thương 

Triệu người lê kiếp tha phương 

Bao người gởi xác đại dương , rừng già 

Sống đời không cửa không nhà 

Không cơm, không áo, không ra hồn người 

Không đang sống kiếp con người 

Chỉ là chồng chất đầy vơi hận thù 

Chập chờn giấc ngủ vào thu 

Nhạt nhòa nhân ảnh mù mờ cố hương 

Nghẹn ngào hai chữ quê hương 

Ngậm ngùi một mảnh quê hương Lạc-Hồng 

Nhớ hàng dừa rũ ven sông 

Hàng cau cao vút giữa trong sân nhà 

Vườn rau với bóng mẹ già 

Ao bèo vịt lội đàn gà loanh quanh 

Con trâu với lúa ruộng xanh 

Cò bay thẳng cánh đất lành phù sa 

Con đò xuôi mái xa xa 

Mặt trời ngả bóng chiều tà thanh thanh 

Tiếng hò bên mái nhà tranh 

Ầu ơ quyện với âm thanh võng chiều 

Gió hiu hiu, tiếng sáo diều 

Nhớ quê ai chẳng chín chiều ruột đau 

Cuộc đời cay đắng bể dâu 

Quê hương tan nát còn đâu nữa nhà 

Giập vùi những trận phong ba 

Nghĩ mà càng tủi phận ta , phận người 

Lang thang khắp đất nước người 

Thêm đau nỗi khổ của người Việt Nam 

Ngậm ngùi một kiếp gian nan...

Đọc xong; Hiếu chợt hỏi mẹ: 
  
- Nếu năm bảy chục năm nữa Việt Nam mới có sự thay đổi thì sao má?  

- Thì má sẽ đau khổ vô cùng, bởi vì má con mình đâu có lỗi gì, mà phải đi biệt xứ và chết trên mảnh đất không phải quê hương của mình. Nếu như vậy, má chỉ ước nguyện rằng, sau khi đi tới cuối đoạn “cầu tre lắc lẻo” của cuộc đời; má muốn được về gần bên nội, ngoại, về…  

- Bây giờ con thấy có nhiều người về VN lắm mà má? Hiếu chận lời mẹ.  

- Riêng má thì không và má biết chắc chắn rằng, ông bà nội ngoại cũng sẽ không bao giờ trách má. Má chỉ về khi không còn những kẻ đã làm mình phải chạy đi. Ý má muốn nói đến những người chính yếu, lãnh đạo cuộc chiến tranh phi nghĩa này, ở cả hai bên. Má không muốn nói đến những người; vì lý do này, hay lý do khác…mà can dự vào hai thế lực đó. Miễn là họ biết hồi đầu về phía dân tộc.  

Hiếu chợt giựt mình và tự trách: mình đã hỏi mẹ câu hỏi mà mình không nên hỏi. Đôi khi, có những câu hỏi không nên hỏi, mà chỉ nên tự tìm hiểu mà thôi! Nhìn hai mắt mẹ đã đỏ hoe, Hiếu tìm cách đưa câu chuyện về hướng khác:  

- Việt Nam mình hồi trước chỉ có miền trung và miền bắc thôi hả má?  
Ngừng lại giây lâu; để cơn xúc động nguôi dần và cũng để nói sao cho vắn tắt, gọn gàng, dễ hiểu cho con. Bà Tám nói:  

- Ờ…ở thời kỳ suy bại cuối đời nhà hậu Lê, Mạc Đăng Dung thừa cơ cướp ngôi vua lập nên nhà Mạc, được mấy mươi năm, họ Trịnh và họ Nguyễn đứng lên phò nhà hậu Lê đánh nhà Mạc. Họ Trịnh ở “đàng ngoài” (miền bắc VN), họ Nguyễn ở “đàng trong” (miền trung VN). Lúc đó nước mình chưa có miền nam. Cuối cùng thì họ Trịnh diệt được nhà Mạc; đưa con cháu nhà hậu Lê trở lại ngôi vua nhưng chỉ là vua bù nhìn thôi! Quyền binh nằm hết trong tay hai họ Trịnh và Nguyễn. Hai họ này đều lấy việc phò vua Lê mà tranh quyền lẫn nhau. Hai họ đều xưng Chúa ở hai đàng. Thời này gọi là Thời Trịnh-Nguyễn phân tranh. Ở thời này; nước mình mới có tới đất Bình Định mà thôi. Các đời Chúa Nguyễn vì đánh nhau với Chúa Trịnh mà chiếm luôn mảnh đất còn lại của Chiêm Thành (miền trung ngày nay); lấn dần xuống miền nam. Sử sách ghi chép: đây là sự nghiệp mở mang bờ cõi của Chúa Nguyễn…dân Việt mình theo các đời Chúa Nguyễn mà xuống tận Cà Mau. Chúa Nguyễn đã không đánh chiếm toàn bộ mảnh đất miền nam; như miền Thuỷ Chân Lạp chẳng hạn...dân Việt tự kéo xuống để khai khẩn đất hoang và vua Chân Lạp đã nhường phần đất này cho Chúa Nguyễn…Cuối thời Trịnh Nguyễn phân tranh; nước mình được nối dài thành hình chữ S như ngày nay…  

Bé Hoài đã ngủ trở lại. Bà Tám nhẹ nhàng đặt bé xuống nôi. Hiếu ngồi yên lặng bên chồng sách, báo và cái computer đang mở. Hiếu nhìn vào màn ảnh và đọc lại những gì mình đang viết…Hiếu đang viết lại đoạn đầu bài thơ của cha mình và dùng computer để làm ra trong dạng của một quyển sách, cỡ nhỏ hơn cuốn tập học trò.  

Đoạn đầu của bài thơ này gồm hơn bốn trăm câu, làm theo thể lục bát; bắt đầu từ thời Bách Việt con cháu của vua Thần Nông. Đây là một bài thơ sử và đoạn đầu này viết đến đời hậu Lê với vua Lê Lợi. Một bài thơ thuần tuý viết về lịch sử dân tộc VN và có tựa đề là "Trường ca Lời Ru Của Mẹ". Hiếu nhìn bốn chữ Lời Ru Của Mẹ; chữ Mẹ…chắc cha mình muốn nói là Mẹ VN nhưng bốn chữ này vẫn làm cho Hiếu nhớ đến lời ru của chính mẹ mình, văng vẳng trong tiềm thức; nhứt là ba tháng “nghỉ ngơi” ở nhà này, Hiếu vẫn nghe thấy lời ru, câu hò của mẹ…Cũng như Hạnh; câu ca, giọng hò của mẹ gây nhiều cảm xúc cho Hiếu. Hiếu cảm thấy yêu quê hương, nhớ nhà xưa, xóm cũ của mình. Cũng trong vùng ký ức thăm thẳm đó, Hiếu vẫn nhìn thấy lờ mờ, những tháng ngày còn sống ở quê nhà với bà nội, với khóm trúc, hàng cau, với vườn rau, ao cá, với đàn gà vịt lăng xăng trong sân nhà… 
  
Tất cả những hình ảnh yêu thương đó giờ chỉ còn có thể thấy lại trong tâm tưởng, tất cả đã nằm trong một trời quá khứ mịt mờ nhưng những hình ảnh đó vụt trở nên sống động khi Hiếu nghe được giọng hò của mẹ ru bé Hoài trong những buổi chiều tàn nhạt nắng…  

Ông bà ngoại của Hiếu đã qua đời trước khi mẹ Hiếu về làm dâu cho ông bà nội…cả một đời, Hiếu chỉ được gặp cha có mấy lần nhưng không nhớ rõ vì còn quá nhỏ. Ông nội thì qua đời khi Hiếu mới sanh, chỉ có bà nội là gần gũi nhiều với Hiếu cho tới khi theo mẹ vượt biên và bà nội cũng đã qua đời khi Hiếu đã ở Úc được độ ba năm. Hiếu nhớ nội! Hiếu nhớ những buổi chiều hai anh em ngồi nghe nội kể chuyện xưa, tích cũ… 
  
Dạo đó ở VN, bà nội và mẹ Hiếu không đồng ý về nhiều điểm trong sách giáo khoa của chế độ mới. Anh em Hiếu không đi học ở trường mà chỉ học ở nhà do mẹ dạy. Bà nội cũng dạy cho anh em Hiếu về chữ quốc ngữ. Nội cũng kể nhiều về lịch sử cận đại và quê hương mình...  

Hiếu miên man nghĩ về giòng họ nội của mình…rồi tiếp tục công việc đang làm dở dang từ mấy tuần nay…

CHƯƠNG KẾT

Hôm nay là thứ Bảy, gia đình bà Tám làm tiệc sinh nhật ba tuổi cho bé Hoài. Bữa tiệc hôm nay trở nên vui vẻ hơn vì tuần trước, Hiếu đã hoàn tất khoá học sửa chữa computer và sắp nhận việc làm; còn Hạnh đang học năm thứ hai đại học Sư phạm tại Sydney đã được mấy tháng. 
  
Sinh nhật bé Hoài đúng ra là vào thứ Ba tuần tới nhưng gia đình chọn hôm nay làm tiệc cho bé. Đây là tiệc sinh nhật đầu tiên của bé Hoài bởi bà Tám nghĩ rằng; năm nay bé mới có thể nhận thức được về ý nghĩa của bữa tiệc mà gia đình đang làm cho bé. Mấy năm nay, bé là nguồn vui của mọi người trong nhà, bé nhận được nhiều tình thương từ mọi phía; cha mẹ, anh chị…Hôm nay; bé mặc đồ đẹp, vui cười lăng xăng trong khi mọi người lo dọn đồ ăn lên bàn với cả quà và bánh sinh nhật của bé nữa. Bé được mọi người vỗ tay vừa cười, vừa hát bài Happy Birthday cho bé, bé được thổi ba cây đèn cầy trên bánh sinh nhật, bé được chụp rất nhiều hình để kỷ niệm bé lên ba, nhứt là khi mở quà…Dĩ nhiên; bé có rất nhiều nét giống dượng. Nhìn dượng, Hiếu thấy có dáng dấp của một nghĩa sĩ, chịu bó tay vì thời cuộc… 

Sau bữa tiệc, dượng đề nghị với mẹ Hiếu một việc; một việc mà bà Tám cảm thấy kỳ kỳ, khó nghĩ. Dượng nói: hôm nay bé Hoài đã được ba tuổi rồi mà dượng và má vẫn chưa có ngày vui chánh thức; ý của dượng muốn nói đến ngày đám cưới của dượng và bà Tám.  

Việc này đã làm cho bà Tám khó nghĩ; bà nghĩ việc này có một điều gì không ổn. Năm nay bà đã bốn mươi lăm, tuổi mà người ta có cháu nội, cháu ngoại rồi mà còn làm đám cưới. Thiên hạ cười chết!  

Ở xứ này; chuyện đó là chuyện thường tình với người Âu Tây và cũng thỉnh thoảng xảy ra với cả người mình trong thời gian gần đây. Ở đây và ở hoàn cảnh này; chuyện đúng, sai chẳng mấy ai đặt ra. Nhưng vấn đề là bà vẫn cảm thấy ngượng ngùng với chính bà, với con cái và cả những người quen biết! Bà đem chuyện này bàn riêng với hai con. Cả hai đứa đều đồng ý với tất cả những gì bà đã nghĩ nhưng chúng cho rằng: không tổ chức đám cưới cũng là điều không đúng…  

Cuối cùng thì bà Tám cũng đồng ý tổ chức đám cưới nhưng chỉ mời vài người bạn rất thân của dượng, rồi chỉ đặt một bàn tiệc duy nhứt tại nhà hàng và bà không mặc áo cô dâu trong ngày đám cưới. Dượng tỏ ra rất hài lòng về sự quyết định của bà Tám bởi vì với dượng, đó chỉ là một kỷ niệm cho mọi người trong gia đình này nhứt là bé Hoài. Còn dượng thì Hiếu hiểu rằng: bây giờ; trên đời này, không có gì đáng để vui, mà cũng chẳng có gì đáng để buồn trong quãng đời xa xứ của ông…  

Hôm sau; cả nhà xúm lại xem hình sinh nhật của bé Hoài, chỉ không có dượng; dượng đang đi đến nhà in để in thiệp cưới; dù rằng chỉ có vài chục thiệp thôi và đa số là gởi về VN, gởi như để thông báo nhưng ông vẫn muốn in cho thật đẹp, thật trang trọng…  

Nhìn hình; bà Tám thấy mình đã già nhưng bà cảm thấy vui khi thấy trong hình cả ba đứa con bà đều nhìn rất sạch sẽ, sáng sủa. Vết thẹo trên mặt thằng Hiếu đã mờ hẳn và cái răng gãy của nó đã được trồng lại…Đến nay thì gia đình bà đã ở tại Úc được mười bốn năm và đây cũng là lần đầu tiên bà chụp hình chung với các con trong một mái ấm gia đình mà bà cảm thấy vô cùng hạnh phúc. Bà nhìn mãi những tấm hình này…  

- Ủa! Bữa nay là Chủ Nhựt! Ngày mai là ngày anh hai đi nhận việc làm đó má. Hạnh đột nhiên nói.  

- Ờ…con không nhắc má cũng nhớ chớ bộ. Ngày mai là ngày đầu tiên đi làm trong đời thằng Hiếu mà làm sao má lại không nhớ. Bà Tám vừa trả lời Hạnh, vừa quay qua Hiếu. Bà nói tiếp:  

- Lát nữa rảnh con lo sửa soạn cho ngày mai nghe Hiếu. Ngừng bớt công việc thường ngày lại, để cuối tuần hãy làm. Mỗi ngày sau khi đi làm về, con chỉ nên làm trễ lắm là chín giờ tối thôi, đặng ngủ sớm, chớ đừng thức khuya như mọi ngày. Công việc con đang làm còn lâu dài. Ờ…mà con làm tới đâu rồi Hiếu?  

- Dạ…Con nghĩ...bữa nay, hay mai con sẽ làm xong phần bài thơ con làm mất. Con dùng computer làm bài thơ của ba thành cuốn sách đẹp lắm má. Hễ rồi; con sẽ in ra thử một tập cho má coi…  

Hiếu cõng bé Hoài trên lưng, đứng ở cửa phòng khách vừa cười rất tươi, vừa nói với mẹ và Hạnh. Bà Tám hỏi:  

- In ở đâu? Rồi tốn kém bao nhiêu con? Sao không để xong xuôi rồi hãy in…  

- Đâu phải má! Cuốn sách in ra đặng ở nhà mình đọc thì computer của mình làm được chớ đâu cần phải đem đi đâu in. Cuốn sách nháp thôi mà…Computer bây giờ làm được tất cả những việc mà anh hai đang làm. Hạnh chận lời mẹ.  

- Vậy hả con? Má đâu có biết. Đâu! Con làm mau rồi in ra một tập cho má coi nghe Hiếu?  

Hiếu dạ rồi cõng em đi trở về phòng mình. 
  
- Bữa nay mình nấu chè ăn đi má. Hạnh nói với mẹ.  

- Con muốn ăn chè gì?  

Chợt chuông điện thoại reo vang. Hạnh chạy nhanh đi cầm điện thoại. Bà Tám ngồi lại trong phòng khách một mình. Bà coi lại cuốn album dầy cộm những hình ảnh của cả gia đình bà mới chụp hôm qua nhân tiệc sinh nhật ba tuổi của bé Hoài.  

- Má à! Dượng bị đụng xe rồi! Hạnh vừa chạy ra vừa nói, mặt xanh như tàu lá chuối, hai con mắt trợn tròn.  

Bà Tám đứng bật thẳng lên, để rớt cuốn album xuống đất, hai con mắt bà trợn dọc, sáng quắc. Bà nói như la lớn:  

- Trời thần ơi! Rồi ổng sao rồi?  

- Nghe nói đụng xe nặng lắm, xe cứu thương đã chở dượng vô bệnh viện Liverpool. Hạnh nói rất nhanh.  

Tiếng ồn ào của Hạnh và bà Tám làm Hiếu ôm bé Hoài chạy ngược ra phòng khách. Hạnh nói cho anh hai mình nghe về sự việc vừa xảy ra, Hiếu để em bé xuống rồi mau lẹ đi lấy cuốn điện thoại niên giám, tìm số điện thoại của bệnh viện Liverpool, Hiếu chạy vô phòng, gọi tới bệnh viện...  

Hạnh ẵm bé Hoài trên tay, nhìn mẹ. Bà Tám vẫn đứng như trong tư thế lúc đầu, đứng như pho tượng, không hề thay đổi, kể cả gương mặt. Hạnh nhìn mẹ, linh cảm một việc không lành kế tiếp. 
  
Hiếu chạy trở ra phòng khách, trừ bé Hoài; gương mặt mọi người đều giống như nhau là: tái ngắt. Hiếu la lớn:  

- Dượng chết rồi!  

Hạnh nhìn mẹ; mẹ đã linh cảm được vấn đề. Mẹ đã chảy nước mắt ra trước khi Hiếu nói và khi Hiếu vừa nói xong thì Hạnh thấy mẹ mình như rụng rời tay chân, lưng như bị gù xuống và đã đột nhiên như già hẳn đi nhiều tuổi. Hiếu chạy lại đỡ mẹ ngồi lại xuống ghế.  

- Má bình tĩnh lại đi má! Hiếu vừa nói, vừa đưa tay xoa nhẹ lên lưng bà Tám.  

Hiếu và Hạnh đều khóc, luôn cả bé Hoài! Nhưng bà Tám không khóc. Bà ngồi bất động không nói nửa lời. Mắt bà đăm chiêu nhìn vào một chỗ như đang nhìn vào một khoảng nào đó, trong cõi hư vô, xa xăm vô tận…  

- Bây giờ mình vô nhà thương nghe má? Hạnh hỏi mẹ.  

Bà Tám không trả lời, vẫn ngồi yên bất động. Hạnh ẵm em bé lại ngồi bên cạnh mẹ, đưa tay nhẹ vén mái tóc đang lòa xòa rũ xuống che hết khuôn mặt của bà. Hạnh lặp lại câu hỏi vừa rồi:  

- Mình thay đồ rồi đi vô nhà thương nghe má?  

Hạnh vừa nói, vừa nhìn vào khuôn mặt của mẹ. Hạnh cảm nhận được nỗi đau tột cùng của mẹ. Bà Tám quay lại nhìn Hạnh, nhìn Hiếu. Hạnh cảm thấy ánh mắt mẹ mình hơi lạ; ánh mắt của một người có một cuộc sống bình yên và chưa hề trải qua một nỗi bi thương nào… 
  
Rồi bà đứng lên theo các con đi thay đồ và đón xe, cùng đi đến bệnh viện.  

Hôm nay là ngày đưa dượng ra nghĩa trang. Trời đang giữa mùa đông; không gian lạnh buốt bao quanh một quang cảnh ảm đạm lạ thường. Gia đình bà Tám đã không thông báo cho bất cứ ai về sự ra đi của dượng. Đi theo xe tang, chỉ có duy nhất một chiếc xe của người láng giềng bên cạnh nhà. Người láng giềng này cùng đi theo và cũng là tài xế chở bốn mẹ con bà Tám đi tiễn đưa dượng đến nơi yên nghỉ cuối cùng.  

Trong nghĩa trang; tất cả mọi người đều âm thầm, lặng lẽ! Không một tiếng khóc, cũng không ai nói một lời nào, ngoại trừ bé Hoài với những câu hỏi vu vơ, thơ dại…  

Cũng như mọi người; Hiếu đứng lặng thinh nhìn nơi an nghỉ ngàn thu của dượng. Hiếu cảm thấy xót xa cho một kiếp người…cũng như vạn vật hiện hữu trên đời: Đã đến để đi. Đã hợp để tan. Đã không để có. Đã có để không…  

Hiếu nhìn bé Hoài rồi bỗng thấy thương dượng. Dượng đã không chết ở chốn sa trường đầy máu lửa, không chết trong ngục tù tăm tối, đau thương và bây giờ; dượng đã âm thầm nằm xuống. Âm thầm gởi nắm xương tàn nơi đất khách, quê người. Hiếu nhìn mẹ. Mẹ cũng vẫn lặng yên như từ sau khi nghe tin dượng chết. Bây giờ mẹ vẫn đứng đó, vẫn nhìn và không một giọt nước mắt trên mi.  

Suốt gần năm năm dượng sống chung với gia đình Hiếu. Hình như; Hiếu chỉ thấy vài lần ông mỉm cười. Hiếu nhớ một lần mỉm cười của dượng, khi ông nhắc tới lần ông đi trình diện học tập cải tạo; dượng nói và mỉm cười: "dượng đã đóng tiền xin đi ở tù"! Dượng nói chuyện nghe nhỏ nhẹ, truyền cảm. Dượng là người có nhiều tư cách của một anh hùng bị ngã ngựa; sống lủi thủi, lặng câm với tháng ngày còn lại của đời mình… 
  
- Thôi! Mình về đi má!  

Tiếng nói của Hạnh làm Hiếu giựt mình nhìn lại. Mọi việc hình như đã xong tự lâu rồi. Nấm mộ đã thành hình; dượng đã nằm sâu trong lòng đất lạnh. Chiếc xe tang và những người trong chiếc xe ấy cũng đã đi đâu mất. Chỉ còn trơ lại bốn mẹ con của Hiếu và hình như mỗi người đều đang theo đuổi một suy tư của riêng mình. Quên về…  

Hiếu nhìn ra xa xa; người láng giềng đang ngồi yên lặng trong xe chờ đợi. Hiếu bước đến dìu một bên tay mẹ và lặp lại lời của Hạnh:  

- Thôi! Mình về đi má!  

Hôm nay là lần thứ hai anh em Hiếu đi thăm mẹ tại bệnh viện. Bây giờ mới chín giờ sáng, ở bệnh viện vắng hoe người. Đây là bệnh viện tâm thần dành riêng cho những người mất trí, điên loạn, dại khờ…bà Tám đã được đưa tới đây hơn ba tuần lễ trước.  

Khoảng một tuần sau khi dượng qua đời. Vào một buổi tối, Hạnh phát giác mẹ mình không có ở trong nhà; anh em Hiếu quýnh quáng chạy đi kiếm khắp nơi trong xóm, vẫn không thấy mẹ. Hiếu về nhà gọi điện thoại cho cảnh sát nhờ họ phụ kiếm giùm…  

Từ khi tới Úc, anh em Hiếu biết mẹ mình sống một cuộc đời khép kín, ít giao thiệp với ai, nếu có thì sự giao tiếp này rất chừng mực. Cho nênsuốt mười mấy năm nay, bà chưa từng đến chơi nhà ai…anh em Hiếu không ai nói với ai, cũng hiểu được rằng sự vắng nhà của mẹ là một việc không bình thường. Hiếu đã không thể đi làm sau ngày nhận việc. Còn Hạnh phải tạm nghỉ học để ở nhà coi em và cùng với anh mình, tìm mẹ…  

Thời gian này Hạnh đã sống và cảm nhận được sự “lắc lẻo” của cây “cầu tre” cuộc đời, dù rằng Hạnh mới ở đoạn đầu của nó…Rồi hôm qua, cảnh sát và cả nhà thương nữa, đều điện thoại đến báo tin là bà Tám đang bình yên trong bệnh viện... 
  
Ba anh em tức tốc vào nhà thương thăm mẹ. Mới chỉ một tháng sau ngày dượng mất mà bà Tám nay nhìn đã già đi hơn trước rất nhiều. Bé Hoài không nhìn ra mẹ và bà Tám thì không nhận ra ba đứa con của mình! Nhìn mẹ, Hạnh thấy bà gầy gò hơn trước; dáng điệu vẫn bình thường và vẫn hiền lành như trước nhưng cử chỉ vui vẻ khác thường. Bà vuốt đầu bé Hoài, vừa cười vừa nói với Hạnh:  

- Chèng ơi! Thằng nhỏ dòm dễ thương qua heng. Cậu mợ mới có đứa đầu đây hả? 
  
Hạnh ngồi nói chuyện với bác sĩ rất lâu. Bác sĩ hỏi nhiều về quá khứ của bà Tám. Hỏi về tất cả những gì đã xảy ra cho bà, cả trong quá khứ xa xôi từ lâu trước nữa…Qua cuộc nói chuyện với bác sĩ, hơn ba tiếng đồng hồ. Anh em Hạnh hiểu được rằng sự chịu đựng về đau khổ của mỗi người gây nên bởi ngoại cảnh xung quanh, được đơn giản hoá lại như một cái ly đựng nước; cái ly đựng nước đau khổ này của bà Tám đã chứa đựng tương đối nhiều bởi quá khứ từ VN, cho đến khi bà nghe tin ông Tám chết…Rồi cái ly này được đong đầy ở lúc bà nghĩ rằng xã hội đã cướp đi đứa con trai duy nhất của bà với ông Tám…  

Bà Tám là một người nhạy cảm và có nhiều cảm xúc với ngoại cảnh; cho nên những người khác, có những hoàn cảnh tương tự như của bà và người ta vẫn có thể chịu đựng được, còn bà thì không! Cái chết đột ngột của dượng không ít thì nhiều đã như một giọt nước làm tràn ly nước đã quá đầy này! Bà Tám trở nên người mất thăng bằng về tâm trí từ đó… 
  
Bác sĩ khuyên anh em Hiếu nên giúp bà bằng cách đưa ra những kỷ niệm, hoài bão…những gì đặc biệt trong quá khứ, dĩ vãng của bà để đánh thức tâm trí của bà trong vùng ký ức mịt mù đó. Cách này là một cách hữu hiệu giúp bác sĩ khôi phục trở lại một phần nào sự thăng bằng về tâm trí cho bà Tám…  

Đó là chiều hôm qua và cũng là lần đầu tiên anh em Hiếu vào thăm mẹ. Về đến nhà cũng đã quá nửa khuya. Anh em Hiếu không ngủ được…  

Sáng hôm nay trở lại bệnh viện; Hiếu mới để ý và nhận ra rằng, ở tại bệnh viện này cũng có khá nhiều bệnh nhân là người Việt và cũng như hôm qua, khi vào tới phòng của mẹ; thấy bà ăn mặc sạch sẽ, đang ngồi trên giường, nhìn ra phía cửa sổ bên kia. Nghe tiếng chân người, bà quay lại nhìn; vẫn ánh mắt và nụ cười hiền lành như hôm qua. Bà hỏi:  

- Ủa! Chưa về hả? Nhà ở xa hôn?  

Hạnh dắt em tới gần mẹ; hai chị em đều gọi:  

- Má!  

Bà Tám nhìn; vẫn trong vẻ ngạc nhiên. Hạnh và cả bé Hoài đều ôm mẹ khóc. Bé Hoài nói:  

- Sao má ở đây? Sao má không chịu về nhà với bé Hoài? Bé Hoài luôn xưng hô với mọi người như thế. 
  
- Má thấy bé Hoài có ốm nhiều hơn trước không má? Hạnh buông mẹ ra; nhìn bà rồi hỏi.  

Bà Tám hơi cau mày; quay mặt nhìn xa xăm ra phía cửa sổ hồi nãy, lặng yên không nói. Hạnh lấy cuốn album gồm tất cả hình ảnh của cả nhà chụp hồi tháng trước, hồi tiệc sinh nhật đầu tiên của bé Hoài và cả cái giỏ bằng da có hình của ông Tám nữa. Hạnh mở ra cho mẹ xem. Vừa xem hình, Hạnh vừa chỉ và nói với mẹ, như là bà Tám đang ở nhà và không có chuyện gì đã xảy ra cho mẹ.  

Đã xem hết hình rồi mà bà Tám vẫn không nói gì. Bà chỉ lặng thinh nhìn mọi người, rồi lại quay nhìn ra cửa sổ…  

Cứ như thế, ngày ngày ba anh em của Hiếu đều đến bệnh viện và quanh quẩn ở bên mẹ, cho đến tối mới về nhà. Đến nay, bà Tám đã ở trong bệnh viện gần ba tháng.  

Hôm nay, khác với những ngày khác. Những ngày khác; bà Tám đôi khi vẫn muốn chứng tỏ với mọi người là; bà là người rất bình thường, không mất trí gì cả! Hạnh chỉ cho mẹ tấm hình của bé Hoài chụp hồi bé mới được khoảng ba tháng tuổi, bà Tám nheo mắt nhìn thật lâu; trong khi Hạnh đang ôm bé Hoài vào lòng và vô tình hát nhỏ những câu hò mà bà Tám thường ru anh em mình ngủ. Hạnh hát đến đoạn…“Con đi trường học, mẹ đi...về nhà”! Bà Tám chợt nói rất nhanh:  

- Đâu phải! “Mẹ đi trường đời” chớ!  

Cả Hiếu và Hạnh đều la lên:  

- Ủa! Má nhớ ra rồi đó…  

- Má nhận ra tụi con chưa má? Hạnh nè, bé Hoài nè, anh hai nữa nè… 
  
Bà Tám vẫn không nói thêm câu nào; bà vẫn nheo mắt nhìn ra cửa sổ bên kia. Hiếu như chợt nhớ ra điều gì, không kịp nói với em một lời nào. Hiếu chạy nhanh theo lối ra ngoài của bệnh viện. Vừa chạy, Hiếu vừa nhận ra là mình đang khóc…Hiếu chạy về nhà. Hiếu về nhà để lấy cuốn sách mà Hiếu đã dùng computer ghi lại phần đầu bài thơ của cha mình. 
  
Trở lại bệnh viện; gặp mẹ. Hiếu đưa cho mẹ cuốn sách có bìa màu thật đẹp. Trên bìa sách in sáu chữ to và đậm: “Trường ca - Lời Ru Của Mẹ”. Bà Tám chăm chú nhìn cuốn sách nhưng không mở ra. Hiếu nói:  

- Con đã làm xong cuốn sách chép bài thơ của ba rồi đó má nhưng con quên không đưa má coi! Má coi con làm đẹp không má?  

Nói xong, Hiếu đọc từ đầu tới cuối những gì trong cuốn sách đó, Hiếu đọc thuộc lòng. Bà Tám từ nãy đến giờ vẫn không mở sách ra nhưng đến khi nghe Hiếu đọc gần xong thì hai hàng nước mắt của bà chảy xuống, bà ôm Hạnh và bé Hoài khóc nức nở. Hiếu bước tới ôm mẹ và hai em; cả bốn mẹ con đều khóc…Mấy phút sau đột nhiên bà Tám nói: 

- Con đi đóng cửa phòng lại Hiếu.  

Hiếu đi tới đóng cửa phòng rồi trở lại bên mẹ. Bà Tám đặt bé Hoài ngồi vào lòng mình, bà coi kỹ lại cuốn sách, bà thấy tên ông Tám - chồng của bà - in trịnh trọng trên bìa cuốn sách. Bà quay qua nói với Hiếu câu nói mà bà đã nói trước đây mỗi khi bà muốn nghe những bài thơ từ trong báo:  

- Má đâu thấy rõ đặng đọc! Đâu…con đọc chậm chậm lại, để má dò theo coi con viết trúng không Hiếu?  

Hiếu dạ, rồi ngồi xuống cạnh mẹ. Hiếu đọc:

Ngày xưa không mấy xa xưa 

Ngày tôi chưa lớn cũng chưa biết buồn 

Chẳng buồn chiều hạ mưa tuôn 

Chỉ riêng đôi mắt mẹ buồn sang thu 

Ngày xưa đông đến sương mù 

Hết đông vui nhộn mỗi mùa xuân qua 

Giãi dầu giông bão nắng mưa 

Đong đưa chiếc võng năm xưa mỗi chiều 

Mẹ ru trong gió hiu hiu 

Lời ru trong cõi tiêu điều gian nan 

Giọng ru trong tiếng võ vàng 

Hôm nay như vẫn ẩn tàng trong tôi 

Ru tôi từ thuở nằm nôi 

Đến khi khôn lớn thành người Việt Nam 

Việt Nam- Mẹ bảo Việt Nam 

Việt Nam Bách Việt họ hàng chi tông 

Bách Việt con cháu Thần Nông 

Cùng trong một giống Tiên Rồng mà ra 

Bách Việt trăm họ một nhà 

Thời xưa Âu Việt sau là Quảng Tây 

Dương Việt ắt đất Giang Tây 

Ngày xưa U Việt sau này Triết Giang 

Quảng Đông: Đông Việt rõ ràng 

Mân Việt: Phúc Kiến nối giang san nhà 

Lạc Việt tức bắc Việt ta 

Việt Thường: Thanh-Nghệ-Tĩnh là hôm nay 

Năm mươi thế kỷ cách nay 

Dần dà đất nước về tay người Tàu 

Mẹ ru trong tiếng thương đau 

Mẹ thương Bách Việt mất nhau phũ phàng 

- Việt Nam; mẹ bảo Việt Nam 

Việt Nam sau gọi Văn Lang, Hồng Bàng 

Văn Lang với họ Hồng Bàng 

Hồng Bàng dựng nước Văn Lang: Vua Hùng 

Văn Lang mười tám đời Hùng 

Một thời con Lạc cháu Hồng hoan ca 

Một thời non nước thái hòa 

Văn minh, văn hóa khởi đà từ đây 

Yêu thương, đùm bọc, xum vầy 

Yêu thương như việc: Giây, cây, cau, trầu 

Ẩn trong sự tích trầu cau 

Sau thành tục lệ ăn trầu nhuộm răng 

Con ơi có nhớ hay chăng 

Cũng trong huyền sử Văn Lang, vua Hùng 

Ta còn sự tích bánh chưng 

Mặt trời, trái đất: Bánh chưng, bánh dày 

Lưu truyền cho đến hôm nay 

Khúc quanh lịch sử sau ngay thời này 

Tổ tiên Bách Việt loay hoay 

Loay hoay đoàn kết để xoay cuộc thời 

Thế là Âu Lạc ra đời 

Hùng Vương hết nghiệp đến thời Thục lên (*) 

(*) Văn Lang nhà Thục và vua An Dương Vương 257-207 trước Tây lịch (ttl). 

Đóng đô ở đất Phúc Yên (Phong Khê) 

Cổ Loa được dựng để yên sơn hà 

Vì Tần xâm chiếm nước ta 

Tần không thắng được chúng đà lui binh 

Bách Việt tái thống nhất mình 

Triệu Đà dựng nghiệp dấy binh ngập trời 

Thế là Nam Việt ra đời 

Một trời, một đất, một thời mênh mông 

Quảng Tây, bắc Việt, Quảng Đông 

Tuy chưa đủ đất cha ông giống nòi 

Nhưng là nước Việt hẳn hòi 

Đến khi Tần phải vào thời cáo chung 

Lưu Bang, Hạng Võ tranh hùng 

Lưu Bang thắng Hạng vẫy vùng bắc phương 

Nam Việt với Triệu Vũ Vương 

Khởi suy từ buổi Vũ Vương băng hà 

Hán xua quân đánh nước ta 

Nước ta tể tướng Lữ Gia kiên cường 

Nhưng không chống nổi bạo cường 

Vua, tôi bị giết quê hương thuộc Tàu (*) 

(*) Văn Lang nhà Triệu 207-111 ttl Thời kỳ bắc thuộc lần thứ nhất từ năm 111-39 ttl 

Con ơi khởi sự thương đau 

Ngàn năm bắc thuộc khởi đầu từ đây 

Hơn trăm năm trước lịch Tây 

Đau thương, oan nghiệt đắng cay cho mình 

Cái thằng Tô Định yêu tinh 

Nó làm Thái thú đất mình gian tham 

Gian tham, ác độc, bạo tàn 

Thế nên Thi Sách mưu toan dựng cờ 

Nhưng ông chẳng đặng thời cơ 

Bị giặc bắt giết, mưu cơ không thành 

Vợ ông: Trưng Trắc xuân xanh 

Cùng em, Trưng Nhị dấy thành động binh 

Tô Định thất vía hoảng kinh 

Nó cùng bè lũ yêu tinh tan tành 

Hai Bà cứu nước công thành 

Đóng đô ở đất kinh thành Mê Linh (*) 

(*) Hai bà Trưng: 40-43 stl. Hai Bà ở tại ngôi được gần hai năm. 

Một năm đất nước yên bình 

Nào ngờ Đông Hán xua binh đánh mình 

Mã Viện là tướng cầm binh 

Nó bao vây đất Mê Linh đánh bà 

Thế cô, lực cạn quân ta 

Hai Bà thua trận, nước nhà tan hoang 

Trầm mình khi đến Hát Giang 

Trưng Vương liệt nữ danh vang một trời 

Hò ơi con hỡi, con ơi 

Thế là non nước tái hồi gian nan (*) 

(*) Thời kỳ Bắc thuộc lần thứ hai: 43-544 stl 

Dân ta xuống biển lên ngàn 

Để tìm châu báu bạc vàng mà dâng 

Dâng cho cái lũ ma quân 

Để thằng Mã Viện về dâng Hán triều 

Con ơi non nước tiêu điều 

Suốt hai thế kỷ Hán triều trị ta 

Chúng mưu diệt chủng dân ta(*) 

(*)Đồng trụ chiết, Giao Chỉ diệt. 

Chúng mưu đồng hoá nước ta với Tàu 

Trầm luân, tang tóc, bể dâu 

Tiếng than dân Việt niềm đau của mình 

Nhưng mưu chúng dệt chửa thành 

Hán triều tan rã; tưởng lành cho ta 

Cục diện Tam quốc bày ra 

Đông Ngô, Thục, Nguỵ chia ba nước Tàu 

Dân ta thống khổ thương đau 

Máu xương tang tóc bể dâu trội phần 

Đông Ngô nối tiếp Hán, Tần 

Giữ nguyên chánh sách nô dân nước mình 

Nữ hùng họ Triệu tên Trinh 

Cùng anh: Quốc Việt dấy binh phạt Tàu 

Cỡi voi xuất trận đi đầu 

Đánh cho bọn chúng về Tàu mấy phen 

Nhưng Ngô vẫn giữ mộng hèn 

Truyền cho Lục Dận, một tên bạo tàn 

Binh đông, tướng dữ dẫn sang 

Nhuỵ Kiều nữ tướng hiên ngang vẫy vùng 

Quyết là giữ lấy non sông 

Nhưng không chống nổi thế công giặc thù 

Hờn này mang đến thiên thu 

Bà hy sinh bởi quân thù Đông Ngô(*) 

(*) Cuộc khởi nghĩa của Bà Triệu: 248 stl 

Con ơi một mảnh cơ đồ 

Bao nhiêu thế kỷ tựa hồ diệt vong 

Mẹ tri mối hận quốc vong 

Người mình giống Việt long đong bởi Tàu 

Đến thời Nam-Bắc bên Tàu 

Nước ta vẫn cảnh thương đau tủi hờn 

Có người họ Lý tên Bôn (*) 

(*) Lý Bôn khởi nghĩa năm 541. Chấm dứt thời kỳ Bắc thuộc lần thứ hai. 

Nước ta được tự chủ từ năm 544-602 stl 

Anh hùng đứng dậy rửa hờn quê hương 

Đánh tan lũ giặc nhà Lương 

Dẹp yên Lâm Ấp biên cương thu hồi 

Vạn Xuân: Tên nước một thời 

Minh quân Nam Đế, vua, tôi một lòng 

An dân thái quốc những mong 

Xây chùa dựng điện nối công nhân hiền 

Kiên cường nối nghiệp tổ tiên 

Giang sơn một mối, Rồng Tiên một nhà 

Một năm thịnh trị hoan ca 

Một năm tự chủ, vua ta, quan mình 

Những đâu khói lửa đao binh 

Giặc thù phương bắc tướng, binh dẫn vào 

Chúng gieo máu lửa thương đau 

Vua, tôi nước Vạn lao đao bởi thù 

Sáu năm mai phục chiến khu 

Việt Vương họ Triệu rửa thù quê hương (*)

(*) Năm 544, Lý Nam Đế lên ngôi, chưa đầy một năm thì giặc nhà Lương lại

sang đánh. Ông thua nhiều trận, sắp mất nước. Ông giao binh cho tả tướng quân

Triệu Quang Phục. Lý Nam Đế mất; Triệu Quang Phục đánh bại quân địch và lên

ngôi vua. Cháu của Lý Nam Đế là Lý Phật Tử không phục. Nội chiến xảy ra. 

Vẫn thời đất bắc nhà Lương 

Loạn ly đến mất nghiệp vương đế Tàu 

Nhà Trần nối tiếp theo sau 

Vạn Xuân thoát cảnh quan Tàu, dân ta 

Nhưng là nội chiến xảy ra 

Việt Vương thua trận, khởi đà quốc suy (*) 

(*) Lý Phật Tử đầu hàng nhà Tuỳ. Mở đầu cho thời kỳ Bắc thuộc lần thứ

ba: 602-938 stl 

Phật Tử họ Lý trị vì 

Nước ta bị mất bởi vì vua suy 

Bỉ cực tái diễn bởi Tuỳ 

Mười lăm năm hậu Tuỳ suy đến Đường 

Suốt ba thế kỷ đau thương 

Suốt ba thế kỷ đoạn trường dân Nam 

Đường cai trị nước An Nam 

Ác ôn, quỷ quyệt gian tham khôn cùng 

Con ơi đất nước khốn cùng 

Bao nhiêu nghĩa sĩ, anh hùng đứng lên 

Đánh tan lũ giặc mấy phen 

Như Mai Hắc Đế vùng lên diệt Tàu (722 stl) 

Thằng Quang Sở Khách về Tàu 

Nước ta lại được ít lâu an bình 

Đường say giấc mộng nam chinh 

Sai Dương Tư Húc kéo binh phạt mình 

Cùng Quang Sở Khách điều binh 

Đường-Ngu; ngu thật với mình với ta 

Con ơi xã tắc sơn hà 

Vua ta bại trận, nước ta thuộc Tàu 

Thuộc Tàu: Ôi! Lại thuộc Tàu 

Nước mình mảnh đất thương đau dặm trường 

Đến năm Đai Lịch nhà Đường 

Có người hảo hớn can cường vùng lên 

Phùng Hưng tên gọi thương quen (*) 

(*)Bố Cái Đại Vương791 stl 

Ông cho lũ phỉ teng beng về Tàu 

Thái lai non nước đồng bào 

Yên vui xum họp cùng nhau một nhà 

Một lòng kiến quốc bảo gia 

Phùng Hưng một đấng quả là minh quân 

Chăn dân với cả lòng nhân 

Đại Vương Bố Cái minh quân băng hà 

Phùng An nối nghiệp vua cha 

Nhưng không giữ nổi sơn hà An Nam 

Đường cho quân đến dụ hàng 

Phùng An nhu nhược đầu hàng Triệu Xương 

Con ơi tái cảnh đau thương 

Con ơi có xót quê hương của mình 

Một dân tộc với tử sinh 

Một ngàn năm với chiến chinh chống thù 

Hiểm nguy nhất vẫn Đường-Ngu 

Chúng dùng văn hóa xây tù nước Nam 

Chúng nuôi mộng huỷ An Nam 

Chúng nuôi mộng biến người Nam thành Tàu 

Nhưng rồi chẳng đặng vào đâu 

Suốt bao thế kỷ vẫn Tàu vẫn ta 

Cuối Đường loạn lạc xảy ra 

Nguy ra cho giặc, may ra cho mình 

Khúc Thừa Dụ dấy nghiệp binh (906-907) 

Đánh cho lũ phỉ hoảng kinh tời bời 

Tử, Sinh, yểu, thọ tại trời 

Một năm Thừa Dụ tại ngôi trị vì 

Nhưng là sao sáng một vì 

Khai thời tự trị, tôn ty tự mình 

Khúc Hạo nối nghiệp cha mình (907-917) 

Giữ yên bờ cõi, dân tình an cư 

Minh quân Khúc Hạo nhân từ 

Ở thời đất bắc họ Chu diệt Đường 

Lập ra giòng dõi hậu Lương 

Vẫn nuôi mộng chiếm quê hương Lạc Hồng 

Ngàn đời mộng chúng chẳng xong 

Ngàn năm đô hộ đã xong một thời 

Con ơi hùng sử một thời 

Con ơi bi sử một trời đau thương 

Ngàn năm lũ giặc nhiễu nhương 

Chỉ còn Lạc Việt, Việt Thường có nhau 

Nước ta Bách Việt là đâu 

Đất mình vẫn trải ở Tàu hôm nay 

Bao nhiêu thế kỷ cách nay 

Nhưng mà vẫn mới như ngày hôm qua 

Vẫn ghi trong dạ dân ta 

Vẫn chờ ngày nổi phong ba lôi đình 

Để đòi lại đất của mình 

Để thôi nhược tiểu như mình hôm nay 

Thế thời vận nước chẳng may 

Quảng Châu, vùng đất trên tay Lương triều 

Lưu Nham phản lại Lương triều 

Chiếm vùng đất ấy lập triều đình riêng 

Lập ra Nam Hán một miền 

Lũ này là mối oan khiên cho mình 

Lý Tiến với Lương Khắc Trinh 

Hai thằng chiếm giữ Tống Bình nước ta 

Hán triều bắt giữ vua ta 

Tướng Dương Diên Nghệ quả là trung quân (931-937) 

Ông nuôi chí với ba quân 

Vùng lên một trận đuổi quân hung tàn 

Nối trang lịch sử vẻ vang 

Vua quan nhà Hán như tan cả hồn 

Cho quân tiếp viện rửa hờn 

Tướng giặc: Trần Bảo xác chôn quê mình 

Hán triều thất vía hoảng kinh 

Nước ta lại được thái bình dân an 

Nhưng Kiều Công Tiễn phản thần 

Giết Dương Diên Nghệ vương quân đoạt quyền 

Kiều là tuỳ tướng đương quyền 

Rể Dương Diên Nghệ: Ngô Quyền dấy quân (938) 

Dấy quân diệt kẻ phản thần 

Kiều liền xin Hán cho quân đến nhà 

Ngô Quyền đoán biết phong ba 

Giết Kiều để chiếm Đại La kinh thành 

Rồi mau đối phó chiến tranh 

Chiến tranh chống Hán, chiến tranh giữ nhà 

Quyết tâm nối chí nhạc gia 

Quyết tâm bảo vệ san hà nước Nam 

Hoằng Thao dẫn thuỷ binh sang 

Còn vua cha trấn ở đàng Hải Môn (Quảng Đông) 

Sẵn sàng tiếp ứng cho con 

Hoằng Thao theo vịnh Hạ Long đánh vào 

Ngô Quyền dụ chúng đuổi vào 

Đến khi nước rút ào ào tấn công 

Hoằng Thao tháo chạy trên sông 

Tàu thuyền thủng đắm bởi chông bịt đồng 

Máu thù nhuộm đỏ dòng sông 

Xác thù chìm nổi khắp sông Bạch Đằng 

Hoằng Thao chết trận Bạch Đằng 

Vua Nam Hán khóc để rằng lui quân 

Ngô Quyền đại thắng Hán quân (*) 

(*) Ngô Quyền đại thắng Hán quân năm 938 đã thật sự chấm dứt một ngàn

năm đô hộ của giặc phương bắc. Mở thời tự chủ cho dân tộc. 

Mở thời tự chủ cho dân tộc nhà 

Xưng vương đóng ở Cổ Loa 

Năm năm đất nước thái hòa yên vui 

Ngô vương vắn số qua đời 

Tam Kha em vợ; cướp ngôi cháu mình 

Khai thời nội chiến đao binh 

Hăm hai năm lẻ điêu linh nước nhà 

Mười hai quân sứ một nhà 

Mười hai quân sứ trong nhà nước Nam 

Tổ tiên phò trợ nước Nam 

Ông Đinh Bộ Lĩnh dẹp tan quần hùng 

Chỉ trong mấy tháng vẫy vùng 

Sơn hà thống nhất trùng phùng quê hương 

Đinh Bộ Lĩnh: Vạn Thắng Vương (968-980) 

Nước Đại Cồ Việt; quân vương Tiên Hoàng 

Hoa Lư là đất cưu mang 

Hoa Lư cũng đất Tiên Hoàng đóng đô 

Giữ yên non nước cơ đồ 

Mười hai năm hậu cơ đồ Đinh tan 

Tướng quân thập đạo Lê Hoàn 

Lên ngôi để giữ giang san nước nhà 

Nhà Tiền Lê được mở ra 

(nhà tiền Lê 980-1009) 

Đại Hành hoàng đế quả là xứng danh 

Bình Chiêm, phá Tống công thành 

Chi Lăng chiến thắng vang danh một thời 

Hăm bốn năm ở tại ngôi 

Sơn hà xã tắc một thời an khang 

Khởi suy từ lúc vua băng 

Các hoàng, thái tử lăng xăng tranh giành 

Lê Long Đỉnh giết vua anh 

Phá tan sự nghiệp thanh danh Lê triều 

Thế là hậu Lý lập triều (1010-1225) 

Một triều bền vững với nhiều minh quân 

Sống thời tự chủ quân, thần 

Tống kiêng, Xiêm nể, Chiêm thần phục ta 

Thánh Tông vua Lý băng hà 

Nhân Tông bảy tuổi thay cha nối giòng 

Bên Tàu thời Tống Thần Tông 

Với Vương An Thạch nghênh ngông bạo tàn 

Mưu toan thôn tính nước Nam 

Vua ta biết được mưu toan của Tàu 

Sai hai tướng giỏi phạt Tàu 

Thường Kiệt, Tôn Đản: Hai đầu xuất binh 

Tôn Đản thống lãnh bộ binh 

Lý Thường Kiệt dẫn thuỷ binh tiến vào 

Đánh Tàu ngay tại đất Tàu (1075) 

Đánh cho chúng hết mưu cầu nhiễu nhương 

Ta tiên hạ thủ vi cường 

Biết mình, biết địch, biết nương thiên thời 

Vua quan nhà Tống tơi bời 

Vừa cay, vừa thẹn với người với ta 

Năm sau chúng tiến binh qua 

Tống, Chiêm, Chân Lạp kết ba đánh mình 

Hai năm vây bủa nước mình 

Cuối cùng chúng phải điều đình rút quân 

Bởi Lý Thường Kiệt đại thần 

Với thơ khích lệ dân, quân một lòng 

Bốn câu thơ dậy bể đông 

Nức lòng chiến sĩ, nức lòng dân Nam 

“Nước Nam là của vua Nam 

Sách trời đã định rõ ràng chẳng sai 

Quân xâm lăng trái ý trời 

Một phen thảm hại tời bời một phen” (*) 

(*) Bàng Bá Lân dịch

NAM QUỐC SƠN HÀ  
“Nam quốc sơn hà Nam đế cư  
Tiệt nhiên định phận tại thiên thư  
Như hà nghich lỗ lai xâm phạm?  
Nhữ đẳng hành khan thủ bại hư!”

LÝ THƯỜNG KIỆT 

Quả như tiếng sấm vang lên 

Bài thơ như triệu mũi tên chống thù 

Lưu truyền cho đến thiên thu 

Sáng ngời chính nghĩa chống thù cứu quê 

Thế rồi hậu Lý suy hề 

Nhà Trần dựng nghiệp ta hề vẻ vang (*) 

(*) Nhà Trần 1225-1400. Nhà Trần thắng quân Mông cổ ba lần Lần thứ

nhất:1257. Lần thứ hai: 1285. Lần thứ ba: 1288 

Năm châu cũng phải ngỡ ngàng 

Bởi dân nước Việt ba lần thắng Mông 

Lần đầu với Trần Thái Tông 

Rồi sau liên tiếp Nhân Tông hai lần 

Khởi nghiệp Mông: Thiết Mộc Chân 

Vượt qua Vạn lý trường thành; Trung Hoa 

Vua quan nhà Tống xuýt xoa 

Đông Âu, trung Á cũng đà hàng Mông 

Vương quân các nước rúng lòng 

Giặc Mông như trận cuồng phong được đà 

Thành Cát Tư Hãn băng hà 

Cháu Hốt Tất Liệt; con A Loa Đài 

Chia nhau đánh chiếm khắp nơi 

Một nửa thế giới như rơi cả hồn 

Trung Hoa; nhà Tống phải vong 

Triều Tiên, Tây Tạng cũng trong cảnh tình 

Ba Lan, Hung phải mở thành 

Nga La Tư cũng dâng thành cho Mông 

Hẳn là một trận cuồng phong 

Thế mà Mông phải hết ngông bởi mình 

Ba lần tiến đánh nước mình 

Ba lần đại bại tan tành thảm thương 

Trần Quốc Tuấn: Hưng Đạo Vương 

Vân Đồn, Tây Kết, Chương Dương, Bạch Đằng 

Hàm Tử, Vạn Kiếp lừng danh 

Xác thù như núi xứng danh Lạc Hồng 

Toa Đô chết giữa binh đông 

Thoát Hoan phải rúc ống đồng mà đi 

Phàn Tiếp với Ô Mã Nhi 

Bị ta bắt sống trong khi rút về 

Sài Thung chột mắt chạy về 

Mông-Nguyên phải bỏ mộng hề chiếm ta 

Một lòng “sát Thát” quân ta 

Diên Hồng hội nghị quả là trứ danh 

Đại Vương Hưng Đạo xứng danh 

Anh Hùng dân tộc lưu danh muôn đời 

Hưng vong cũng tại bởi trời 

Nhà Trần hết nghiệp đến thời suy vi 

Tiếm ngôi bởi Hồ Quý Ly (1400-1407) 

Non sông tái cảnh lâm ly đoạn trường 

Nhà Minh được dịp nhiễu nhương 

Nối mưu thôn tính quê hương của mình 

Mượn danh đánh tiếng phò Trần 

Mộc Thạnh, Trương Phụ tướng quân Minh Tàu 

Dẫn binh hai ngả tiến vào 

Con ơi đất nước rơi vào tay Minh (1414-1427) 

Mười ba năm thuộc nhà Minh 

Sơn hà xã tắc điêu linh tủi hờn 

Địa linh nhân kiệt Lam Sơn 

Phất cờ khởi nghĩa rửa hờn quê hương 

Ông Lê Lợi: Bình Định Vương (*) 

(*) Cuộc khởi nghĩa 10 năm của Lê Lợi 1418-1427 Đã chấm dứt thời đô hộ

của giặc Minh và lập ra nhà hậu Lê: 1428- 1527. 

Đại thần Nguyễn Trãi phò vương đuổi thù 

Chí Linh dưỡng địa chiến khu 

Chi Lăng, Tuỵ Động ngàn thu lẫy lừng 

Mười năm khởi nghĩa oai hùng 

Liễu Thăng bị giết, Vương Thông đầu hàng 

Mộc Thạnh bao bận chạy làng 

Nước Nam linh địa ngổn ngang xác thù 

Lê Lai gương sáng ngàn thu 

Bình Ngô Đại Cáo; chứng từ vẻ vang 

Hậu Lê dựng nghiệp hiên ngang 

Với Lê Thái Tổ nối trang sử hùng 

Nối thời tự chủ non sông 

Nối giòng hào kiệt, nối công anh hùng…

Sau gần ba tháng ở nhà thương, hôm nay bà Tám được xuất viện về nhà. Đi từ sân trước vào trong, tới các phòng rồi ra sân sau. Nhìn quanh; bà thấy lại hình ảnh quen thuộc của quê hương ngày cũ - Sự “điêu tàn, hoang phế” - Cha của bé Hoài đã vĩnh viễn ra đi và bà cũng đã vắng nhà hơn ba tháng. Thời gian này Hạnh không đi học được. Hiếu phải nghỉ làm và mất việc. Trong ánh mắt của bé Hoài không còn biểu lộ nét ngây thơ của hơn ba tháng trước. Nó biết cha nó đã chết và nó đã sống trong sự điêu tàn, hoang phế của gia đình hơn ba tháng nay…tất cả đã xảy ra như một cơn ác mộng…   

Cả nhà lo dọn dẹp lại nhà cửa trong sự im vắng tiếng cười của bé Hoài. Bà Tám lau chùi lại bàn thờ của ông bà, bàn thờ của ông Tám và lập bàn thờ cho dượng. Bà nhớ lại những năm tháng cuối đời của ông nội thằng Hiếu; ông cũng trầm ngâm bên những bàn thờ như thế này…Bà thắp nén nhang cho những người đi trước. Bà cũng nghiệm lời nói của ông nội thằng Hiếu và cầu nguyện cho quê hương, cho tổ quốc, cho một vùng đất bất chiến tự nhiên thành…   

Từ đó; bà Tám trở thành người mắc bệnh tâm thần "Lúc tỉnh - lúc mê”.   

Lúc mê; bà trở lại với vùng quá khứ mênh mông ở thời thơ ấu của tuổi lên năm, lên bảy...trở lại với vùng dĩ vãng sâu hút, mịt mờ nơi quê cũ xa xăm của bà...   

Lúc tỉnh; bà trở về với Hiếu, với Hạnh, với bé Hoài, với những cái bàn thờ nghi ngút khói nhang…và dĩ nhiên với cả câu kinh cứu khổ, cứu nạn…   

Cũng may bà Tám tỉnh nhiều hơn mê và cơn mê nếu có đến, cũng chỉ kéo dài một vài ngày; bù lại, những lúc tỉnh thì sáng suốt lạ thường…  
   
Hạnh đã đi học trở lại. Hiếu quyết định đi học về ngành xã hội với ý muốn được đóng góp bàn tay bé nhỏ của mình vào việc giúp cho sự quay đầu trở lại của giới trẻ đang hư hỏng. Song song đó Hiếu vẫn tiếp tục cố gắng viết tiếp phần sau bài thơ của cha mình; dựa theo tài liệu của sách vở và với sự giúp đỡ của mẹ mình, những khi bà tỉnh táo.   

Bây giờ và cũng là lần đầu tiên, với sự cố vấn của mẹ, Hiếu đã viết được một bài viết bằng hai thứ tiếng, Anh và Việt; bài viết có tựa đề là “Một suy nghĩ về tuổi trẻ Việt Nam trong xã hội Úc” được đăng tải trên cả báo Việt lẫn Úc.   

Hôm nay, khi thắp nhang lên bàn thờ; Hiếu thấy dưới di ảnh của dượng có thêm một khung hình nhỏ màu đen, bên trong là một tấm vải nhung đỏ có hai hàng chữ được viết rất khéo léo. Hiếu đọc kỹ lại và nhận ra đó là một cặp câu đối mà mẹ mình đã làm cho dượng: 

   
Giấc ngủ ngàn thu thôi tiếc nuối, 

Cầu tre bao đoạn hết ưu phiền! 

HẾT./.

   
(1) Kiếp Người: Thơ Đông Hải - S.A 1986  
(2) Rồi Từ Đó: Thơ Đông Hải - Z-30-D 1978   
(3) Quê Hương Tôi: Thơ Đông Hải - S.A 1986   
(4) Trường Ca - Lời Ru Của Mẹ: Thơ Đông Hải - S.A 1986-1987   
   
Trầm Thy Trang – Úc Đại Lợi 2005   
ĐÔNG HẢI - Nguyễn Đức Hiền.   
Chủ nhiệm Diễn đàn Dân Tộc: diendandantoc@yahoogroups.com diễn đàn TựDoNgônLuận: tudo-ngonluan@yahoogroups.com  và dantoctuquyet@yahoogroups.com 

*Cùng một tác giả; mời quý vị nhàn lãm thi tập Ở BÊN TRỜI qua đường dẫn cũng trong VNThưQuán nầy=> http://diendan.vnthuquan.net/tm.aspx?m=793856             
Đông Hải-Nhạc=>http://diendan.vnthuquan.net/tm.aspx?m=822409   
Tin tức âm nhạc=>http://diendan.vnthuquan.net/tm.aspx?m=822352   
ĐÔNG HẢI (Đan Thanh Dạ Khúc) http://diendan.vnthuquan.net/tm.aspx?high&m=822504&mpage=1#822504  
ĐÔNG HẢI tổng quát=>https://www.facebook.com/DongHaiNDH